Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1795 en 1796

[p. 113]

Merckenweerdigste voorvallen 1796

[p. 114]

Begin van 't schrikkeljaer ons heeren Jeusu Christi 1796
Jaerschrift
tUssChen hoop en Vrees VoorWaer, begInt nU 't eenDUIJst seVenhonDert en sesentnegentIgste sChrIkkeLenDe Iaer

[Januari]

(1 januarij 1796)

- fol. 1 - Op den 1 januarij vernam men 's morgens dat geduerende den gepasseerden nagt wederom eenen stoutmoedige diefte met braeke begaen was ten huijse van sr. Derijcker, lijnwadier, wonende in d'Eechoutstraete waer de dieven hebben bestaen op drij differte plaetsen boven de voorduere van hetzelve huijs het glas door te breken door middel van welke zij differente neusdoeken en winkelgoederen met hunne gewone ijsere haeken hebben weten uijt den wijnckel te trekken, zoodaenig dat men genoegsaem voorsiet, zoo sij door d'ijsere calommen die agter het glas stonden, niet hadden belet geweest, zij den heelen winckel zouden ontrooft hebben.

Desen - fol. 2 - naermiddag was aen alle de wijkmeesters en substituten deser stadt een gedrukt bevel toegesonden bij welke hun geboden wiert tegens morgen ten 10 uren ter griffie over te brengen hunne registers, met eene prompte notitie van alle de naemen van d'ingesetene van hunne wijken, hunne qualiteijten, de nomber der kinderen en domestiquen, etc. welke alle tegens morgen zal moeten overgebragt worden⁽¹⁾.

(1) Wat Van Walleghem hier verhaalt, is waarschijnlijk de aanvang van het bijhouden van bevolkingsregisters door de stad Brugge. De voorgeschiedenis voor Brugge begint reeds op 14 mei 1790, toen het comité van de wijkmeesters werd opgericht (zie MV. 1790, n. 240). De wijkmeesters moesten o.m. in zgn. wijkmeesterregisters alle bewoners en de mutaties zoals verhuizingen, geboorten, overlijdens enz. binnen hun wijk per huis bijhouden. Voortaan kreeg elk huis ook een huisnummer. Deze registers vormden voor Brugge de aanzet voor de eerste bevolkingsregisters op basis van het Franse decreet van 19-22 juli 1791. Voor onze gewesten werd dit decreet pas officieel van kracht door het besluit van 15 december 1795. Van Walleghem vermeldt dat op 2 januari 1796 alle wijkmeesters hun registers moesten binnenbrengen. Vanaf die datum heeft het stadsbestuur de bevolkingsgegevens gecentraliseerd en verder centraal bijgehouden. Zie J. D'HONDT, Bronnen van het Stadsarchief. De Bevolkingsregisters, in: Archiefleven, jg. 2 (1994-1995), nr. 4 (juli 1995), p. 4-5.

(2 januarij 1796)

Op den 2 januarij saeg men op de graenmart groote troubels tegemoet wegens de dierte en schaersheijd der graenen, wegens dat nu de terwe tot 24 à 25 schellingen courant en de rogge tot 13 à 14 schellingen de maete verkogt wordt en nog zeer schaers is. Den opstant ging zoo verre dat, zonder de gewaepende magt die er seffens bij kwaem, men lichtelijk op de Mart een volkomen opstant zoude konnen gesien hebben.

(4 januarij 1796)

Op den 4 januarij, niettegenstaende de aengenaeme maeren die geduerig verbreijt worden dat den vrede zeer naebij is, zijn heden van 't stadthuijs afgekondigt verscheijde artikelen waerbij de gedwongen leening aen de Fransche van 6 millionen onvermidelijk vastgestelt wordt⁽²⁾. CLXXXVIII gaset van 4 januarij.

(2) Niet aangetroffen in de Hallegeboden.

