Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1799

[Juli]

(2 julij 1799)

- fol. 102 - Op den 2 julij is bij orders van de municipaliteijt de volgende bekentmaekinge geaffixeert geworden. De municipale administratie der commune en canton van Brugge verwittigt haere geadministreerde dat zij in de sittinge van den 4 pluviose lest benaemt heeft de burgers Van Assche en Delbaere, timmerlieden; Canneijt, d'oude en Eugenius Goddijn, matsenaers; Dela Haeije, glaesemaeker en Gillis, mercenier om te procedeeren tot de schattinge van alle de gebouwen en gronden gelegen binnen dese commune. Zij verwittigt haer voorders dat dese nieuwe schattinge geschiet om eens vooral vast te stellen de grondbelastinge op eenen evenredigen en onveranderlijcken voet. Dus volgens zij aensoekt en voor zooveel noodig, requireert haere geadministreerde de geseijde commissarissen te respecteeren in de oeffeninge hun'er fonction waermede zij belast zijn en hun alle hulp en toegang te bieden. Dese waerschouwinge zal gedrukt worden in de twee taelen en geaffixeert worden. Brugge den 11 messidor jaer 7 der Fransche republijke. Joseph Van Huele, president; J. Taillieu, secretaris⁽¹³⁾.

(13) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 48, nr. 23.

(4 julij 1799)

Op den 4 julij heeft men met het grootste hertsseer en droefheijd vernomen dat een Fransch decreet aen het departement toegekomen is waerbij de waepening van alle vijf de classen van de militaire omschrijvinge in masse is geboden geworden, zonder dat, zoo men zegt dat nog te beklaegelijker is, iemant zal vermogen eenen man in zijne plaetse te stellen voor de wapening der zelve, die in elk departement zal moeten gebueren, is er boven alle de contributien die wij betaelen eene geltleening van hondert millionen livres op de begoede burgers geordoneert, zoodat ons land al haest van manschap en van geltmiddelen teenemal zal ontrooft en uijtgeput worden⁽¹⁴⁾. 553 gaset van sextidi den 16 messidor 7ste jaer.

(14) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 47, nr. 112 en/of 113.

(6 julij 1799)

- fol. 103 - Op den 6 julij heeft men 's morgens vernomen dat er geduerende den gepasseerden nagt eene zeer merkweerdige diefte begaen was in het huijs en werkwinkel van sr. Marlier, lijnewever op de Vischmart. Eenige dieven, door welken middel weet men niet, daerin geraekt zijnde of hebbende laeten insluijten, hebben niet alleen ontweert eene masse ingredienten dienende voor de fabricke, maer hebben tot zelfs de stukken lijnwaet, staende op de getouwen, afgesneden en alleen de ketens daer aengelaeten, zoodat men maer 's morgens met de grootste verwonderinge saeg dat alles ontweert was.

(7 julij 1799)

Op den 7 julij zijnde sondag nonini den 19 messidor ende martdag, heeft men wederom geene waeren zien ter mart brengen, eenige kraemen ter mart staen, nog ook is er door geene winkels publicken toog gedaen geworden. Nogtans was het schavot op den Burg geplaest en van 10 tot 12 uren 's morgens wierden op hetzelve gebragt in hunne gewone kleederen en door den scherpregter elk met een placaet boven hun hooft aen eene staek gebonden twee persoonen, te weten Petrus Pincet, soon van Franciscus, oudt 40 jaeren, schoemaeker van stijle, geboortig en lest gewoont hebbende tot Gend, tot 6 jaeren opsluijting en 't eijnde dees ses jaeren tot de deportatie voor zijn leven ter gewone plaetse veroordeelt zijnde, ook Augustinus Morbee, soon van Petrus, oudt 36 jaeren, hoedemaeker van stijle, geboortig en lest gewoont hebbende tot Brugge, t'eijnden de executie alleen tot 6 jaeren opsluijting verwesen zijnde voor het stelen in de maendt december 1798 van een pak koopmansgoederen in het pakhuijs der Gendsche barge, de sluetel der zelve met een loosheijd bekomen hebbende.

