Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1798

[Februari]

(1 februarij 1798)

Op den 1 februarij is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centrale administratie afgekondigt een besluijt behelsende dat alle de ontfangers zoo van de capittels, geestelijcke stigtingen en elkel gesupprimeerde beneficien binnen de thien daegen naer de publicatie deser, moeten doen pertinente rekening van hunne gestievan ontfang en uijtgeef, op de boete van duijsent livres die zullen in gebreke blijven. Ondertusschen ziet men d'een parochiale kerke voor en d'ander gesloten en er den inventaris maeken van alle de kerkegoederen die er bevonden worden⁽⁷⁾. 406 gasette van den 1 februarij, etc.

(7) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 45.

(2 februarij 1798)

Op den 2 februarij zijnde den pligtigen feestdag van O.L.V. lichtmisse die met zooveel luijster in alle de kerken deser stadt, zoo wegens het wijden der kerissen als andere pligtigheden plagt geviert te worden is alles heden onderbleven alsof het noijt en hadde gepleegt geweest.

Op heden nogtans heeft men ook in de parochiale kerke van St.-Jacobs begonst te verrichten de pligtigheden gelijk men reets sedert eenigen tijdt in de parochiale kerken van St.-Walburge en St.-Gillis gedaen heeft. Op de sondaegen en H. daegen wordt ten tijde van de gewone hoogmisse met H. tabelnakel opengestelt door den coster, op den doxal wordt door de musicanten de misse afgesongen, wanneer door het wierooken en het klinken der belle de teekens gegeven worden, hoeverre de misse gevoordert is. Welke pligtigheden des naermiddags in den loftijdt ook alzoo worden verricht, die door menige menschen nu geen andere goddelijkke diensten konnende bijwoonen, vergeselschapt met eene uijtstekende godtvrugt worden. Dog men vreest dat dien weijnigen troost die men nog geniet haest ook door het Fransche rot haest zal omverregeworpen en gestoort worden.

(4 februarij 1798)

Op den 4 februarij saeg men hetzelve in den sondaegschen goddelijcken dienst in de kercke van St.-Walburge, maer al te klaer blijken, geduerende het midden der zelve kwaemen de Fransche commissarissen in de kercke en beroofden de autaeren en alles dat er aen de kerke behoort van alle de verciersels tot zelfs van de autaerkleederen, en alles onder de grootste stooring des menigte volks in manden gedaen zijnde is in het sacristie gesloten en de duere versegelt geworden, zoodat men om den dienst te konnen voortverrigten ses kleijne kandelaers, keirssen en cruijs van de naeste gebueren moest gegeven worden.

(5 februarij 1798)

Op den 5 februarij heeft men insgelijks zien voortgaen in de andere kerken die nog in wesen waeren, met alle de sieraeten te versegelen, zoodat nu zelfs door de priesters die den eedt gedaen hebben, geene misse meer kan gelesen worden. 407 gasette van den 5 februarij, etc.

(7 februarij 1798)

- fol. 12 - Op den 7 februarij is 's morgens van 10 uren tot den 4 uren 's middags op een schavot gestelt voor het voorheen Landthuijs van den Vrijen, mits den wenteltrap nog op den Burg gestelt blijft, gebragt en door den schepregter aen eene staek met een placaet boven haer hooft gehegt gebonden, eene vrouwspersoon, genaemt Anna-Theresia Dewitte, weduwe van Augustinus Dewilde, oudt 48 jaeren, spinster van stijle, geboortig en laest gewoont hebbende tot Langemark, welke door den crimineelen regtsbank, overtuijgt zijnde van gestolene goederen t'haeren huijse verborgen te hebben, t'eijnde de executie tot de straffe van 14 jaeren opsluijting in een correctiehuijs van het departement is veroordeelt geworden.

(8 februarij 1798)

Op den 8 februarij zijn binnen dese stadt Brugge als hoofstadt van het departement der Leije bij een secrete order van het Directorie van Parijs, seffens en op eene ure, alle de nationale comptoiren gesloten en versegelt geworden, zonder dat aen iemant vooraf daervan het minste licht gegeven was. Niet zonder hooge redens gelooft men zulks gedaen te zijn om op het onvoorsiens alle de rekeningen van de ontfangers te oversien waervan veele mogelijks hun zelven rijk en het volk arm maeken, want hoe zoude het anders konnen gebueren dat ingesien wordende den overgrooten schat die de Fransche uijt dese landen, zoo door alle slag van belastingen als aenslaeginge en verkoopinge van alle de nationaele geestelijcke goederen trekken, zelfs geen gelt vinden om de noodige reparatien te doen en nog min om millionen ongeluckige, die op hun tegoed vinden te betaelen, waerdoor oneijndige persoonen in den groosten nood gebragt zijn. 408 gaset van 8 feruarij, etc.

