Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1779

[September]

Klagten hierover gedaen door de molenaers deser stadt.

Op den 2 september zijnde twee daegen naer het aenkondigen van het voornoemde placaet, zijn alle de molenaers saemen naer het collegie gegaen om hierover hun beklag te doen, zeggende ook in 't volle van 't collegie dat sij indien zulcks voortginck, sij voortaen met geen waegen of peert meer om backten en zouden komen, zullende eenider 't zij edel of onedel zijn graen zelfs naer de molens moeten draegen en haelen. - fol. 283 - Hierop wiert veertien daegen tijdt versogt om hierover voorder te adviseren, daegs daernaer was het saterdag en alles was gelijck het tevooren geweest hadde.

Mijnheer Van de Wouwere wordt schepenen deser stadt.

Op den 9 september deed 's morgens ten elf uren zijnen eedt als schepenen deser stadt mijnheer Van de Wouwere, woonende op 't eijnde van de Zilverstraete, ter deser oorsaecke was de voornoemde Zilverstraete, Steenstraete, St.-Amandsstraete en ander omliggende straeten in den dag met veel sieraeten verciert, met veele wimpels - fol. 284 - en vlaggen behangen zijnde, de huijsen met veele jaerschriften en ander vercierselen verciert zijnde. Op 't eijnde van de Zilverstraete was ook iet raers te zien, want aldaer eenen gemackten man aen eene coorde opgehaelt wiert, hebbende eenen gans in beijde zijn handen, welcken gans aen een croone vastgemackt was. Dit gemackt postuer liet men geduerig vallen in een groodt carteel vol waeter, dat daer onder was staende en opgehaelt wordende scheen het als levende den gans te trecken, hetwelck raer om sien was. Dit wiert naermiddag van d'heeren van het collegie verboden en het ganstrecken wiert hiermede - fol. 285 - opgehouden. 's Avons wiert er ook in alle de voornoemde straeten schoon geviert, want alzoo het eenen stillen avondt was, waeren alle de huijsen van buijten de vensters gestelt met waschligten en lanteereren, hetwelck schoon om sien was. Op de straeten stonden veele pecktonnen en vruegdeviren. Daer waeren ook gestelt twee vierewerckens, eene in de Zilverstraete en het ander in de Steenstraete, dewelcke in 't bijzijn van d'heer Van de Wouwere afgeschoten wierden, ook wierden afgeschoten seer veel lugtfijseijen, den geheelen nagt de canons ook afgeschoten wordende.

Verbodt gedaen wegens het schieten der cruijperkens, etc.

- fol. 286 - Op den 17 september wiert wegens het bevel van d'heeren van het collegie deser stadt bij placaete, hallegebode en trommelinge aengekondigt als dat er hem niemant meer en mogte vervoorderen van eenige kruijperkens, canonkens ofte caemers te schieten ofte laeten schieten, 't zij bij daege of bij nagte, op de boete van tien patekons voor ider reijse hiertegen misdoende⁽⁴⁾. Door dit gebodt nogtans en wierden niet verboden te schieten met lugtfijseijen of eenige andere konstige vierewercken die op de vieringen of anders ontsteken mogten worden, maer dit was alleen - fol. 287 - ter oorsaecke dat men sedert eenigen tijdt op differente gewesten deser stadt, daegelijcks 's avons en zelfs tot laet in den nagt seer veele kruijperkens afschoot, waerdoor de nagtruste van veele belet wiert en waerdoor ook veele menschen aen hunne kleederen beschaedigt wierden.

(4) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 120, Plakkaten, reg. 30, nr. 149.

Vier schepenen van het Vrije doen op eenen dag hunnen eedt.

