Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1799

[Maart]

(3 maerte 1799)

Op den 3 maerte zijnde sondag, hadde men door de voormelde verbleven verkoopinge van het kerkegoedt, nog dit eenigste vergenoegen tusschen de opschortinge van alle kerkelijcke godtsdiensten, dat men alles op den zelven voet als sedert des zelfs suppressie gedaen is, in de vier voormelde kercken heeft zien verciert staen, want anders zouden dezelve gelijk aen ijdele schueren of verlaetene huijsen geworden zijn. 518 gaset van tridi den 13 ventose 7ste jaer.

(4 maerte 1799)

- fol. 67 - Op den 4 maerte heeft men vernomen alle de omstandigheden van eenen schrikkelijcken brand die gisteren voor den noen was ontsteken en tot den avond geduert hadde op het nederhof van het casteel, onder de wandeling genaemt van mijnheer Damarin, gelegen t'eijnden de dreve voorbijgaende d'herberge genaemt Het Haeseken buijten de Gendpoorte. Op 't onvoorsiens was de schuere van dit nederhof in brand geraekt, d'oorsaeken van welke zonder nogtans de waere omstandigheden te weten, terwijl zommige zeggen door onvoorsichtigheijd van eene smoorpijpe geschiet te zijn en andere dat het moetwillig in brand gesteken is. Niemant regt is wetende en eventwel hoe het heeft mogen veroorsakt zijn, was den brand deser schuere onblusbaer en het heele gebouw is tot den grond vernietigt geworden en geluckig zijn eenige koeijbeesten daerin staende in het begin des brandts daeruijt getrokken geworden. Behalvens de vernielinge van den heelen bouw, zijn er behalvens veele hoeij en stroij en andere effecten, tot asschen verbrand tweehondert schoven cooren en ontrent hondert sakken aerdappelen benevens veele boerenallam, zonder dat door den overvloed der woedende vlammen iets van alles is konnen gered worden.

(7 maerte 1799)

Op den 7 maerte heeft men bijnaer den heelen morgen meest alle de Fransche troupen, zoo peerde- als voetvolk, welke geduerig bij de burgers tot groot overlast gelogeert worden, langs de Smede- en Ezelpoorte naer Oostende, Blankenberge en omstreeks dese steden zien vertrekken, welke inwoonders zoowel als wij ten hoogsten onderdrukt worden. Dese voorsorgen voorsiet men genomen te worden wegens de menige Engelsche en Russissche menige schepen en zeevloten welke nu en dan voor Oostende en omstreeks alle daege gesien worden. 519 gaset van septidi den 17 ventose 7ste jaer.

(8 en 9 maerte 1799)

- fol. 68 - In den nagt tusschen den 8 en 9 maerte gebuerde eene groote diefte ten huijse van Eugenius Hardij, horlogiemaeker, wonende op de Mart. Eene tribune voor den venster staende, waer desen gewonelijk de horlogien was in hangende, was desen avond eene der blafturen de tribune afsluijtende door eenen leerjongen niet wel gesloten geworden, door welken middel eenen of meer dieven den middel gevonden hebben tot het inslaen van eenige ruijten van den venster en te ontweeren tot agtthien zoo goude als zilvere horlogien, welkers verlies voor den eijgenaer zooveel te grooter is, omdat dese horlogien meest alle zijn eijgen niet zijn, maer door particuliere gebragt om gerepareert te worden, waerdoor aen elken eijgenaer de weerdije van zijne horlogie volgens goeddunken tot meerder schaede zal moeten vergoet worden.

(9 maerte 1799)

Op den 9 maerte van 10 tot 12 uren zijn op een schavot op den Burg door scherpregter in hun gewone kleederen met een placaet boven hun hooft op een schavot tentoongestelt twee persoonen welke t'eijnden de executie elk voor ses jaeren opsluijting in een correctie voor het begaen van dieften zonder braeke veroordeelt waeren.

Desen naermiddag heeft men publijkelijk in d'halle zien verkoopen vijf koeijbeesten en menagiegoed van eenen boer van Koolkercke, genaemt Van Lange, welke aengeslaegen waeren voor de betaeling der overvloedige belastingen die hij niet konde betaelen en met welke de landtslieden in 't generael zijn overlast geworden.

