Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1799

[Augustus]

(2 augusti 1799)

- fol. 111 - Op den 2 augusti zijnde den feestdag van de Heijlige aflaet van Portcuacula, welcke men in onse daegen met zooveele godtvrugtigheijd en toeloop van vremdelingen heeft zien vieren in de kercke der eerw. paters Recoletten, dusdaenig dat het zoo door het celebreren van solemnele diensten, het uijtstellen van het beelt van de Alderheijligste maget Maria, omdraeging van processie en alle andere godtvrugtigheden, als eenen solemneelen feestdag was. Voor de kercke der zelve paters was er op dien dag gewonelijk gestelt als eene foire van kleenigheden voor de kinders, bestaende besonder in potjens van aerdewerk die daervoor expresselijk gebakken wierden en die men gevolgentlijk potjensmart noemde. Nu onderblijft alles dusdaeniglijk alsof dien en andere feestdaegen der H. kercke noijt en souden hebben geviert geweest tot zooverre dat de grootste feestdaegen zelfs door menigvuldige als vergeten worden, want men integendeel ziet dat er hoe langer hoe meerder gewerkt wordt om den heelen bouw der Heijlige door het ontrooven van dienaers des heeren, te weten de priesters, omverre te werpen, want men nu sedert twee daegen en nachten binnen dese stadt wederom menigvuldige nauwkuerige opsoekingen gedaen heeft, waerdoor het eenige priesters die in andere min verdagte huijsen zijn gevlugt het nog zijn ontkomen en verscheijde andere ongeluckig zijn aengevat geworden. Nu gaet het reets zooverre dat er nauwelijks meer waere priesters tot de noodlijdende sieken konnen geraeken, tenzij dezelve in verscheijde soorten van kleederen, zelfs tot in vrouwekleederen verkleet zijn en aldus vermond nog eenige beswaerelijk konnende besogt worden. 561 gaset van quintidi 15 thermidor 7ste jaer.

(5 augusti 1799)

- fol. 112 - Op den 5 augusti is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de municipale administratie het volgende besluijt afgekondigt. De municipale administratie van het kanton van Brugge heeft een besluijt genomen behelsende hooftsaekelijk het volgende: I. art. De verbintenis alreede aen alle burgers door de voorgaende arreteen opgeleijt van op elken dag van decade of nationeele feesten te laeten uijthangen aen hunne huijsen een drijcaleurig en betaemelijk vaendel, word wederom erhinneert, om stiptelijk volbragt te worden. II. Ider vaendel zal geplaest worden op d'eerste stagie van ider huijs aen een der principaelste vensters. III. De commissarissen van policie en nationaele gendarmerije zulen proces-verbael maeken jegens de aenstreevers der voorgaende artikelen. Zij zullen gebragt worden voor den tribinael van municipaele policie en gecondemneert de eerste mael tot eene boete van drij francs en de tweede mael tot drij daegen aenhoudinge. IV. De agtervolgingen zullen gebueren ter sorgvuldigheijd van den commissaris van het uijtwerkende bestier bij de municipaele administratie. Zij zullen met dezelve boete gestraft worden volgens dezelve gradatie, alle persoonen die zouden gesien worden op de straeten zonder cocarde. Ten dien effecte wort er belast aen alle gardarmen en officieren van policie van proces-verbael te maeken tegens allen tegenstrever. Zij zullen hetzelve overleveren aen den commissaris van het uijtwerkende bestier, belast met de agtervolgingen. V. Den commandant der commune wordt versogt van aen alle militaire posten de consigne te geven van naer den bureau van policie der municipale administratie te doen geleijden, elken persoon die zoude passeeren voorbij eenen post zonder van eene cocarde voorsien te zijn⁽¹⁷⁾. 562 gaset van octidi 18 thermidor 7ste jaer.

(17) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 48, nr. 39.

