Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1799

Merckenweerdigste voorvallen 1799

Begin van het jaer ons heeren Jeusu Christi 1799.
Jaerschrift.
tUssChen 't heeLe VerDerf Van kerCke en staet VoorWaer nU 't een DUIJst seVen honDert en negenentnegentIgste Iaer.

[Januari]

(1 januarij 1799)

- fol. 40 - Op den 1 januarij tusschen eenen alderstrengsten aenhouden vorst van welkers strengheijd misschien geene jaeren van het laeste jaer deser eeuw het voorbeelt opgelevert hebben, is tusschen het grootste verdriet en ellende begonst het jaer 1799 en het laeste deser eeuw in welke men met gewelt alle de gebruijken der H. kercke en het heele voorgaende order van den staet heeft zien omverre stooten, dusdaenig dat aen ons nu van alle de voorgaende geluckige tijden, niet meer dan het gehuegen is overgebleven, want heden zijnde nieuwjaerdag, die door de Fransche niet meer herkent wordt en voorheen met zoovele luijster, zoo wegens de kercke als den staet geviert wiert, heeft men het heele voorgaende order teenemael zien onderblijven, dusdaenig dat, ten waere dien dag, nog door het meeste gedeelte van 't volk geviert wordt, als den minsten werkdag zoude - fol. 41 - hebben doorgebragt geweest, want in plaetse van het vruegdig geluijt van 't caraslion, dat men jaerelijks gewoon was, op desen dag van 's morgens ten 6 uren en verscheijde mael door dag te hooren, heeft men het truerig geluijt gehoort van de werkklokke, die alle daegen geene feestdaegen der H. kercke uijtgesondert drijmael daegs is luijdende en die maer alleen op de decadidaegen niet vermag geluijt te worden, zijnde dese de eenigste klok welke tot elks verdriet nog gehoort wordt. Ingevolgen de hiervooren vermelde proclamatie heeft men heden, gelijk op de volgende nieuwjaerdaegen, teenemael zien onderblijven de blijde nieuwjaerfeeste, welke gewonelijk geduerende ontrent dese heele maendt duerde en van op de plaetse genaemt De Craene tot op de plaetse waer de Nieuwjaerbrugge gestaen heeft, langs de beijde zijden der straete van d'oude Burse gehouden wiert. Dese feeste bestont meest in alle soorten van kinderspeeltuijg, dat door menige kinderen geduerende het jaer gemakt wiert en in alle bedenkelijcke soorten van snoepereijn, welke aldaer in menigte voor nieuwjaeren verkogt wierden, door welkers volkomen opschorting de schaede van dees feeste overgroot geschat wordt.

Heden is ook als twee daegen voordien martdag zijnde, de publijke verkoopinge in 't stedenhuijs gehouden geworden.

(3 januarij 1799)

- fol. 42 - Op den 3 januarij is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie de volgende wet van den 4 frimaire publijk gemakt geworden. I. Daer zal voor het jaer 7 eene belastinge wesen op de volgende wijse bepaelt zijnde. II. Dese belastinge is gestelt op de dueren en vensters uijtkomende op de straeten of hoven der gebouwen en werkhuijsen, over het geheele grondgebied van de republijke, in de volgende propositien. III. De huijsen en vensters in de gemeenten

- van min dan vijfduijsent zielen zullen betaelen	20 centimen
- van 10 tot 25 duijsent zielen	30 centimen
- van 25 tot 50 duijsent zielen	40 centimen
- van 50 tot 100000 zielen	50 centimen
- van 100000 zielen en daer boven	60 centimen.

