Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1797

[April]

(2 april 1797)

- fol. 19 - Op den 2 april wiert binnen dese stadt Brugge in den morgen een gerugt verbreijt dat er geduerende den gepasseerden nagt in d'herberg, genaemt Petit Parijs⁽⁵¹⁾, Buijten de Smedepoorte, twee menschen vermoort waeren en dat den daeder gevlugt was, maer men vernam welhaest zulks geene moetwillige moort, maer vegtenderhandt gebuert te zijn, welke in dezelve herberg wegens eenige verschillen van de tijdtsomstandigheden voorgevallen was, dusdaenig dat eenen van de drij vegters een mes gebruijkt heeft en twee zoodaenig gesteken heeft dat hun de darmen uijt den buijk hingen en in groot gevaer van sterven zijn. Den derden zegt men, heeft eene steke in de bille bekomen en is op St.-Andries gevlugt, zeggende sommige dat hij hem zelfs die steke zoude gegeven nebben om te zeggen dat hij ook gekwest was. Wat er van zijn mag, wordt op verscheijde wijse vertelt en het is altijdt zeker dat er door de justitie zeer nauwkuerige schouwingen en ondervraegingen desen morgen aen degone in perijkel van sterven zijnde, zijn gedaen geworden.

(51) De nu verdwenen herberg Petit Paris, net buiten de Smedenpoort wordt reeds vermeld in de 17de eeuw en bestond nog in de 20ste eeuw, zie S. VAN OUTRYVE D'YDEWALLE, Beschrijving der gemeente St. Andries, Brugge, 1930, p. 43, voor de exacte ligging zie R. PODEVIJN, Cercle Brugge 1899-1989, Brugge, 1989, p. 17-18.

(3 april 1797)

Op den 3 april zijn de primaire vergaederingen die nog alle daegen voortdueren en met het spelen van 't carilion van 10 tot 11 uren 's morgens en van 2 tot 3 uren 's middags aengekondigt worden, geopent met de bekentmaekinge van de naemen van 18 persoonen, welke bij meerderheijdt van stemmen door het volk tot assesseurs van de drij vrederegters of juges de paix zijn verkosen geworden. Nu moet door het generaele volk maer een verkiesinge meer gedaen worden, te weten van de 7 members der municipaliteijt, welke dese weke zal plaetse hebben, alle de overige verkiesingen dan, door alle de electeurs van heele departement moetende ter uijtvoer gebragt worden. CCCXVIII gaset van 3 april, etc.

(5 april 1797)

Op den 5 april is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centraele administratie afgekondigt eene wet behelsende dat er voor dit jaer in ons departement eenen representant voor den raedt der

[p. 31]

ouderlingen en drij voor den raed der vijfhondert moeten benoemt worden. Eene tweede wet behelst dat aen de jurés die uijt hunne domecilie moeten gaen om hunne benoeminge te vervollen eene vergoedinge toegestaen wordt van drij livres daegs en 15 stuijvers voor elcke mijle weegs die door hun zoo in het gaen als in het keeren moet gedaen worden⁽⁵²⁾.

(52) Zie SAB., reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 42, nr. 145.

(6 april 1797)

Op den 6 april is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van de centrale administratie afgekondigt en geaffixeert dat de electorale vergaederingen zullen geopent worden den 20 germinal (9 april 1797) ingevolgen de constitutie dat des zelfs generaele sittingen zullen moeten gehouden in gewesen kercke der paters recoletten, tot welke alle de verkosene electeurs van alle de cantons van het departement der Leije zullen geropen worden.

Hedennaermiddag is er in de vier kercken, hiervooren vermeit, voorstsgeprocedeert tot den keus van de 7 members van de municipaliteijt, welke als de voorgaende verkiesingen gebuert met briefkens die door alle stemhebbende burgers in dose ofte busse geleijt worden. Dan worden alle de voijsen opgenomen in ider kercke en daernaer saementgebragt in eene der vier kercken waer de meest stemhebbende van de heele stadt de members van de municipaliteijt zullen uijtmaeken. Naerdat de bekentmaekinge in de primaire vergaederingen der zelve zal gedaen zijn, zullen de primaire vergaederingen eijndigen, waernaer als boven geseijt, de electorale verkiesingen geduerende thien daegen zullen voortgeset worden. CCCXIX gaset van 6 april, etc.