(11 maerte 1799)

Op den 11 maerte van 10 uren 's morgens tot 4 uren 's middags zijn op een schavot op den Burg door den scherpregter gekleet in 't root met een placaet boven hun hooft tentoongestelt twee persoonen genaemt Hinricus Wahters, oudt 20 jaeren, geboortig van Gend, kleermaeker van stijle en Franciscus Auweghem, geboortig van Brussel, oudt 20 jaeren, ronselaere van stijle, welke beijde t'eijnden de executie tot de straffe van 16 jaeren in d'ijzers door den crimineelen regtsbank veroordeelt waeren. 520 gaset van primidi 21 ventose 7ste jaer.

(12 maerte 1799)

- fol. 69 - Op den 12 maerte was er een groot disorder op de Vischmart omdat het wel thien uren was eer den weijnigen aengekomen verschen visch, die men gewoon is voor den negen uren te verkoopen, in de mijne konde verkogt worden. Welke veranderinge men dan vernam veroorsakt te zijn wegens een nieuw Fransch bekent gemakt decreet door hetwelcke geordoneert wordt dat alle de aengekomen verschen visch die in de mijne moet verkogt worden, vooraleer zij mag worden verkogt worden, ten grooten comptoire moet worden geanregisteert, van welcke naerdat se verkogt is, een merkelijk aendeel van de verkogte somme aen de Fransche republijke moet betaelt worden, welke niet alleen een groot detardement in des zelfs verkoopinge zal veroorsaeken maer bovendien een groote dierte, temeer omdat er nu maer zeer weijnigen verschen visch wordt aengebragt, omdat er nauwelijks meer eenige vischsloepen konnen uijtvaeren door de menigte Engelsche en Russissche oorloogschepen die langs alle zijden van onse zeekusten swerven. Den visch was heden zoo dier dat eenen cabaliauw van gemeene groote tot vier Fransche kroonen verkogt is geworden.

(15 maerte 1799)

Op den 15 maerte, gelijk gisteren, heeft men door dese stadt Brugge zien doortrekken verscheijde transporten groote kanons, cuissons, poederwaegens en menigvuldige andere oorloogsgereetschappen om op verscheijde pointen van de zeedijken omstreeks Nieuport, Oostende, Blankenberge en andere zeekusten geplaest te worden, welke bewegingen doen vermoeden dat er tot ons nog meerder ongeluk eenen aenval der Engelsche en andere troupen langs deese kanten staet gewaegt te worden. 521 gaset van quintidi 25 ventose 7ste jaer.

(17 maerte 1799)

- fol. 70 - Op den 17 maerte zijnde palmsondag, welken feestdag men voorheen met zooveelen luijster en godtvrugtigheijd in alle onse Heijlige kercken heeft zien vieren, zoo wegens het wijden der palm als het celebreren van menigvuldige godtvrugtige diensten en het omdraegen der stigtige processie als zijnde het begin van de Paeschfeest, alle welke men nu tot misnoegen van alle christene welpeijsende teenemal ziet onderblijven, dusdaenig alsof er noijt geene Paeschfeest meer moeste geviert worden, zooverre zelfs dat er in de kercke van St.-Salvators, waer nog eenige beeedigde priesters des sondaegs misse lesen, geene palm is gewijt geworden, welke men voorsiet verboden te zijn om de troubelen die over jaer in die kercke in het wijden der palm ontstaen waeren.

(18 maerte 1799)

Op den 18 maerte is van 11 tot 12 uren 's morgens en van 6 tot 7 uren 's avons op 't carilion gespeelt geworden nopens de aengekomen tijdinge van eene victorie die de Fransche troupen in Grouwbunderlandt op de Oostenrijksche troupen zoude behaelt hebben, waerin de Fransche volgens een geaffixeert bericht 5000 Oostenrijksche troupen en eenen generael zouden hebben krijgsgevangen genomen en veele andere gedoodt en gekwest hebben, ook zouden in desen slag door de Fransche 24 stukken canon en ses vaendels genomen zijn. 't Zij dat dese tijdinge echt is ofte niet, is het eventwel zeker dat het oorloogsvuur langs alle zijden andermael is uijtgeborsten, uijt welke geduerende dit voorjaer verbaesende en schrikkelijcke gebuertenissen tegemoed gesien werden.