De koetspoorten mitsgaeders die der magasijnen van kooplieden in 't gros, commissionarissen en makelaers zullen het doobbel betaelen. IV. Binnen de gemeenten boven de 10 duijsent zielen, zullen de vensters der derde, vierde en vijfde stagien en hooger maer 25 centimen moeten betaelen. Zijn niet onderworpen aen dese belastinge de dueren en vensters - fol. 43 - dienende om licht of logt te geven aen de schueren, schaepsstallen, solders, kelders en andere plaetsen tot geene woonste van menschen beschikt, mitsgaeders alle de openingen van het bovenste dak van bewoonders van huijsen, de gebouwen van eenen publicken dienst, civiel militaire ofte van onderwijs, nogte ook de hospitaelen in dese belastinge niet begrepen wordende⁽¹⁾. Aldus ziet men de eene belastinge naer de andere verschijnen en het heele fondts van kroonen naer Vrankrijk overvoeren, terwijl er van dat land niet dan millionen centimen worden toegesonden met welke nu alle de militaire betaelt wordt en ider dertig daegs ontfangen. Bestaende dese centimen in zeer kleijne kopere stukskens, doende hondert eenen Franschen livre en vervolgens thien twee Fransche stuijvers of eenen stuijver Vlaemsch, welke voor elk zeer moeijlijk in den ontfang en uijtgeef wesen zal. Aldus zullen de voorheen rijcke Nederlanden haest van zilver ontbloot en vol kopere munte tot elks ongenoegen bevonden worden. 502 gaset van quaertidi 14 nivose 7ste jaer.

(1) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 46, nr. 137. Van Walleghem vergat hier te vermelden dat er voor de gemeenten van vijfduizend tot tienduizend inwoners 25 centiemen diende betaald te worden.

(4 januarij 1799)

Op den 4 januarij was elk 's morgens in 't verlangen om te weten welke d'oorsaeke was van de beweginge van de troupen onser besettinge, welke men gisteravond van agt tot naer den negen uren gehoort hadde, zoo door het slaen van den - fol. 44 - trommel als andere krijgsverrigtingen. Dog desen morgen heeft men vernomen zulks alleen veroorsakt te zijn wegens de aenkomst binnen de stadt Brugge van den Franschen generael Bournonville, door welken generael desen morgen in groote parade van elf tot een ure 's middags de groote revue over alle de troupen, alhier in besetting, is gedaen geworden.

(6 januarij 1799)

Op den 6 januarij gelijk gisteren is er van elf tot twalf uren 's morgens en van drij tot vier uren 's middags op 't carilion gespeelt geworden wegens eene aengekomen bootschap van het Directorie van Parijs, welke rond de geheele stadt geaffixeert is, van de volkomen nederlaeg van de Napelsche troupen op het Roomsch grondtgebiedt ondergaen en volgens welke de stadt Rome zonder andere voordeelen andermael in de magt der Fransche zoude gevallen zijn, welke wonderbaere voorvallen, indien dezelve alzoo waer zijn, in den eersten artikel van de 503 Gendsche gasette van septidi 17 nivose 7ste jaer breeder konnen gesien worden, temeer omdat dezelve ongelovelijk schijnen te zijn.

(7 januarij 1799)

Op den 7 januarij zijnde den 18 nivose 7ste jaer is aen mij, gelijk aen alle proprietarissen van huijsen, thuijs gesonden eenen brief onderteekent Delpierre waeruijt blijkt dat ik voor het jaer 5 voor grondcontributie moete betaelen l. 73-16-8, gelijk aandeel voor het 6 jaer en 't verloop van 't jaer 7, welke belastinge zoo groot is dat zij onmogelijk door elk niet kan voldaen worden.

(10 januarij 1799)

- fol. 45 - Op den 10 januarij van 10 tot 12 uren 's morgens is door scherpregter op een schavot in 't midden van den Burg geplaest met een placaet in groote letteren in zijne gewone kleederen aen eene staek gebonden en voor het volk tentoongestelt Petrus Buscart, soon van Pieter, oudt 40 jaeren, boomvelder van stijle, geboortig ende lest gewoont hebbende tot herseaux, in de laeste zitting van den crimineelen regtsbank overtugt zijnde van op dezelve plaetse op den 9 vendemiaire 7ste jaer gewelt op eenen persoon gepleegt en den zelven eenen been gebroken te hebben. Om welk fait hij t'eijnden de executie tot drij jaeren opsluijting in een correctiehuijs van het departement der Leije is veroordeelt geworden. 504 gaset van primidi 21 nivose 7ste jaer.

