Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1798

[Oktober]

(1 oktober 1798)

Op den 1 oktober zijnde decadi den 10 vendemiaire 7ste jaer, saeg men des morgens in de St.-Walburgekercke, nu den tempel der wet, eene geheele andere heijdensche vertooninge. Behalvens het doen der pligtigheijden als op de voorgaende decadidaegen geplogen, saeg men aen tevooren godtstoegewijden autaer 15 paer trouwen op de volgende maniere. Voor het afgodisch vrijheijdtsbeelt dat op den autaer stont, wiert er wierook gebrant, de municipale bediende, met hoeden met drijcaleurige pluijmen daerop, stonden op de trappen van den autaer en laesen voor ider paer de acten des trouwverband, welcke door de getrouwde en getuijgen geteekent wierden, waermede zonder andere ceremonien dese afgodissche trouwverbanden volgens de wet gesloten wierden.

(2 oktober 1798)

Op den 2 oktober in den naermiddag wiert door de municipale bediende, voorgegaen door een detachement peerdevolk, het drijcaleurig vaendel en het blaesen der trompet in alle de besonderste wijken en straeten der stadt afgekondigt het verbaesende decreet, waerdoor alle jonge lieden van 20 tot 25 jaeren en de getrouwde sedert den 23 nivose 6de jaer tot den haetelijcken militairen dienst geriquireert worden, welk beruchte decreet in zijn geheel versaemeling sub N. kan gesien worden. Seffens gelijk des anderdaegs den 3 oktober heeft men in het stadthuijs een groot getal jongelingen gesien, welke volgens den inhout van hetzelve decreet tot den minitairen dienst zij aengeteekent geworden. 476 gaset van duodi den 12 vendemiaire 7ste jaer.

(3 oktober 1798)

- fol. 60 - Op den 3 oktober is d'eerste justitie van het vermaerde proces van de bende Salembier ter uijtvoer gebragt geworden. Om 9 uren van desen morgen zijn door den scherprechter op een schavot in 't midden van den Burg geplaest, aen eene staek gekleet in het rood gebonden geworden, met een groot placaet boven hun hooft behelsende de dieften met braeken en geweldigheden op de persoonen die zij begaen hebben, twee persoonen der gemelde bende, te weten Placidus Salembier en Joannes Babtiste Moucien, den eersten oudt 36 jaeren voor 24 jaeren en den tweeden oudt 24 jaeren voor 16 jaeren tot de straffe der ijzers door den crimineelen regtsbank veroordeelt zijnde. Naerdat dese misdaedige geduerende 6 uren ten aensien van het volk tentoon geseten hadden, wierden hun om 3 uren 's middags de ijzers door den scherpregter de beenen aengeslaegen in welke zij geene groote ontsteltenis van gelaet betoonden, alle de andere geappaleert hebbende, zal hun vonnis op 't afkomen van het appel uijt Parijs voltrokken worden.

(5 oktober 1798)

Op den 5 oktober is wederom op het voormelde schavot gekleet in 't root, door den scherpregter met een placaet boven zijn hooft geduerende ses uren tentoongestelt die ook van sententie geappaleert hadde, Joannes Reijnaert, soon van Guillielmus, oudt 36 jaeren, koopman in vodden, geboortig en lest gewoont hebbende tot Iper, overtuijgt van tot Iper op eene bleekerije met braeke eene partije serveeten gestolen te hebben. T'eijnden de executie door den crimineelen regtsbank tot ses jaeren ijzers verwesen zijnde.

Geduerende desen naermiddag zijn alle de kerkegoederen en muebelen van St.-Amandtscapelle in de straete van den zelven naem staende en aen de neeringe der cruijdeniers toebehoort hebbende, publijkelijk door de Fransche verkogt geworden. 477 gaset van den quintidi 15 vendemiaire 7ste jaer.