(7 april 1797)

- fol. 20 - Op den 7 april zijnde den feestdag van O.L.V. van de Seven Ween, wanneer jaerlijks 's morgens ten 8 uren pligtiglijk het beelt van O.L.V. van de 7 Ween vanuijt de kercke der paters capucinen, die nu gesupprimeert is, processiewijs gedraegen wiert naer de parochiale kercke van St.-Salvators, is zulks nu teenemael en misschien voor altijdt onderbleven. Nogtans is dit wondere mirakeleus beelt geconserveert en van de woede der Fransche ontrokken, terwijl men hetzelve met allen luijster als naer gewoonte op heden en de twee volgende daegen in St.-Salvatorskercke heeft geexponeert gesien⁽⁵³⁾.

Desen naermiddag zijn de primaire vergaederingen de laeste verkiesingen gedaen van de seven members die de municipaliteijt zullen uijtmaeken en de meeste stemmen zijn gevalen op de borgers Frans Maroux; Volkaert, vader; Veranneman Pardo; Vandemaele De Nijs; De peelaert Hoogstraete; Laurins Coepieters; Serdouble, rafineur⁽⁵⁴⁾. Wenschelijk waere het dat zonder tegenkantingen zoo dese als d'andere verkosene burgers in de bediengen mogten gestelt worden⁽⁵⁵⁾.

(53) Het beeld is nog steeds bewaard in de Sint-Salvatorskathedraal en dateert uit de 17de eeuw, zie L. DEVLIEGHER, De Sint-Salvatorskathedraal te Brugge -Inventaris, Tielt/Amsterdam, 1979, p. 93-94, afb. 155.

(54) Deze verkozenen behoorden meestal tot de nogal gematigde anti-Jacobijnse groep. Sommige waren evenwel in de periode 1792-1793 papieren leden van de Brugse Jacobijnse club geweest. Maar de tijden waren veranderd! De adellijke rentenier François Marouckx, geboren in 1765, was na een korte militaire carrière in Oostenrijkse dienst, schepen van het Brugse Vrije geweest. Hij woonde op de Sint-Annarei (J. GAILLIARD, Bruges et le Franc, IV, Brugge, 1860, p. 147; F. VAN DYCKE, o.c., p. 412; W. BOUSSY, De gegoede stand te Brugge op het einde van de XVIIIe eeuw (1793-1804), lic. verh. Gent, 1963, II, p. 265). Jozef Volckaert (Valckaert), koopman en in 1787 thesaurier van de Kamer van Koophandel, behoorde toen tot de partij van de patriotten. Hij woonde op de Markt, waar hij ook een herberg hield. Hij speelde een onopvallende rol in de Jacobijnse club. Voor een uitgebreide biografische notitie zie MV. 1790, p. 185-186, n. 235. De adellijke rentenier Jean-Charles Veranneman (1759-1811), sinds 1796 weduwnaar van Emérence Pardo, had al verscheide bestuursfuncties uitgeoefend tijdens het Ancien Régime. Hij verwierf de meeste stemmen (BOUSSY, o.c., p. 402; P. VERHAEGEN, Journal, passim). De rentenier Jean-Denis van de Maele was nog in 1812 raadslid van de stad (BOUSSY, o.c., p. 256-257). Anselme de Peellaert (1764-1817), sinds 1788 getrouwd met Isabelle d'Affaytadi de Ghistel, was een edelman met Jacobijnse sympathieën. Hij bekleedde verscheidene bestuursfuncties gedurende de Franse tijd. Hij woonde in de Hoogstraat (W. BOUSSY, o.c., p. 31; Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen en traditionalisten, I, p. 262, 310 en 334, II, p. 58-59). Jacques-Ange Lauwereyns (1770-1830), sinds 1791 getrouwd met Antoinette Coppieters, was al vòòr de komst van de Fransen actief in het bestuur van Brugge en het Vrije. Na zijn verkiezing in 1797 was hij zeer kortstondig (tot 14 november) bij het stadsbestuur betrokken. Hij gold als zeer gematigd tot anti-revolutionair (A. VAN DEN ABEELE, In Brugge onder de Acacia, Brugge, 1987, p. 185-191). De succesrijke koopman Pieter Serdobbel (1745-1803), al verscheidene jaren een - zij het niet erg opvallend - aanhanger van de Franse revolutionairen, had toen al eerder bestuursfuncties bekleed (MV. 1795, p. 74, 82-83; Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen en Traditionalisten, passim; W. BOUSSY, o.c., p. 366-367).