(11 januarij 1799)

Op den 11 januarij van 9 tot 3 uren 's middags zijn door den scherpregter op een schavot geplaest als gisteren elk met een placaet boven hun hooft in groote letteren en in hunne gewone cleederen aen eene staek gebonden en voor het volk tentoongestelt Jacobus Tal, oudt 56 jaeren, wever en bedelaer van stijle, geboortig ende laest gewoont hebbende tot Kortrijk en Joannes Vande Venne, oudt 34 jaeren, boomvelder en bedelaer van stijle, ook geboortig en laest tot Kortrijk gewoont hebbende, in de laeste sitting van den crimineelen regtsbank overtuijgt van eenen ploeg kourier op het open landt gestolen om welk fait beijde dese - fol. 46 - persoonen t'eijnden de executie elk tot ses jaeren opsluijting in een correctiehuijs van het departement zijn veroordeelt geworden.

(13 januarij 1799)

Op den 13 januarij zijnde quartidi den 24 nivose 7ste jaer ende martdag en op heden op eenen sondag invallende, saeg men oogblijkelijk dat de generaliteijt van het volk niettegenstaende alle de gegeven Fransche wetten en het heele opschorten der diensten van de H. kercke, zig hout aen het oude gebruijk van het vieren van de sondaegen en feestdaegen door de H. kercke en Godt zelf ingestelt, want heden heeft men niet een kraem zien ter mart staen, nog eenige winckels zien publijken toog doen. Voor d'eerste mael en is er op de Graenmart niet eenen sak graen ter mart gebragt, nog eenige andere hoegenaemde eetwaeren, zoodat de Franschen opentlijk zien konnen dat de sondaegen en feestdaegen die door hun teenemael zijn afgeschaft, nog door de meeste menigte van 't volk en wel besonder ten platten lande onderhouden worden. Alleen zaeg men heden in plaetsen waer de prondelaers gewonelijk den martdag in de Wollestraete hunne zitplaetsen houden, geplaest verscheijde kinderen met hun poppespeelgoet dat zij geduerende het jaer maeken om op de Nieuwjaerfeest te verkopen en nu als hiervooren vermelt niet hebben mogen verkopen. Zooverre gaet de Fransche sottigheijd om alle gedagtenis van de kerke te doen verdwijnen dat de kinderen des avons aen de dueren kerkliedekens zingen, opentlijk daervan verdwenen of aengevat worden. 505 gaset van quintidi den 25 nivose 7ste jaer.

(16 januarij 1799)

- fol. 47 - Op den 16 januarij saeg men met het grootste hertszeer en afschrik ontrent vijftig jongelingen, meest alle boeren, van de eerste classe van de militaire omschrijvinge, door eene groote verdeelinge militaire en met gewelt van op den Burg langs de Smedepoorte uijtleijden om verder naer Vrankrijk vertransporteert te worden. Dese waeren sedert eenige daegen op verscheijde cantons van dit departement aengevat en gedeserteert of weggelopen zijnde van de corpssen met welke zij met de andere recruten waeren naer Vrankrijk gegaen, hebben zij alle sedert eenige daegen als deserteurs in de gevangenis van d'Augustinen opgesloten geweest, waer zij op stroo hebben moeten slaepen en bij uijtnementheijd slecht zijn behandelt geworden. Onder dese was er eenen ongeluckigen die nog door gewelt of andersints wilde medegaen over welken krijgsraed gehouden zijnde, kwam het bevel van hem ter plaetse op den Burg door den kop te schieten, zoo hij aen de wet niet zoude volkomen hebben, waerom hij de doodt vreesende, met de andere ongeluckig uijt de stadt is voortgedreven geworden.

(17 januarij 1799)

Op den 17 januarij wiert in het beluijk van de kercke Couvent en clooster van de Chartruesinnen in de straete van den zelven naem gehouden openbaer consert tot verveerdinge van welke meer als een jaer gewerkt is. Geene lanteerens branden door heel de stadt en nogtans zijn er aen de straeten daer naetoe leijdende gehangen opdat die plaets van plaisier tevooren Godts tempel zoude konnen verlicht worden. 506 gaset van octidi 28 nivose 7ste jaer.

