Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1797

[Augustus]

(2 augusti 1797)

Op den 2 augusti was er 's morgens op den Burg voor het stadthuijs een schavot geplant op hetwelke om thien tot vijf uren van desen morgen gebragt en door den scherpregter aen de staek gebonden wierden drij persoonen genaemt Philippe Biesbrouck, oudt 56 jaeren, Gebriel Goosen, oudt 45 jaeren en Pierre Cardoen, oudt 32 jaeren, alle drij werklieden van stijle en geboortig van het kanton van Loo, voor het begaen van verscheijde dieften met braeken, voor den tijdt van sesthien jaeren tot de ijzers verwesen zijnde, volgens het placaet dat boven hun hooft geaffixeert was, welke nevens hun laegen en t'eijnde d'executie hun aengeslegen wierden.

Heden zijnde den feestdag van O.L.V. Portiuncula, welken pligtigen aflaet jaerelijks met zooveel luijster in de kercke van de paters recoletten plagt geviert te worden, onder het aenkomen van menige vremdelingen, besonder van Blankenberge en het vieren van eene pligtige feest in en voor die gewesen kercken, die als eene volkomen kerremis was, door het stellen van menigte van alle soorten van kraemen en besonder van alle soorten van kleen gebakken aerdewerk, tot speeltuijg voor de kinderen, die men hieruijt potjensfeest naemde en vermaekelijk voor de kinderen en als eene kerremis was en het omdraegen des middags van eene pligtige processie rond een groot gedeelte van de stadt welke door het beelt van Maria verselt was⁽¹¹⁴⁾. Nu is zoo den solemnelen aflaet als alle het andere teenemael onderbleven, even alsof er noijt dusdaenigen feestdag hadde geviert geweest, behalvens alleen dat er desen morgen in Bakkerscapelle⁽¹¹⁵⁾ eene solemnele misse ter deser intentie is afgesongen

(114) Betr. het feest van O.-L.-V. van Portiuncula, zie MV. 1790, p. 199, n. 340.

(115) De kapel van de bakkers bevond zich bij de zg. Bakkersrente, de godshuizen van de bakkers, op de hoek van de Zwarteleertouwersstraat en de Kruitenbergstraat, maar is rond 1800 afgebroken en vervangen door drie woonhuizen, zie J. PENNINCK, Het bakkersambacht te Brugge, in: Brugs Ommeland, 16 (1976), p. 4-9, zie vooral p. 28-31, met afb.

[p. 59]

geworden. In plaets van de menige godtvrugtigheden die men nog over jaer heeft zien plegen, ziet men nu integendeel geduerig voortsgaen met de verkoopinge van alles wat in de cloosters te bevinden is, heden de openbaere verkoopinge in contant gelt gedaen wordende in de kercke van d'abdije van den Eechoutte, zoo in dese als alle andere, niet alleen alle het kerckegewaed en ornamenten, maer ook de autaeren, beelden, schilderijen, predik- en bichtstoelen, zitsels, doxaels, orgels, communiebanken, gronden⁽¹¹⁶⁾ en alles wat er bevonden wordt, verkogt wordende. Dus hebben onse voorouders in vroegere tijden schrikkelijcke voorbeelden van de beeltstormerijen gesien, maer nu zien wij nog schrikkelijcker omdat men niet direct maer indirect alles siet pionderen en rooven, terwijl niet alleen alles wat in de kercken is maer de kercken zelfs tot den grond vernietigt en verbrijzelt worden. Dito eerste gasette getijtelt ‘Den Vrient Van 't Vaderland’⁽¹¹⁷⁾, bij Van Eeck tot Brugge gedrukt wordende.

(116) Met gronden bedoelt Van Walleghem waarschijnlijk de grond waarop het kerk-of kloostergebouw zich bevindt.

(117) ‘Den Vrient van 't Vaderland’ is vermoedelijk een eendagsvlieg gebleven. Nergens is er een spoor van terug te vinden. Op dat ogenblik verscheen er in Brugge enkel de ‘Gazette van Brugge en van 't Departement der Leye’. (R. VAN EENOO, De Pers te Brugge 1792-1914, Leuven, 1961, passim).

