Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1799

[September]

(1 september 1799)

Op den 1 september was er 's morgens aengeplakt eenen brief gedagteekent uijt Breskens van den 14 fructidor waerin gemelt wordt dat er tweeduijsent Engelsche troupen in Holant zouden krijgsgevangen genomen zijn op hunne aenlanding, dat er tot Amsterdam thien prinsgesinde van den prins van Oranjen zouden opgehangen zijn en eenen anderen in Den Haeg, omdat zij hunne blijdtschap over die landing hadden laeten blijken. Wat hieraf zijn mag, is het gerugt eventwel algemeijn dat de Engelsche en Russissche troupen op verscheijde pointen in Holand aengelant zijn.

(2 september 1799)

- fol. 121 - Op den 2 september 's morgens met het aenbreken van dag saeg men meest alle de placaeten van de veroveringe op d'Engelsche troupen, gisteren aengeplagt en die op d'orders van de municipaliteijt seffens afgeschuert wierden, op eene alderbefaemste wijse beschimt, op eenige der zelve was geplakt den dobbelen keijserlijcken aernd, op d'andere de waepens en vaendels des keijsers, op andere eene groote K en op andere stont vivat den keijser. Dog wat konnen tot nog toe alle die schimslaegen ons baeten, alwaer het zelfs dat de landingen der vremde troupen in Holant, van welke het gerugt nog geduerig algemeen is, volkomentlijk waeren uijtgewerkt, zal zulks anders konnen teweeg brengen als het versteent gemoed der Fransche nog meer op ons te verbitteren en ons nog in meerdere ongelucken te dompelen als dat wij tegenwoordig in overgroote genoeg zijn en uijt welke door alle welpeijsende nog grootere ongelucken van welke ons den Almogenden Godt behoeden mag voorsien worden, want zulks is reets van desen morgen gebleken, wanneer men met den grootsten schrik vernam dat alle de poorten der stadt tot den 9 uren moesten gesloten blijven en dat er langs alle kanten der stadt door de municipale bediende verselt met het Fransch peerde- en voetvolk zeer nauwkuerige opsoekingen naer de overgebleven priesters en emigranten gedaen wierden. De woede zelfs zooverre gaende dat er over de mueren der hoven en heesters die alle ontset waeren als door briesschende leeuwen geklommen wiert. Dog hoe groot de woede ook was, zijn er geluckig geene der zelve ontdekt geworden.

(3 september 1799)

Op den 3 september gelijk gisteren heeft men tot ons meerder verdriet en ongeluk in d'overschoone en agtbaere kercke van St.-Salvators publijkelijk in contant gelt en Fransche livres zien verkoopen alle het kerckegoed, de autaeren, doxal, schildereijn, bigtstoelen, boseringen en selfs de vloeren welke in die kercke zijn gevonden geworden. Den overschoonen preekstoel alleen zal, zegt men, naer de centraele schole van den Duijne vervoert worden. 570 gaset van septidi den 17 fructidor 7ste jaer.

(4 september 1799)

- fol. 122 - Op den 4 september was 's morgens de groote vlagge op den hallentooren opgesteken en degone wiert ook voor het stadthuijs gehangen 's morgens van 7 tot 8 uren op 't carilion gespeelt en aen alle huijsen de drijcaleurige vaendels opgesteken wordende. Alle de publijke kraemen en marten opgeschort wordende, veroorsakte zulks een groot disorder omdat bijnae niemant op de Fransche feest van den 18 fructidor 5 jaer, wanneer de republijke andermael geret wiert en heden geviert wordt, gedagt hadde. Om 10 uren van desen morgen vergaederden op den Burg de leden van alle de geconstitutioneerde magten, de etat-major van het peerde- en voetvolk met vliegende vaendels en krijgsmusik en de kinderen met hunne meesters van de arme- en andere schoonen. Vandaer vertrekkende in vollen treijn langs de besonderste straeten der stadt naer den tempel der wet waer de pligtigheden wegens het feest verricht wierden, waernaer op de Mart gekomen zijnde, de groote krijgsexercitie als naer gewoonte op de decadidaegen verrigt wiert.