(55) Opvallend is dat ook in Brugge vooral gematigde burgers tot stadsbestuurders werden gekozen. Deze tendens was in geheel Frankrijk merkbaar en uiteraard ook in de Zuidelijke Nederlanden. (P. LENDERS, De aanhechting bij Frankrijk en de overgang naar het moderne regime, in: België onder het Frans bewind, Brussel, 1993, p. 96).

(9 april 1797)

Op den 9 april zijnde Palmzondag, is de gewone processie die nu jaerlijks vanuijt St.-Salvatorskercke sedert des zelfs suppressie omgedregen wiert, nu ook teenemael onderbleven, even alsof er noijt geene processie omgedraegen hadde geweest. Integendeel heeft men

[p. 32]

heden zijnde den 20 germinal met het spelen van 't carilion van 10 tot 11 uren en van 2 tot 3 uren 's middags de electoraele vergaederingen op de collegiekamer van stadthuijs zien vergaederen. In plaets van in de recolettekercke die door de centraele administratie daervoor eerst bestemt was. Het getal der electeurs uijt alle de cantons van het departement der Leije, hier in d'hooftplaets aengekomen, bestaet in ontrent 250 persoonen door welke de vier gedeputeerde voor de raeden van Parijs, de leden der centraele administratie, de leden der tribunaelen, etc. met meerderheijd van stemmen, in welke het volk zijn vertrouwen gestelt heeft, zullen gekosen worden.

(10 april 1797)

Op den 10 april is bij orders van de centraele administratie van het departement der Leije bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt het volgende: uijttrek uijt de registers der besluijten van de centraele administratie van het departement der Leije gesien het rapport van haeren derden bureau, 2de sectie. De administratie overwegende dat de vermindering der garnisoenen ook eene vermindering tewegebrengt in den krijgsdienst, besluijt naer gehoort te hebben den commissaris van het uijtwerkende bestier: Art. I. te rekenen van den 1 floréal aenstaende (20 april 1797) zullen de militaire parken van Brugge, IJper, Oostende en Kortrijk bestaen, te weten: hetgone van Brugge uijt 5 waegens, hetgone van Oostende uijt 7, hetgone van Iper uijt 8 en hetgone van Kortrijk uijt 4, in plaets van 15, 21, 24 en 12. II. de municipale administratien van de voormelde cantons in den voorgaenden artikel zullen op de arrondissementen aen hun respectivelijk aengewesen door het besluijt van 22 brumaire (12 november 1796), de proportioneele verdeeling doen van het getal waegens, geriquireerd door het tegenwoordig hunne verdeeling zal kragt hebben, ten waer dezelve uijtdrukkelijk herropen wiert door de centraele administratie. III. alle de dispositien der besluijten van den 22 brumaire (12 november 1796) en 18 nivose (7 januari 1797), degone niet wederropen zijn, behouden hunne kragt. IV. het tegenwoordig zal gedrukt worden in de twee taelen, afgekondigt en aengeplakt overal daer het zal noodig wesen. Gedaen in de sittinge van den 19 germinal 5 jaer (8 april 1797) van de republicke door de administrateurs van het departement der Leije. Tegenwoordig de burgers Honoré Vallé, president; Marchand, Guinard, administrateurs; Van Praet, doende de fonctie van commissaris van het uijtwerkende bestier en Henissart, oppersecretaris. Voor overeenkomstige copije, Honoré Vallé, president; Bouffé Desmarais, sec.-adj.⁽⁵⁶⁾ CCCXX gaset 10 april, etc.