(10 februarij 1798)

Op den 10 februarij is op een schavot op den Burg, gekleet in het root, van 10 uren 's morgens tot 4 uren 's middags, door den scherpregter tentoongestelt en met een placaet boven zijn hoofd aen de staek gebonden, den persoon van Joannes Vansteenkiste, oudt 47 jaeren, boerewerkman van stijle, geboortig van Iseghem ende lest gewoont hebbende tot Somerghem, t'eijnden de executie door den crimineelen regtsbank tot 10 jaeren in d'ijzers gecondemneert zijnde voor het begaen van eene diefte met braeke en het stelen van eenige stukken gesouten vleesch, waermede hij op het fait betrapt was, slaepende in de schuere van dezelve hofstede en welke aldaer afgeweert zijnde, hij gevolgentlijk van dees kleen begaene diefte niets geprofiteert heeft.

(11 februarij 1798)

Op den 11 februarij is gelijk den voorgaenden, gekleet in het root, van 10 uren 's morgens tot 4 uren 's middags, door den scherpregter op hetzelve schavot tentoongestelt den persoon van Petrus Cardon, soon van Ambrosius, oudt 20 jaeren, wever van stijle, geboortig van Heurne en lest gewoont hebbende tot Heule, t'eijnden de executie door den crimineelen regtsbank tot 4 jaeren in d'ijzers gecondemneert zijnde, overtuij(g)t zijnde van verscheijde brandbrieven, zonder onteekeninge, aen verscheijde persoonen gesch(r)even en daerdoor tot drij Fransche kroonen in gelde genoten te hebben.

(12 februarij 1798)

Op den 12 februarij is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie een besluijt afgekondigt aengaende de oprechting der centraele schoolen en behelsende de naemen der jur,s van examen voor de ondervraeginge dergene die begeeren primaire schoolen te openen⁽⁸⁾. Een ander besluijt behelst dat alle uijtwendige teekens van godtsdienst die nog niet weggenomen zijn, zulks zonder uijtsellinge moet gedaen worden en dat het gebruijk der klokken verboden is, onder wat voorwensel het zij, tenzij voor het wekkeren van alle de deelen der ure en in gevallen van publicke gevaeren als brand, overstroominge, naedering der vijanden of oproerige versaemelingen⁽⁹⁾. 409 gaset van den 12 februarij, etc.

(8) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 68.

(9) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 64.

(13 februarij 1798)

- fol. 13 - Op den 13 februarij is van 10 tot 12 uren 's morgens door den scherpregter op het schavot op den Burg met een placaet boven zijn hooft en in zijn gewone kleederen tentoongestelt den persoon van Franciscus Verbeke, soon van Pieter, oudt 30 jaeren, boerewerkman van stijle, geboortig van Wervick en lest gewoont hebbende tot Paessendaele, voor het stelen van twee ezels uijt een ongesloten stal, t'eijnden de executie tot de straffe van ses jaeren opsluijting in een correctiehuijs van het departement door den crimineelen regtsbank veroordeelt zijnde.

(14 februarij 1798)

Op den 14 februarij is op de forme gelijk den voorgaenden van 10 tot 12 uren 's morgens op een schavot tentoongestelt den persoon van Petrus Lonardus Ducq, soon van Pieter, oudt 20 jaeren, kleermaeker van stijle, geboortig van Vuerne en lest gewoont hebbende tot Ghistel, gelijkkelijk voor het stelen van een merriepeert en een ezel uijt eene ongesloten weijde, tot de straffe van vier jaeren opsluijting in een correctiehuijs verwesen zijnde.

