Brieven aan familie en vrienden 1919-1941

21.

Brief 13 september 1938 aan F. Schamhardt. De brief van Wim, waarvan hij spreekt in de laatste alinea, heb ik nooit ontvangen. Wim is zijn oudste zoon, en die had mij een brief geschreven, geadresseerd aan het kantoor van de Mij. Nederland in Batavia. Die brief is weggeraakt.

Blimbing (bij Malang), 13 September 1938

Beste Frans,

Hoewel ik juist vanmorgen een brief per luchtpost aan je heb gezonden naar Priok, die ik hoop dat je nog tijdig zult ontvangen voor het vertrek van het schip, schrijf ik nog even naar aanleiding van de ontvangst van je brief uit Cheribon.

Ja, in orde was het niet, natuurlijk, dat wij er eigenmachtig enkele uurtjes aan hebben vastgeknoopt, maar ze zullen dat

[p. 241]

wel vergeven, denk ik. Ik zal den heer De Groot ook nog heden schrijven en hem bedanken.

Je hebt het heel aardig geschreven. Trouwens ook je andere brieven waren heel aardig. Ik herinner me, dat vroeger je vader ook prettige brieven kon schrijven, en je moeder is uit een familie, waarin schrijvers van nature voorkomen, zooals je Opoe en je overgrootvader. Maar oefening baart kunst en lees jij Van Schendel maar. Dat is tenminste ‘proza’ van de bovenste plank. Ken je het Fregatschip de Johanna Maria van hem? Natuurlijk ook een verhaal van de zeilvaart, want het schijnt, dat alleen daarin romantiek zit of zat. Maar dat denken ze maar. Romantiek schuilt overal, zei De Genestet, en zoo is het.

Je hebt wel gelijk, dat je terugkeert naar De Vries en Te Winkel, als je kunt. Er zal een tijd komen (misschien), waarin de spelling Marchant, of welke spelling dan ook, algemeen gebruikt wordt, maar dat zal pas zijn, als er een geheel nieuwe generatie tot volwassenheid is gekomen en alle leidende figuren van thans zullen zijn gestorven. De Indische Courant gebruikt de nieuwe spelling alleen in het Zaterdagsche kinderblad, maar overigens nergens, omdat geen enkele redacteur of medewerker die spelling heeft geleerd. En zoo is het overal. Op kantoren in den handel en ook bij het gouvernement gaat men rustig door met de oude spelling, zoodat abituriënten van scholen, die daar komen te werken, wel overstag moeten gaan. Doe het dus ook maar, als het je niet te moeilijk valt, in je officieele bescheiden voor de Heeren in Den Haag en zoo, en dan zou ik toch ook maar een beetje op de geslachten letten. Ons, Flakkeeënaars, valt dat niet moeilijk, want wij hebben van der jeugd af aan het lidwoord verbogen met onfeilbare juistheid en behoeven dus geen woordenlijstje op te slaan. Ik zal er nooit aan twijfelen of ‘brief’ mannelijk is. ‘Den pampieren brief’ is mannelijk! Maar Wim b.v. (die, als hij wil, ook heel goed schrijven kan en veel leest) kan maar niet aanvoelen dat ‘tuin’ en ‘grond’ ook mannelijk zijn. En dat lijdt bij mij evenmin twijfel, want zelfs Janne Meurs zal zich daarin niet vergissen. Dus wil ik maar zeggen, dat het voor mij gemakkelijk genoeg is, maar voor het verwaterde grootestads-Holland

[p. 242]

(dat ons als ‘boeren’ verslijt) wordt het moeilijk. Dat heeft het contact met de diepste vezelen, de innigste roerselen van de taal allang verloren, maar het beseft het niet en is bovendien nog verwaten in vele gevallen. Bovendien, welk een gemak voor de schoolmeesters om verlost te zijn van al dien rompslomp der geslachten en verbuigingen!

