Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1799

[Februari]

(1 februarij 1799)

- fol. 55 - Op den 1 februarij is andermael het besluijt van de centraele administratie gedagteekent den 12 nivose in 't licht gegeven en aengeplakt, strekkende om de wetten over de banning en opsluijting der priesters ter uijtvoer te brengen en de volgende artikels behelsende: publicatie der besluijten op de balingschap. Art. I. De geseijde besluijten zullen respectivelijk bij uijttrek gesonden worden naer de municipale administratien van de gemeijnde woonsten der priesters, die ter balingschap gevonnist zijn, om persoonelijk bekent gemakt te zijn in de laeste bekende woonste van ider priester en daerenboven gepubliceert worden waer het noodig is, zooals het zal geseijt zijn in den laesten artikel. De administratien en de commissarissen bij hun, zullen voor den 10 der toekomende maendt, de administratien van het departement versekeren van het uijtvoeren van het tegenwoordig. II. De municipale administratien en de commissarissen zullen in de bekentmaekinge doen blijken of de priesters tegenwoordig zijn of niet in hunne laeste woonste, ten zelven tijde zullen zij de centraele administratien daeraf verwittigen.

Priesters onderworpen aen balingschap. III. De priesters gevonnist ter balingschap, niet krank, nog geene sestig jaeren oudt zijnde, zullen vastgenomen worden op het bekentmaeken van het tegenwoordig, die dewelcke het niet geweest zullen zijn, moeten zig voor den 20 pluviose naestkomende - fol. 56 - naer Brugge begeven bij de centraele administratie om aengetoont te worden de plaetse van hun balingschap, naer welken tijdt zij zullen op de lijsten der geemigreerde gestelt worden als verlaeten hebbende hunne gewonelijcke woonste en hunne tegenwoordigheijd niet bekent gemakt hebbende, ingevolgen den artikel III. van het besluijt van de uijtwerkende magt, in date den 18 brumaire jaer 6.

Priesters onderworpen aen opsluijtinge. IV. De priesters gevonnist ter balingschap, 't zestig oudt en krank zijnde, dewelke aengevat zijn geweest, zullen gestelt worden in het gebouw genaemt het seminarie tot Brugge, die de centraele administratie aenstelt voor de plaets van opsluijting en waervan de policie gegeven is aen de municipaliteijt tot Brugge. V. De priesters 't zestig jaeren oudt, zullen ingelijks op het aentoonen van het tegenwoordig vastgenomen en gestelt worden in het huijs van opsluijtinge. Die dewelke het niet geweest zijn, moeten zig derwaerts begeven voor den 20 pluviose naestkomende, op pene van gelijkelijk op de lijste van de geemigreerde gestelt te worden, voor dezelve redens als er geseijt is in den art. III. van het tegenwoordig besluijt. VI. De kranke geen zestig jaeren hebbende, die denken dat zij maer onderworpen zijn aen opsluijtinge, zullen met het publiceeren deser hun certificaet van krankheijd aen de centraele administratie presenteeren, dewelke twee geneesmeesters benaemen zal om dezelve te visiteeren en de waerheijd hun'er certificaeten te doen blijken, naer hetwelke zij dezelve naer het huijs - fol. 57 - van opsluijting zullen doen gaen of indien zij niet krank genoeg verklaert zijn aentoonen de plaets van balingschap. VII. De priesters onderworpen aen opsluijting moeten hun t'hunnen koste onderhouden in het huijs van opsluijtinge ende moeten ook besorgen beddingen en andere noodige saeken. De republijke zal de onkosten doen voor alle hetgone hierboven geseijt ten opsichte van de behoeftige priesters.

Priesters die in hunne gemeijnte moeten naergespuert worden. VIII. De municipale administratien zijn bemagtigt van provisionelijk in hunne respective gemeenten en woonplaetsen te laeten de krancke priesters, die op het schriftelijk verklaeren van twee geneesmeesters niet weggevoert konnen worden, naer het huijs van opsluijting zonder perijkel van hun leven te verliesen. Zij zullen het geseijde verklaers met hunne besluijten naer de municipale administratien senden, die se zal vernietigen of door de hoogere magt doen bevestigen het stellen onder de sorge tot de genesing der geseijde krancke of zonder tijdt daeraen te stellen volgens de omstandigheden.