(6 september 1799)

Op den 6 september heeft men 's morgens vernomen dat geduerende desen nagt op het kerkhof van St.-Salvators eenen persoon deser stadt, genaemt Luxemborg, vastgenomen en in egte van vangenis beweegt is. Desen hadde zig op hetzelve kerkhof verborgen in een steenhuijseken, waerin gestaen heeft in de geluckige tijden eenen beelt van d'afbeeldinge van de passie Christi, over zijn lijf een wit hemde getrokken en in hetzelve als een geest gebaer maekende. Eenige waekers in de kerk van St.-Salvators zijnde, om het verkogte kerkkegoed te bewaeren, van welke reets veel gestolen is, hebben den geest aengevat en in egtenis beweegt. Niemant weet tot nog toe of desen zulks uijt insigt om te stelen gedaen heeft, terwijl andere zeggen dat onder andere tegens den tijdtomstandig oproerige effecten vijf keijserlijcke waepens of dobbele arenden bij hem gevonden zijn. Nu weet men maer al te ongeluckig dat het gebouw van d'overschoone kerk van St.-Salvators door de Fransche verkogt is voor 13 millionen Fransche livres in bons, dat tusschen den 13 ... 14 duijsent pond in gelde gerekent wordt. 571 gaset van decadi den 20 fructidor 7ste jaer.

(7 september 1799)

- fol. 123 - Op den 7 september wierden op een schavot geplant op den Burg van 's morgens ten 10 uren tot 3 uren 's middags gebragt en door den scherpregter gekleet in het rood elk met een placaet boven hooft aen eene staeke gebonden Franciscus Wijngels, oudt 53 jaeren, schoenmaeker van stijle, geboortig ende lest gewoont hebbende tot Kortrijk, gelijk ook zijnnen soon Adriaen Wijngels, metzersdiender van stijle, oudt 21 jaeren, ook geboortig en lest tot Kortrijk gewoont hebbende, beijde vader ende soon door den crimineelen regtsbank overtuijgt zijnde van op een bewoonde hofstede in den nagt diefte met braeke te hebben begaen en verscheijde effecten te hebben gestolen, waerom zij beijde t'eijnden de executie elk tot de straffe van thien jaeren in d'ijzers verwesen waeren.

(8 september 1799)

Op den 8 september feestdag van O.-L.-V.-geboorte, die men voorheen zoo pligtig in alle onse Heijlige kercken heeft zien vieren en in welke nu allen goddelijcken dienst onderbleven is, heeft men heden integendeel op een schavot, geplant op den Burg, van 10 uren 's morgens tot 3 uren 's middags zien brengen gekleet in het rood en met een placaet boven zijn hooft aen eene staeke gebonden wordende Franciscus Titaert, oudt 26 jaeren, werkman van stijle, geboortig van Sedeghem en lest gewoont hebbende tot Ardoije, overtuijgt zijnde van op hetzelve Ardoije gedreijgt met woorden eene hofstede in brant te steken, waerom hij door den crimineelen regtsbank tot de straffe van 4 jaeren in d'ijzers t'eijnde de executie verwesen was. Zijnde desen ook door den crimineelen regtsbank betegen maer niet overtuijgt van zijne vrouw te hebben geworgt of door vergif op eene vreede wijse omgebragt te hebben.

(9 september 1799)

Op den 9 september heeft men de zekere tijdinge ontfangen dat Zijne Heijligheijd Pius den VI, paus van Rome te Vanlence in Vrankrijk overleden is in het 25ste jaer van zijn pausdom naer eene overvloedigheijd van ongelucken door de Fransche revolutie onderstaen te hebben.

Heden zijn tot ons meerdere ongeluk ontrent 2000 mannen Fransche troupen, bestemt voor Holant te defendeeren, aengekomen die alle bij de burgers twee en twee zijn beleijt geworden. 572 gaset van tridi den 23 fructidor 7ste jaer.