(5 januarij 1796)

- fol. 3 - Op den 5 is bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt een besluijt van de admnistratie inhoudende de conditien en maetregelen voor het opmaeken der nationeele gendarmerij in de nieuwe departementen⁽³⁾. Om in dit corps aenveert te worden moet men 25 oudt zijn, konnen lesen en schrijven en goede getuijgenis hebben van opregtheijd en civismus. Boven de betaeling in assignaten zullen de officieren agt livres ter maent en de onderofficieren en gemeijne twee stuijvers daegs in numeraire hebben. Alle de leden van den dienst

(3) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 235-236.

[p. 115]

zullen gekleet, gemonteert⁽⁴⁾ en uijtgerust worden ten koste van de republicke. Een derde gedeelte van de manschap zal maer uijt ingesetene van dit landt gemakt worden. Een ander besluijt van de uijtvoerende magt behelst dat de gedwongene leening in de negen departementen maer alleen mag voldoen worden in metalieke specien of in gemakt goud ofte zilver, etc.⁽⁵⁾

(4) Uitgerust als ruiter.

(5) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 233-235.

(7 januarij 1796)

Op den 7 januarij zijn bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt verscheijde maetregelen voor het insaemelen en ontfangen van de gedwongen leening en voor het vaststellen der middelen om de ontfangsten uijt te voeren jegens de borgers die moetende betaelen, zouden in veragtering van betaeling blijven⁽⁶⁾. CLXXXIX gaset 7 januarij.

(6) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 236-240; SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 39, nr. 88.

(8 januarij 1796)

- fol. 4 - Op den 8 wierden 's morgens eenige boeren gekoort en gebonden op waegens van omstreeks de parochie van St.-Cruijs aengebragt en in egtenis beweegt, aengehouden wegens eenen troubel die gisternaermiddag omstreeks dese parochie plaetse gehadt heeft. De soldaeten sedert eenigen tijdt niet vergenoegt met de groensels der landen te steelen, hebben sedert eenige daegen met hoopen van 50 à 100 tegelijk bestaen de aerdappelputten te ontgraeven en sommige der zelve geheel weg te nemen. Desen handel de boeren tot nun grooten intrest mishaegende, hebben hun heden met gewelt daer tegengestelt, de klokke van St.-Cruijskercke doen klippen en met stokken en greepen⁽⁷⁾ de soldaeten aengerant, zoodaenig dat twee der zelve in de gragten doodt gebleven zijn en eenen verdronken is, zijnde verscheijde andere gekwest geworden, gelijk ook eenige boeren, want dit gevegt aen eene batalie gelijk was. Naerdat de Cruijs- en Dampoorte gesloten was, is dit gevegt bij het intrekken der soldaeten bij orders van den commandant deser stadt geslist geworden.

(7) Rieken (DE BO, o.c., p. 386).

(11 januarij 1796)

Op den 11 januarij waeren de stellingen van 't waepen aen Vrije weggenomen en men saeg dat in plaets van 't zelve gestelt was eenen waepenbondel, boven dezelve eene muts verciert met loofwerk. De waepens staende boven de pompe op d'Eijermart zijn heden ook uijtgekapt en vernielt geworden. CXC gaset van 11 januarij, etc.

(13 januarij 1796)

- fol. 5 - Op den 13 is van 't stadthuijs bij orders van de municipaliteijt afgekondigt bij hallegebode eene vernieuwinge tot de levering van de 50000 quintaelen graen, als hiervooren voor de Fransche republijke gevraegt. De publicatie behelst de grootste dreijgementen voor de parochien die zullen in gebreke blijven van hun geriquireert aendeel te leveren in eenen tijdt die er is bepaelt geworden. Ook zullen de graenen aen de boeren volgens den cours der marten in numeraire specien die uijt de geforceerde leeninge zullen voortkomen betaelt worden⁽⁸⁾.

(8) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 243-244.

(14 januarij 1796)

Op den 14 januarij is bij orders van de municipaliteijt bij hallegebode en trommelinge rond de stadt van 't stadthuijs afgekondigt geworden dat den ontfang en inning van de geforceerde leening geopent is en moet gedaen worden ten huijse van den borger Van Huele⁽⁹⁾ bij St.-Walburgekerke, die reets zijn aendeel in die leening heeft voldaen en dat degone die in gebreke zullen blijven, zullen gestraft worden ingevolgen de Fransche decreten die ten desen eijnde gepubliceert zijn⁽¹⁰⁾. Zoo men vooraf verneemt zijn er reets brieven uijtgesonden waerin de rijkste deser stadt in d'eerste classe van 6000 livres geschat zijn. CXCI gaset 14 januarij.