(56) Zie SAB., reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 42, nr. 111. In dit plakkaat staat er 17 germinal i.p.v. 19 germinal vermeld. Voor de verklaring van de term ‘Park’, zie noot 14.

(11 april 1797)

- fol. 21 - Op den 11 april wiert bij hallegebode van 't stadthuijs een besluijt van de centraele administratie afgekondigt behelsende dat er op den 5 floreal aenstaende (24 april 1797) om 5 uren 's avons in de sael van haere sittingen een examen zal gehouden worden, waerin alle burgers die begeerig zijn om aengenomen te worden als publicken notarissen, in de openstaende residentieplaetse zig zullen mogen presenteeren. Zij zullen moeten vertoonen de stuks vereijscht door den derden art. van het

[p. 33]

besluijt van den tweeden complementairen dag. Door den commissaris van het derectorie moet tegen den bestemden dag den raed der examinateurs bijeengeropen worden⁽⁵⁷⁾.

(57) Zie SAB., reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 44, nr. 5.

(13 april 1797)

Op den 13 april zijnde Witten Donderdag, en is als naer jaerelijksche gewoonte vanuijt de kercke van Jerusalem geene processie omgedregen geworden, even alsof zulks noijt hadde gepleegt geweest. In plaets van in de menigte kercken, waer jaerlijks zoo pligtig het H. graf Christi door het volk besogt wiert, zijn er nu slegts in de heele stadt agt kercken open, daeronder de H. Bloetcapelle gerekent, waer het H. Graf nog door het volk kan besogt worden, alle de andere tot elks hertszeer gesloten blijvende. CCCXXI gaset van 13 april, etc.

(14 april 1797)

Op den 14 april zijnde Goeden Vrijdag, hoorde men als naer gewoonte wegens de electorale vergaedering, die nog alle daege voortduert, het carilion van 10 tot 11 uren 's morgens en van 2 tot 3 uren 's middags spelen, hetzelve gespel ook op d'uren, dat altijdt gepleegt is niet onderblijvende.

De Fransche wetten geene Heijligdaegen onderscheijdende, saeg men ook heden op den Burg voor 't stadthuijs het schavot geplant, waer van 9 uren 's morgens tot 's middags ten 3 uren drij manspersoonen en een vrouwspersoone opgebragt wierden en door den scherpregter elk met een placaet boven hun hooft geduerende ses uren voor 't volk tentoongestelt wierden. Zijnde dezelve verders gecondemneert voor het begaen van eene diefte met braeke op de parochie van Ledeghem, te weten de drij manspersoonen tot eene straffe van 16 jaeren in de ijzers en het vrouwspersoon tot eene opsluijting van 16 jaeren in een correctiehuijs. Aen de drij manspersoonen t'eijnden de executie de ijzers die op het schavot voor hun gelegen hadden, aen hunne beenen en handen geslaegen wordende.

(16 en 17 april 1797)

Op den 16 en 17 april zijnde de twee pligtige daegen van Paesschen, wiert zulks niet ontzien van de electorale vergaederinge te vervolgen, even alsof het geenen feestdag hadde geweest, geduerende dees twee daegen als naer gewoonte ook op 't carilion gespeelt wordende. Nu weet men voorseker dat naer veele discussien door de electorale vergaederinge verkosen is voor den raedt der ouderlingen tot Parijs den borger Marennes van Vuerne⁽⁵⁸⁾; de borgers Beijts van Brugge⁽⁵⁹⁾, primus van Loven 1782; Ricourt van Cokelaere⁽⁶⁰⁾ en Devroi van Iper⁽⁶¹⁾ voor den raedt van de 500, welken keus in 't algemeen toegejuegt wordt. Ondertusschen is alles in nog open zijnde kercken zeer truerig, de autaeren voorheen op die daegen zoo luijsterlijk verciert, staen nu alleen met kopere kandelaers en d'in d'hooftkerk wort niet dan koper gebruijkt, de goddelijcke diensten ook alleenelijk door het luijden van eene klokke (die om bueselingen zoo dikwils luijden) aengekondigt wordende. CCCXXII gaset van 17 april, etc.