Algemeijne schikkingen. IX. De centraele administratie makt bekent aen idereen wien het aengaet dat de balingschap of opsluijtinge der priesters geene confiscatie van goed medebrengt, maer dat de confiscatie der goederen voortskomt uijt het verlaeten van het land of emigratie als dezelve verdient en uijtgesproken is⁽³⁾. Dit verbaesende decreet, in welke men den heelen ondergang der H. kercke tegemoed ziet en welke een overgroot getal ongeluckige priesters in de grootste ellenden zal dompelen, is naer alle de cantons en communen toegesonden geworden.

(3) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 47, nr. 7 en/of 8.

(2 februarij 1799)

- fol. 58 - Op den 2 februarij zijnde den plichtigen feestdag van O.-L.-V. Lichtmisse, die men voorheen met zooveele plichtigheijd zoo door het wijden der keerssen als het verrichten van plichtige goddelijcke diensten en het luijden der klokken in alle onse Heijlige kercken heeft zien vieren, is alles heden dusdaenig onderbleven, gelijk of er noijt geene Heijlige diensten der kercke waeren geweest. Integendeel is heden de werkklokke als op eenen anderen dag geluijt geworden. Nogtans ziet men opentlijk alle dese nieuwe invoeringen volkomentlijk tegens wille ende dank van het meestendeel der stede als buijtenlieden te zijn, want heden zijnde quartidi den 14 pluviose ende saterdag, wanneer het voor de veranderingen die nu kerk en staet renueeren martdag was en nu gevolgentlijk ook op heden zijnde den gewonen vierden dag der decade martdag was, zaeg men mits den feestdag der H. kercke ingestelt, geen meerdere bewegingen alsof het geenen martdag zoude geweest hebben. Niet een kraem en was er ter mart gestelt en niet eenen boerenwaegen en is er met eetwaeren of andere objecten, als op de martdaegen is gebruijk is, naer de mart gekomen, nog in geene winckels toog gedaen geworden, uijt welke de Franschen zelve moeten zien dat niettegenstaende hunne belaechelijcke en schaedelijcke ingevoerde veranderingen, de feestdaegen der kerk nog van veele onderhouden worden.

(3 februarij 1799)

Op den 3 februarij zijnde sondag, wiert op een schavot op den Burg van 's morgens ten 9 uren tot 's middags ten 3 uren gekleet in root met een placaet boven zijn hooft door den scherpregter aen eene staek gebonden en voor het volk tentoongestelt Joannes Quequin, oudt 32 jaeren, kleerkoper van stijle, geboortig van Haeneghem, departement van Jamappe en lest tot Pitthem gewoont hebbende, overtuij(g)t door den crimineelen regtsbank van geduerende den loop van 't jaer 6 valsche tweestuijversstukken geslaegen te hebben, waerom hij t'eijnden de executie tot 15 jaeren in d'ijzers veroordeelt was.

(5 februarij 1799)

- fol. 59 - Op den 5 februarij zijnde vastenavonddag, heeft men gelijk de twee voorgaende daegen zoo gerust zien doorbrengen alsof er noijt geenen vastenavonddag geweest waere. Alle het masqueren dat nog over jaer met zooveele baldaedigheijd, zelfs tot verscheijde daegen in den vasten, heeft plaetse gehadt, heeft men dese jaere teenemael zien onderblijven, zooverre zelfs dat er geene kraemen van lekkernijen op de Mart gestelt zijn geworden en dat het werkvolk die werk hebben, zig als op andere daegen aen hun werk begeven hebben. Geene de minste openbaere ballen, redouten of commedien en zijn er ook geduerende dese daegen gehouden geworden en alles is zoo stil onder het volk afgeloopen alsof men noijt van geene vastenavonddaegen geweten hadde, die alle jaere nogtans, schoon zelfs het masqueeren om redens verboden was, in alle soorten van baldaedigheden overgebragt wierden, zooals in 't voorgaende vervolg deser beschrijvinge op verscheijde jaeren kan gesien worden. Dit doet aen elk voor oogen zien hoedaenig de Fransche ingevoerde nieuwigheden van elk worden ontsien en dat de vreese reets onder de gemeenste classe van het volk, die gewonelijk de baldaedigste waeren, geresen is, temeer omdat er geen voorafgaende verbodt van niet te mogen masqeeren gegeven was. 't Is waer dat door den alderstrengsten winter die nu sedert thien weken nog met meerder hevigheijd aenhout, zeer veele ongeluckige in groote armoede en ellende zijn gedompelt geworden. 511 gaset van septidi den 17 pluviose 7ste jaer.