(15 februarij 1798)

Op den 15 februarij is van 10 uren 's morgens tot 4 uren 's middags door de scherpregter op hetzelve schavot op den Burg, dat niet meer weggestelt wordt, met een placaet boven zijn hooft en gekleet in 't root, tentoongestelt den persoon van Andries Josephus Lefebure, soon van Andries, oudt 55 jaeren, aerdewerker van stijle, geboortig van St.-Martin en lest gewoont hebbende tot Oostende, voor het bestelen van versheijde Engelsche magasijnen tot Oostende van wollegoederen met braeken, t'eijnden de executie tot de straffe van 14 jaeren ijzers door den crimineelen regtsbank veroordeelt zijnde. Niettegenstaende men nu in alle deelen de justitie ziet ter uijtvoer brengen, hoewel zeer verschillig aen degone van onse voorgaende geluckige regeering des keijsers, door welke eenen dief alleen voor het stelen van een peert opgehangen wiert, gelijk ook alle degone die dieften met braeke begaen hadden, hoort men nogtans van alle kanten niet als van moetwilligheden, dieften en moordaedigheden die er begaen worden. Onder dese zijn de beson(der)ste die men nu hoort onlangs begaen te zijn op eene parochie onder het kanton van Gistel, is eenen man het hooft afgesneden in een huijs waer hij met zijne koopwaeren hadde te presenteeren geweest, de moorders betrapt zijnde hadden het doode hooft in eenen koffer en het lichaem onder hunne bedstede verborgen, welke op de bebloede teekens die er gesien wierden, ontdekt is geworden. Tot Klemskercke is geduerende den nagt eenen man zeer deerlijk vermoort door de militairen die 's morgens moesten vertrekken; dese op den man en vrouw van dit huijs eenen haet draegende, waerom weet men niet zekers, hebben hun in den middernagt uijt hun bedde doen opstaen en den man aenrandende uijt rasernij zijn been teenemael afgekapt en dan met verscheijde sabel en fusiksteeken jammerlijk vermoort. De vrouw heeft ook 7 ... 8 steken ontfangen, maer is nog in 't leven, waermede die booswichten van aldaer weggevlugt zijn. Van eene parochie omtrent Brussel, verneemt men eene teweeg geweest hebbende moordaedigheijd zoo schikkelijk als de voorgaende. Op eene hofstede aldaer was eenen man in een huijs gekomen, gekleet in een gendarme of om wat te warmen of om zijne pijpe te ontsteken. De soupe hing over den heert en een papier uijt zijn zak gehaelt hebbende, smeet het gene dat er in was in de soupe en ontroerde dezelve, een jong meijsken saeg zulks aen en vertelde het aen zijne moeder, waermede de moeder verbiede aen alle degone van 't huijsgesin van de soupe niet te eten. De knegten vatten den moorder vast, senden om assistent naer Brussel en gieten hem eenige lepels soupe in waervan hij opswellende sterft. Eenige pistolen en een schuijfelet worden bij hem gevonden, men gebruijkt dit laeste en in drij stonden komen der tot 14 andere moorders [???] toegeloopen, alle aengevat en naer Brussel zijn beweegt geworden. 410 gaset van 15 februarij, etc.

(17 februarij 1798)

- fol. 14 - Op den 17 februarij is op den Burg op een schavot van 9 uren 's morgens tot 3 uren 's middags, gekleet in 't root, door den scherpregter met een placaet boven zijn hooft tentoongestelt Philippus Pijpe, soon van Petrus, oudt 17 ... 18 jaeren, zonder stijl, geboortig van Sedelghem ende lest gewoont hebbende tot Brugge, om het begaen van verscheijde dieften van lijnwaet zoo in bleekerijen als andere huijsen en het klimmen over de mueren, door den crimineelen regtsbank t'eijnde den executie tot de straffe van agt in d'ijzers gecondemneert zijnde, desen is den eersten, mogelijcks uijt wanhoop of aen zijne dwaese jonkheijd toe te wijten, die alle soorten van vervloekingen, scheltwoorden en overvloedige slegte redens op het schavot geduerende zijne executie uijtgebrakt heeft, tusschen het maeken van een zoodaenig gewelt dat den scherpregter heeft gedwongen geweest hem verscheijde mael te ontbinden en in plaets van te sitten, regt te doen staen wanneer hem de ijzere duijmerlingen aengedaen wierden opdat hij niet meer zoude konnen in stukken breken, zoodat hij aldus regt staende altijdt onder het uijtspreeken van scheltwoorden in zijn lijf en aen handen en voeten gebonden heeft moeten blijven staen totdat zijne executie geeijndigt was.