Desen morgen is bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt en bij trommelinge rond de stadt bekent gemakt dat op den 1 germinal de primaire vergaederinge in de kercke van de Recoletten zijn zal en dat de kaerten voor den ingang der zelve van nu af in het secretariat gegeven worden⁽⁵⁾. 522 gaset van octidi den 28 ventose 7ste jaer.

(5) I.v.m. reglement primaire vergadering: zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 47, nr. 62, 63, 64 en/of 65.

(19 maerte 1799)

- fol. 71 - Op den 19 maerte is in den naermiddag het groot vaendel op den hallenthoren opgesteken en de groote drijcaleurige vlagge voor het stadthuijs opgehangen geworden, van ses tot 7 uren van desen avond wiert op het carilion gespeelt waernaer eenige losbrandingen der canons op de stadtswallen gelosbrant wierden ter oorsaeke van de Fransche feest van de souvereniteijt van 't volk die morgen zal geviert worden.

(20 maerte 1799)

Op den 20 maerte zijnde decadi den 30 ventose (windtmaendt) is 's morgens om 6 uren de gemelde feest aengekondigt door eene losbrandinge der kanons op de stadtswallen, welke losbrandinge heden ten 12 uren 's middags en ten 7 uren 's avons herhaelt wiert. Ten negen uren 's morgens tot in den midag, gelijk van 6 tot 7 uren 's avons is op het carilion gespeelt geworden. Ten thien uren vergaederde eenen grooten treijn zoo peerde- als militaire voetvolk met den heelen etat-major op den Burg vanwaer zij verselt door alle de members van de geconstutioneerde magten, tusschen elcke administratie met de vliegende vaendels en vooropgaende de kinderen der arme schoolen en van eenige andere met hunne leermeesters, hun tusschen het spelen van schoon krijgsmusik begaeven langs de Breijdel- en Wollestraete over den Dijver langs het groot vleeschhuijs door de Steenstraete over de Mart langs de Vlamingstraete over St.-Jansplaetse tot in de kercke van St.-Walburge, nu genaemt den tempel der wet, die volgens het feest verciert was, waernaer menigvuldige verrigtingen betrekkelijk tot het feest en krijgsmusik de processen-verbael der feest wierden afgelesen, waernaer den heelen treijn naer de Mart weergekeert zijnde. Naer de verrigtingen der groote parade van de militairen zoo voet- als peerdevolk de feest geeijndigt wiert.

(21 maerte 1799)

- fol. 72 - Op den 21 maerte zijnde volgens de Fransche tijdtrekeningen den 1 germinal (spruijtmaendt) ende nu ten halven des zelfs jaer, is ingevolgen de hiervooren gedaene bekentmaekinge om 9 uren 's morgens de primaire vergaederinge begonst in de kercke van de gewesene Recoletten, zonder nogtans gelijk op de twee voorgaende jaeren gepleegt was dat er op het carilion ten desen eijnde gespeelt wiert, hoewel de groote vlagge voor het stadthuijs en het drijcaleurig vaendel op den thoren geduerende den heelen tijdt van dese verkiesinge zal geexponeert blijven. Men bemerkt ook dat den toeloop van persoonen naer dese kercke maer van zeer kleijn getal is en dat er zig geene andere persoonen begeven dan diegone die het Fransch haetelijk sijstema toegenegen zijn, temeer ook omdat zig daer niemant anders begeven mag dan dien die in 't vecariat Franschen burger geteekent is en aldus zal den keus die er moet gedaen worden naer het volle genoegen van dese Franschgesinde konnen ter uijtvoer gebragt worden.