Op den 9 julij 's morgens tusschen vier en vijf uren terwijl elk nog sliep is eenen grooten nomber Fransche troupen aengekomen welke seffens bij de borgers gelogeert wierden. Sedert eenige daegen zijn er nog meer andere aengekomen, waeruijt in 't algemeen vermoed wordt dat heel Holand en Zeeland door de Fransche ontruijmt wordt. 554 gaset van primidi den 21 messidor 7ste jaer.

(11 julij 1799)

- fol. 104 - Op den 11 julij heeft men met de grootste verontweeringe gesien drij priesters boven de 60 jaeren, te weten den heer De Pauw, tevooren deken van de cathedraele kercke van St.-Donaes, die wegens zijne geleertheijd als agtbaeren staet zeer bemind en geagt was, den heer canonik Mathuijs van dezelve kercke en den heer pastor van St.-Pieters bij Brugge. Alle drij verselt met gendarmerije geseten in verscheijde carossen als staetsgevangene naer het tribunal correctioneel voeren om aldaer als staetsgevangene gehoort te worden. Tot nog toe weet niemant met sekerheijd waerin eijgentlijk hun opgeleijde misdaedt bestaet. Zommige seggen omdat zij een heijmelijcke correspondentie met den paus hebben onderhouden en als een geestelijk secretariat hebben willen hebben onderhouden. Andere seggen omdat zij correspondentie hebben onderhouden met de vremde mogentheijden en dat er brieven tot dies betrekkelijk en het manifest zelfs van Z.-M. Franciscus den II bij hun zoude bevonden zijn en een overgroote somme gelt bestaende in goude Engelsche guineen bij hun zoude bevonden zijn. Wat er van zij of niet, zij worden in het seminarie nauw bewaekt, gelijk ook alle de andere heeren geestelijcken, tot ontrent hondert in getal, die aldaer, boven de 60 jaeren, opgesloten zijn door militairen en gendarmerije in hunne kamers nauw bewaekt worden.

(12 julij 1799)

Op den 12 julij heeft men 's morgens vernomen dat er geduerende den gepasseerden nagt eene nauwkuerige opsoekinge gedaen is naer nog verscheijde verborgene priesters die tot nog toe niet ontdekt zijn en die schijnen deel genomen te hebben in het voormelde. Men zegt heden dat den heer Caijtan, tevooren pastor van St.-Salvators is aengehouden en dat hij ter plaetse zelfs zijner ontdekkinge zeer nauwkuerig door de gendarmerije is bewaert geworden. 555 gaset van quartidi den 24 messidor 7ste jaer.

(14 julij 1799)

- fol. 105 - Op den 14 julij zijnde den 26 messidor 7ste jaer, berugten dag op welken over thien jaeren, te weten op den 14 julij 1789, de revolutie van Vrankrijk is begonst en op welken dag de Bastillie van Parijs stormmenderhant ingenomen wiert door het volk en sedert welk tijdtstip eene zoo oneijndige zee van ongelucken, zoo over Vrankrijk, over de ongeluckige Nederlanden, over Holant en Luijk als verders over geheel Europa voorgevallen is van welke geene voorbeelden in de aloutste historien gevonden worden en die door het naegeslagt bijnae niet zullen konnen gelooft en voor altijdt bewondert worden, was het heden Franschen feestdag, als sedert het begin der revolutie gepleegt was. Zoo nogtans dat nog de groote drijcaleurige vlagge voor het stadthuijs, nogte het vaendel op den hallentooren opgesteken wiert, waerin men hoe langer hoe meerder den Franschen iver ziet verdwijnen en welke men toeschrijf aen de groote nederlaegen die de Fransche legers alom ondergaen hebben. Alleen wiert ter oorsaek deser feest 's middags van 2 tot 3 uren op 't carilion gespeelt, wanneer om vier uren de heele besettinge deser stadt op de Mart in de waepens verscheen en eene groote exercitie in het vuer deden, zonder dat er andere pligtigheden, gelijk over jaer zooals men zien kan, zijn verrigt geworden.