(18 januarij 1799)

- fol. 48 - Op den 18 januarij tusschen het voortdueren van eenen alderstrengsten vorst ende koude, van welkers voorbeelt niemant bijnaer geheugen heeft, zijn van 's morgens ten 10 uren tot 's middags ten 4 uren door den scherpregter op een schavot op den Burg aen eene staek gebonden vijf persoonen alle gekleet in 't root en met een placaet boven hun hooft, zijnde drij der zelve besemmaekers van stijle en de twee andere zijnde twee gebroeders, den eenen oudt 19 en den anderen 20 jaeren, koolbranders van stijle; dese sedert eenige tijdt door den crimineelen regtsbank verwesen zijnde en van sententie geappaleert hebbende, die maer gisteravondt van Parijs was toegekomen, waerom zij op heden hoe kout dat het mogte wesen en zij tot verscheijde mael van het schavot moesten geleijt worden om te warmen en niet te vervriesen, hun vonnis hebben moeten onderstaen. Alle vijf door crimineelen regtsbank overtuijgt zijnde van met braeke op het voorgeborgt van Meenen en op eenige communen van des conton verscheijde winckels te hebben bestolen, tot de straffe van 6 uren tentoonstellinge voor het volk en t'eijnden dese executie elk tot de straffe van 16 jaeren in d'ijzers, welke hun t'eijnde de executie aengeslaegen wierden.

(20 januarij 1799)

Op den 20 januarij is in den middag het groot drijcaleurig vaendel op den hallentooren opgesteken en de groote vlagge voor het stadthuijs gehangen, ten 6 uren 's avons wierden de canons op de stadtswallen gelosbrant en van 6 tot 7 uren op 't carilion gespeelt ter oorsaek van de feest van het om halsbrengen van den koning die morgen zal geviert worden. 507 gaset van primidi 1 pluviose 7ste jaer.

(21 januarij 1799)

- fol. 49 - Op den 21 januarij zijnde den verjaerdag te weten den 21 januarij 1793 en vervolgens reets ses jaeren dat den ongeluckigen koning van Vrankrijk Loduvicus den XVI moordaedig op een schavot is om hals gebragt geworden door de woede van eene bende godtverlaetene menschen, welcke sedert aen Vrankrijk en aen geheel het ongeluckig Europa zooveele slagoffers zoo door tijranije als in de legers veroorsakt heeft en zoo eene oneijndige zee van ongelucken heeft veroorsakt en die dat den hemel behoeden mag tot elks hertszeer en verdriet nog veroorsaeken zal, heeft men heden die feest en verjaerdag maer truerig zien doorbrengen. Om 6 uren 's morgens wiert de feest aengekondigt door het losbranden der canons op de stadtswallen en geduerende den dag is op verscheijde uren op 't carilion gespeelt geworden. Om 10 uren het Fransch voet- en peerdevolk onser besettinge op den Burg met den etat-major en vliegende vaendels verschenen zijnde, gelijk ook alle de members der geconstitutioneerde magten met de vliegende vaendels alle gekleet in 't swart op de schouders draegende een gelijken mantel en op den hoedt een hoogverhevene swarte pluijme, zijn dezelve alle gesaementlijk in vollen treijn, verselt met de leermeesters en kinderen der publijke scholen, vertrokken langs de Hoogstraete naer den tempel der wet of gewesen St.-Walburgekercke, die volgens het order der feest verciert was, alwaer gekomen zijnde, onder het krijgsmusik, gelijk op - fol. 50 - den decadidaegen gepleegt wordt, de processen-verbael op eenen opgeregten theater, nopende d'uijtvoering deser feest wierden afgelesen, waernaer den eedt door alle de geconstitueerde members aldaer tegenwoordig van haet aen het koningdom en regeeringsloosheijd en getrouwigheijd aen de Fransche republicke en constitutie van het jaer 3 door alle de members op den theater ontloken wiert, onder het geduerig branden van wierook op Godtsheijlig hoogen autaer der zelve kercke, voor het afgodischsche vrijheijdtsbeelt. Dese dwaese pomperijen en des volks oogeverblindingen in die kercke geeijndigt zijnde, is den treijn gelijk zij aengekomen was langs de St.-Jansstraete over de plaetse van den zelven naem en Vlamingstraete gekomen tot op de Mart waer de groote krijgsverrichtingen geeijndigt zijnde, zijn alle saemenvergaederde members uijteengescheijden geworden. Tot slot van die zoo haetelijcke koningsmoordefeest is er desen avond in 't commediehuijs eenen gemasqueerden bal gegeven geworden.