(18 februarij 1798)

Op den 18 februarij zijnde sondag en de twee volgende vastenavonddaegen saeg men van 's morgens met het aenbreken van den dag alle de baldaedigheden en wulpsheden van het masqueeren plegen, die nu sedert negen jaeren hebben onderbleven, te weten sedert het begin der troubelen van het ongeluckig patrioticq welke ons alle nu in zoo eene zee van miserie, troubelen en ellenden gebragt heeft. De nieuwigheijd van dese zoo belaechelijcke vermaekelijckheijd was oorsaek dat men dezelve alsnu zoo zelfs meer als voorheen eene overgroote menigte van alle slag en in alle soorten van vertooningen, zoo sot als belaechelijk, langs de straeten heeft zien loopen, tot overgroote schande van het christendom dat nu teenemael onder den voet gebragt is, terwijl de sondaegen in alle deelen worden onteert en men nu geene kerckepligtigheden in eenige kerken deser stadt meer ziet plegen. Om de straffen van den vergraemden hemel af te weiren wegens de overvloedige baldaedigheden die op die daegen geschieden, was er jaerelijks in de kercke van St.-Donaes ingestelt een pligtig gebedt van 40 uren, waer het Alderheijligste geduerende alle dien tijdt door het volk aenbeden wiert, in plaets van welke men nu in die kercke en meest in alle andere de autaeren van alle de sieraeden ontbloot ziet, tot zelfs de autaerkleeren, op den hoogen autaer in den choor alleen een slecht cruijs met vier houtte kandelaers geplaest staende, zoodaenig dat als men onse ongeluckige gesteltheijd der kercken aensiet men niet dan met betraende oogen uijt de kerken kan komen, als geene hoop meer over zijnde dat onse H. religie nog oijt zal herstelt worden of ten minsten dat de goddelijcke diensten nog oijt als voorheen zullen gepleegt worden. 411 gaset 20 februarij.

(21 februarij 1798)

Op den 21 februarij pligtigen feestdag van asschenwoensdag, wanneer t'eijnden de baldaedigheden t'elken jaere in alle de kercken deser stadt het asschenkruijs aen het volk op 't voorhooft gegeven wiert tot teeken van de nietheijd van den mensch, is zulks op heden ook teenemael onderbleven even alsof zulks noijt hadde gepleegt geweest.

(22 februarij 1798)

Op den 22 februarij is vanwegens de administratie central het volgende bekent gemakt. De administratie central van ons departement heeft op den 1 ventose een besluijt genomen, aengaende de maniere van afkonding van de wet van den 16 nivose door welcke wet geboden wordt een leeninge te openen tot draegen der onkosten voor de togt op Engeland. Het besluijt is van den volgenden inhout. - fol. 15 - De centraele administratie van het departement der Leije. Gehoort het verslag van haeren derden bureau, derde sectie. Den commissaris van het uijtwerkende bestier gehoort, besluijt hetgone volgt: I. art. niettegenstaende de publicatie van de wet van den 16 nivose, aengaende de leening voor de landing in Engeland, geboden door een besluijt van den 9 pluviose zal er op den 6 der tegenwoordige maendt ventose geprocedeert worden door de centraele administratie ten 9 uren 's morgens in de commune van Brugge tot een nieuwe publicatie. II. de borgerlijcke en militaire overheden zijn aensogt om dezelve bij te woonen verciert met hun gewaed. III. alle de troupen uijtmaekende het garnisoen zullen op de been zijn. IV. de versaemelplaets zal op den Burg zijn, waer den treijn in order zal geschikt worden op de volgende maniere: een corps artilleristen met twee veldtstukken, een corps ruijterije voortsgegaen door trompetters, een compagnie voetvolk voortsgegaen door trommelslaegers, eene bende zeelieden, in het midden van dewelcke een zeijl vastgemakt aen eenen mast zal gedraegen worden, op hetwelk in swarte letters zal geschreven zijn, op den eenen kant dese woorden: ‘landinge in Engeland’, op den anderen kant ‘vraeke en oorloog tot'er doodt toe’. Dit vaendel zal voor de muninicipaliteijt tot den 30 ventose geplant blijven. Dan volgen de civiele en militaire bediende, de members van de commissie der geneeshuijsen, de leermeesters en professors der centraele en primaire schoolen, de members van de bestieringe der domeijnen, ontfanger en betaelder van het departement, de vrederechters en hunne assesseurs, de militaire overheijd, de municipale administratie van het kanton van Brugge, de civiele, crimineele en correctionele tribunaelen, de centraele administratie. Den treijn zal door een corps voet- en peerdevolk gesloten worden. V. naerdat de lesing van de wet zal gedaen zijn op den Burg, zal den treijn langs de Ridderstraet naer St.-Jansplaets gaen waer de wet insgelijks zal gelesen worden. Van daer zal hij langs de Eijermarkt en de Geltmuntstraete naer de Vrijdagmarkt gaen. Naer een nieuwe lesing zal hij door de Steenstraet op de groote Mart komen waer de laeste lesing der wet zal plaets hebben. VI. elcke lesing zal gevolgt worden door losbrandingen der musketterije, het kanon zal op de wallen afgeschoten worden om 8 uren 's morgens en ook op de eur dat de wet op de groote Mart zal gelesen zijn. VII. op den eersten decadi naer het ontfangen van het tegenwoordig zullen de municipale administratien der hoofdplaetsen van cantons van dit departement dezelve wet afkondigen. Zij zullen daertoe alle mogelijcke pligtigheijd gebruijken en zig zooveel mogelijks naer de uijtvoeringswijse van de commune van Brugge schikken. - fol. 16 - VIII. de municipale administratien zullen processen-verbael maeken van dese afkonding en dezelve binnen de vijf daegen aen de centraele administratie oversenden. VIII. door de centraele administratie is den druk van het tegenwoordig bevolen geworden. Gedaen tot Brugge den 1 ventose 6 jaer⁽¹⁰⁾. 412 gasette van den 22 februarij, etc.