(15 julij 1799)

Op den 15 julij zijn op een schavot geplaest op den Burg van 10 uren 's morgens tot 4 uren 's middags vier persoonen gekleet in 't root en elk met een placaet boven hun hooft door den scherpregter aen eene staek gebonden voor het begaen van dieften met braeken en geweldigheden op de persoonen, alle vier tot 24 jaeren in d'ijzers verwesen zijnde. Den vijfden van dese complicen die eene moort begaen heeft en die geappelleert heeft, is tot de doodtstraffe der quillottinne verwesen geworden. 556 gaset van septidi den 27 messidor 7ste jaer.

(17 julij 1799)

- fol. 106 - Op den 17 julij is op een schavot geplaest op den Burg van 10 uren 's morgens tot 4 uren 's middags een persoon, geboortig en laest gewoont hebbende tot Belleghem, gekleet in 't rood en met een placaet boven zijn hooft, door den scherpregter aen eene staeke gebonden voor het stelen van negen maeten graen in eene schuere geduerende den nagt, t'eijnden de executie door den crimineelen regtsbank tot de straffe van 10 jaeren in d'ijzers verwesen zijnde.

(18 julij 1799)

Op den 18 julij zijnde decadi den 30 messidor was groot en kleen des morgens als door eenen blixemslag getroffen op het alom aen d'hoeken der straeten te zien geaffixeert staen de schrikkelijcke Fransche wet waerbij geboden wordt dat alle vijf de classen der militaire omschrijvinge, te weten alle degone van 20 tot 25 jaeren, tot den militairen dienst genootsakt worden. Dat elk nog meer ontstelde was dat dese zoo verbaesende wet, waerbij hondert millionen livres in leeninge gevraegt worden tot der zelver uijtrustinge, in den tempel der wet naer de gewone trouwverrigtingen en ordinaire sotte pligtigheden op de decadidaegen aldaer ook voor het menigte vergaederdt volk in volle forme afgekondigt wiert⁽¹⁵⁾. Bijaldien dese geforceerde wet zijnen voortgang neemt, rekent men alleen binnen Brugge dat er ontrent 500 getrouwe persoonen tot den militairen dienst zullen gedwongen worden.

(15) Zie noot 14.

(19 julij 1799)

Op den 19 julij was men eenigsints geruster als gisteren, omdat men heden in 't algemeen hadde verwagt dat de gemelde wet heden van het stadthuijs en met de trompette rond de stadt zoude hebben afgekondigt geworden, waeruijt men in 't algemeen verwagt dat er nog eenige veranderinge aen die berugte wet, die het algemeen welvaeren en den landtsbouw betreft, zal toegebragt worden. 557 gaset van primidi den 1 thermidor 7ste jaer.

(20 julij 1799)

