Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1798

[Maart]

(1 maerte 1798)

Op den 1 maerte was het eijndelinge als een nieuw leven geworden, door het zien eijndigen van alle de baldaedigheden van het masqueren dat nu geduerende vier agtereenvolgende daegen ten tijde van den vasten hadde plaetse gehadt, zoodat op heden die ongehoorde baldaedigheijd onderbleven is, hoewel men zegt dat dezelve op de sondaegen en maendaegen van den vasten nog zal hernomen worden. 414 gasette van den 1 maerte, etc.

(2 maerte 1798)

- fol. 17 - Op den 2 maerte heeft men 's morgens vernomen dat er eene groote diefte met verscheijde braeken begaen was, in het huijs van Philippus Tulpinck, wonende langs de Langereije, langs een agterpoortje komende op den aerdeweg, desen schipper van stijle zijnde, was sedert eenige daegen met zijne vrouw gegaen met zijn schip naer Brabant en hadde vervolgens zijn huijs alleen gelaeten; door welken middel waerschijnlijk verscheijde dieven saemen in desen onbewoonden huijse gebroken zijnde, hebben aldaer ontweert alles dat er van weerdije gevonden is geworden. De kassen, broen en alles dat er gesloten was, hebben zij met gewelt opengebroken en de dueren en schoven op den grond geworpen en alles daeruijt ontrooft dat er gevonden is, zoodat zij alles hebben ontweert, tot zelfs de staende horlogie, dat maer van weerdije was. Men wend alle mogelijcke voorsorgen aen om de dieven te ontdekken, dog men vreest met recht dat alle die voorsorgen vrugteloos zullen gedaen worden.

(5 maerte 1798)

Op den 5 maerte, zijnde den tweeden maendag in den vasten, op welke men de gepasseerde weke voor vast hadde geseijt dat er zoude redoute gehouden worden en publickelijk gemaskert geweest hebben, is alles nogtans teenemael onderbleven, zoodat alles op heden zoo stil afgeloopen is alsof er noijt geene maskers geweest hadden. De ongemasquerde ballen en commedien nogtans op meest alle de daegen van den vasten publick gehouden wordende. 415 gaset van den 5 maerte, etc.

(7 maerte 1798)

Op den 7 maerte is bij hallegebode van stadthuijs bij orders van de centraele administratie een verbaesende besluijt afgekondigt behelsende dat alle de muebelen en effecten die niet naegel-, moortel- of steenvast zijn in alle de kerken van het departement der Leije zullen weggenomen worden, te weten in alle die kerken waer den eedt door de pastors of ander opperbediende der kercken niet is gedaen geworden⁽¹¹⁾. Zulks is den laesten slag die'r tot vernietinge van alle onse Geheijligde kerken kan toegebragt worden. Dese ziet men nu van alles ontbloot en de kerkegoederen in de sacristien versegelt en wat zal er van geworden als eens alle dese effecten tot zelfs de klokken die nu noijt meer luijden, zullen weggenomen zijn, dan en van nu af zal men mogen zeggen dat meer als het heijdendom is ons voorheen gelukkige en nu alderongeluckigste landen is ingevoert geworden.

(11) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 70.

(8 maerte 1798)

Op den 8 maerte is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie afgekondigt eene wet hooftsaekelijk behelsende: 1ø. de deurwaerders, gendarmes, bewaerders, conciergen, cipiers en alle andere die gelast zijn gearresteerde persoonen te geleijden of te bewaeren zijn verantwoordelijk zoo die persoonen hunne handen ontvlugten, 't zij dat se daerin medegeholpen hebben, 't zij dat ze alleenelijk onagtsaem geweest zijn. 2ø. de burgers uijtmaekende de gewaepende magt dienende tot geleijde of tot bewaekinge der posten voor de bewaeringe der gevangene zijn voor dezelve saek verantwoordelijk. Vervolgens behelsde zij eene menigte maetregelen, de manier op welke de verantwoordelijcke moeten aengevat worden en welke de straffen zijn die hun moeten toegepast worden⁽¹²⁾. 416 gasette van den 8 maerte, etc.

(12) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 74.