(10) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 45, nr. 71.

(24 februarij 1798)

Op den 24 februarij is ingevolgen het voormelde besluijt 's morgens om 8 uren het groot vaendel op den hallentooren opgesteken geworden en alles ter uijtvoer gebragt ingevolgen hetzelve. Dus tusschen een zeer ongestuijmig en regenachtig weder, zoodaenig dat de forme van een schip dat rond gevoert wiert en met veele matroosen bekleet was, op de Vrijdagmart door de zeijlen die er aengespannen waeren, in den grond is geslaegen geworden en 't welk vervolgens voor het stadthuijs niet is konnen geplaest worden, zijnde zulks zeker het voorteeken van meerdere ongevallen indien den togt naer Engeland door de Fransche ter zee moest gewaegt worden.

(25 en 26 februarij 1798)

Op den 25 en 26 februarij zijnde sondag, den eersten sondag in den vasten en den volgenden maendag, heeft men het masqueeren van alle slag van persoonen, meer zelfs dan op de voorgaende vastenavonddaegen zien continueeren, met zooveele ongebondentheijd en baldaedigheden dat het schijnt dat den heelen vasten vergeten is, temeer omdat men zulks ziet plegen door menschen die tevooren in den schijn maer christene en nu heijdene waeren. 413 gasette van den 26 februarij, etc.

(27 februarij 1798)

Op den 27 februarij zijn 's morgens van 10 t(o)t 4 uren 's middags op den Burg, gekleet in 't root, door den scherpregter op een schavot elk met een placaet boven hun hooft tentoongestelt eenen vader met zijne twee sonen te weten Cornelis De Lie, oudt 50 jaeren, soon van Joannes, Leonardus en Franciscus De Lie, sonen van Cornelis, oudt 20 en 19 jaeren, geboortig van Alverdinge ende lest gewoont hebbende tot Palinkhove, aldus desen vader met zijne twee sonen voor het begaen van verscheijde dieften met braeke en geweldigheden op de persoonen elk voor 24 jaeren in d'ijzers gecondemneert zijnde, welke hun t'eijnden de executie aengeslaegen wierden.

Heden zijnde den derden dag van d'eerste weke in den vasten heeft men het masqueren van alle slag van persoonen wederom gelijk op de twee voorgaende daegen zien continueren, met toelaetinge van alle bedenkelijcke baldaedigheden, des avons in 't commediehuijs openbaere redoute gemasquert gehouden wordende, welke verdoemelijcke vermasqueringe van alle persoonen des anderendaegs den 28 februarij andermael voor den vierden dag hernomen wiert, zoodat men nu het cristendom teenemael onder den voet ziet trappen en ten onderen brengen. Desen avond ook in 't commediehuijs openbaere commedie gespeelt wordende.