(22 maerte 1799)

Op den 22 maerte heeft men 's morgens vernomen dat er eene merkelijcke diefte begaen was, dog zonder braeke, ten huijse van sr. Mathijs, kleermaeker, wonende in 't Palmstraetje. Eenige dieven aldaer bij middel van eene leeder over den muer geklommen zijnde, hebben behalvens eenige andere effecten gestolen eene merkelijcke partije lijnwaet dat aldaer op de agterplaetse was hangende. Des morgens heeft men de leeder vinden staen aen het agterhuijs van den smidt, genaemt Calewaert, wonende in de St.-Jacobsstraete, waer zij zeker ook gemeijnt hebbende te stelen, zijn verjaegt geworden.

Heden zijnde goeden vrijdag saeg men gelijk gisteren op den witten donderdag, zonder eenige andere ceremonien te plegen der H. kercke in de vier openzijnde kercken, de graeven ons heeren op de hooge autaeren met veele brandende waschligten opgeregt, waernaer den toeloop van volk, hoewel het Alderheijligste daer niet geexponeert was, overgroot geweest is. 523 gaset van duodi den 2 germinal 7ste jaer.

(24 maerte 1799)

- fol. 73 - Op den 24 maerte zijnde quartidi den 4 germinal en vervolgens den dag van den gewonen martdag, heeft men heden eventwel gelijk als den martdag op den sondag of op eenen anderen H. dag invalt het genoegen gehadt van niet eenen winkel openbaer te zien toog doen, want den eersten paeschdag zijnde, heeft men ook geene de minste waeren door de landtslieden zien ter mart brengen, veele min eenige hoegenaemde kraemen zien ter mart gestelt worden. Alle welke doet zien dat niettegenstaende de gewone werkklokke als op andere daegen geluijt wordt en dat met het martkloksken als op andere daegen laet hooren dat de Franschen niet dan met de grootste moeijte het heele afschaffen van onse gewone H. daegen zullen konnen afschaffen, ten waere dat het volk daertoe door gewelt gedwongen wierde, gelijk men reets verneemt tot Gend geordoneert te zijn dat op pene van drij daegen gevang door alle winckels op de sondaegen en H. daegen moet toog gedaen worden. Integendeel zien de Fransche binnen dese stadt zonneklaer dat den toeloop van menschen op heden en op alle andere sondaegen en H. daegen in de vier nog openzijnde kercken, hoewel er geen goddelijcke diensten gedaen worden, overgroot is, want de parochiale kercke van St.-Jacobs op heden geduerende die uren dat men in de geluckige tijden plagt de goddelijcke diensten te verrichten zoo vol menschen geweest heeft, dat men nauwelijks in dezelve konde geraeken, welken toeloop in de drij andere kerken niet minder was.

(26 maerte 1799)

Op den 26 maerte gelijk gisteren den tweeden en derden paeschdag, is 's morgens van 9 tot 10 uren en 's middags van 3 tot 4 uren door het spelen van 't carilion aengekondigt dat den bureau in de primaire vergaederinge in de gewesen kerke der Recoletten geformeert zijnde, ging voortgeprocedeert worden tot het verkiesen der municipaliteijt, de vrederegters, assesseurs en electeurs volgens de meeste voijsen die er zullen gegeven worden. 524 gaset van sextidi den 6 germinal 7ste jaer.

(28 maerte 1799)

- fol. 74 - Op den 28 maerte heeft men met volle sekerheijd alhier de egte tijdinge vernomen dat heele den vrede tusschen Zijne Majesteijt den Keijser ende Koning van Hongarien en Bohemen teenemael verdwenen is en dat de oorloogsoperatien langs alle zijden aen den Rhijn en in Italien tusschen de troupen van Zijne Majesteijt en degone der Fransche republijke teenemael hernomen zijn, zoodat men reets met sekerheijd verneemt dat er in de diversche batalien, welke tusschen prins Carel van Oostenrijk en den generael Jourdan van de Fransche republijke gewaegt zijn, reets een overgroot getal troupen van beijde zijden gedoodt, gekwest en krijgsgevangenomen zijn, dog dat eijndeling de overwinning aen de Oostenrijksche troupen die op Khel gemarseert zijn gebleven is. Ach! Mogten dese tijdingen worden bevestigt en mogten wij nog eens verlost worden uijt de schrikkelijcke tijrannij waerin wij alle zoo wegens de heele vernietinge der H. kercke als het heele omverrewerpen van het order van den staet door de Fransche regeering, altijdt onder den tijtel van vrijheijd en gelijkheijd zijn gebragt geworden.