(58) Norbert Félicien Marannes (1740-1807) behoorde tot de vooraanstaande burgerij van Veurne. Als jong licentiaat in de rechten werd hij eerste raadspensionaris van Veurne. Tijdens de opeenvolgende bestuurswisselingen bleef hij een belangrijke rol spelen in de Veurnse administratie. Herhaaldelijk kwam hij bij de hogere overheid tussenbeide in het belang van de lokale bevolking. Tijdens het Consulaat van Napoleon Bonaparte werd hij in 1800 benoemd tot ondervoorzitter van het Hof van Beroep te Brussel (W. PAUWELS, Veurne in de Franse tijd, Veurne, 1990, passim, vooral p. 45, 46, 50, 53, 67, 112; Ph. VAN HILLE, Het Hof van Beroep..., p. 15-16).

(59) De Bruggeling Frans Beyts (1763-1832) was als gewezen primus van Leuven een bekend figuur in Brugge. Vanaf 1788 werd hij als substituut van de procureur-generaal van de Raad van Vlaanderen een van de pionnen van de Oostenrijkse administratie in Vlaanderen. Na de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden bij Frankrijk koos hij voor een loopbaan in dienst van de republick. Zijn verkiezing tot lid van de raad van Vijfhonderd was het begin van een afwisselende carrière als prefect te Blois, procureur-generaal te Brussel, inspecteur-generaal van de rechtsscholen, procureur-generaal te Den Haag en tenslotte voorzitter van een uitzonderingsrechtbank in Hamburg. Tijdens de periode van de vereniging met Nederland bleef Beyts uitgesloten van enig ambt. Hij zetelde wel in het Belgisch Nationaal Congres van 1830 en bracht het in 1831 uiteindelijk nog tot senator en ondervoorzitter van de senaat. (L. FRANCOIS, Beyts Frans, magistraat en politicus, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, VI, 1974, p. 29-33).

(60) Joseph Ricour, was als landbouwer gedomicilieerd in Koekelare, maar hij dreef ook een handelszaak in Oostende. In tegenstelling tot de andere verkozenen beschikte hij slechts over een gering fortuin (J. CALONNE, o.c., p. 154).

(61) Charles Devroe (1758-1815), advocaat uit leper, had al bestuursfuncties bekleed tijdens het Ancien Régime. Hij werd rijk door het opkopen van nationale goederen in zijn geboortestreek. Vanaf 1800 koos hij voor een loopbaan in de magistratuur (J. CALONNE, o.c., p. 91, 118 en 154; Ph. VAN HILLE, Het Hof... (1800-1814), p. 16).

(18 april 1797)

Op den 18 april heeft men 's morgens vernomen dat zekere Tresia Dubisson van Oostende aengehouden voor het vervalschen van acten en

[p. 34]

het lichten van eene merkelijke somme gelt, haere vangenis heeft weten te ontvlugten door eenen middel die bijnaer onmogelijk schijnt. Tusschen d'ijzere baeren van de verijzerden venster van haer kot doorgedrongen zijnde, die men weet nauw genoeg te zijn om geen mensch te konnen passeeren, heeft zij haer laeken door dezelve laeten hangen en zig langs dezelve laeten vallen van eene groote hoogte tot op den grond en is alzoo gevlugt, op welke bijnae onmogelijkheijd in 't algemeen veele speculatien gemakt worden.