(3 augusti 1797)

Op den 3 augusti is bij hallegebode en trommelinge rond de stadt bij orders van de municipaliteijt het volgende besluijt afgekondigt. Art. I. drij daegen naer de publicatie deser, de borgers die in veragteringe zijn van te betaelen het recht van patente, aen hetwelke zij onderworpen zijn, zullen agtervolgt worden volgens de strengheijd der wet. II. nogtans degone die binnen den tijdt van eene decade en vooraleer eenige vervolgingen - fol. 41 - tegen hun gedaen zijn, zouden bewijsen aen dese municipaele administratie dat zij tot nu toe hun niet en hebben konnen ontlasten uijt kragte van wettelijk beletsel, zullen nog aenveert worden tot de betaelinge van het enkel recht. III. de certificaeten van wettelijk beletsel zullen nul en van geender weerde zijn naer het verloop der geseijde decade en zullen geensints wederhouden de vervolgingen tegen degone die van dezelve voorsien zijnde, zig niet en zouden ontlast hebben voor desen tijdtstip, zijnde den lesten uijtstel. IV. degone tegen wie de agtervolgingen alreets zouden begonst zijn, niemant als zigzelven te verwijten hebbende van dezelve niet voorkomen te hebben, en zullen in geen geval meer aennemelijk zijn om bewijs te doen van wettelijk beletsel⁽¹¹⁸⁾. Daernaer wiert eene andere wet afgelesen behelsende dat geene communen meer vermogen eenige aen hun toebehoorende goederen te verkopen⁽¹¹⁹⁾. CCCLIV gaset van 3 augusti, etc.

Tusschen 7 en 8 uren van desen naermiddag is alhier binnen Brugge van Oostende aengekomen met een gevolg van agt rijtuijgen alle bespannen met 4 en 6 peerden, den gazant van de Ottomanissche porte⁽¹²⁰⁾, die sedert eenige jaeren bij het Engelsch hof gepresideert heeft en nu te lande naer Constatinopelen wederkeert en die sedert eergistermorgen uijt de Teems afgevaeren was. Onder den toeloop van eene bijnaer ontelbaere menigte nieuwsgierige om desen toestant die zeer eenvoudig was van ontrent 20 persoonen op zijn Turcks gekleet te zien, is den heelen stoet in de posterije Den Arend⁽¹²¹⁾ in de Steenstraete aengekomen, waer de rijtuijgen van verssche peerden voorsien wierden. Intusschen hebben de militaire en borgerlijcke overheden zijn excellentie gaen begroeten en verwellekomen, eenider op eene aengenaeme wijse verbaest zijnde over de dieftigheijd en de goedaerdigheijd die in het gelaet van den Tusschen

(118) Zie SAB., reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 44, nr. 76. Het patentrecht werd voor de eerste maal geheven in het jaar V (1797). Deze belasting moest worden betaald door iedereen die als ondernemer een of andere vorm van handel of industrie uitoefende, zie S. VERVAECK, Enkele bronnen uit de Franse Tijd. Hun belang voor de Sociale geschiedenis (Bijdragen van het Interuniversitair Centrum voor Hedendaagse Geschiedenis, nr. 22), Leuven-Parijs, 1962, p. 55-67.

(119) Zie SAB., reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 44, nr. 63.

(120) Met ‘Ottomanissche porte’ bedoelde Van Walleghem het Turkse rijk.

(121) Thans het huis Steenstraat nr. 15. Het huis ‘De Arend’ of ‘De Gouden Arend’ was reeds herberg in de 16de eeuw. Achteraan strekte zich een groot erf uit met stallingen en een uitweg in de Sint-Niklaasstraat. Een uitbater uit het begin van de 18de eeuw verzorgde ook de postdienst tussen Brugge en Oostende met ‘postpaarden’. B. WINDELS-ARICKX, Huizen in de Steenstraat te Brugge, in: Het Brugs Ommeland, 16 (1976), p. 157-163; zie ook MV. 1792, f. 118 en MV. 1793, f. 77.

