Brieven aan familie en vrienden 1919-1941

[p. 449]

44.

Brief 23 juni 1939 aan W.H.M. Schamhardt. Een brief gericht aan mijn vader. Die heette Wijnandus Hermanus Marinus Schamhardt en hij was in Amsterdam geboren en getogen. Dat hij een bovenste beste man was, merkt men wel uit deze brief. Het ongeluk van Walraven, een hekel aan zijn vader te hebben, is goddank nooit mijn deel geweest.

Blimbing (bij Malang), 23 Juni 1939

Waarde Wijnand,

Heden ontving ik de scharren per postpakket! Ik bedank je hartelijk voor al je moeite; het is werkelijk teveel moeite. Ik had indertijd zooiets gezegd tegen Frans en ik dacht, dat hij die scharren wel in een blik kon meenemen hierheen. Maar het is nooit mijn bedoeling geweest, dat je er eerst voor naar den Jodenhoek en daarna naar de Van der Takstraat in Rotterdam voor zou gaan! Wat deed je daarin de Van der Takstraat in 's hemelsnaam? Haalde je Opoe af, soms? Ik moet erom lachen, want het lijkt wel, alsof scharren iets heel bizonders zijn geworden in Holland. Misschien zijn ze dat ook wel door de demping of afsluiting van de Zuiderzee. Sommige dingen zijn zoo veranderd, dat ik me soms vergis in de zaken.

Het was hoog tijd, dat ze aankwamen, die scharren. Want ze werden al bijna adellijk. Ik heb ze gewasschen en ze toen in de felle zon gedroogd. (De zon is hier erg fel, zooals je weet!) Toen waren ze best te eten en ben ik er dadelijk aan begonnen, met Iti. En Iti vond ze heel lekker, zoodat ik van elke schar minstens de helft kwijt ben aan de omstanders, die net doen alsof ze daar nu al jaren op hadden gewacht. Er is in Indië ook overvloed van gedroogde visch, maar zooiets als scharren is hier niet. Dat komt misschien, omdat ze eerstens in volkomen verschen toestand gezouten worden en daarna in den wind gedroogd in plaats van in de zon. Bovendien is elk beest en elke plant uit een koel klimaat veel lekkerder dan die uit een tropisch klimaat. Net als met die kruiden. Het is niet anders dan een idee van mij misschien, maar uit die kruiden ruik ik Holland. De wei, en de berm van den weg en van den dijk. Het ontroert me zelfs dikwijls als ik thijm in een pan met eten doe en mijn neus

[p. 450]

daar boven houd. Ik weet niet of je dat kan begrijpen, maar het is een feit. Landen kun je ook ruiken, net als menschen! Maar je moet het toch maar niet meer doen, op deze manier scharren expedieeren, want het is werkelijk ‘zonde’ van de kosten, terwijl het resultaat altijd zeer twijfelachtig blijft. Er stond wel op het pakje ‘in de vrieskamer s.v.p.’, maar ik betwijfel sterk of ze daarin zijn geweest. Bovendien blijf ik erbij, dat een blik beter zou zijn geweest. Als je ze per post hebt verzonden, dan is er weinig kans op de vrieskamer. Ik meen, dat alleen op de mailschepen zulk een inrichting bestaat, en dat alle zendingen aan het kantoor van de scheepvaartmaatschappij moeten worden aangeboden, met een cognossement en zoo. En dat is toch werkelijk niet de moeite waard, alleen opdat ondergeteekende een paar scharretjes zal eten. Ik stel het daarom zeer op prijs, maar je moet het toch maar niet meer doen met zulke aan bederf onderhevige artikelen. Ik praat wel eens over sommige dingen uit Holland, die ik graag zou willen eten, maar daarom is het niet altijd mogelijk (en ook niet noodig) ze mij toe te sturen. Bovendien zijn er heel wat dingen, die je me toch niet zou kunnen sturen. Er is zooveel, dat Holland heeft en dat Indië en andere landen niet hebben. Die Hollanders, zoo zuinig en op den penning als ze zijn, hebben toch altijd veel verstand gehad van eten en drinken!

Van Frans heb ik verschillende korte briefjes ontvangen over alles en nog wat. Zelfs een soort ‘Langs de Straatje’ over de werkster bij jullie. ‘Het mensch’. D'r komt vandaege een mensch bie. Frans kan geestig zijn, als hij wil, en hij kan goed schrijven wat hij ziet en hoort. Als hij zich daarop blijft toeleggen, zal hij later, als hij rijper is geworden, misschien nog eens iets werkelijk goeds produceeren. Dat zul je zien. Hij is het beste, als hij er heelemaal niet opzettelijk moeite voor doet. Zooals in zijn eerste brieven, die ik gedeeltelijk gepubliceerd heb, na eenige herziening. Hij is een knappe kop, die Frans. Je kunt trotsch op hem zijn en ook wat zijn karakter betreft: een lieve jongen hoor, van wie ik heel veel ben gaan houden. Het zal me wat kosten, als hij straks weggaat! Al zal ik probeeren het hem niet teveel te laten merken.