(6 augusti 1799)

- fol. 113 - Op den 6 augusti zijnde nonidi den 19 thermidor ende martdag, was des morgens de guilottinne op de Mart voor den vrijheijdtsboom geplaest. Ook was er een schavot geplant op den Burg met vijf staeken, op hetwelcke des morgens van 9 tot 3 uren 's middags gebragt wierden vijf persoonen en door den scherpregter elk met een placaet boven hun hooft aen eene staeke gebonden wierden. Drij der zelve waeren gekleet in 't root en tot 16 jaeren in de ijzers verwesen, de vierde was een vrouwspersoon die tot 14 jaeren besondere opsluijtinge verwesen was en den vijfden min pligtig als de andere was gekleet in zijne gewone kleederen tot 6 jaeren opsluijting verwesen. Korts naer 12 uren wiert vanuijt de vangenis gevoert op eenen waegen bekleet met een rood opperhemde eenen jongelinck van tusschen 18 en 19 jaeren oudt, verselt met den beeedigden pater Discals Bonavontura, den welken goed schijnende bereijt te zijn, met den eersten slag van het moortmes de guillottine het hooft afgeslaegen wiert. Heel dees bende moorders en dieven wiens moeder tentoon sat van dengonen die de doodtstraffe onderging, waeren door den crimineelen regtsbank tot die straffen verwesen voor het begaen dieften met braeken, geweldigheden op de persoonen en eene vreede moord door den laesten, welke door hun in eene herberge op het Beverenvelt woonende, met veele vreetheden begaen waeren.

(7 augusti 1799)

Op den 7 augusti zijnde decadi den 20 thermidor 7ste jaer, saeg men ingevolgen de hier voorgaende ordonantie niet een huijs binnen de geheele stadt dat met geen nationael drijcaleurig vaendel verciert was. Alle dese vaendels op d'eerste stagien der huijsen uijthangende en vele der zelve nieuw zijnde, omdat die gewoonte sedert eenigen tijdt als onderbleven was, makte zulks eene schoone vertooninge en als een vieringsfeest, hoewel zulks van meest alle in 't hert betruert wordt.

(9 augusti 1799)

Op den 9 augusti over den noen wierden wederom in verscheijde straeten der stadt een groot getal huijsen der stadt zeer nauwkuerig ondersogt tot het ontdekken der priesters, dog geluckig zijn er geene gevonden, hoewel besonder naer de heeren pastors van St.-Jacobs, van St.-Gillis, van St.-Anne en verscheijde andere nauwkuerige opsoekingen gedaen worden. 563 gaset van duodi den 22 thermidor 7ste jaer.

(10 augusti 1799)

- fol. 114 - Op den 10 augusti, gelijk gisteren tegens den avond, wierden om ses uren van desen morgen de stukken kanon staende op de stadtswallen verscheijde mael gelosbrant en geduerende eene ure op 't carilion gespeelt. Ook was desen morgen de groote vlagge op den hallentooren en voor 't stadthuijs gehangen, wanneer ook seffens alle de huijsen der stadt met drijcaleurige vaendels verciert wierden ter oorsaek van de Fransche feest van het begin der zelver revolutie van den 10 augusti 1789, wanneer het menschenbloet in Parijs stroomde, den ongeluckigen koning gevangen wiert geset en het paleijs van Tuilliers teenemael geplondert wiert. Om thien uren van desen morgen vergaederden de members der geconstitutioneerde magten met hunne vaendels op den Burg, de kinderen der arme- en andere schoolen, het voet- en peerdevolk met den etat-major en krijgsmusik, zig van daer langs den Dijver en Steenstraete begevende in vollen treijn tusschen welke den boek der constitutie gedraegen wiert tot op de Mart, alwaer door het Fransch voetvolk verscheijde laegen door de artillerije afgelost wierden. Den heelen trijen van de Mart zig naer den tempel der wet begevende, is naer het aflesen der processen-verbael nopende het feest, den eedt op de constitutie vernieuwt geworden door alle de members die er tegenwoordig waeren. Den treijn dan naer den Burg wederkeerende, is aldaer uijteengescheijden geworden. Des avons geduerende een ure is het groot krijgsmusik op de Mart gelijk op de decadi- en quintididaegen gebuert, hernomen geworden. Gelijk het heden saterdag was en bijnae niemant op de feest gedagt hadde, hebben de vischverkopers, vleeschhouwers, groenseliers en andere de grooste moeijte moeten aenwenden om tot thien uren van desen morgen dezelve te mogen verkoopen, want anders zouden veele waeren moeten hebben bederven en zulks zoude een overgroote schaede veroorsakt hebben.

Op den 13 augusti 564 gaset van sextidi den 26 thermidor 7ste jaer.