[p. 60]

ambassadeur, die eenen man van ontrent 60 jaeren was, bespuert wiert, gelijk men ook over de sedigheijd van zijnen stoet verwondert was. Naer den negen de militaire en borgerlijcke overheijd afscheijt van zijn excellentie genomen hebbende, is den heelen stoet tusschen eene reek van beijde zijden Fransche militaire in de wapens langs de Cruijspoorte vertrokken naer Eecloo, vanwaer de reijse verders door Duijsland naer Constantinopelen zal voorgeset worden. Dito gasette.

(7 augusti 1797)

Op den 7 augusti was er op de besondere plaetsen deser stadt geaffixeert het portrait en afbeelding van zekeren persoon genaemt Adriaen Braemt, verdagt van over eenige daegen ter stede van Damme de volgende moordaedigheijd te hebben begaen. Desen aldaer in eene herberg zijnde komen logeeren met vrouwspersoon die hij zeijde zijne vrouw te zijn en een kint van 17 maenden oudt, was geduerende den nagt gaen slaepen, wanneer hij geduerende den nagt hetzelve kint doodtgeslaegen en doodt door den venster van hetzelve huijs gesmeten heeft en uijt de herberg gevlugt is. Met het aenbreken van den dag wiert het doode kint gevonden terwijl het vrouwspersoon nog lag en sliep, welkke doet vermoeden dat zij in die onmenschelijkheijd geene plicht heeft, niettegenstaende van welke zij binnen dese stadt in egte van vangenis is beweegt geworden, opdat van haer het heele gedrag van den moorder zoude ontdekt worden. CCCLV gaset van 7 augusti.

(10 augusti 1797)

Op den 10 augusti wierden door de members van de municipaliteijt verscheijde officien vergeven en veel oude bediende van alle slag, aengestelt bij de inkomst der Fransche in dese stadt, wierden afgestelt, onder welke zig ook 15 nieuwe schaedebeletters bevinden. Men merkt als iets Sonderlings aen, dat nu alle de bediende, welke ten tijde van de geluckkige keijserlijcke regeering in wesen waeren, nu alle wederom herstelt worden in hunne plaetsen welke zij alsdan bedienden⁽¹²²⁾. Ach! Mogt dit vooruijtsigt den vrede verhaesten, die nu verwagt wordt en naer welke nu bijnae van eenider zeer verlangt wordt. CCCLVI gasette van 10 augusti, etc.

(122) Het nieuwe gemeentebestuur was duidelijk anti-Jacobijns. Het was daarom logisch dat een aantal Jacobijnse benoemingen ongedaan werden gemaakt en dat vroegere werknemers van de stad, die door het voorgaande pro-Jacobijnse stadsbestuur waren ontslagen, opnieuw in dienst werden genomen. SAB., Resolutieboeken van de municipaliteit, reg. 9 thermidor V - 13 nivôse VI, f. 14 t/m 19: in de zittingen van 21, 22 en 24 thermidor (d.i. 8,9 en 11 augustus) werden 6 politiecommissarissen, een niet vermeld aantal bedienden en een evenmin vermeld aantal sergeanten van politie benoemd en legden de eed af. De commissarissen zijn met name vermeld: Jean de Clercq, Sebastien Canneel, Jacques Drubbele (fils), Coene (fils) en Charles Roels. Van de andere politiemannen en de bedienden zijn geen namen vernoemd. De bewering van Van Walleghem dat alle oudgedienden van het Oostenrijks bewind in ere zouden zijn hersteld, valt dus moeilijk te controleren.