(6 februarij 1799)

- fol. 60 - Op den 6 februarij zijnde asschenwoensdag, welke men voorheen zoo plichtig in alle onse Heijlige kercken als het begin van den veertigdaegschen vasten zijnde, met alle baetveerdigheijd heeft zien vieren, heeft men heden alles in dezelve dusdaenig zien onderblijven alsof er noijt geen begin van den vasten zoude hebben geweest, want terwijl de bisschoppelijcke bullen tot onderhouding van den vasten jaerelijks uijtgegeven wierden en die nu ook alle gelijk de gebruijken der kercke teenemael verdwenen zijn, zoo is 't dat men voor oogen ziet dat, ten waere den hemel ons lot veranderde, ook alle de gedagtenissen haest zullen onderblijven. Onder de menigvuldige ceremonien, welke op heden in alle de Heijlige kercken gedaen wierden, wiert door den priester op het voorhooft van elken mensch die zig naer de kercke begaf een kruijs van asschen vermengt gedrukt onder het uijtspreeken van dese woorden: ‘memento homo quia pulvis est et in pulverem reverteris’, welke beduijt: ‘gedenkt mensch dat gij asschen zijt en in asschen zult vergaen’. Ach! Dat degene die de geheele H. kerke ten onderen brengen, die woorden wel overdagten, onmogelijk zouden zij den moed niet hebben om aldus alle de gebruijken der H. kercke te vernietigen, waerdoor wij bijnae zonder kerken en zonder priesters zijn gestelt geworden.

(9 februarij 1799)

Op den 9 februarij heeft men 's morgens vernomen dat naer den gemasqueerden bal die er gisteren, zijnde den eersten vrijdag in den vasten en decadidag, in 't commediehuijs gehouden was dat er naer in verscheijde aubergen geduerende den nagt groot trectement gegeven was, waer vleesch en visch is opgedient geworden en welke men ziet maer alleen tot spot van onse H. religie gedaen te worden. 512 gaset van primidi den 21 pluviose 7ste jaer.

(10 februarij 1799)

- fol. 61 - Op den 10 februarij zijnde den eersten sondag van den vasten welke nog over jaer grand carnavaldag genaemt wiert en op welke sedert verscheijde jaeren in 't openbaer gemasquert en alle soorten van ballen en redouten gehouden waeren, heeft men op heden alles zoodaenig zien onderblijven, zoo alsof dien dag noijt den naem van grand carnavaldag genoemt geweest hadde geweest, aldus doende Franschen die kerk en staet omverrewerpen, allengskens ook de oude tijdtrekening en gebruijken gelijk ook de gedagtenis van den vasten verdwijnen en indien den hemel in ons ongeluckig lot niet voorsiet, zullen al haest alle de oude gebruijken gelijk ook degone van de H. kercke door het volk vergeten worden.

(11 februarij 1799)

Op den 11 februarij tusschen de hoop van een begonste doeijweder dat nogtans geduerende den nagt andermael in eenen geweldigen vorst veranderde, wierden in den nagt, meest alle menschen uijt den slaep ontwaekt door het hooren luijden van de klokken van St.-Donaeskercke, schoon die nog gesloten is, welk geluijt van 11 tot 12 uren 's middernagts, dat men nu ongewoon is te hooren, geduert heeft.

(12 februarij 1799)

Op den 12 februarij vernam men 's morgens dat het geluijt der klokken die men geduerende den nagt gehoort heeft, is geweest wegens de verovering der Fransche van het koningrijk Napels, waerom heden niet alleen verscheijde uren op 't carilion gespeelt wiert, maer ook het geluijt der klokken van 12 tot 1 uren 's middags en van 5 tot 6 uren 's avons herhaelt wiert, welk geluijt men nu reets ongewoon zijnde als eene seltsaemheijd door 't volk gehoort wordt. 513 gaset van quintidi 25 pluviose 7ste jaer.

(14 februarij 1799)

- fol. 62 - Op den 14 februarij is bij hallegebode bij orders van de municipale administratie en trommelinge rond de stadt het volgend besluijt afgekondigt geworden. Overwegende dat er menigvuldige klagten gedaen worden uijt dies haere geadministreerde door de donkerheijd der avonden blootgestelt worden aen perijkel van overreden te worden door de voituren. Overwegende dat dit perijkel veroorsakt wordt uijt dat de voituren of koutsen niet verlicht zijn en dat het van haere plicht is alle onheijlen die daeruijt zouden konnen resulteeren, te voorkomen. Den commissaris van de uijtwerkende magt gehoort; besluijt dat het aen allen koetsier verboden is naer den ondergang der zonne de straeten te doorrijden, tenzij zijne fouture behoorlijk met fackels of door kreessen brandende in de lanteerens verlicht waere. Degone aen de bovenstaende dispositie zullen contravenieren, zullen gestraft worden met eene opsluijting van drij daegen of met eene boete gelijk aen de weerde van drij dagheurloonen. Het tegenwoordig zal gedrukt worden in de twee taelen gepubliceert en aengeplakt. Gedaen in de sittinge van den 21 pluviose 7ste jaer, etc.⁽⁴⁾.