- fol. 115 - Op den 14 augusti heeft men vernomen dat gisteren in den naermiddag een voorval plaets gehadt heeft dat enkelijk uijt jalosije van den kolonel onser besettinge plaets gehadt heeft. Op het casteel van d'heer Croeser, gestaen buijten de Dampoorte langs den weg leijdende naer Dudzeele, wiert er daegelijks bijeenkomst of zoogenaemde kouterije door de edele deser stadt gehouden. Den kolonel tevergeefs getragt hebbende zig in hetzelve geselschap te vervoegen en daerbij niet gevraegt nog gesogt wordende, heeft desen naermiddag een detachement Fransche gardarmen te peerde daernaer toegesonden en heeft zoo de heeren als dames doen aenhouden, welke met geen civique kaerte, om te mogen uijt stadt gaen, voorsien waeren, alle welke naer Damme des zelfs canton vervoert wierden en naer veele debatten en mogelijks geltboeten maer des anderdaegs zijn geslaekt geworden.

(15 augusti 1799)

Op den 15 augusti pligtigen feestdag van Maria Hemelvaert die men in onse daegen met zooveele kerckelijcke pligtigheden heeft zien vieren en besonder in de kapelle van Blendekensgasthuijs, die nu tot elks overgroot ongenoegen, mits er alles verkogt is, geduerende den heelen dag heeft gesloten gebleven alsof er noijt geene kapelle zoude geweest hebben met welke ook teemael onderbleven zijn alle de versieringen der huijsen en straeten en de vermaekelijkheden die jaerelijks omstreeks die capelle door het volk gepleegt wierden.

(16 augusti 1799)

Op den 16 augusti is op een schavot op den Burg van 11 tot 1 uren 's morgens door den scherpregter met een placaet boven zijn hooft en in zijn gewone kleederen door den scherpregter tentoongestelt eenen persoon welken t'eijnden de executie voor het begaen van diefte zonder braeke tot de straffe van ses jaeren opsluijting in een correctiehuijs verwesen was. Desen morgen is in de saele van de administratie, tevooren het bischdom, voor meer dan 7 millionen livres in bons verkogt het heele gebouw van de overschoone parochiale kercke van O.-L.-V., welke men met de grootste droefheijd verneemt door de koopers te zullen afgebroken worden. 565 gaset van nonidi den 29 thermidor 7ste jaer.

(17 augusti 1799)

- fol. 116 - Op den 17 augusti zijnde decadi den 30 thermidor 7ste jaer heeft men des morgens als naer gewoonte op de decadidaegen de gewone ceremonien in den tempel der wet verricht en in den naermiddag om vier uren zijn in de riftersaele van de abdije van den Duijnen, waer nu de centraele schoole is, tusschen het spelen van 't krijgsmusik, de prijsen aen de jonge leeringen van die school door de members der administratien uijtgedeelt geworden, bestaende in geagte boekwerken handelende van wetenschappen waerop de prijswinnaers studeeren in welkers uijtdeeling het volgende order is gevolgt geworden. Teekenkonst: eerste sectie: de desen van het hoofdprijs aen den burger Pius Decrombrugge van Brugge, tweede sextie: groote hoofdenprijs aen den burger Eugenius Verhulst van Brugge, derde sextie: de figureprijs aen den burger Joseph Warlencourt van Brugge, vierde sextie: volgens labosseprijs aen den burger Ludovicus Tangnes. Natuerbeschrijvingeprijs aen den burger Pius Decrombrugge van Brugge. Aloude taelen: eersten prijs aen den burger Pius Decrombrugge van Brugge, tweeden prijs aen den burger Eduard Edwards van Brugge, tweede sextie: eersten prijs aen den burger Eugenius Verhulst van Brugge, tweeden prijs aen den burger Jeanbatiste Mornae van Philippeville. Prijs van de spraekko(n)st aen den burger Pius Decrombrugge van Brugge. Prijs der verkorting aen den burger Eduard Edwards van Brugge. Prijs van de Grieksche tael aen den burger Pius Decrombrugge van Brugge. Wiskunde eersten prijs aen den burger Pieter Charles Devri,re van Poperinge, tweeden prijs aen den burger Franciscus Van Heerswijngels van Brugge, anderen tweeden prijs aen den burger Eduart Edwards van Brugge. Scheijdtkunde en ondervindende natuerkennis eersten prijs aen den burger Eduard Edwards van Brugge, tweeden prijs aen den burger Charles Merguert van Dixmude. Algemeijne taelkundeprijs aen den burger Joseph Warlencourt van Brugge. Redekundeprijs aen den burger Ludovicus Destoop van Brugge. Geschiedenis aen den burger Jan de Penaranda van Brugge.