- fol. 107 - Op den 20 julij heeft men met het grootste hertsseer en betraende oogen een begin zien maeken van de verkopinge in Fransche livres en in contant gelt van generaelijk alle de effecten als autaeren, bichtstoelen, predikstoel, boseringen, kassen, stoelen, banken, sieraeden, autaerenkleeren, casuijfels, schilderijen tot de beelden en den grondt zelfs, welke in de befaemde en berugte kercke van de parochiale en collegiale kercke van O.-L.-V. zijn bevonden geworden, zoodat men met die overschoone kercke op den zelven voet zal gaen tewerk gaen gelijk men met de cathedraele kercke van St.-Donaes gedaen heeft en dat naerdat alles zal verkogt en uijtgebroken zijn, tot het gebouw met deszelfs befaemden hoogen tooren zal verkogt worden. Nu mag men met recht zeggen dat geene hoegenaemde beeltstormerijen die onse voorouders in vroegere eeuwen geweten hebben, aen alle de vernielingen der kercken, die men nu voor onse oogen ziet vernietigen, hieraen in 't minste niet vergeleken konnen worden, terwijl men nu alles ziet onder den voet trappen, zonder dat er door iemant den minsten tegenseg kan gedaen worden. Nu mogen wij met reden zeggen dat het heele tijdtstip van de vernietinge van al dat Heijlig is ende dat Godtsheijlig autaer is raekende, gekomen is, want in onse heele befaemde stadt ziet men alleen nog vier kercken open in welke, tenzij in degone van St.-Salvators, door eenige beeegdigde priesters eenige den minsten roomsch-catholijcken godtsdienst gedaen wordt, tot zooverre is zijn de saeken gekomen dat er nauwelijks meer catholijcke priesters gevonden worden.

Heden zijnde saeterdag hadden menige prondelaers-, schoenmaekerskraemen en andere zig verstout te plaetsen in de Wollestraete, op den Dijver, Roosenhoedtstaelen en andere plaetsen. Op d'eerste vermaeningen die hun gedaen wierden, niet willende opkraemen, zijn sij alle op 't aenkomen der militaire wagten met gewelt daertoe gedwongen geworden.

(23 julij 1799)

- fol. 108 - Op den 23 julij was geeijndigt de hiervooren gemelde venditie in de kercke van O.-L.-V., in welke men zig zelfs niet ontsien heeft van op eergisteren, zijnde sondag, als op de twee andere daegen te verkoopen, zoodat van nu af die kercke, in welke tusschen de verkopinge van dezelve kerckegoederen eene menigte bedden en muebelen van geemigreerde persoonen verkogt zijn, als eene woeste en ontrampponeerde schuere geworden is, dusdaenig dat die overschoone kercke niet anders meer dan met betraende oogen kan beschouwt worden, temeer omdat nu dees kercke de meeste parochiale kercke der stadt zijnde, meer dan 3000 huijsgesinnen zonder parochiekercke gestelt zijn en van allen godtsdienst berooft zijn geworden. De lijken van meest alle die op dees en andere ongeluckige parochien sterven, vanuijt hunne huijsen naer het kerkhof, zonder andere ceromonien of eenige uijtwendige teekenen, worden vervoert of gedraegen en aldaer aldus begraeven worden. Dat onse voorouders nu met zooveele moeijte, kost en godtvrugtigheijd hebben opgestigt, ziet men al(le)s onder de voeten trappen en bijnae om niet verkoopen, terwijl op heden geene beeltstormerijen konnen vergeleken worden aen de wegsleepinge van alle soorten van kerckegoederen die langs alle zijden der stadt gedraegen en vervoert wierden. Tusschen het zien vernietigen van kercken en H. religie heeft men ook op heden zien verkopen twee heele menagien van degone die de menigte opgeleijde contributien niet konnen betaelen, hetwelk bijnae daegelijks gebuert, zoodat onse voorheen bloeijende stadt niet anders als een volkomen ondergang te verwagten heeft. 558 gaset van quintidi den 5 thermidor 7ste jaer.

(25 julij 1799)

- fol. 109 - Op den 25 julij heeft men 's morgens vernomen dat er geduerende den nagt op het land buijten de Smedepoorte meer dan twintig bedden beplant met jonge aerdappelen en ajun uijtgedaen en gestolen waeren, waernaer nauwkuerige opsoekingen gedaen, heeft men vernomen zulks door eene bende van 10 ... 12 Fransche soldaeten begaen te zijn, welke men desen morgen, gebonden, heeft zien opbrengen en 't prison bewegen om als dieven voor eenen krijgsraedt gevonninst te worden.