(11 augusti 1797)

- fol. 42 - Op den 11 augusti wierden van 't stadthuijs bij hallegebode verscheijde wetten afgekondigt behelsende: 1^o. de wet behelsende de verdeeling en het ontfangen der grondcontributie van het vijfde jaer die voor de 98 departementen die in Europa voor de Fransche republick gelegen zijn, beloopt tot tweehondertveertig millionen. Het aendeel van het departement der Leije is drij millionen en negenhondert-envierensestigduijsent livers⁽¹²³⁾. 2^o. eene wet gebiedende dat er met het publiceeren der zelve een derde vijfde van de grondelijcke en personeele contributien van het vierde jaer op afrekeninge van de directe contributien van het vijfde jaer zal ingesaemelt worden⁽¹²⁴⁾. 3^o. eene wet, wederroepende degene van den 3 brumaire 4 jaer, waerdoor alle bloetvrienden van emigranten uijt de publicke bedieningen gesloten waeren.

(123) Zie SAB., reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 44, nr. 61.

(124) Zie SAB., reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 44, nr. 66.

[p. 61]

(14 augusti 1797)

Op den 14 augusti saeg men voor d'eerste mael sedert d'aenkomst der Fransche in dese stadt sedert het supprimeeren der processien, publickelijk langs de straeten door de kinderen der schoolen eenige menigte wassekeersen, verciert als ordinaire, naer de capelle van O.L.V. van Blendekensgasthuijs draegen en dezelve wegens den aenstaenden feestdag aen dezelve capelle ofofferen. Nu worden ook reets met de gewone pligtigheden de lijken die begraeven worden tot op het eijnde der kerkhoven met de priesters, vaenen en waschlicht ingehaelt, hoewel tot nog toe geen meer pligtigheijd buijten de kercke gedaen wordt en de lijken nog zonder eenige ceremonie uijt de huijsen gedraegen worden. CCCLVII gaset 14 augusti, etc.

(16 augusti 1797)

Op den 16 augusti was er 's morgens op den Burg voor het stadthuijs een schavot geplant op hetwelk van 10 tot 4 uren 's middags gebragt en door den schepregter aen eene staek gebonden wiert den persoon van Pieter Lanssens, oudt 42 jaeren, geboortig van Brugge, hebbende een placaet boven zijn hooft, volgens welke hij t'eijnden de executie voor 16 jaeren tot de ijzers verwesen was. Desen was maer over eenige daegen op eene buijtenplaets, niet verre van dese stadt afgelegen, aengehouden als den vierden medepligtigen van de diefte die in d'herberge Roosendaele, gelegen buijten de Dampoorte, met verscheijde braeken begaen is, zijnde reets de drij andere medepligtige als hiervooren fol. 35 vermelt is, met d'expositie van ses uren tot dezelve straffe verwesen geworden, om dies wil dat het fait door hun vier tesaemen in de gemelde herberge begaen was.

(17 augusti 1797)

Op den 17 augusti zijn 's morgens eenige Fransche commissarissen verselt door een detachement Fransch peerdevolk vertrokken naer de stadt Dixmude en hebben, aldaer aengekomen zijnde, op hoog bevel gesupprimeert het clooster van de paters recoletten die tot nog toe in wesen gebleven waeren en hunne woonste en clooster niet en hadden willen verlaeten, tenzij dat zij met de gewaepende magt daeruijt zijn gedreven geworden. Dit is het laeste clooster van degone nebben moeten gesupprimeert worden dat in geheel Vlaenderen tot nog toe overgebleven was, zoodat men nu zoo te lande als in de steden alle die schoone kercken gesloten siet waer de goddelijcke diensten met zooveel luijster verricht wierden, tenzij eenige die hunne kerk en clooster met hunne bons hebben wedergekogt, door welcke nu de diensten in de kercken door de religeusen gekleet in borgerskleederen als voor desen zonder dat zij daer woonen verricht worden. CCCLVIII gaset van den 17 augusti, etc.