(10 maerte 1798)

- fol. 18 - Op den 10 maerte was eenider des morgens in de grootste verslaegentheijd gedompelt op het vernemen dat geduerende den gepasseerden nagt wegens strenge orders van het Directorie van Parijs strenge opsoekingen waeren gedaen naer agt geestelijcke persoonen waervan er maer twee zijn aengevat geworden, te weten den eerw. heer Moens, president en professor van het nu afgeschafte bisschoppelijk semenarie deser stadt en kanonik van St.-Donaes en den eerw. heer De Baeij, tevooren regent van de knegtestedeschoole, die ten huijse van zijnen broeder was slaepende. Dese twee slagoffers van de dwijgelandije zijn seffens in het correctiehuijs van de Magdaleene beweegt en met alle strengheijd behandelt om vandaer naer Rochefort in ballingschap gesonden te worden, zonder dat iemant weet om welke redens, hetwelk nog meerder verslaegentheijd veroorsakt. De ses andere priesters waeronder is den heer Wijmelbeke, pastor van O.L.V. en den heer De Laeter, kanoniek, hebben de Fransche woede weten te ontvlugten, in hunne huijsen niet slaepende, waerdoor zij, niettegenstaende alle opsoekingen, nergens zijn konnen gevonden worden.

Heden heeft men ook van verscheijde kanten van het platte land, priesters wel bewaert met fouturen zien opbrengen, die ook in het correctiehuijs zijn beweegt geworden.

(11 maerte 1798)

Op den 11 maerte zijnde sondag, wierden van 's morgens ten 9 uren tot 's middags ten 3 uren op een schavot op den Burg door den scherpregter aen eene staek gebonden tentoongestelt met elk een placaet boven hun hooft eenen man ende vrouw, zijnde den eersten gekleet in 't root, genaemt Philippus Knockaert, soon van Pieter, oudt 37 jaeren, boerewerkman van stijle en de vrouw gekleet in haere gewone kleederen was genaemt Marie-Anne Mouzij, dochter van Jacobus, oudt 33 jaeren, spinster van stijle, door vonnis van den crimineelen regtsbank den man tot de straffe van 24 jaeren ijzers en de vrouw tot eene opsluijting van 24 jaeren in een correctiehuijs van het departement verwesen zijnde. Omdat zij met nog andere complicen wettelijk zijn overtuijgt geworden van te hebben begaen verscheijde dieften met braeken en geweldigheden op de persoonen te hebben gepleegt, waerdoor om zoo te rekenen den man en vrouw voor altijdt van malkaer zijn afgescheijden geworden.

(12 maerte 1798)

Op den 12 maerte gefixeerden dag dat er eenen jongelink van ontrent 22 jaeren op heden tot de doodt der gulilotine verwesen was wegens gegeven vonnis van donderdag lestleden, naerdat er 33 prueven gehoort waeren, door den crimineelen regtsbank veroordeelt zijnde omdat hij eene jonge dochter vermoort heeft op welke hij hadde verlieft geweest en omdat zij met een ander verkeert hadde. Welk doodtvonnis op heden onderbleven is omdat den veroordeelden van sententie tot Parijs geappelleert heeft, zoodat hij maer zal geexecuteert worden als het proces conforme zal bevonden worden. 417 gaset 12 maerte, etc.

(13 maerte 1798)

Op den 13 maerte saeg men aen 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie geaffixeert aen het stadthuijs het portrait van de ses priesters deser stadt, die als hiervooren vermelt de woede der Fransche ontvlugt zijn; zoo in faem afgebeelt staende alsof het ses moordenaers, dieven of baenstropers waeren en met last van ergens ontdekt wordende seffens naer Rochefort vervoert te worden. Nu worden nog daegelijks priesters van de ander districten van het departement aengebragt die alle met den grootsten schrik in het correctiehuijs van de Magdaleene beweegt worden.

(15 maerte 1798)

Op den 15 maerte is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie een besluijt afgekondigt behelsende dat de parochiale kerken niet zullen verkogt worden, maer tot gebruijk van de gemeenten zullen blijven, mits dezelve door hun onderhouden wordende, maer wat zullen ons de kerken baeten als er in dezelve geenen dienst dan door beeegdigde priesters zal vermogen gedaen te worden⁽¹³⁾. 418 gasette van 15 maerte, etc.

(13) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 72.