Op den 18 september deden 's morgens ontrent den elf uren hunnen eedt, vier edele heeren als schepenen van het Vrije, dewelcke waeren de volgende: mijnheer Outrijve, woonende aen den Dijver, mijnheer Lebalieu, woonende in de St.-Jansstraete, - fol. 288 - mijnheer Dewittere Vijt Engelandt, alhier circa twee jaeren in deze stadt Brugge gekomen, woonende op de Busschaeijersplaetse en mijnheer IJdewalle van Gent, alhier thuijs zijnde bij zijnen cosijn mijnheer Devoogt, hoogbalieu deser stadt. Hierover wiert binnen Brugge groote vruegt betoont, want alzoo het saeterdag was, wiert op den Dijver in de Wollestraete en Eechoutstraete voor mijnheer Van Outrijve in den dag schoon gepareet, 's avons veel vruegdevieren en pektonnen ontsteken wordende, de huijsen met veele waschligten en lanteerenen verciert zijnde. - fol. 289 - Ook was aen d'Eeckhoutbrugge gestelt een schoon vierewerck hetwelck in 't bijsijn van den voornoemden heer afgeschoten wiert. 's Anderdaegs zijnde zondaeg den 20 september was voor d'ander drij schepenen meer als d'halve stadt gepareet, want alle de huijsen en straeten waer ontrent de drij voornoemde andere schepenen waeren woonende in den dag schoon gepareet waeren, met veele vlaggen en wimpels behangen zijnde, veele schoone vertooningen en jaerschriften aen de huijsen vertoont wordende, besonderlijck langs de Spiegelreije in de - fol. 290 - St.-Jans- en Bogaersstraete, in d'Hoogstraete, Plaetse Malenberg en St.-Jansstraete, in de Vlamingstraete, St.-Jacobsstraete, Geldtmuntstraete, ontrent het huijs van d'heer De Voogt en Grouwerckerstraete, op d'Oude Burse tot aen de Nieuwejaerbrugge, het Gendthof, de Busschaeijersplaetse, zonder alle de andere omliggende plaetsen en kleene straeten, zoodat men besonderlijck 's avons in langen tijdt zoodaenig een vieringe niet gesien hadde, want alle de huijsen der voornoemde straeten seer schoon met lanteerenen, waschligten en peckschotelkens verciert waeren. Ook stonden - fol. 291 - in de voornoemde straeten een uijtnemende getal pecktonnen, alwaer ook veele vruegdevieren ontsteken wierden. Ook saeg men staen drij schoone vierewercken, eene aen den voet van de Nieuwejaerbrugge, hetwelck vierkantig geschildert was, daerop staende een hooge pijramide in hetwelck de wapenen der vier nieuwe schepenen seer konstig en schoon geschildert waeren, een op St.-Jansplaetse, bijnaer op dezelve wijse uijtgebeeldt en het ander niet verre van de Koningsbrugge, hetwelck ook weijnig van de twee ander vierewercken in schildering - fol. 292 - verschilde. Als het nu circa tien uren van den avondt geworden was, zoo wiert aen de Nieuwejaerbrugge ten huijse van d'heer Dewittere gedregen een brandende lonte om den vierpijl die aen zijn huijs vastgemackt was te ontsteken, hetwelck gedaen zijnde is het vierewerck begonnen af te schieten, tusschen hetwelck de gebuers van de Nieuwejaerbrugge zijn gegaen naer het huijs van den voornoemden heer, hem met nog twee andere nieuwe schepenen tusschen agt brandende torsen leijdende tot aen het huijs van sr. Smit in de Roosteen - fol. 293 - alwaer den wijn van eere van boven op de trappen seer konstig met tapijten afgehangen gepresenteert wiert. Daernaer wederom naer het voornoemde huijs geleijt wordende, want sij daer door den grooten regen niet lang konden verblijven. Dit was ook d'oorsaeck dat het vierewerck hetwelck meer als hondert guldens koste niet seer raer was, temeer omdat het vier in eene mande vol instrumenten van hetzelve door eene fijseije van sr. De Net ontsteken wierdt, hetwelck vier aenvattende over de - fol. 294 - Nieuwejaerbrugge al gelijck in 't waeter gesmeten wiert, want hadde het waeter niet bijderhandt geweest, daer hadden gemackelijck 20 of 30 menschen konnen door de kragt van het poer verongeluckt geweest hebben, zoodat door dit voorval en het slegt weder het vierewerck dat meer als een ure moeste dueren seer kortswil af was, waernaer alle menschen naer huijs liepen, want alzoo terstont het vierewerck dat op St.-Jansplaetse stont afgeschoten wiert, waeren daer seer weijnig menschen bij, want het geduerig - fol. 295 - meer ende meer regende, tot zooverre dat als het vierewerck aen de Koningsbrugge afgeschoten wiert, door den grooten regen geen vijftig menschen op de straete stonden, waerdoor eenider groote onkosten gedaen hadde zonder daeraf groote eere te hebben. Daer wierden ook aen ider vierewerck geschoten meer als vierhondert lugtfijseijen, zoodat men in langen tijdt binnen dere stadt Brugge zoodaenige vieringe niet zoude gesien hebben, hadde het door den geduerigen regen, donder en blixem, - fol. 296 - waervan het den geheelen avondt niet ophiel niet belet geweest.

Nieuw placaet aengekondigt wegens het openen en sluiten der herbergen.