(22 januarij 1799)

Op den 22 januarij is 's morgens van 10 uren tot 4 uren 's middags door den scherpregter op een schavot op den Burg met een placaet boven haer hooft aen eene staek gebonden en tentoongestelt voor het volk Marie Gaeremijn, oudt 44 jaeren, naeijster van stijle, geboortig van Kortrijk en lest gewoont hebbende tot Rijssel, door den crimineelen regtsbank overtuijgt zijnde van eene partije goederen tot Kortrijk gestolen, t'haeren huijse verborgen, te hebben, waerom zij t'eijnden de executie tot 12 jaeren opsluijting in een correctiehuijs is verwesen geworden.

(23 januarij 1799)

- fol. 51 - Op den 23 januarij zijnde woensdag quartidi den 4 pluviose ende martdag, saeg men 's morgens tot elks verwonderinge op de Mart geplaest de quillotinne in 't midden der graenmart. Korts voor twalf en half uren wiert onder den grootsten toeloop van volk, gekleet in 't root op eenen waegen vanuijt de vangenis naer dezelve vervoert eenen man, oudt boven de 60 jaeren, bij zig hebbende op den waegen eenen beeedigdigden priester, genaemt Bonavontura, gewesen Discals, welken hem verselde tot op het schavot en naer nedergeknielt te hebben en van desen priester de generaele absolutie te hebben ontfangen, is hij aen het moorttuijg gebonden en zijn hooft onder het scherpsnijde mes geleijt zijnde, wiert het door den scherpregter nedergelaeten, maer dat elk beklaegde, omdat desen moorder zig zoo gewillig hadde gedraegen was, dat het mes, evenals in de laeste executie van Salembier gebuert is, met den eersten slag niet doorviel en het hooft maer half afsloeg, in alle haest liet den scherpregter het moortmes andermael vallen en eer het twalf en half uren geslaegen was lukte den tweeden slag, wanneer het hooft afgehouwen en seffens met het lichaem naer het generael kerkhof vervoert en begraeven wiert. Desen moorder was sedert eenigen tijdt door den crimineelen regtsbank verwesen en hadde van sententie geappelleert bij het tribunal van cassatie tot Parijs, over eene begaene moort op het canton van Provisie eenen chirurgijn aldaer hadde hem ledent eenigen tijdt van eene wonde teenemael genesen en - fol. 52 - reets merkelijcken tijdt geleden zijnde, kwam den zelven t'zijnen huijse om voor den arbeijd van zijne konst betaelt te worden. Den moorder zeijde hem dat hij zoude naer zijn huijs medegaen en naer de rekening te hebben naergesien, dat hij hem zoude hebben betaelt. Den chijrurgijn ter goeder trouwe met hem medegaende en het eene woonhuijs van het ander eene merkelijcke distantie van malkaer afgelegen zijnde, heeft desen moorder zijnen weldoender langs den weg met een mes doodtgesteken en hem ter plaetse laeten liggen, van welk afschrikkelijk fait door den crimineelen regtsbank overtuijgt zijnde, is hij regtveerdig ter doodt veroordeelt geworden.

Op den Burg was heden ook het schavot geplant en van negen uren 's morgens tot 3 uren 's middags, wiert op hetzelve gekleet in 't root met een placaet boven zijn hooft door den scherpregter aen eenen staek gebonden eenen man, oudt 20 jaeren, lest gewoont hebbende tot Poeven, welken ook van sententie hadde geappelleert, omdat hij voor het trouwen van eene tweede vrouw terwijl de ander nog leefde tot 6 uren tentoonstelling en twalf jaeren in d'ijzers verwesen was, welke hem ook niettegenstaende zijn appel t'eijnden de executie aengeslaegen wierden.