(16 maerte 1798)

- fol. 19 - Op den 16 maerte in den naermiddag zijn eenige municipaele bediende getrokken in de schole der studenten, nog gedoceert wordende door de gewesen paters Augustinen in het agtergebouw van dezelve kerke, alwaer zij seffens op ontfangene orders van het Directorie van Parijs, de geheele leeringe hebben doen staeken en de paters en kinders naer huijs gesonden hebbende, hebben zij de schole doen staeken. Op gelijkken voet zijn zij getrokken in eenige andere scholen deser stadt, die door priesters gedoceert wierden en de leeringen weggesonden hebbende, hebben zij op eenmael het laeste dat er van de catholijcke leeringe over is, doen eijndigen. Desen is den laesten middel om de heele christelijke leeringe te doen ten onderen gaen, want waer geene discipilen worden opgebragt, kan er geen leeringe meer exteeren zuks zegt men te worden gedaen tot begunstinge van de centrale schole, die in het beluijk van Den Duijne zal gehouwen worden en waer alles verkeert zal geleert worden.

(19 maerte 1798)

Op den 19 maerte is bij orders van de centrale administratie het volgende besluijt afgekondigt nopens de primaire vergaederingen, naerdat diesaengaende reets verscheijde wijtloopige placaeten bekent gemakt zijn, behelsende: daer zal in de commune van Brugge voor het jaer 6, maer eene primaire vergaederinge zijn. Alleenelijk de burgers ingeschreven op den register civicq, voor den tijdtstip van den 30 nivose 5 jaer en vereenigende de conditien van ouderdom, domicilie en contributie zullen aenveert worden tot het stemmen in dese vergaederinge. De plaetse geschikt tot het houden van dese vergaederinge is de kerke, geseijt de Recollecten, den 1 germinal ten 9 uren 's morgens, wanneer de deuren van de geseijde plaetsen zullen geopent worden⁽¹⁴⁾.

Om een ure van desen naermiddag is het drijcaleurig vaendel op den hallentooren opgesteken en de groote vlagge voor het stadthuijs gehangen en tot twee uren is er op het carilion gespeelt, welke des avons geduerende twee verscheijde uren herhaelt wiert. geduerende den heelen middag reeden eenige municipale bediende verselt door een detachement dragonders en voor een drijcaleurig vaendel, rond alle de besonderste wijken der stadt, alwaer de feest toegewijt aen de souvereijniteijt van volk die op morgen zal geviert worden, door eene wijtloopige aenspraek bekent gemakt wiert. 419 gaset van 19 maerte, etc.

(14) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 85.

(20 maerte 1798)

Op den 20 maerte den 30 ventose (windtmaendt) is onder het onophoudelijk spelen van 't carilion de nationale feest der souvereijniteijt des volks op de volgende wijse geviert geworden. Den stoet bestont uijt een detachement republicaensche troupen te voet en een ander te peert, met een schoon krijgsmusik, daer agter wiert den boom van vrijheijd gedraegen. Vervolgens kwaemen de civiele en militaire geemploeijeerde, de professors der centraele schoolen met hunne leerlingen en de geconstitutioneerde magten met hunne vaendels. Den treijn wiert gesloten met andere detachementen van onse verdedigers te voet en te peert. Op de Mart gekomen zijnde, wiert den vrijheijdtsboom geplant en op eene verheven plaets, welke daertoe gemakt was, heeft men de proclamatien van het Directorie, aengaende de verkiesingen afgelesen, waerin de burgers indagtig gemakt worden dat het welzijn van den staet en de belangen des vaderlandts aen de wijsheijd hun'er kuesen afhangen; dat de waere vaderlanders hun rond den autaer des vaderlandts moeten vereenigen en elkanderen in dese gewichtige verringting de hand toereijken om tot een gewenschte oogwit te geraeken; dat dit den eenigsten middel is om eijndeling eens de langgewenschte vrede te bekomen, waeruijt het algemeen geluk moet voortvloeijen. Dese vereening der vroome herten tot onderstant des vaderlandts wiert op eene zinrijcke wijse aldus verbeelt. Eenige oude en agtbaere borgers waeren in den treijn met witte roeden in de hand, - fol. 20 - wanneer dezelve op de Mart voor de opgerechte spreekplaets kwaemen, bragten zij die roeden bijeen en bonden se in eenen bondel, 't welk de oude Nederlandsche spruek bewees: ‘eendragt makt magt’. Dese ouderlingen waeren de burgers De Pauw, Schramme, Waterwulghe, Gerbo, Beijts, Herttebout, Vandepitte, Dubois, Selhorst, Jacobij, Schoolmeester, Wijnsdauw en Levant. De feest is geeijndigt met redenvoeringen en gesangen op de sael der municipale administratie. 's Avons wiert er een broederlijk gastmael op de halle gehouden, waernaer bal op het schouwtonneel is gegeven geworden.