[p. 451]

Ze hebben hem zoo weinig vrij gegeven, dat ik feitelijk niets voor hem heb kunnen doen om hem iets te laten zien van het werkelijke Java. Dat spijt me heel erg en ik neem het die lui bepaald kwalijk. Een week was al voldoende geweest om althans de voornaamste punten te zien, maar de heeren schenen er niet toe te kunnen besluiten. ‘Je ziet wat van de wereld, als je zeeman bent’, zeggen ze dan, maar ik verzeker je, dat zeelui niets zien van de landen, waar zij langs varen of die zij aandoen. Frans heeft misschien nog het meeste gezien (en aangevoeld) van Indië van het heele clubje leerlingen van de Poelau Laut, en dat komt dan door mijn aanwezigheid hier. Maar alles gaat vliegensvlug, als op een toeristenprogramma. Ook zijn er bepaalde menschen hier, bij wie ik hem graag eens had gebracht (je weet nooit waar het goed voor is, en er zijn er ook bij, die op zichzelf merkwaardig zijn om te bezichtigen!), maar ik heb daarvoor geen tijd gehad. Nu komt hij nog een keer, en ik kan nu nog niet zeggen, wat we zullen doen. Want je moet eerst weten, waar hij van boord mag. Dan voor hoelang hij verlof krijgt. En dan pas kun je een besluit nemen. Ik kan hem ook niet heelemaal voor mezelf opeischen, want dan zijn ze hier te Blimbing allemaal erg kwaad, zooals je wel hebt gehoord. De neven en de nichten en tante Iti! Dus is het niet gemakkelijk om b.v. maar zoo eens even een reisje te maken, hoe kort ook, als hij maar twee dagen vrij heeft. Dat moesten die menschen toch beter begrijpen, temeer waar ik hun de heele zaak tamelijk duidelijk heb uitgelegd op mijn manier. Misschien niet onderdanig genoeg... Ik ben nu eenmaal nooit heel onderdanig geweest, hetgeen niet wil zeggen, dat ik den druk van anderen niet heb gevoeld in mijn leven.

Iti is plotseling ernstig ziek geworden, maar nu weer beterende. Het begon met verschrikkelijke hoofdpijnen, zoo erg, dat ik midden in den nacht een dokter heb laten komen. We kregen een vrouwelijke dokter, een mannetjesputter. Ze kwam in een geweldige regenbui in haar eigen auto, zelf aan 't stuur, 's nachts drie uur. Iti moest naar de kliniek en daar bleek, dat ze nierbekkenontsteking had. Twaalf dagen in de kliniek, groote ampullen geïnjecteerd,

[p. 452]

maar na die 12 dagen kon ze weer naar huis. Nu is ze nog heelemaal niet de oude, maar ze is toch thuis, al doet ze niet veel meer dan liggen en rusten en probeeren te eten om wat aan te sterken. Natuurlijk vonden ze nog een paar andere dingen, want Iti heeft meer kwalen, waarmee ik wel eens spot, maar je ziet het maar, hoe ernstig het kan worden. Gelukkig is Anna groot genoeg om het huishouden waar te nemen (op zijn Indisch). Het meeste doen de bedienden. Ik hoop, dat Iti beter is, als Frans straks komt, want we hadden nog een plannetje en het zou jammer zijn, als dat doorging, als zijn tante er niet bij kon zijn. Dan kon het wel eens gebeuren, dat het heele plannetje niet door kon gaan en dat we het maar dichter in de buurt van Blimbing moeten zoeken.

Nu, Wijnand, nogmaals hartelijk bedankt voor al de moeite en uitslooverijen vanwege de scharren en de boterletters en zoo. ‘Ik bin d'r verlege mee’, zooals ze in Flakkee zeggen. Waar ik je ook wel zeer voor bedank is voor de toezending van de krantjes, die ik altijd trouw lees, waarna ik ze doorstuur naar een oude Flakkeeënaar, Tiggelman, en die spelt ze ook heelemaal uit, naar het schijnt. Als ik zoo lees, dat Dirk Kimmel dood is, 88 jaar oud, dan roert me dat diep, want tusschen Dirk Kimmel en mij bestond een zekere verstandhouding. Of Teeuw de Graaff, jaja, ik herinner me die menschen zoo goed, want ik heb hen zoo goed gekend. Stuur me die krantjes maar, want die komen tenminste niet bedorven aan.

Groeten aan Zus en Stien. Ik schrijf weer wel de traditioneele brief na het vertrek van Frans, de volgende maand. Ik wil trachten hem te bereiken aan een van de tusschenhavens met een brief. Niet gemakkelijk van hieruit.

Beste groeten van ons allen en nogmaals dank. Je

Wim.