(24 januarij 1799)

Op den 24 januarij saeg men met de grootste droefheijd des morgens op de Mart voor d'hoogwagt staen negen waegens gelaeden met groote en kleene klokken, alle gisteren in den avond van het canton van Kortrijk en Haerelbeke aengebragt, welke desen morgen in het beluijk van 't bischdom beweegt wierden. Zulks ziet men als een voorteeken aen dat alle de klokken van 't heele landt zullen weggenomen worden. 508 gaset van quintidi 5 pluviose 7ste jaer.

(25 januarij 1799)

- fol. 53 - Op den 25 januarij is geduerende desen morgen en 's middags in de capelle toebehoort hebbende aen het ambagt der smeden, staende in de Smedestraete en in het kerksken van de afgeschafte Marollen, staende in Roosendalle, dat nogtans voor het publijk noijt gebruijkt wiert, maer alleen tot gerief van 't gemeente diende, welke een soorte van nonnen was, die nogtans vermogten uijt te gaen en alleen op enkel beloften leefden, verkogt alle het kerkcieraed, schilderijen, boseringen, autaeren, vloeren en alle hetgone tot versieringen van die kercken gedient heeft.

Heden heeft men nog op verscheijde waegens van diversche cantons klokken van verscheijde caliber, waeronder groote en kleijne waeren, zien aenbrengen, welke bij de andere in 't bischdom gevoert zijn. Dus ziet men met betraende oogen den heelen luijster van de wijtberoemde kercken van 't Nederland wegnemen, welkers schatten die het land van dag tot dag verarmen, alle naer Vrankrijk overgevoert worden.

(27 januarij 1799)

Op den 27 januarij is bij hallegebode van 't stadthuijs en bij orders van het Directorie van Parijs een verbaesende decreet afgekondigt, welke nu den heelen ondergang van de kerk zal teweegbrengen, behelsende hooftsaekelijk dat alle onbeedigde priesters die er nog in wesen zijn, zig binnen de 10 daegen aen de centraele administratie of aen de agenten der contons moeten overgeven, faute van welke zij op de lijste der emigres zullen gestelt en aldus behandelt en hunne goederen verbuert worden. Degone boven de 60 jaeren zullen in het seminarie geplaest en degone daeronder naer een eijland gedeporteert worden⁽²⁾. 509 gaset van octidi den 8 pluviose 7ste jaer.

(2) Zie noot 3.

(28 januarij 1799)

- fol. 54 - Op den 28 januarij heeft men den grootsten afschrik en medogentheijd op verscheijde waegens vanuijt de gevangenis van de Augustinen, die nu gemakt is, waer tevooren de studenten gedoceert wierden, zien naer Vrankrijk vervoeren, ontrent dertig persoonen, alle twee en twee gebonden, zijnde onder dese verscheijde deser stadt en de andere boeren, eenige van dese zijn aengevat als deserteurs van de eerste classe der militaire requisitie en andere voor het voeren van oproerige redenvoeringen tegens de tijranijke Fransche regeeringe, voor het bedreijgen en slaen van schaedebeletters en andere stadts- en 's landtsbediende. Dese zullen alle, zegt men, tot Rijssel door eene militaire commissie gevonnist worden en men vreest dat het meesten deel der zelve zonder dat men het zelfs weten zal ter doodt veroordeelt worden.

(31 januarij 1799)

Op den 31 januarij heeft men wederom gelaeden op verscheijde waegens zien aenbrengen een merkelijcken nomber groote en cleene klokken van verscheijde buijtencantons, besonder degone van Iseghem en Ardoije en van die kantons waer de meeste binnenlandtsche revouten hebben uijtgebersten. Van die verscheijde streeken worden ook daegelijks aengebragt en in 't correctiehuijs van de Magdaleene beweegt veele landtslieden als verdagt van pligtig geweest te hebben in den oproer en andere door welke de groote schattingen die er gevraegt worden, niet konnen voldaen worden. Tusschen dese zee van ongelucken is sedert gisteren het weder naer eenige daegen gedoeijt en veele sneeuw gevallen te hebben, verandert in eenen fellen vorst waerdoor men vreest het graen en ander landtvrugten te zullen vervrosen zijn. 510 gaset van duodi 12 pluviose 7ste jaer.