(21 augusti 1797)

- fol. 43 - Op den 21 augusti wiert vanuijt de gewesen kercke van d'abdije van den Eechoutte met consente van de municipaliteijt verplaest een groot miraculeus houtten cruijs met het beelt van Christus dat aldaer nevens een zijdtsautaer hadde gehangen en sedert d'opregtinge deser abdije was geviert geweest met grooten toeloop des volks naer de capelle van St.-Nicolaes, nog in wesen zijnde in de straete van den zelven

[p. 62]

naem⁽¹²⁵⁾. Hetzelve cruijs is aldaer met consente van d'heeren voogden van hetzelve godtshuijs geplaest nevens den autaer, boven de duere van het sacristie, om aldaer door het volk te worden geeert, gelijk er in de kercke van d'abdije van den Eechoutte geplogen geweest heeft, ook zullen in die capelle, ten koste van de confraters deser confrerije, de goddelijcke diensten worden gedaen als naer gewoonte. Dese verplaetsing is aen het volk zeer aengenaem, omdat men grootelijks vreesde dat de Fransche dit cruijs niet en zouden hebben laeten volgen, maer met d'andere kerkegoederen, die nu alle verkogt zijn, mede zouden hebben verkogt. Dus ziet men nu met groote voldoeninge, zoo in de parochiale kercken deser stadt als in verscheijde capellen de goddelijcke diensten van het vieren van meest alle de H. reliquien der Heijligen plegen op den zelven voet gelijk er tevooren in de abdijen en cloosters in gebruijk was, alle de verscheijde confrerijen, d'eene in d'eene en d'ander in d'ander kercke verplaest zijnde. Nu weet men ook dat de gewesen paters augustinen andermael eene requeste door meer als 200 geteekende borgers aen de Fransche hebben gepresenteert om hunne kercke weder te bekomen, opdat in dezelve in borgerskleederen zoude konnen den goddelijcken dienst verricht worden. CCCLVIIII gaset 21 augusti, etc.

(125) Het 13de-eeuwse kruisbeeld van de Eekhoutabdij bevindt zich thans, sinds 1801, in de Sint-Salvatorskathedraal. Dit kruisbeeld werd vereerd door een in 1768 opgerichte confrerie, die ook verantwoordelijk was voor de opeenvolgende verhuizingen van het beeld. De bewaring in de Sint-Niklaaskapel in de Sint-Niklaasstraat (vanaf 1797 tot 1801?) was tot nu toe niet bekend in de literatuur, zie N. HUYGHEBAERT, In de oude Eeckhoutabdij te Brugge. Hagiologische en archeologische rondgang, in: Biekorf, 69 (1968), p. 355-358 en ibid., 70 (1969), p. 41 en 46 en L. DEVLIEGHER, De Sint-Salvatorskatedraal te Brugge. Inventaris (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, deel 8), Tielt-Amsterdam, 1979, p. 88 en afb. 20, 133, 476.

(22 augusti 1797)

Op den 22 augusti met het aenbreken van den dag vernam men dat gisteren tegens den avond de alderongeluckigste gebuertenis in d'Oostensche vaert heeft plaets gehadt. Naerdat tot Oostende gisteren en eergisteren eene groote schietfeest gehouden was, waer er boven de tweehondert prijsvogelen afgeschoten waeren en van welke de gilde van Brugge, benevens eenige andere prijsvogelen, den oppervogel op welcke 25 ducaten voor prijs gestelt was bekomen heeft, gebuerde het volgende overgroot ongeluk. Gisterennaermiddag tot Oostende venditie van gesouten visch gehouden zijnde, kwaemen seven zoogenaemde wilde vischverkopers⁽¹²⁶⁾ deser stadt van Oostende af om naer Brugge weder te keeren. In plaets van hun te begeven op de bargie die gereet lag, vaerden zij met eene schuijte af in welke hun de seven vischverkopers en een stierman bevonden. Het was windig weder, waerom zij op dezelve schuijte twee zeijlen lieten waeijen, maer tot hun overgroot ongeluk tot ontrent twee uren van Brugge voortgevaeren zijnde, sloeg den windt in de zeijlen en de schuijte keerde om. Den stierman en nog eenen anderen geraekten los en kwaemen al swemmen bij groot geluk aen den kant, maer de ses andere malkander vasthoudende bleeven op den grond en verdronken ongeluckig zonder nog boven water te komen. 't Is lichtelijk om bevatten wat alteratie zulks binnen dese stadt veroorsakt heeft en besonder voor de ses ongeluckige weduwen die alle eenen last van kinderen hebben. Op heden zijn de ses ongeluckige moetswillig omgekomen uijt het water gevischt en zijn naer de parochie van Jabbeke vervoert om aldaer begraeven te worden. Blijkende op den 24 augusti dat dese ses ongeluckige wel langs Jabbeke vervoert, maer daer niet begraeven zijn, want desen morgen de ses lijken in den choor van 't hospitael van St.-Jan geplaest stonden nevens elkanderen en onder eenen grooten toeloop van menschen en gejammer van de weduwen en