(21 maerte 1798)

Op den 21 maerte (den 1 germinal keestmaent) en de volgende daegen is in de gerenueerde kercke van de Recoletten begonst de verkiesingen der electeurs, municipale bediende, jugis de paix en assesseurs, zooals over jaer in verscheijde kerken gedaen wiert. De vergaederingen telkens 's morgens om 7 uren en 's middags om 2 uren door het spelen van 't carilion aengekondigt wordende. Dese eenige primaire vergaederinge heeft dese jaere maer bestaen uijt 180 persoonen alle van eene gesintheijd, terwijl er geen ander toegelaeten zijn dan die over jaer voor den lesten ventose op den civiquen register geteekent hebben, welk getal in 775⁽¹⁵⁾ bestont en nu omdat ider kieser den eedt gelijk aen die der priesters voor kiesbaer te zijn doen moet, is zulks d'oorsaek dat het getal als vermelt is vermindert geworden, zoodat het nu voor de kie(s)baere partije gemakkelijk zijn dat alle degone van hunne clique naer hun genoegen gekosen worden. 420 gaset 22 maerte, etc.

(15) In Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 85 wordt er 777 vermeld.

(25 maerte 1798)

Op den 25 maerte was men 's morgens eenigsints verlicht uijt d'overgroote verslaegentheijd waerin alle welpeijsende sedert gisteren hadden gedompelt geweest, op het vernemen dat desen morgen met het aenbreken van den dag volgens strenge beveelen van het Directorie van Parijs, moesten weggevoert worden naer Rochefort en van daer naer het eijland Caijenae, de twalf priesters die als hiervooren vermelt is in het correctie van de Magdaleene gesteken zijn geworden, zonder dat iemant weet waerom en zonder voor eenige tribunalen gehoort te worden. Het alderschrikkelijkste teerdere afscheijd was sedert gisteren reets door die priesters van hunne liefste vrienden genomen 't welk de versteenste gemoederen hadde doen weenen, als men op heden met eenige verlichtinge vernomen heeft dat er een arrett, van Parijs is aengekomen van verlanginge, 't welk men alleen dunkt te zijn omdat er nog maer 12 priesters zijn aengevat van de 38 die hadden in 't departement moeten genomen worden.

(26 maerte 1798)

Op den 26 maerte heeft men 's morgens vernomen dat er geduerende den nagt aen het huijs van den baes matsenaere Desmidt in de Roosteen eene geweldigheijd wegens het uijtbreken van ijzers begaen was. Van den nagt tevooren hadde men eenige forcatie dog zonder diefte aen desen huijse bemerkt, waerom den bewoonder van het huijs aen de wet assistent den volgenden nagt gevraegt hadde. Tusschen 12 en 1 uren 's nagts den huijsbreker wedergekomen zijnde is hij in 't volle werk aengevat en dat voorheen zooveel te erger is, is hij maer vastgenomen geworden naerdat hij met zijne instrumenten de schaedebeletters kwetsueren hadde toegebragt en dat er eene militaire wagt was aengekomen. 421 gaset 26 maerte, etc.

(29 maerte 1798)

Op den 29 maerte is in 't licht uijtgegeven en welke versaemelinge sub N. kan gesien worden een bericht voor tijtel voerende: ‘mag en moet men de misse hooren der priesters die den eed gedaen hebben volgens de wet van den 19 fructidor, etc.’ waeruijt men maer al te klaer siet in wat eene schrikkelijcke doolinge en verschueringe de tevooren bloeijende H. kercke door oneijndige omstandigheden is gebragt geworden. 422 gaset van den 29 maerte, etc.

(30 maerte 1798)

- fol. 21 - Op den 30 maerte heeft men met het grootste hertsseer alhier binnen Brugge in twee fouturen omringt met militairen zien opbrengen en in 't correctiehuijs van de Magdaleene zien opsluijten, ses priesters welke tot Kortrijk aengevat zijn geworden zoodat er nu van de agtendertig ongeluckige priesters, meest alle van den eersten rang, die hebben moeten aengevat worden, agtthien bij malkanderen zijn opgesloten geworden, zulks aensiet men als ongelukkig voorteeken dat dese eerstdaegs zullen gedeporteert worden.