Op den 25 september wiert binnen dere stadt bij hallegebode en placaete aengekondigt een bevel nopende het houden der herbergen, zoo binnen als buijten dere stadt, bestaende in 14 artikelen alhier van onse genaedige zouveraine Maria-Theresia, koninginne van Hungarien, etc., overgesonden; werckers besonderste artikelen waeren de volgende. Alvooren hoedat onse genaedige zouveraine wegens de aenklagten aen haer gedaen gesien hebbende, hoedat nu ter - fol. 297 - tijdt menigvuldige steden en dorpen van dit Nederlandt vervult zijn met menigvuldige nieuwe herbergen, geneverhuijsen en brandewijnkoten, etc., in welcke dickwils geheele nagten gebrast wordt, hetwelck veroorsackt veele gevegten, kijvagien en doodtslaegen en menigvuldige andere onduegende saecken, waerdoor in dusdaenige huijsen de jonckheijdt teenemal bedorven ende verleijt wordt om alle welcke onheijlen te versien, Haere Majesteijt gebiedt aen alle opperbevelhebbers der steden en dorpen van in den tijdt van eene maendt over te senden alle de naemen - fol. 298 - van hunne herbergen en geneverhuijsen, benevens hunnen tijtel van aenkomste, wanneer en om wat oorsaeck dere nieuwe herbergen gemackt zijn. Voorts als dat voortaen niemant beginnende met de maendt october tot het begin van de maendt april 's avons langer als tot den agt uren en vermogte in d'herbergen te zijn en van de maendt april wederom tot de maendt october tot den negen uren op de boete van tien pondt parasijse voor den herbergier en ses pondt parasijse voor dien die daer langer zal bevonden worden, als dat voortaen op ider dorp den koster der kercke op de bestemde - fol. 299 - agt en negen uren verobligiert zoude wesen den tijdt van een half quaertier de klocke te klippen, opdat eenider van d'huere van naer huijs te gaen zoude verwittigt zijn, waervoor ider koster jaerelijcks twee pondt groote courant boven zijne gewoonelijcke gaere zal trecken. Voort hoedat onse genaedige zouveraine verwittigt zijnde dat men op de dorpen niet meer te vreden en is met eene of twee kerremissen, maer veele nieuwigheijden zijn ingekropen, zoo in het planten der meij, in het schieten der prijsvogelen als andersints - fol. 300 - om alle welcke ook te voorkomen sij gebiedt dat op ider dorp voortaen niet meer als twee kerremissen en zouden gehouden worden, hetwelck vermogte te zijn op den dag der kerckwijdinge en op den van den naem van den Heijligen van hunne parochie, buijten welcke twee daegen men in heel het jaer met geen vijole en vermogte te spelen of in d'herbergen te dansen, als dat voortaen geene gilden meer en vermogten den gaeij of doel te schieten tenzij in een afgemast perck met mueren, vermogende ook niemant voortaen ten tijde der - fol. 301 - goddelijcke diensten in d'herbergen te sitten drincken, alles op gelijcke boete als vooren. Beveelende aen alle opperbevelhebbers dit stiptelijck te onderhouden en door haere dienaers te doen onderhouden ende was onderteeckent Ruel. Leeger stont. P. Maria⁽⁵⁾.

(5) Zie Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 120, Hallegeboden, 1775-1786, f. 95v.-98r.; Stadsarchief, Brugge, Oud Archief, reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 9, nr. 41 en reg. 27, nr. 97. De boete voor de overtredende herbergier bedroeg - volgens dit hallegebod en/of plakkaat - het dubbele als dat van de overtredende herbergbezoeker, dus 12 pond parasijse i.p.v. 10.

Eenen man naer het correctiehuijs binnen Gent beweegt.

Op den 27 september wiert den broeder van dien, die in den nagt tusschen den 2 en 3 meij, gelijck fol. 207 aengewesen is, de schromelijcke moort op de parochie van Sijseele begaen hadde, ter oorsaecke dat hij in het dispuijt geweest hadde ende niet doodtspligtig en was voor den tijdt van vijfentwintig - fol. 302 - naereenvolgende jaeren beweegt in het algemeijn correctie binnen Gent, zijnen broeder genaemt Vercruijse, die den daeder van de moort was, was het uijt den busch waerin hij meer als twee maenden geseten hadde, ontvlugt en op wat plaetse en konde niemant weten, want men tot nog toe niet het minste van hem vernomen heeft, waeruijt men vermoeden kan als dat hij ievers besloten sit of wel in eenige verre landen gevlugt is.

Vijftigjaerigen jubil, van eene pater van het order der Capucinen.

Op den 29 september gaf eenen paeter der eerweerdige paters Capucinen zijnen jubil, van den tijdt van vijftig jaeren in hetzelve - fol. 303 - clooster pater te hebben geweest, 's morgens onder het celebreren van een schoone misse in 't musick, waernaer den te deum laudamus gesongen wiert. Den rifter van het voornoemde clooster was hierover schoon gepareert, alwaer ook een treffelijck trectement opgeregt was. Ter deser oorsaecke was het in de Boverijstraete, rondt de Vrijdagmert tot aen St.-Salvatorskercke en ander omliggende straetjens in den dag ook schoon gepareert, den huijsen en straeten met veele wimpels en vlaggen en ander raereteijten behangen. - fol. 304 - 's Avons wiert er ook schoon geviert, want men in alle de voornoemde straeten veel vruegdevieren en pecktonnen ontsteken saeg. De huijsen met veele waschligten en lanterenen verciert zijnde, ook wierden in het hof van de Capucinen een groodt getal lugtfijseijen afgeschoten.