(29 maerte 1799)

Op den 29 maerte is van 's morgens ten thien uren tot 's middags ten drij uren op een schavot op den Burg gekleet in 't root met een placaet boven zijn hooft door den scherpregter tentoongestelt eenen jongman, oudt 33 jaeren, geboortig van Vrankrijk, welke t'eijnden de executie voor het bestelen van eenen winkel met braeke tot de straffe van 16 jaeren in d'ijzers door den crimineelen regtsbank was veroordeelt geworden. 525 gaset van nonidi 9 germinal 7ste jaer.

(30 maerte 1799)

- fol. 75 - Op den 30 maerte zijnde decadi den 10 germinal 7ste jaer heeft in den morgen de gewone pligtigheijd plaets gehadt in de kercke van St.-Walburge, nu den tempel der wet, zooals men zoo wegens het trouwen als alle andere kettersche gebruijken aldaer gewoon is op de decadidaegen te doen en desen naermiddag is de feest van de jonckheijd, die heden door het haetelijk Fransch gebroet geviert wordt op de volgende wijse ter uijtvoer gebragt geworden. Om twee uren van desen naermiddag wiert de pligtigheijd door 't spelen van 't carilion, welke gespel continueerde tot den avond, aengekondigt. Om drij uren vergaederden op den Burg de civiele en militaire overheden in groote uniforme en met hunne vaendels, de kinderen der armeschoolen en degone der andere schoolen, door welkers schoolmeesters den eed aen de Fransche gedaen is, gelijk ook het militaire voet- en peerdevolk in de waepens met den etat-major, vanwaer den treijn als volgens gewoonte onder het spelen van 't krijgsmusik langs de besonderste straeten der stadt vertrokken is naer de gewesen abdije van den Duijnen, welkers heele gebouw, hovingen en kercke nu geheel voor eene centraele schoole door het Directorie van Parijs is geplaest geworden. Den treijn aldaer aengekomen zijnde, heeft de uijtdeelinge der prijsen aen de leerlingen van dese centraele schoole plaets gehadt in de tegenwoordigeheijd der civiele en militaire overheden, welke pligtigheijd eenvoudig was, maer treffende en zielroerende door de verscheijde lofspraeken die er door de professors gedaen wierden en heel bekwaem om de jonge burgers de leer en eersugt (maer niet de leeringe der H. religie) in te boesemen. De prijsen waeruijt men nu klaer ziet wat in die school geleert wordt, zijn gegeven aen de volgende jongelingen, te weten: den eersten prijs van de teekenkonst aen Joseph Warlencourt en den tweeden aen Emanuel Bogaert, - fol. 76 - beijde van Brugge. Nateurbeschrijvinge: den eersten prijs aen P. Crombrugge van Brugge. Aloude taelen: den eersten prijs aen P. Crombrugge, den tweeden aen Franciscus Van Herswingels van Brugge. Tweede afdeelinge: den eersten prijs aen Bernard Devers, den tweeden prijs aen Charles De Tijllij, beijde van Brugge. Wijskunde: den eersten prijs aen Charles Devriere van Poperinge, den tweeden prijs aen Eduward Edwards en Franciscus Van Herswingels, beijde van Brugge. Scheijdkunde en nateurkennis: den eersten prijs aen P. Verhulst, den tweeden prijs aen Eduward Edwards, beijde van Brugge. Algemeijne taelregelen: den eersten prijs aen Joseph Warlencourt van Brugge. Redenkunde: den eersten prijs aen Joseph De Stoop van Brugge. Doordien de schoole der historie te onlangs geopent was, is er geenen prijs van dezelve leering konnen uijtgegeven worden. Naerdat de prijsen vermelt onder het speelen van 't musick uijtgegeven waeren, is er op de groote plaetse van den Duijnen eenen vrijheijdtsboom geplant geworden, waernaer den heelen treijn langs de besonderste straeten der stadt weergekeert zijn in 't zelve order gelijk zij aengekomen waeren naer den Burg. Aldus de feest der jongkheijd geeijndigt wordende.