(126) Wellicht gaat het hier om visverkopers die geen lid waren van het ambacht, naar analogie met de ‘wilde korendragers’, een officie dat deze naam gekregen had omdat het ontstaan was buiten de oude corporatie van korendragers om. Het officie van de wilde korendragers bestond nog in 1891, en zou toen zowat 50 jaar eerder ontstaan zijn: E. VANDERVELDE, Enquête sur les associations professionelles d'artisans et ouvriers de Belgique, Brussel, 1891, p. 9; R. VAN EENOO, Een bijdrage tot de geschiedenis der arbeidersbeweging te Brugge (1864-1914), Leuven-Parijs, 1959, p. 41-42. Hier moet evenwel opgemerkt worden dat in 1797 van een officieel ambacht van de vis(ver)kopers geen sprake meer kon zijn, sinds de afschaffing van de ambachtsgilden. Toch is het denkbaar dat de oude leden van het visambacht zich nog verder gedroegen als de rechtmatige viskopers, zodat anderen dan als ‘wilde’ werden betiteld.

[p. 63]

vrienden, twee en twee uijt den choor gebragt en alle ses in eenen put nevens elkander begraeven wierden. CCCLX gaset van 24 augusti, etc.

(25 augusti 1797)

- fol. 44 - Op den 25 augusti vernam men 's morgens dat gisteren tegens den avond een ongeluk was voorgevallen niet minder beklaegelijk als de voorgaende en dat ook hadde konnen vermijt worden. De vrouw van zekeren Dosselaere in de Gendpoortstraete wonende, zijnde schoonmoeder⁽¹²⁷⁾ over eenige kinderen, was gewoon dese zeer hard te behandelen. Een meijsjen⁽¹²⁸⁾ van 12 jaeren, desen naermiddag op straete of voor haere duere met menige slaegen behandelt hebbende, heeft hetzelve daernae in eene groote colere zijnde boven op den solder gesteken, onder bedreijging zoo het zoude hebben afgekomen dat zij het den hals zoude gebroken hebben. Desen jongen aldaer sittende met wanhoop overlaeden, heeft of met zijnen cousebant of eene andere coorde die hij bij zig hadde zigzelven verhangen aen de kepers van den solder, reets eenigen tijdt dood zijnde wanneer hij in die gesteltheijd gevonden wiert. Men kan ligtelijk bevatten wat indruk dese ongeluckige doodt op het hert van dese vreede schoonmoeder gedaen heeft die daervan de eenige schult mag gerekent worden en wenschelijk waere het dat dusdaenige schoonmoeders door de justitie aengerant en uijt het menschdom uijtgeroeijt wierden.

(127) De term schoonmoeder is hier gebruikt in de betekenis van kinderoppas.

(128) Aangezien het in de tekst van Van Walleghem niet duidelijk is of het overleden kind een meisje of een jongen was, is het overlijdensregister voor die periode geconsulteerd. Daarin is geen spoor teruggevonden van het hier vermelde sterfgeval. Gaat het om een vals gerucht of is het overlijden nooit aangegeven of geregistreerd? O.i. is hier naar alle waarschijnlijkheid sprake van een vals gerucht, temeer daar het bericht ook niet is opgenomen in de Daegelijcksche Gevallen, die Van Walleghem in 1797 heeft genoteerd en die voor het overgrote deel bestaan uit ongewone sterfgevallen.