(10 september 1799)

- fol. 124 - Op den 10 september vertrokken 's morgens heel vroeg de menige Fransche troupen, gisteren alhier aengekomen, naer Holant waer men verneemt de Engelsche en Russissche troupen in groote menigte te zijn aengelant ende ook dat de Holantsche zeevlotte, bestaende in veele schepen en manschap, door de vereenigde legers genomen is en naer Engeland vervoert, waerdoor het verlies der zelve voor de Holanders, zonder de manschap te rekenen, op sestig millionen Holantsche guldens geschat wordt.

Desen morgen was men uijt de ongerustheijd gestelt, waerin men gisterennaermiddag hadde geweest, op het zien openen van de parochiale kercke van St.-Jacobs die gisteren heel den naermiddag hadde gesloten geweest. De reden van welke geweest heeft, zegt men omdat in die kercke waer grooten toeloop van godtvrugtige is, hoewel er geenen goddelijcken dienst verrigt wordt en dat verscheijde gewesen confraters van confrerien daer nu en dan laeten zoogenaemde drooge diensten doen geduerende den tijdt van welke alleen maer de keerssen op d'autaeren ontsteken worden. Ook mishaegt het de Fransche dat op eenige daegen der weke aldaer luijde op den H. roosencrans door eene minigte godtvrugtige opgelesen wordt, onder het ontsteken van menige waschligten, alle welke zoo men vreest nu zoo het een als het ander te zullen verboden worden.

(13 september 1799)

Op den 13 september is bij orders van de municipaliteijt bij hallegebode van 't stadthuijs en trommelinge rond de stadt afgekondigt eene zeer wijtloopige proclamatie om te voorkomen de onheijlen over welke de doctors deser stadt aen dezelve klagten hebben van het slagten en inbrengen binnen dese stadt van hoornbeesten die met de plaege onder dezelve besmet zijn, behelsende veele strenge artikelen om de menigte siekten die er uijt resulteeren te voorkomen⁽¹⁸⁾. Die woedende plaege die alles staet te verderven is meest op alle de contons van 't platte land en zelfs tot binnen de mueren deser stadt op eene alderongeluckigste wijse schrikkelijk verbreijt geworden. 573 gaset van septidi den 27 fructidor 7ste jaer.

(18) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 48, nr. 59.

(14 september 1799)

- fol. 125 - Op den 14 september is bij orders van de municipaliteijt van 't stadthuijs afgekondigt en bij trommelinge rond de stadt bekent gemakt dat alle degone die tot nog toe onvoorsien zijn van patente, dezelve moeten lichten en in 't secretariaet binnen de vijf daegen moeten komen uijtwisselen op pene dat de ingebreke blijvende ten strengsten zullen vervolgt worden⁽¹⁹⁾. Dese publicatie verbaest eenider in 't algemeen omdat het Fransch sevenste jaer nu ten eijnden is en er geduerende den heelen loop van hetzelve jaer nog geene publicatie tot het lichten van patenten gedaen is. Welcke d'oorsaeke is dat geene andere dan degone die zonder niets verrigten konnen van dezelve tot nog toe onvoorsien zijn, moeten nu dat bijnaer onmogelijk is tusschen de overvloedige belastingen die wij geduerende den loop van het geheele jaer betaelt hebben, de patenten door alle handeldrijvende persoonen in eenen zoo korten tijdt betaelt worden, den heelen middel is gevonden om elk teenemael van geltspecien te beroven, want men van nu af door de menige belastingen oogblijkelijk ziet dat den heelen koophandel is gestremt geworden.

(19) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 48, nr. 61.

(15 september 1799)

Op den 15 september is bij orders van de municipa(li)teijt van 't stadthuijs afgekondigt en bij orders van de municipaliteijt bij trommelinge rond de stadt bekent gemakt dat er op de toekomende complimentaire daegen van het 7ste jaer der Fransche republijke met geene gemasqueerde kleederen, maskers ofte andere openbaere vermommingen onder wat voorwensel die zouden mogen wesen en zal vermogen rond de stadt te worden vertoont op pene van seffens aengehouden en in egte van vangenis beweegt te worden nogte ook dat er geen gemasquerde ballen en zullen mogen gehouden worden, zoodat men op den 17 september, den eersten complementaire dag, met genoegen gesien heeft alle de baldaedigheden die over jaer op die daegen zoo overvloedig plaetse hadden, teenemael onderblijven welke stilheijd aen de groote nederlaegen die de Fransche en Bataefsche legers in Hollant ondergaen hebben toegeschreven wordt. 574 gaset van den 1 complementaire dag 7ste jaer.