(7 oktober 1798)

Op den 7 oktober zijnde den pligtigen feestdag van O.L.V. van den roosencrans, die voor de suppressie zoo luijsterlijk in de kercke der paters Predikheeren geviert wiert en welkers beelt van Maria alsdan verplaest wiert naer de St.-Walburgekercke en nu sedert dat die kercke voor den tempel der wet gebruijkt wordt, naer de parochiale kercke van St.-Jacobs vertransporteert is geworden, alwaer des zelfs feestdag op heden maer met zeer weijnig luijster is konnen geviert worden omdat tot nog toe alle priesterlijcke bedieningen opgeschort blijven en nog te meer omdat op heden zijnde sondag, aen de verscheijde parochiale kercken een streng order toegekomen is van geene diensten op forme van missen en loven zonder priesters, onder het spelen van den orgel en afsingen der musik meer te verrigten, zelfs niet meer gedoogt wordende het openen van 't tubernal op de autaeren en geene keerssen meer op dezelve te mogen ontsteken worden. Desen is den laesten troost welke aen menige waere christenen ontnomen wordt van des sondaegs geene formen van goddelijcke diensten meer te konnen bijwoonen, dus dat men nauwelijks meer weten zal waermede den tijdt nergens eenige diensten gedaen wordende op de sondaegen en Heijligdaegen doorbrengen. Dus is den laesten doodtsteek aen onse Heijlige religie toegebragt en men voorsiet dat ons niet anders als d'oogen om dezelve te beweenen zulen overgelaeten worden.

(9 oktober 1798)

Op den 9 oktober gelijk gisteren is bij trommelinge rond de heele stadt andermael afgekondigt het verschrikkende decreet van de militaire opschrijvinge van de jonge lieden en de getrouwde sedert den 23 nivose laest of 12 januarij 1798, van 20 volle jaeren sedert den 1 vendemiaire tot den ouderdom van 25 volle jaeren en hetwelk eenider zooveel temeer schrik aenjaegt is dat alle degone door hunne jaeren daer ondervallende hun moeten laeten opschrijven of in d'eerste classe van 20 jaeren compleet zullen gerekent worden⁽⁴²⁾. 478 gasette van octidi den 18 vendemiaire 7ste jaer.

(42) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 46, nr. 58, 59, 60 en 61 (?).

(10 oktober 1798)

- fol. 61 - Op den 10 oktober wiert des morgens de vangenis met eene verdobbelde wagt militaire beset wegens eene ontdekkinge van veerthien ter doodt veroordeelde van de bende van Salembier, die men geduerende den gepasseerden nagt in de vangenis van dezelve ontdekt hadde. Niettegenstaende de moorders swaer geboeijt zijn sedert het uijtspreeken van hun vonnis, hadden zij bij middel van eenige instrumenten die zij hadden weten te krijgen, reets een gat door den muer geboort van meer dan een voet groot, 't welk al doorlugtig gemakt was, dusdaenig dat, hadde zulks niet ontdekt geworden, zij al haest daerdoor hadden konnen kruijpen. Geduerende den dag hadden zij de lististigheijd van hun broot in deeg te kneden waermede zij de holligheijd wisten te dekken en zulks niet konde aenmerkt worden. Desen listigen voorval zal oorsaek zijn dat zij tot het afkomen van hun doodtvonnis van Parijs, dat zekers niet verre meer af is, veel nauwer zullen bewaekt worden.

(13 oktober 1798)

Op den 13 oktober saeg men in de parochiale kerke van O.L.V. eene vremde vertooninge. Aen eene der pilaeren der kerk ziet men aengeplakt de acte van eede, welke zekeren Christiaens, weijreltlijcken persoon aen de Fransche gedaen heeft, hebbende als die schoone kerk in haeren vollen luijster was, sangmeester geweest en nu aldaer sedert d'omwentelinge der kerk als coster dienende. Dese acte behelst dezelve forme als den eedt die de priesters is opgeleijt en geene hoegenaemde ceremonien mogen in eenige kercken gedaen worden, tenzij door degone tot zelfs de sangers die desen eedt zullen gedaen hebben. 479 gaset van duodi den 22 vendemiaire 7ste jaer.