(20 augusti 1799)

- fol. 117 - Op den 20 augusti 's morgens met het aenbreken van den dag zijn op de Mart ontrent den vrijheijdsboom en langs verscheijde straeten verbaesende pasquillen gevonden die van den volgenden inhout en alle van eenen stoorder der rust, die wij hoewel tegen onsen dank tot nog toe genieten, geschreven waeren, zijnde van den volgenden inhout: vervloekte republijk die wij tot nu genieten, maer het begint alreets ons nu te gaen verdrieten, wij spannen in ons kragt met eenen vollen toom om tegen hun op te staen, wij vreesen voor geen schroom. Ja, gansch de lijberteijt die ons maer dient tot schand, die moet hier zijn verplet, gedompelt in het sand, in gansch het Fransch gespuijs is hier maer tegen dank en zij en dienen maer tot onsen ondergang. Schenders van kerk en staet, onteerders van de deugt die wij in andere tijdt genooten, niet dan met vruegt, zij brengen hun ketterije hier in ons Nederlandt, die oudt, jong, arm en rijk maer dienen kan tot schand. Zij kennen geenen Godt nog zijn Heijlige daegen, zij kennen maer een vuijle maegt, die zij offerande opdraegen, den tempel is bereijt, den die der oude wordt geeert, met hun afgoderije onsen sondag wordt onteert en omdat de Vlaemsche herten hunne afgoderije niet vieren, zij loopen rond gelijk de wolven en bleeten als de stieren, maer zij kennen die niet, wij kennen onsen Godt die den sondag heeft ingestelt en wij volbrengen zijn gebodt. Sa nations gespuijs met U ketters gewelt, peijst vrij als dat den dag van strijden is gestelt, de waepens zijn gereet om tegen U op te staen en men heeft gedaen den eedt om U t'helpen verslaen. Ook alle de duegenieten van de stadt, schoon spreeken zal niet baeten, hun bloet zal door ons sweert loopen langs alle de straeten, door onse Vlaemsche magt die bijeen is vergaert en zal geen Fransch, ketter nog deugniet worden gespaert. Dese is den inhout van die pasquille uijt welke ongeluckige gevolgen tegemoed gesien worden. 566 gaset van tridi den 3 fructidor 7ste jaer.

(22 augusti 1799)

- fol. 118 - Op den 22 augusti heeft men 's morgens vernomen dat er geduerende den gepasseerden nagt eene zeer merkweerdige diefte met braeke begaen was in de hostelrije, genaemt De Bellevue, bewooont door sr. Van Geluwe op de groote Mart. Den voorigen avond waeren in die hostelrije toegekomen om met de deligengie naer Vrankrijk te versenden van eenen ontfanger der nationaele domeijnen, twee tonnekens met gelt, ider inhoudende ontrent 25 duijsent Fransche livres in zilvere geltspecien, welke in het gewoon comptoir onder recue van den gemelden hostelrier gestelt waeren. Wanneer men desen morgen bevonden heeft dat het eene van dees twee tonnekens teenemael ontledigt was bij middel van een mes dat er nevens gevonden wiert, met welke den bodem van het tonneken en de opelen doorgesneden waeren. Op 't vernemen van dees zoo merkweerdige diefte zijn seffens in veele herbergen nauwkuer(i)ge opsoekingen gedaen, zonder dat men het minste ontdekt heeft, waerdoor aen den hostellier als bewaerde van hetzelve de grootste moeijlijkheden konnen aengedaen worden.

(22 augusti 1799)

Op den 22 augusti 's avons ten elf uren is in het tribunael crimineel tot er doodt der guillottine veroordeelt den coster van de kercke van Haerelbeke, omdat hij in de laeste troubelen der brigands de klokke aldaer heeft geklipt en andere faitelijkheden begaen heeft. Desen door het departement der Schelde tot Gend alleen om die daedt voor vier jaeren in d'ijzers en ses uren tentoonstelling verwesen zijnde, heeft voor het departement der Leije tot Brugge van sententie geappaleert, door welke hij ter doodt is veroordeelt geworden.

(23 augusti 1799)

Op den 23 augusti 's morgens ten negen uren heeft men vanuijt het seminarie met twee fouturen zien vervoeren naer het eijland Oleron in Vrankrijk agt priesters beneden de 60 jaeren, van degone die laest aengevat zijn, om aldaer in ballingschap te verblijven. Het is bijnaer ongelovelijk wat schrik zulks is veroorsaekende aen eenider en nog meer aen de meer hondert priesters boven de 60 jaeren die tot nog toe in 't seminarie gevangen zijn. 567 gaset van sextidi den 6 fructidor 7ste jaer.