(18 september 1799)

- fol. 126 - Op den 18 september zijnde den 2 complementaire dag zaeg men in plaets van het baldaedig masqueren, dat nu zoodaenig onderbleven is alsof zulks over jaer noijt geene plaetse en zoude gehadt hebben, des morgens de guillottine in 't midden der Mart voor den vrijheijdtsboom geplant en om twalf uren heeft men vanuijt de vangenis op eenen waegen geseten, gekleet in 't rood opperhemde en verselt door den beeedigden priester Bonavontura, gewesen Discals, naer dezelve zien brengen eenen man oudt in de vijftig jaeren, wiens hooft zeer kortswillig door het moordmes der guillotinne met den eersten slag afgesneden wiert. Het doode lichaem seffens op eenen waegen naer het kerkhof van St.-Salvators weggevoert wordende. Desen was den crimineelen regtsbank overtuijgt van in het canton van Rumbeke twee moedwillige moorden en dieften met braeke begaen te hebben en niettegenstaende hij van sententie naer Parijs geappelleert heeft, is hij heden niet ten onregte ter doodt gebragt geworden.

(20 september 1799)

Op den 20 september zijnde den 4 complementaire dag wanneer het masqueren gelijk als op de voorgaende daegen teenemael onderbleven is, is bij orders van de centraele administratie geaffixeert en bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt eene zeer wijtloopige proclamatie behelsende de grootste verdreijgingen en overgroote geltboeten tegens alle degone die in eenige kantons van de geheele republijke eenigen opstant of disorder zullen verwekken, zullende de daeders met de doodt worden gestraft en de kantons met der zelver inwoonders die groote geltboeten zullen moeten betaelen in staet van belegeringe gestelt worden⁽²⁰⁾. Zulks is alom op de berugte maeren van de nederlaege die de Fransche legers in Holant hebben ondergaen hoogstnoodig geworden, want weijnig daegen passeeren der zonder dat men muijtelingen van alle kanten, die het heele platte land staen te verderven, ziet opbrengen. Ook worden der van dezelve nu en dan veele doodtgeschoten, gelijk onder andere drij op 't kanton van Olem door de Fransche zijn doodtgeschoten geworden. 575 gaset van den 4 complementaire 7ste jaer.

(20) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 48, nr. 57 (?).

(21 september 1799)

- fol. 127 - Op den 21 september zijnde den 5 complementaire dag is het masqueren gelijk op de voorgaende daegen teenemael onderbleven en heden is bij hallegebode van 't stadthuijs en trommelinge rond de stadt bij orders van de municipaliteijt afgekondigt dat de feest van de stigtinge der republijke, die op den 1 vendemiare 8ste jaer met allen luijster zal geviert worden, aen alle de inwoonders deser stadt ook geboden wort dat op dien dag van 's avons ten negen tot elf uren de besonderste vensters van hunne huijsen moeten verlicht worden⁽²¹⁾.

(21) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 48, nr. 65.

(22 september 1799)

Op den 22 september zijnde den 6 complementaire of vervoldag van het 7ste jaer die maer alle vier jaeren eens volgens de Fransche tijdtrekeninge alsnu schrikkeljaer zijnde geviert wordt en uijt welke groote verwerring zal ontstaen omdat meest in alle de almanakken dien sesden dag niet gedrukt staet, zoodat het nu moeijlijk zijn zal om die tijdtrekening met degone van den gewoonen stijl die in alle affairens nog gebruijkt wordt te doen overeenstemmen, was alles wederom zoo gerust als op de voorgaende daegen, behalvens dat 's middags de groote drijcaleurige vlagge voor 't stadthuijs gehangen en gone op den hallentooren opgesteken wiert, des middags wiert er op verscheijde uren op 't carilion gespeelt en des avons zijn er konans op de stadtswallen gelosbrant geworden.