(14 oktober 1798)

Op den 14 oktober zijnde sondag en den feestdag van den H. Donatianus, patroon der stadt Brugge, welkers feestdag binnen dese stadt voor den ondergang der kercke zoo luijsterlijk in de cathedraele kercke van St.-Donaes plagt geviert te worden, zoo door het luijden der klokken, het alderpragtigste vercieren der kercke, het uijtstellen van de kostbaere zilvere reliquekasse met de gebeenderen van den zelven Heijligen en het afsingen van d'alderschoonste en godtvrugtige pontificale diensten, welke voorheen jaerelijks door den regeerenden bisschop afgesongen wierden, onder het gespel van zeer aengenaeme musicaele instrumenten. Nu integendeel is niet alleen dien feestdag gelijk alle d'andere van de Heijlige kercke ingestelt teenemael afgeschaft en als vergeten, maer dat nog ongeluckiger is, blijft die overschoone kercke van St.-Donaes, die wegens haere diensten den luijster der stadt was, nog altijdt gesloten sedert dat d'Engelsche krijgsgevangene daerin hebben opgesloten geweest en volgens het gemeen zeggen, zal die kerk ook verkogt en afgebroken worden.

Op heden zijn ook in alle de andere parochiale kercken der stadt, de zoogenaemde drooge diensten op hoog bevel teenemael opgeschort geworden.

(16 oktober 1798)

Op den 16 oktober verneemt men uijt Oostende dat de inwoonders van die stadt geduerende de twee gepasseerde daegen en nagten wederom in de grootste benauwtheijd geweest hebben op het zien verschijnen voor die stadt van een Engelsche vloot oorloogschepen, welke naer eenige gloeijnende kogels op de stadt Oostende geschoten te hebben, wederom met het zinken van het zeewater heen gevaeren zijn. 480 gaset van quintidi 25 vendemiaire 7ste jaer.

(19 oktober 1798)

- fol. 62 - Op den 19 oktober is bij orders van de centraele administratie bij trommelinge rond de stadt gelijk gisteren afgekondigt eene wijtloopige proclamatie nopende de opschrijvinge in de militaire conscriptie van 20 tot 25 jaeren, in die proclamatie worden alle jongelingen, ouders, vrienden en voogden der zelve ten hoogsten indagtig gemakt dat alle degone die zig of door eene kwaedwillige vermetentheijd of door negligentie binnen de twee volgende daegen in de registers niet zullen laeten opschrijven, alle zullen vallen in d'eerste classe van de militaire conscriptie en alle zullen gerekent worden als maer 20 jaer en eenen dag oudt zijnde. Die proclamatie behelst verders de grootste aenmoedinge voor alle de jonge lieden, met volle versekering dat er geene ter zee maer alleen in het landtleger zullen gebruijkt worden⁽⁴³⁾. Niettegenstaende nogtans alle die en meer andere vleijende beloften, waermede die proclamatie verselt is, kan men van nu af den asschrik en 't verdriet op den aensichten der jongelingen, ouders en vrienden afschilderen, alle met de grootste vrees, 't zij met wille of tegen dank in de Fransche legerschaeren te zullen gaen ingelijft worden. Hieruijt voorsiet men niet alleen de grootste troubels maer ook afschrikkelijcke zelfsmoorden, terwijl eene moeder wiens zoon in de requisitie van d'eerste classe gevallen is, geduerende dese weke haer zelven moetswillig in de veste beneden de Smedepoorte verdronken heeft, zonder van iemant te willen geholpen zijn. 481 gaset van octidi den 28 vendemiaire 7st jaer.

(43) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 46, nr. 58, 59, 60 en 61.

(21 en 22 oktober 1798)

In den nagt tusschen den 21 en 22 oktober zijn in alle haest alle de troupen van het garnisoen deser stadt naer den kant van Antwerpen vertrokken, waer ontrent men heden verneemt besonder in het Landt van Waes grooten opstand onder het volk te zijn wegens de requisitie van de jonge lieden die zig onder den militairen dienst niet willen begeven.

Desen morgen zijn ook van alle zijden troupen binnen Brugge aengekomen, die in alle haest met kanon en bagasie op verscheijde schepen ingelaeden en naer dezelve bestemming op heden vertrokken zijn, om daer nog op morgen te konnen arriveeren.