(9) Zie MV. 1795, n. 272.

(10) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 242; SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 43, nr. 39.

(16 januarij 1796)

- fol. 6 - Op den 16 is aen alle de dekens deser stadt Brugge eenen circulairen brief toegesonden tot het doen rekening van hunne administratie, waervan degone mij als deken merceniers toegesonden was van den volgende

[p. 116]

inhout: vrijheijd, gelijkheijdt. Brugge den 26 nivose, 4 jaer der republijque. Aen den borger Joseph Walleghem, deken merceniers. Uijt kragte van de commissie van de municipaliteijt deser stadt, van date den 27 frimaire 4 jaer, aen ons onderscheven verleent, versoeken en beveelen wij Ulieden jegens den 30 deser maendt, 's morgens ten 9 uren in gereetheijd te hebben eenen schriftelijcken inventaris der goederen en zoo voorts competeerende aen Ulieden corpora, involgens den inhout van d'areté van daeten den 13 frimaire, tot overnemen van welken inventaris wij ons ten gefixeerden tijdt ten Uwen huijse zullen laeten vinden. Heijl en broederlijkheijd. Onderteekent Dorez offic. municipal, Melcior Lameere off. munip.⁽¹¹⁾

(11) Dit rondschrijven is te situeren in het kader van de uitvoering van de wet van 2 maart 1791, die de afschaffing van ‘toutes maîtrises et jurandes’ voorschreef, en die nu ook in ons land van toepassing was. In SAB., reeksnr. 311: Ambachten varia, bevindt zich een bundel met de lijsten van de goederen van 40 ambachten (o.m. de merceniers onder nr. 38), neergelegd bij de municipaliteit in uitvoering van het hier bedoelde rondschrijven.

(18 januarij 1796)

Op den 18 januarij is bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt een besluijt van de volksverbeelders behelsende dat er belast is de gewone talien van hout te verkoopen, die toebehooren aen de geestelijcke corporatien in de vereenigde landen⁽¹²⁾. Eene andere publicatie van de municipaliteijt behelst dat de landtslieden vermaent worden om op de martdaegen het graen ter mart te brengen, 't welk bij voorgaende ordonantien van hun geeijscht is en indien sij naer het afkondigen deser daeraen nog durven ontbreeken, worden zij bedreijgt met alle de straffen die in de voorgaende ordonantien t'hunnen laste vermelt zijn⁽¹³⁾. CXCII gaset van 18 januraij, etc.

(12) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 242-243.

(13) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 244-245.

(20 januarij 1796)

- fol. 7 - Op den 20 1796 vernam men 's morgens dat geduerende den gepasseerden nagt wederom twee merckelijcke dieften met braeke begaen waeren, te weten eenen in het huijs van juffrouw Hatteville⁽¹⁴⁾, wonende in de Geltmuntstraete en in de andere in het huijs van sr. Clarisse bij de Munte, beijde gaeren- ende lintwinckels. De dieven in beijde dese huijsen eenige ruijten van de bovenvensters opengebroken hebbende, hebben bij middel van hunne voorbereijde haeken en zoo verre als zij aen het goet hebben konnen rekken, ontweert uijt het eerstgemelde huijs voor ontrent tweehondert guldens winckelgoederen en uijt het andere huijs voor ontrent hondert guldens. Dese dieften zijn begaen zonder dat de inwoonders het minste gerugt gehoort hebben. Tusschen de ongeluckige regeeringsloosheijd en het opschorten van alle recht waerin wij leven, die alle welpeijsende doen sugten, ziet men wederom de voorbereijtselen van eene feest, die morgen zal geviert worden, wegens het ombrengen van den koning van Vranrijk, desen avondt van 6 tot 8 uren op 't carilion gespeelt en van 7 tot 8 uren alle de klokken der stadt geluijt wordende.

(14) Marie en Anna Hatteville staan ingeschreven in de klapper op de bevolkingsregisters, 1790-1812, maar het register zelf ontbreekt.