(24 augusti 1799)

- fol. 119 - Op den 24 augusti is in den naermiddag van 6 tot 7 uren 's avons op 't carilion gespeelt geworden wegens twee agtereenvolgende victorien welke de Fransche legers in Switzerland zouden behaelt hebben op de vereenigde keijserlijcke legers en waerin behalvens een groot getal doode en gekweste nog een meerder getal krijgsgevangene zouden genomen zijn. Wat hier van zij ofte niet, is het van allen zijden besonder volgens de tijdingen uijt Italien en ander plaetsen zeker dat, dat de Fransche legers door de vereenigde keijserlijcke van alle zijden met veel verlies zijn geslaegen geworden.

(26 augusti 1799)

Op den 26 augusti heeft men wederom in een groot getal huijsen deser stadt met eene groote woede en nauwkuerigheijd strenge huijssoekingen zien doen naer de verborgen priesters die zig nog in verscheijde huijsen bevinden, dog geluckig zijn er geene, hoe groot de huijssoekingen ook waeren, ontdekt geworden. Dat ons nog meer bedroeft, is dat St.-Salvatorskercke, eene der vier van die nog open zijn, desen naermiddag, niettegenstaende dat er beeedigde priesters zijn die er misse laesen, ook is gesloten geworden.

Tegens den avond wiert de groote vlagge op den hallenthoren opgesteken en dezelve voor 't stadthuijs opgehangen en van 6 tot 7 uren op 't carilion gespeelt wegens het Fransch feest van den ouderdom ofte van de ouderlingen die morgen zal geviert worden.

(27 augusti 1799)

Op den 27 augusti zijnde decadi den 10 fructidor 7ste jaer is het feest van den ouderdom als naer gewoonte in den tempel der wet geviert geworden. Tusschen den gewonen treijn, welke door de besonderste straeten der stadt naer den tempel der wet gegaen was, bevindende zig tusschen dezelve een getal van de oudste mannen der stadt, besonder uijt de arme- of godtshuijsen, van welke den oudtsten der zelve in den tempel gekroont wiert. Op eenen theater, geplaest voor d'halle, was er door den beroemden vuerwerkmaeker Baltazar, geplaest een vuurwerk verbeeldende met verscheijde postuerkens en gebouw de inneminge van de bastillie van Parijs, welcke onder eenen grooten toeloop van menschen 's avons ten 10 uren met een besten uijtval en konst door den zelven ontsteken wiert. 568ste gaset van decadi den 10 fructidor 7ste jaer.

(29 augusti 1799)

- fol. 120 - Op den 29 augusti heeft men tot elks overgroot ongenoegen onder de verscheijde priesters, die bijnae daegelijks van buijten opgebragt worden, op eenen waegen van buijten zien opbrengen den heer pastor van Ruijsselede met nog eenen anderen priester, welke naer als misdaedige onderhoort te zijn, bij de menige andere priesters in 't seminarie zijn ingevoert geworden. Hierdoor is het ongeluckig zoo binnen dese stadt als ten platten lande reets zoo verre gekomen dat er nauwelijks meer priesters konnen gevonden worden tot het uijtreijken van de H. sacramenten van de H. kercke. Zooverre zelfs dat men nergens meer weet waer eenen priester vinden tot het geven van het H. doopsel aen de kinderen die geboren worden, waerdoor dat er, dat het alderongeluckigste is, ook verscheijde menschen sterven zonder eenen waeren priester te konnen bekomen, het meestendeel zig moetende verhelpen met de weijnige beeedigde priesters die er zoo binnen dese stadt als te lande gevonden worden.

(30 augusti 1799)

Op den 30 augusti heeft men 's morgens vernomen dat op een schielijk toegekomen order desen nagt ten twalf uren meest alle de Fransche troupen van de besettinge deser stadt met kanon en krijgsmusik vetrokken zijn naer Holand waer, zoo het gerugt algemeijn is, de Engelsche en Russissche legers op drij ... vier plaetsen ingevallen zijn en verscheijde haven, zoo van Tixel als andere, geblokeert houden. In 't algemeen verlangt men te vernemen tot hoeverre dese tijdingen mogen gelooft worden. 569 gaset van tridi den 13 fructidor 7ste jaer.