(23 oktober 1798)

Des anderdaegs den 23 oktober heeft men nogtans uijt een brief uijt Antwerpen daervan het volgende vernomen. Antwerpen den 29 vendemiaire 7ste jaer. Eene bende muijtzugtigen in het Landt van Waes met het klippen der alarmklok bijeengekomen zijnde en op eenige duijsent mannen beloopende, hebben voorgehadt de afkondinge en uijtvoeringe der wet over de militaire omschrijvinge te verhinderen. Hunne meeste magt was tusschen Beveren en het Vlaemsch hooft versamelt. Uijt Gend, Antwerpen en Brussel waeren eenige republicaensche troupen met eenige stukken kanon in het Landt van Waes gekomen en vervoegden zig bij de gendarmen. Aen de standtplaets der mutelingen gekomen zijnde, wijlden ze van hun grof geschut geen gebruijk maeken. De grenadiers en gendarmen vielen er op in, dooden er ontrent drijhondert en sloegen de overige uijt elkander en langs alle zijden op de vlugt. In het vervolgen der vlugtelingen vernam men dat er hondertenvijftig in eene kerk gaen schuijlen waeren, daer booden dese eenen wederstant die hun het leven gekost heeft. De overige worden vervolgt en naegespuert en meest alle zijn zij uijt het gesigt verdwenen en het is te hoopen dat dese eerte les andere muijtzugtige zal leeren in hunne huijsen blijven. Uijt Eecloo verneemt men ook dat eenen grooten hoop volks met stokken en vorken gewaepent en van Waerschoot of misschien hooger afkomende zig gisteren aldaer ook vertoont heeft. Den tijdt zal leeren wat er van dit alles zal gaen geworden. 482 gaset van duodi den 2 brumaire 7ste jaer.

(24 oktober 1798)

- fol. 63 - Op den 24 oktober is bij hallegebode en trommelinge rond de stadt bij orders van de municipaliteijt de volgende proclamatie afgekondigt: de municipale administratie der commune en canton van Brugge, departement der Leije. Overwegende dat menigvuldige klagten haer toegekomen zijn aengaende het laeten loopen der kwaedaerdige of dulle honden en dat verscheijde persoonen reets den slagtoffer zijn geweest van de kwaedaerdigheijd deser dieren en dat het van haere plicht is te waeken op de veijligheijd der persoonen, met diergelijcke misdaeden te beletten door middelen van de policie. Gehoort den commissaris van het uijtwerkende Directorie, besluijt: daer wordt verboden aen alle eijgenaer van groote honden, bekent onder de benaeminge van doggen, bastaerde doggen, bastaerden haesewinden, vleeschhouwershonden, eijndelinge aen alle kwaede of dulle honden, van dezelve binnen de commune te laeten loopen zonder muijlband. De overtreders van den voorgaenden artikel, zullen getraft worden bij middel van municipale policie, met drij daegen gevangenisse of met eene boete die niet minder zal mogen wesen dan drij daghuerloonen, nog te meerder dan 50 francs, benevens de reparatien en schaedeloosstellingen jegens de beledigde partijen, ingevolgen den artikel XV, der paragraphe 3, tijtel 1 der wet van den 10 julij 1791. In cas van hervallinge, de straffe zal dobbel wesen. De commissarissen van policie en de nationaele gendarmerije, zullen de hand houden aen de uijtwerkinge deser deliberatie, dewelke zal gedrukt worden in beijde taelen, gepubliceert en aengeplakt. Gedaen in de sittinge van den 28 vendemiaire jaer 7. Tegenwoordig de burgers Joseph Van Heule, president; Van Praet, J. Ligtvoet, J. Holvoet en De Schrijvere, administrateurs; Copp,e, commissaris van het uijtwerkende Directorie en J. Tailliu, oppersecretaris⁽⁴⁴⁾. De bovengemende publicatie is sedert eenige daegen hoogst noodig geworden wegens de menigvuldige ongelucken die in verscheijde wijken der stadt door verscheijde dulle honden voorgevallen zijn.

Heden is in bakkerscapelle verkogt alle het kerkegewaet, boeseringen, schilderijen, den autaer en generaelijk alles dat er in die capelle is bevonden geworden. Gisteren is gelijkkelijk gedaen in de capelle van Blendekens, tevooren zoo beroemt wegens de menige godtvrugtigheden welke in die capelle gepleegt wierden en eergisteren is gelijkkelijk gedaen in Speelmanscapelle, staende nevens de Sloterbrugge waer ook alles tegens contant gelt is verkogt geworden.

(44) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 46, nr. 68, Van Walleghem vermeldt hier verkeerdelijk de wet van den 10 juli 1791 i.p.v. 19 juli 1791.