(27 augusti 1797)

Op den 27 augusti was 's morgens het groot drijcaleurig vaendel op den hallentooren gesteken en de groote drijcaleurige vlagge was voor het stadthuijs gehangen, van 7 tot 8 uren 's morgens, van 11 tot 12 uren 's middags en van 3 tot 5 uren in den naermiddag is er op 't carilion gespeelt geworden ter oorsaeke van het Fransche feest ter eeren van den ouderdom⁽¹²⁹⁾ die op heden geviert wordt, zijnde decadi den 10 fructidor van 't vijfde jaer der Fransche republicke. Om 3 uren naermiddag zijn de administrateurs van het departement, die van de municipaliteijt, de leden van de drij geregtshoven en alle de geconstitueerde overheden tesaemen vergaedert in de zael van de municipaliteijt (tevooren de collegiekamer). De nationaele krijgsmagt zoo voet- als peerdevolk was op den Burg onder de waepens. Een paer getrouwde dat vijftig jaeren in den egt versaemelt was, wonende bij de castagnieboomnonnen, zijnde den man genaemt Joannes Walij en de vrouw Marij Bonnure en op heden zijnen vollen jubile geviert heeft in de colligiale kercke van O.L.V. waerom de gemelde straete en de andere omliggende op heden bij consente van den commandant in den dag schoon verciert en des avons luijsterlijk verlicht waeren, is door de members van de municipaliteijt gekroont geworden en door de hoogst geconstitueerde magten alle eere en agting aengedaen geweest. Den heelen stoet versaemelt met de vaendels verscheijde mael rond den Burg omgaende, t'eijnden welke de jubilanten in eene carosse vergeselschapt door de municipale voor en agter rijdende Fransch peerdevolk met alle eere naer hun huijs vergeleijt wierden. Een deel der feest is doorgebragt geworden met redenvoeringen, zoo door den openbaeren beschuldiger als commandant der stadt, waerin de eerbied voor de grijse hairen, de genugten der ruste

(129) Het ‘feest ter eeren van den ouderdom’ was een van de zeven nationale feesten die door de Conventie op 25 oktober 1795 werden ingesteld. De feesten waren opgedragen aan de jeugd, de echtgenoten, de bejaarden, de erkentelijkheid, de landbouw en de vrijheid. Napoleon zou tijdens het Consulaat deze republikeinse feesten afschaffen. (B. BERNARD, o.c., p. 487-490).

[p. 64]

van den ouderdom wanneer men de voorigen tijdt wel besteet heeft en de liefde voor het vaderland en voor de republick, die door den ouderdom te eeren, des zelfs ongemakken wilt versagten en de jongenlieden een gevoelen inboesemen 't welk de natuur zelfs gebied, maer menigmael veronagtsaemt en in de herten gesmoort is geworden, met de uijterste welsprekentheijd aengepredikt wierden.

(28 augusti 1797)

- fol. 45 - Op den 28 augusti saeg men als de vruegt op alle aensichten uijtschijnen op het verbreijden van een gedrukt bericht waerin opentlijk geseijt word dat den lang gewenschten vrede tusschen den koning van Engelant en de Fransche gesloten is. D'artikelen van den vrede worden daer in 't besonder nog niet opgehaelt, maer alleen dat Engeland aen de Fransche afstaet alle de eijlanden op hun geduerende den oorloog verovert, behalvens de kaap de Bonne Esperance, en dat d'haeve van Oostende voor alle de mogentheden van Europa den vrijen koophandel zal genieten. Indien dese tijdingen egt zijn, twijffelt men niet of de Nederlanden zullen ook door de Fransche wedergegeven worden, in vergoedinge van d'overgroote besittingen welke door Engelant afgestaen worden⁽¹³⁰⁾. CCCLXI gaset van 28 augusti, etc.