Heden zijnde St.-Jacobsdag, op welken dag van al oude tijden de peerdefeeste gehouden wiert ende die nu maer morgen, zijnde den 8 thermidor, mag gehouden worden, heeft men ter deser oorsaeke groote disorders gesien⁽¹⁶⁾. Eene menigte die heden waeren aengekomen met hunne peerden, hadden een slag van peerdemart op Schipsdaele geformeert, die alle gelijk degone die hun op de Vrijdagmart hadden geplaceert, door de gendarmerije te peerde met gewelt wierden verdreven, elk met zijne peerden overhoop lopende, zommige naer de herbergen en andere buijten stadt, door welk disorder een groote schaede op die mart, die nu geen order meer hebben zal, is veroorsakt geworden.

(16) I.v.m. de nieuwe data voor de paardenmarkt zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 48, nr. 28.

(26 julij 1799)

Op den 26 julij zijnde den 8 thermidor, gefixeerden dag van de peerdefeeste, was dezelve gelijk men wel verwagt hadde, teenemael buijten het gewoon order en zoo wegens dese verandering als ongeluckige tijdtsomstandigheden zijn er maer zeer weijnig peerden aen eenen zeer geringen prijs verkogt geworden.

Heden, gelijk gisteren, zijn alle de pligtigheden in de kercke van St.-Jacobs en St.-Anne, die men voorheen zoo pligtig heeft zien vieren, dusdaenig opgeschort alsof zulks (nooit) gepleegt geweest waeren. 559 gaset van octidi den 8 thermidor 7ste jaer.

(27 julij 1799)

- fol. 110 - Op den 27 julij zijnde den 9 en morgen den 10 thermidor 7ste jaer, op welcke twee daegen door de Fransche de feest der vrijheijd geviert wordt, is heden, zijnde martdag, dezelve toegelaeten in den middag, alleen de groote vlagge gehangen en het drijcaleurig vaendel op den thoren opgesteken wordende, wanneer 's avons van seven tot agt uren op 't carilion gespeelt wiert.

(28 julij 1799)

Op den 28 julij zijnde sondag en decadi den 10 thermidor is, tusschen dat allen goddelijcken dienst in onse Heijlige kercken onderblijft, de Fransche feest der vrijheijd in 't volgende order ter uijtvoer gebragt geworden. De members der geconstitutioneerde magten met hunne vaendels, den etat-major onser besettinge, het groot krijgsmusik, het militare voet- en peerdevolk en meesters met hunne leerlingen der armeschole en andere om 10 uren 's morgens op den Burg vergaedert zijnde, zijn de vollen treijn langs den Dijver tot op de Vrijdagmart gegaen, alwaer gekomen zijnde, de twee lijkbussen van de vermoorde Fransche ministers die tusschen dezelve gedraegen waeren op pedestallen gestelt wierden en op welke verscheijde losbrandingen uijt de musketterije gegeven wierden. Langs de Geltmuntstraete op de Mart gekomen zijnde, is hetzelve gelijk op de Vrijdagmart verricht geworden, waernae den heelen treijn naer den tempel der wet gegaen zijnde, zijn de processen-verbael en andere Fransche sotternijen aldaer afgekondigt, waernaer den treijn naer den Burg wederkeerende aldaer uijteen is gescheijden geworden.

(30 julij 1799)

Op den 30 julij wanneer alles over den noen stil was, wiert eenider op 't onvoorsiens als door eenen blixemslag getroffen op 't vernemen dat zoo seffens ses priesters die in verscheijde huijsen besig waeren met het noenmael te nemen, op eene verrassende wijse door de Fransche gendarmen en municipale bediende zijn aengevat geworden, welke gekleet als borgers seffens vanuijt dezelve huijsen als de meeste kwaeddoenders wierden geleet naer het seminarie om bij de menigte andere priesters opgesloten te worden. 560 gaset van duodi den 12 thermidor 7ste jaer.