(26 oktober 1798)

Op den 26 oktober zijn wederom binnen Brugge van verscheijde gewesten veele Fransche troupen aengekomen die alle bij de burgers beleijt zijn. Desen avond zijn ook tusschen 8 en 9 uren aengekomen vijfthienhondert mannen van de nationaele garde van Rijssel, die ten meerderen deele zeer arm gekleet zijn en ook twee en twee bij de borgers zijn geleijt geworden, welke men zegt te zijn gekomen om op de veijligheijd van de stadt te waeken. Tusschen de menigte troupen die tot ons grootste overlast geduerig aenkomen, ziet men veele boere opbrengen en in 't prison bewegen die te lande vastgenomen worden, want men verneemt dat den ongeluckigen borgeroorloog langs alle zijden hoe langer hoe meer ontsteken wordt. 483 gaset van quintidi den 5 brumaire 7ste jaer.

(27 oktober 1798)

- fol. 64 - Op den 27 oktober is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie het volgende besluijt afgekondigt welke behelst maetregelen en voorsorg en onder andere dat alle permissien om geweeren te hebben vernietigt zijn en dat bij gevolge alle draegers van die permissien binnen den dag der afkondinge deser hunne geweeren in te draegen hebben, maer desen maetregel wordt niet toegepast op de steden Brugge, Kortrijk, Iper en Oostende. Een ander besluijt behelst dat de municipaliteijten, agenten en adjointen zig aenstont bij alle inwoonders der commune zullen begeven en een lijst maeken van de tegenwoordige en afwesige leden van elk huijsgesin. De afwesige zullen gehouden worden als deelmaekende van de oproerige benden, zoo men geen goed bewijs van hunne afwesigheijd kan geven. Degone die door overmagt gedwongen zijn geweest met die benden mede te gaen, moeten binnen den dag der afkondinge naer huijs komen, zoo niet zijn zij aen de strengheijd der wetten tegen de rebellen onderworpen⁽⁴⁵⁾. Die proclomatien zijn hoogst noodig geworden, want men hoe langer hoe meer verneemt dat langs alle zijden van ons departement zodaenige oproerige bewegingen zijn, besonder in de cantons van Hooglede, Rousselaere, Dadizeele en meer andere, dat men zoo er niet spoedig in voorsien wordt, voor den heelen ondergang van dese landtstreken bevreest is en alom een tweede verwoestinge als in de La Vende tegemoet gesien wordt, van den anderen kant vreest men dat dese menige rebellen van eene landing der Engelsche zullen onderstuent worden.

(45) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 46, nr. 79.

(29 oktober 1798)

Op den 29 oktober zijn in den morgen alle de poorten deser stadt gesloten geworden en met verdobbelde wagten beset ter oorsaeke dat negen persoonen uijt de vangenis van de tevooren Cellebroeders in de Cathalinestraete ontvlugt zijn, zijne alle befaemde dieven en geweldigaers. Dese hebben den muer van het gebouw weten te ondermijnen en zijn langs desen middel ontvlugt, dog zullen niet gemakkelijk konnen verder vlugten, wegens de sterke wagten die alom beset zijn, dog zoo zij bij de versaemelde contrerevolutionaire benden te lande konnen geraeken zullen zij niet licht konnen gekregen worden.

Heden gelijk gisteren heeft men wederom eenige boeren zien opbrengen van de cantons die langs verscheijde kanten in opstant zijn en alle soorten van geweldigen plegen en plonderingen aenrechten. Tegen alle dese gebruijken de Fransche troupen de grootste strengheijd en zoo men heden verneemt zijn te lande reets verscheijde huijsen en eene kercke tot den grond in asch geleijt geworden, zoodat uijt dese ongeluckige wanorders nog meerdere ongelukken tegemoed gesien worden. 484 gaset van octidi den 8 brumaire 7ste jaer.

(30 oktober 1798)

Op den 30 oktober verneemt men door zekere tijdingen dat omstreeks de stadt Audenaerde de grootste wanorders hebben plaetse gehad dat meer dan 5000 boeren naer op verscheijde plaetsen groote revolteringen te hebben geplogen, ten meerderen deele verstroijt en dat ontrent drijhondert der zelve gelijk ook veele Fransche troupen door desen ongeluckigen inlandtschen oorloog gesnevelt zijn. Men verneemt dat dese troubelen langs verscheijde gewesten, zoo wegens de requisitie der jonge lieden als wegens de religie zijn ontsteken geworden.