(130) Er was nog steeds geen vrede tussen Groot-Brittannië en Frankrijk. Wel waren er sinds 7 juli in Rijsel onderhandelingen bezig. Groot-Brittannië, verzwakt door oorlog tegen de Ieren en door muiterijen van de vloot, wou wel degelijk met Frankrijk tot een vergelijk komen. Omwille van de neo-Jacobijnse staatsgreep in Frankrijk van 4 september 1797 werden de onderhandelingen op 19 september afgebroken. (J. GODECHOT, LesRévolutions 1770-1799, Parijs, 1963, p. 205-206).

(29 augusti 1797)

Op den 29 augusti ten thien en half uren 's morgens wiert in het hospitael van St.-Jan gedaen eenen vollen lijkdienst die twee uren duerde tot laevenis der zielen van de ses ongeluckige verdronkene in den Oostenschen vaert, van welke hiervooren fol. 43 gemelt is. Den toeloop van volk tot het bijwonen van desen lijkdienst was zoo groot dat de kercke te kleen was, dusdaenig dat d'offerande, dat men noijt ziet gebueren, geduerde totdat de misse al lang gedaen was. Diergelijcken lijkdienst ter zelven intentie is gepasseerden sondag ten agt uren ten koste van d'heer Goetals, fuctuer van de gesouten visch visscherije⁽¹³¹⁾, gedaen in de capelle van O.L.V. van Blindekensgasthuijs, waer den toeloop van volk aldaer ook zoo overvloedig als op heden in 't hospitael geweest heeft.

(131) Julianus Goethals was een zoutzieder die samen met visverkoper Bartholomeus Canneel een rederij had opgericht. In 1793 bezaten ze negen visserssloepen die voor een bedrag van 34000 gulden verzekerd waren. (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen en Traditionalisten. De reacties van de Bruggelingen in de Revolutietijd (1780-1794), Brussel, 1972, (2 dln.), I, p. 55-56).

(30 en 31 augusti 1797)

Op den 30 en 31 augusti heeft men met het grooste ongenoegen en hertsseer in de gewesen kercke van de paters recoletten voor eenen geringen prijs in contant gelt zien verkopen, niet alleen alles wat aen die schoone kercke toebehoort, geene ornamenten uijtgesondert nogte gereverseert, zijn er verkogt geworden, maer ook alle de verciersels der autaeren, pilaeren en de beelden zelve, alle de kostbaere schilderijen, alle de schoone autaeren, orgel, doxal, schoon onlangs nieuwgemakt portael, predik- en bichtstoelen, boeseringen, zitsels, communiebanken en alles wat die schoone kercke zoo luijsterlijk makte en vercierde, alle welke niet dan met betraende oogen door alle waere christenen aensien wordt en om de menige godtvrugtigheden die men besonder in dese kercke nog geen thien maenden geleden zoo overvloedig heeft zien plegen, want men met waerheijd zeggen mag dat er geen klooster was van alle de gesupprimeerde waer dat de goddelijcke diensten met meerder gestigheijd en godtvrugtigheijd gepleegt wierden en men nu eene

[p. 65]

beeltstormerije siet, die aen geene tijden kan vergeleken worden. 't Goon ons alle hope beneemt van nog oijt de cloosters, ten minsten in onsen tijdt, te zien wederkeeren, is omdat men reets de verkogte met alle force tot den grond ziet afbreken en planeeren en omdat de nog niet verkogte te koop gehangen worden, zullende ook het heele beluijk van de recoletten met de aenpaelende hovingen en mueren, dat volgens plakbrief seven gemeten groot is, eerstdaegs verkogt worden⁽¹³²⁾. CCCLXII gaset van 31 augusti, etc.

(132) De ontmanteling en de verkoop van het recolletten- of minderbroedersklooster ligt aan de basis van het ontstaan van het huidige Koningin Astridpark, zie W. ADRIANSENS e.a., Groen Brugge, Brugge, 1987, p. 42-43 en 53-54.