(4) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 47, nr. 41.

(16 februarij 1799)

Op den 16 februarij is eijndelinge naer eenen alderstrengsten vorst van welke geene jaeren deser eeuw voorbeelden hebben opgelevert en die nu ontrent drij geheele maenden geduert heeft, het weder verandert in een gewenscht doeijweder en regen, welkers voortdueringe nu van elk gewenscht wordt, omdat de vaerden en den heelen koophandel nu sedert al dien tijdt gestremt liggen en om de schaersheijd en perijkel der landtvrugten van welke men vreest door het doijen en weder vriesen veele te zullen vergaen zijn. 514 gaset van octidi den 28 pluviose 7ste jaer.

(17 februarij 1799)

- fol. 63 - Op den 17 februarij saeg men door het schielijk ingevallen doeijweder verselt met grooten regen eenen waternood tegemoed van welke niemant die leeft geheugen heeft dusdaenigen geweten te hebben, want van heden heeft men alle drij de Meersschen, de bleekerijen en andere omliggende straeten en plaetsen meer als drij voeten hoog onder water zien staen, zoodat geene bewoonders van die plaetsen, die meest alle geringe menschen zijn en die zulks ziende aenkomen niet zijn gevlugt, meer uijt hunne huijsen konnen geraeken en dese op de bovenste stagien van hunne huijsen gevlugt zijnde, moet men reets bij middel van schuijten en groote kuijpen ter hulpe komen om levensmiddelen te besorgen om van geen gebrek en honger te vergaen, waerdoor den schrik en allarm langs die kanten overgroot is geworden.

(19 februarij 1799)

Op den 19 februarij zijnde volle maen, was den schrik des watersnood ten hoogsten tot geresen, terwijl het water langs de voormelde kanten nog meer als eenen voet geresen was en die overstrooming aen eene volle zee schijnt te gelijcken, want door het aenkomen van het overvloedig opperwater met zoodaenige dikke en groote stukken ijs dat niemant nauwelijks de weerga gesien heeft, is de schaede niet alleen in de Meersschen, maer ook langs verscheijde andere kanten der stadt algemeen geworden, langs de kanten waer het water in overvloedigheijd stroomt, staen veele huijsen en ook alle kelders vol water, waerdoor men rekent dat er onder duijsende andere aen de kelders van het hospitael van St.-Jan, aen effecten, drank en eetwaeren meer als voor tweeduijsent guldens schaede zal veroorsakt zijn. Het nakomelingschap zal in de laetere tijden nauwelijks konnen geloven, tenzij de kronijken zulks met alle omstandigheden zullen opleveren, aen wat al rampen, miserien en ellenden wij geduerende desen harden winter zijn blootgestelt geworden en dat naer het passeeren van die ongelucken nog het bedroefste van - fol. 64 - alles zijn zal, zal den opslag zijn van alle soorten van eetwaeren van de eerste noodtsaekelijkheijd, terwijl veele landtvrugten zullen vervrosen en alle door den overvloed van water teenemael zullen bedorven zijn. Van nu af begint zig reets eene overgroote dierte te veropenbaeren, besonder onder het slag van eetwaeren van d'eerste noodtsaekelijkheijd van welke veele en besonder de aerdappelen, raepen en alle soorten van groensels nauwelijks meer voor gelt te bekomen zijn en terwijl men in de grootste vreese is dat veele graen, alle het koolsaet en sucrioen zal vervrosen zijn, ziet men hetzelve van nu af veel in prijs augumenteeren terwijl de rapolie reets seven stuijvers par stoop is opgeslaegen geworden. Aldus voorsiet men tusschen de oorloogsrampen, die wij uijtstaen, gevolgt door oneijndige ongelucken voor kerk en staet, eenen dieren tijdt te zullen zien uijtbersten, welke indien den Almogenden Godt ons niet behoede, nog van meerdere rampen, als van over veele jaeren voorseijt en beschreven is, geduerende den loop van het jaer 1799 te zullen gevolgt worden.