(19 april 1797)

- fol. 22 - Op den 19 april zijnde decadi den 30 germinal, is het spelen op 't carilion, dat nu geduerende dertig daegen twee uren daegs plaetse gehadt heeft, desen naermiddag geeijndigt en de groote vlagge voor het stadthuijs en het drijcaleurig vaendel op den thoren, welke ook dertig daegen geexponeert hebben geweest, zijn desen naermiddag afgedaen, terwijl nu de kiesingen van de electorale vergaedering deser stadt voor het departement der Leije nu teenemael afgedaen zijn en de benoemde borgers zijn de volgende. Gedeputeerden voor den raedt der ouderlingen: Mararmes, tot Vuerne. Gedeputeerde voor den raedt der vijfhondert: Francois Beijts, tot Brugge; L.J. Ricour, tot Cokelaere; Charles De Vroe, tot Iper. Opperjuré: Jean Jaques De Langhe⁽⁶²⁾, tot Iper. Centraele administratie van het departement der Leije⁽⁶³⁾: Michiel Hennessij, tot Waesten; De Croeser, den oudtsten, tot Brugge; Eggremont, tot Kortrijk; De Burck, tot Brugge; B. Dedeurwaerder, tot Brugge; De Clercq, regtsgeleerden, tot Reninge; Jacob Moentak, negotiant, tot Brugge; Jouve, negotiant, tot Brugge; La Francq, regtsgeleerden, tot Brugge; d'Haverskercke, regtsgeleerden, tot Brugge. Crimineel geregtshof: president, Jacques Devaux, tot Brugge⁽⁶⁴⁾. Openbaeren beschuldiger, Barret, tot Brugge. Greffier, Dekersmaeker, tot Brugge. Civiel geregtshof: Robijn, tot Kortrijk; Busschop, tot Brugge; Marant, tot Brugge; Vanlerberghe, tot Oostende; C. Debrouckere, tot Brugge; Jan Slock, tot Brugge; Delaeter, tot Vuerne; Vanderbeke, tot Oostcamp; Demeij, tot Vuerne; Kesteloot, tot Brugge; Willaert tot Nieuport; Van Elslande Vandegrisperre, tot Oostende; Gotiant, tot Wervicq; Dekoninck, tot Iper. Plaetsvervangers: Degeest, tot Rousselaere; Beke, tot Iper; Neudt, tot Vuerne; J.G. Holvoet, tot Meenen; Charles Holvoet, tot Brugge; L. Vandenbogaerde, tot Brugge⁽⁶⁵⁾.

(62) Het betreft hier naar alle waarschijnlijkheid Jacques Ignace Jean de Langhe, geboren te Menen op 7 september 1750 en overleden te leper op 16 september 1813. Tijdens het Ancien Régime was hij al eerste schepen van leper geweest. Op het einde van zijn leven staat hij geregistreerd als eigenaar en lid van de raad van het Leiedepartement (A. MERGHELYNCK, Recueil de généalogies inédites de Flandre, II, Brugge, 1877, p. 552; STADSARCHIEF IEPER, Overlijdensregister 1813, f. 126v., met dank aan dr. R. Opsommer, stadsarchivaris).

(63) De Centrale Administratie van het Departement van de Leie was opgericht door de Wet van 9 vendémiaire IV (1 oktober 1795) en werd oorspronkelijk geleid door Jacques Devaux, een republikein van het eerste uur (zie MV 1795, p. 94, n. 267). Op 19 april werd hij dus opgevolgd door Michiel Hennessy uit Roeselare, die het departement zou leiden tot aan de aankomst van de eerste prefect op 6 prairial VIII (26 mei 1800). Hennessy, afkomstig uit een familie van uit Ierland gevluchte katholieken, was voor de Revolutie advocaat en griffier van Waasten geweest. Hij was heel wat gematigder dan zijn voorganger en stond niet zeer positief tegenover het Directoire, dat toen in Parijs aan de macht was. Na 1800 bouwde hij een loopbaan op in de magistratuur in Brugge en in leper. (P. VERHAEGEN, La Belgique sous la domination française, 1792-1814, dl. III, Brussel-Parijs, 1926, p. 361; Ph. VAN HILLE, Het Hof... (1800-1814), p. 159, 161, 175, 176; L. VAN ACKER, De familie Hennessy van Roeselare, in: Biekorf 64 (1963), p. 305-307).