(23 september 1799)

Op den 23 september zijnde den verjaerdag van de Fransche republijke en het begin van het jaer 8 der zelver tijdtrekening hoorde men van 's morgens het kanon op de stadtswallen losbranden wanneer vevolgens bijnae den heelen morgen op 't carilion gespeelt wiert. Om 10 uren vergaederden op den Burg alle de members der geconstitueerde magten in groot gewaet en met vliegende vaendels, het militaire voet- en peerdevolk met den etat-major en krijgsmusik en de leeringen der schoolen met hunne meesters vandaer trekkende langs de besonderste straeten der stadt naer den tempel der wet, alwaer alle de members, onder het verrichten van veel ander Fransche pligtigheden, den eedt van getrouwigheijd aen de Fransche - fol. 128 - republijke vernieuwden onder verscheijde redenvoeringen die er gedaen wierden, welke om een uren geeijndigt zijnde, is den treijn naer de groote krijgsexercitie en -parade op de Mart uijteengescheijden geworden. Des avons was de heele stadt verlicht en een schoon vuerwerk, rond den vrijheijdtsboom op de Mart geplaest, is afgeschoten geworden. De Fransche nieuwjaerfeest eijndigende met eenen bal gratis die op d'halle voor idereen gegeven is geworden.

(24 september 1799)

Op den 24 september is alom rond de stadt geaffixeert geworden eene victorie die de Fransche en Bataefsche legers op de Russissche legers in Holant zouden behaelt hebben, behelsende dat de Russen uijt hunne verschansingen gedreven zijn, dat er drijduijsent Russche en eenige Engelsche gedoodt en tweeduijsent Russen krijgsgevangen genomen zijn, waeronder zelfs den generael en dat er dertig stukken kanon, benevens eenige vaendels, zijn genomen geworden. Tot hoeverre men aen dees tijdinge geloof mag geven, zal alleen door verloop van tijdt gesien worden. 576 gaset van duodi den 2 vendemiare 8ste jaer.

(26 september 1799)

Op den 26 september 's avons tusschen 8 en 9 uren was eenider in de grootste verslaegentheijd op het zien aenkomen met verscheijde schepen van Gend van ontrent tweeduijsent mannen ongekleede Fransche troupen van de verscheijde requisitien komende van Lorainen uijt Vrankrijk om in den omtrek van ons departement uijtgereet en gedresseert te worden. Alle dese menigte troupen wierden in de duijsterheijd van den avond alle twee en twee bij de borgers gelogeert, welke in menige gewesten der stadt groote disorders verwekte, omdat de menigte logementen nauwelijks gevonden wierden.

(28 september 1799)

Op den 28 september zijn alle de menigte troupen sedert twee daegen aengekomen eensdeels naer Holant en d'aengekomene van de requisitien naer de verscheijde kantons van dit departement vertrokken, 't welk van 's morgens ten drij uren een zoodaenig gedruijs veroosakte tot elk uijt den slaep getrokken wiert. Van alle kantons zijn heden weder troupen aengekomen en bij de burgers gelogeert geworden. 577 gaset van quintidi den 5 vendemiare 8ste jaer.

(30 september 1799)

- fol. 129 - Op den 30 september zijn 's morgens vroeg eijndelinge alle de Fransche militairen vertrokken naer Holant die hier sedert eenige daegen in overgroote menigte waeren aengekomen en alle tot het grootste overlast bij de burgers gelogeert geweest hebben. Zulks is d'oorsaek dat het sedert meer dan agt daegen binnen dese stadt als een onstuijmige zee van trommels en gewoel geweest heeft door het onophoudelijk aenkomen en vertrekken van verscheijde batalions Fransche soldaeten, zoo peerde- als voetvolk, nu maer seer weijnige hier meer gebleven zijnde, benevens eene compagnie burgers van de nationale garde van Arras om de besettinge en de ruste der stadt te onderhouden. Tot nog toe hoort men uijt Holant geen egte tijdingen nopende de menige legers, zoo van d'een als d'ander zijde aldaer in menigte aengekomen, dog men vermoed dat in 't kort aldaer gewigtige voorvallen zullen plaetse hebben. 578 gaset van octidi den 8 vendemiare 8ste jaer.