(20 februarij 1799)

Op den 20 februarij was het water binnen dese stadt nog hooger als gisteren aengewassen, waerdoor den watersnood in plaets van te verminderen nog is vergroot geworden, want zoo men heden verneemt, heeft het water van de vaert van Gend door het overvloedig opperwater langs verscheijde zijden de bedden verlaeten en veele landen en parochien zijn onder water gestelt geworden. Langs alle zijden der zee is men voor eene geheele inondatie bevreest, zooverre dat men op eenige plaetsen den alarm geklipt heeft, opdat de zeedijken door eene menigte van volk zouden konnen opgestopt worden. De ongeluckige overstroomingen in Holand op den Rijhn en andere plaetsen zijn, zoo men zegt, bijnae onbeschrijvelijk, gelijk uijt de 515 gasette van duodi den 2 ventose 7ste jaer, uijt de voorgaende en die zullen volgen tot ongeluk van 't menschdom maer al te veel kan gesien worden.

(21 februarij 1799)

- fol. 65 - Op den 21 februarij tusschen eenen alderschrikkelijksten waternood die in de steden en te lande alle herten bevreest en de aldergrooste schaeden veroorsakt, dewijl de vaerden van Gend, Oostende en Nieuport langs verscheijde zijden overstroomt zijn en de bedden verlaeten hebben, waerdoor niettegenstaende alle devoiren zeer veele landts(t)reken met eenen overvloed van water zijn overdekt geworden, is men desen avond voor den 11 uren uijt den slaep ontwakt geworden door het opkomen van een verschrikkelijk weder dat gelijk aen eene aerdbevinge was. Den windt verhief zig op eene schrikkelijcke wijse uijt den suijden, tusschen flikkerende blixems en selden gehoorde donderslaegen. De locht was door de felle blixems als door een hemelsch vier geopent en veele beweeren die dit seltsaemig weder in dit jaergetijde van naebij hebben naergespuert dat er op veele plaetsen als een sienbaer vuur op de aerde gevallen is. Dit weder was zooveel te schrikkelijker omdat het met geenen regen vermengt was, waerdoor dat er overgroote schaede aen huijsen, daeken, schouwen en boomen is veroorsakt geworden. Meest alle menschen die zig reets te bedde hadden begeven, stonden in den grootsten angst en benouwtheijd op, meijnende dat den laesten dag op handen was en dat de geheele stadt door eene aerdbevinge aen welke dit weder niet ongelijk was, zoude vergaen hebben.

(24 februarij 1799)

Op den 24 februarij naerdat het weder sedert het voormelde schrikkelijk weder geduerig zeer windig geweest hadde, is hetzelve eijndelinge verandert in droogte en sonneschijn, 't welk eenider nu begint gerust te stellen over alle de gevaeren die wij geduerig over ons hooft gesien hebben en omdat men nu de menigte overgestroomde waters oogblijkelijk begint te zien verminderen, dewijl door dezelve den heelen ondergang van het land gevreest wiert. 516 gaset van sextidi den 6 ventose 7ste jaer.

(25 februarij 1799)

- fol. 66 - Op den 25 februarij heeft men binnen dese stadt Brugge geescorteert door eene verdeelinge gendarmen te peerde, verscheijde te voet en verscheijde andere op eenen boerenwaegen geseten, zien aenbrengen verscheijde zoo mans als vrouwen die alle in egte van vangenis beweegt zijn, zijnde onder dese eenen man die in vrouwekleedinge gekleet was. Alle welke aengevat zijn, omstreeks het kanton van Thourhout, op de faiten betrapt zijnde van verscheijde dieften met braeken en geweldigheden op de persoonen begaen te hebben. Men zegt dat er naer dese nog andere zullen ingebragt worden, terwijl er gepresumeert wordt dat dese versaemelde bende dieven meer als tot dertig in getal was, saemen geattroppeert geworden.

(27 februarij 1799)

Op den 27 februarij wierden in de parochiale kercke van St.-Jacobs, gelijk gisteren in degone van St.-Gillis ook gedaen was, publikelijk in Fransche livres en contant gelt verkogt alles hetgone dat niet naegel- of moortelvast is. In dees kercken is bevonden geworden en hoe afschrikkelijk zulks te aensien voor alle welpeijsende is, heeft men nogtans het genoegen dat in dees kercken gelijk in de twee andere die nog open zijn, te weten St.-Salvators en St.-Anne, alles bijnaer voor niet verkogt wordt, in ider kercke voor alles geen 300 livres gemakt wordende en de kerkmeesters alles opkopen om aen de kerke te blijven. Eene vrouw alleen, uijt de Moerstraete, die in St.-Jacobskercke als voor niet twee casuijvels hadde gekogt, is door het volk uijtgejouwt en als uijt de kercke gedreven geworden. 517 gaset van nonidi den 9 ventose 7ste jaer.