(64) De voormalige ‘commissaire du Directoire’ van het Departement werd dus voorzitter van de Criminele Rechtbank van het Departement. Bij de verkiezingen van germinal jaar VII (maart-april 1799) werd hij lid van de Raad van Vijfhonderd. Bij zijn overlijden op 13 mei 1807 was deze overtuigde Jacobijn lid van het Napoleontisch Corps Législatif (zie Ph. VAN HILLE, o.c., p. 155 en 156 en MV 1795, p. 95, n. 267 en J. CALONNE, o.c., p. 23).

(65) Deze rechtbank die voor het hele departement bevoegd was, bleef slechts enkele jaren bestaan: in het jaar VIII (1800) werd de rechtbank van het departement vervangen door verscheidene arrondissementsrechtbanken, zie Ph. VAN HILLE, Het Hof... (1800-1814), p. 155-201. Dit werk bevat ook biografische gegevens over de magistraten die deze rechtbanken moesten bemannen.

(20 april 1797)

Op den 20 april heeft men 's morgens vernomen, niettegenstaende het vermoeden dat men hadde opgevat, dat men Therese Dubisson van Oostende, hiervooren vermeit, hadde laeten loopen, dat dezelve gister in den avond op de volgende wijse aengehouden is. Dese zig naer haere ontvlugting verborgen hebbende in een huijs in 't Palmstraetje en zig daer mogelijks niet veijlig genoeg bevindende, is gegaen naer eene herberg in 't Boterhuijs waer zij eene pinte bier gevraegt heeft, dog langs den weg gekeert zijnde, zijn de schaedebeletters seffens toegekomen en hebben haer andermael geapparendeert en om het geloop van de menigte volks te vermijden die er seffens toegekomen was, is dezelve gestelt in eene carosse, bewaert door de schaedebeletters, seffens naer de

[p. 35]

vangenisse gevoert, waer zij voorzeker om haere loose parten en niet meer te konnen vlugten zeer nauw zal bewaert ende bewaekt worden. CCCXXIII gaset van 20 april, etc.

(24 april 1797)

Op den 24 april is uijt dese stadt Brugge naer Vrankrijk vertransporteert geworden een groot getal klokken, welken men sedert eenige daegen uijt alle de toorens zoo van de mans als vrouwe gesupprimeerde cloosters zijn afgelaeten geworden en die alle door eene compagnie in Vranrijk voor eene overgroote somme, gelijk ook alle degone van geheel het Nederland, zijn gekogt geworden. Zulks gelijk ook de openbaere verkoopingen van de geestelijcke, zoo meubele als immuebele goederen, die wekelijks gedaen worden, doen genoegsaem voorsien dat de Fransche nergers anders om bedagt zijn dan om alle de rijkdommen van het geheele ongeluckig Nederland te weeren, temeer omdat eene mare, die men zegt zeker te zijn, aen elk nog meer onruste en droefheijd baert, dat niet alleen de capittels zullen worden gesupprimeert, maer dat ook alle de klokken, behalvens in elk eene uijt alle de parochiale en cathetraele kercken zullen weggenomen worden. CCCXXIV gaset van 24 april, etc.

(25 april 1797)

- fol. 23 - Op den 25 april zijnde den feestdag van den H. Marcus⁽⁶⁶⁾, wanneer het jaerlijks de gewoonte was dat vanuijt de cathedraele kercke deser stadt naer degone van de H. Bloetcapelle eene processie omgedregen wiert, is zulks op heden ook teenemael onderbleeven en de solemnele misse die men gewoon was te doen in dezelve Capelle is nu ook in den choor van de cathedraele kercke afgesongen geworden. Voor de ongeluckige veranderingen wiert heden vooraleer de heelen choor van 't Donaes zig naer de H. Bloetcapelle begaf, wierden eerst op den Burg eenige gebeden afgesongen voor het mirakeleus beelt van Maria dat in eene verheven casse op den hoek van het stadthuijs geplaest was⁽⁶⁷⁾, welk beelt nu, als t' zijnen tijde verhaelt, niet alleen door het Fransch Jacobine gespuijs is afgeslaegen, maer ook teenemael tot groot hertszeer van alle christene is in stukken geslaegen en verbrijselt geworden.