Nee, veel fouten zitten er niet in je brief. Alleen natuurlijk verbuigingsfouten als je den maatstaf De V. en T.W. wil aanleggen. De oude aspirant hadji komt niet in de zevende hemel, maar in den zevenden hemel. Op de lagere school heb je toch zeker nog D.V. en T.W. geleerd?

Ja, die oude hadji geeft er niks om al gaat ie dood onderweg. Wie op reis naar Mekka sterft, is gered. En dat gelooft hij vast, wees daar zeker van. Hij hoopt er misschien wel op, aldus te sterven in een sfeer van sanctiteit.

21 September 1938

Dit briefje heb ik wat laten liggen, omdat ik het niet onmogelijk achtte nog iets van je te hooren uit Padang b.v. of een andere Indische haven. Daar er tot heden niets gekomen is, ga ik nu maar tot verzending over naar Port Said. Dat lijkt me het veiligste, want het schrijflijstje, dat je me gaf, geeft de verschillende stations in omgekeerde volgorde, n.l. van Holland uit. Ik hoop dus, dat deze brief in elk geval goed in je bezit komt.

Je bent toch niet ziek geworden? Griep of influenza? Want hier op Malang is iedereen haast een beetje ziek van die Australische Oostmoessonwinden. Dit is een ongezonde tijd, elk jaar. Dus zou het zoo'n wonder niet zijn, als jij het ook te pakken hadt. Pas op jezelf jong, en denk er aan, dat een mensch gauw een bronchitis of een longaandoening te pakken heeft op zee met dit weer! Jacob is ook eenige dagen thuis geweest, omdat hij met de feesten 's nachts bij de straat heeft geloopen en in dien nachtwind. Daar kan hij natuurlijk niet tegen. Nu is hij weer beter en gaat weer ter schole.

Van je moeder heb ik een lange brief gekregen, hartelijk en dankbaar, niet stijf! Ze verweert zich tegen mijn verwijt van stijfheid, maar ik heb haar geschreven hoe dat is. Zij zijn stijf zonder het zelf te beseffen. Zij kunnen niet beseffen,

[p. 243]

hoe wij, zwervers, ons voelen en hoe schamel in onze oogen de mededeelingen van huis lijken. Dat heb jij nu al den eersten keer ondervonden, zooals ik het vele jaren lang heb ondervonden, en het is hun niet kwalijk te nemen, natuurlijk, maar het kan geen kwaad als ik hun er op wijs. I know all about it!

Overigens schrijft ze nog net als toen ze een meisje was, zelfs haar schrift is niet veranderd. Je schijnt nogal over me opgesneden te hebben, en over de ontvangst hier. Dat ze daar zoo over verwonderd staan, bewijst welke misverstanden er tusschen ons heerschen. Het lijkt wel of ze dachten, dat ik je als een hond van de deur zou hebben gejaagd! In lang ben ik niet zoo blij en ontroerd geweest als toen ik jou zag, geloof me.

Ik hoop dan ook, dat je de volgende reis weer bij ons kunt komen, zij het lang of kort, en dat we dan nog weer eens opnieuw kunnen beginnen met de nimmer eindigende conversatie (al is het maar alleen van mijn kant!). Ook de kinderen, vooral de jongens, hunkeren naar een betere kennismaking, zooals je gemerkt zult hebben uit den brief van Wim. Dus laat ons hopen, dat al deze dingen in orde komen. Op heden schijnt de toestand in Europa weer meer hoop te geven. Een oogenblik zag het er naar uit, alsof we plotseling in den oorlog zouden zitten vanwege die Tsjechen en Sudeten-Duitschers, maar de oude heer Chamberlain is persoonlijk naar Hitler gegaan en denkelijk hebben ze samen gezongen van ‘Ein Prosit, ein Prosit, in Gemüthlichkeit!’ zooals Duitschers altijd doen, als je bij hen komt. Als ze het dan ook maar werkelijk meenen.

Nu, mijn beste jongen, tot ziens voorloopig en doe de groeten aan je ouders en zusje van mij en tante Iti en al de kinderen.

Oom Wim.