(66) Hier moet worden opgemerkt dat het de eerste keer is dat Van Walleghem aandacht heeft voor de liturgische viering met processie voor het feest van de H. Marcus.

(67) Zie MV. 1796, f. 74 en n. 55.

(27 april 1797)

Op den 27 april is bij orders van de centraele administratie bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt eene zeer wijtloopige proclamatie van 28 artikelen, nopende de verwoestende plaege onder het hoornvee, welke hoe langer hoe meerder in de geheele uijtgestrektheijd van het tevooren Vlaenderen en Brabant tot ons aller meerder ongeluk toeneemt, dusdaenig dat geheele stallen tegelijk daervan weggerukt worden. Behelsende dese artikelen alle de strengste maetregelen die konnen gediscreet worden om den voortgang van dese zoo verwoestende plaege in 't mogelijks te stutten en niet verder verbreijt te worden⁽⁶⁸⁾. Ondertusschen, tusschen eenen overvloet van rampen en ellenden die wij beleven en die geheel Europa gevoelt, wordt heden als een seker gerugt verbreijt dat den vrede tusschen Z.M. den Keijser, Franciscus den II en de Fransche gesloten is en dat de Nederlanden, dat voor elk als een donderslag is, door de Fransche zullen geregeert en behouden worden⁽⁶⁹⁾. CCCXXV gaset van 25 april.

(68) Zie SAB., reeksnr. 122, Plakkaten, reg. 44, nr. 24.

(69) Op 1 oktober 1795 had de Franse Conventie eenzijdig de inlijving van de Oostenrijkse Nederlanden bij Frankrijk beslist. Ondertussen rukte in april 1797 Bonaparte vanuit Italië naar Wenen op. Op 18 april kwam hij met de Oostenrijkers in Leoben overeen dat de Zuidelijke Nederlanden definitief aan Frankrijk werden afgestaan. Het uiteindelijke vredesverdrag van Campo Formio (17 oktober 1797) bevestigde deze overeenkomst. (P. LENDERS, o.c., p. 80).

[p. 36]

Tot den 9 uren van desen avond was alles gerust, wanneer op 't onverwagst eene vruegt hoorde aenkondigen die het meestendeel onser inwoonders tot in de ziel ontstelt heeft, alle de klokken der stadt wierden geluijt geduerende twee uren en op 't carilion wiert onophoudelijk tot naer den een uren gespeelt en verscheijde stukken canon, geplaest op de stadtsvesten, wierden verscheijde afgelost op de aengekomen tijding van het teekenen van de prelimentairen van vrede tusschen Z.M. den Keijser ende Koning en de Fransche republijke, die men in 't algemeen vreest tot groot naedeel van onse Nederlanden te zullen uijtgevallen zijn. Gaset dito.

(28 april 1797)

Op den 28 april wiert 's morgens het groot vaendel op den thooren opgesteken en de drijcaleurige vlagge voor het stadthuijs gehangen en de canons op de vesten verscheijde mael afgelost, welke losbrandingen 's middags en 's avons herhaelt wierden. Van 12 tot 1 uren en van 6 tot 7 uren wierden alle de klokken der stadt geluijt en telkens daernae geduerende een ure op 't carilion gespeelt. Tot nog toe nogtans is men in de onsekerheijd wegens den uijtslag der geteekende prelimentairen, dog alles voorspelt dat wij ongeluckige Fransche staen verklaert te worden.

Des anderdaegs den 29 april wiert buijten alle verwagting het luijden der klokken en 't spelen op 't carilion op 't onvoorsiens gestaekt, waeruijt veele gissingen gemakt worden, dat den vrede nog niet ten eijnden is.