(21 januarij 1796)

- fol. 8 - Op den 21 1796 vernam men 's morgens met het aenbreken van den dag dat er wederom twee merkweerdige dieften waeren begaen, in de Breijdelstraete in de huijsen van sr. Debusscher⁽¹⁵⁾ en joffrouw Constant. De dieven op den voet als gisteren eenige ruijten van de bovenvensters opengebroken hebbende, hebben uijt den eersten winkel met hunne gewone haeken en zoo verre zij hebben [kunnen] rekken, ontweert voor ontrent hondert guldens zoo in knopen als andere quinqualerije en in den tweeden winckel twee lappen wolle stoffe. Het schijnt dat de dieven hebben verjaegt geweest uijt eene derden openbrekinge der vensters in het huijs van joffr. de weduwe Ofteroije⁽¹⁶⁾, daer regt over, waer de ruijten opengebroken zijn, maer niet is gestolen geworden.

Tusschen alle de ellenden die ons daegelijks omringen, heeft men heden om 7 uren zien openen het feest van den verjaerdag van d'ombrenging van Ludovicus den XVI, koning van Vranrijk. Om 7 uren is het drijcalurig vaendel en wimpel op den hallenthooren opgesteken en het geluijt van alle de klokken der stadt tot den - fol. 9-8 uren begonst waernaer den heelen morgen op het carilion gespeelt wiert. Van 12 tot 1 uren wiert het geluijt van alle de klokken vernieuwt. Inmiddels was er op de Mart voor den vrijheijdtsboom opgeregt eenen theater, op de vier hoeken van welke vier pedestaelen stonden, verbeeldende krijgseere-

(15) In SAB., Hedendaags Archief, Bevolkingsregister 1790-1812, reg. B16 staat een Pieter Vandenbussche vermeld als wonend in de Breidelstraat. Hij was mercenier en weduwnaar met 2 kinderen.

(16) SAB., Hedendaags Archief, Bevolkingsregister 1790-1812, reg. B16, nr. 3 staat een weduwe Offroye vermeld als lijnwadierige.

[p. 117]

teekens en de tijtels van de koninglijcke weerdigheijd onder den voet getrapt. Hooger op den theater was geplaest eenen dis met stoelen. Om twee uren begaeven hun naer desen theater vanuijt het gewesen bischdom, waer nu hunne vergaederplaets is, langs de Breijdelstraete, de leden der crimineele en civile regtsbanken, degene der municipaliteijt, de etat-major onser besettinge, benevens alle de aengestelde en geamploijeerde van de bestiering der stadt, de besettinge deser stadt in de waepens staende, onder het twee uren geluijt van alle de klokken der stadt. Dus op den theater versaemelt zijnde, wiert er door den president Van Elslande eene redenvoering betrekkelijk tot de feest gedaen, die presideerende aen hem dan door alle de leden den eedt van getrouwigheijd afgeleijt en het proces verbael door alle geteekent wiert. Van 7 tot 8 uren wiert op het carilion gespeelt en alle de klokken der stadt geluijt, waermede dit belaechelijk feest geeijndigt wiert. CXCIII gaset 21 januarij, etc.

(23 januarij 1796)

- fol. 10 - Op den 23 vernam men 's morgens dat wederom bij middel van het openbreken van verscheijde ruijten der bovenvensters, wederom verscheijde winckels besloten zijn, onder andere eenen lijwadierswinckel in d'Ezelstraete, waer men rekent voor hondertvijftig [guldens] gestolen te zijn. Ook eenen winkel in de St.-Catarinestraete is merkelijk bestolen en de dieven zijn van andere huijsen verjaegt geworden. Den waegen van den voerman Doesselaere, wonende in de Wijngaerstraete, is voor zijne duer staende ook de twee voorwielen, die nieuw waeren, afgedaen en bestolen geworden. Wenschelijk waere het dat door spoedige maetregelen in elks vrijdom voorsien wiere.

(24 januarij 1796)

Op den 24 januarij vernam men 's morgens dat geduerende den gepasseerden nagt in d'herberge Den Sluetel, op d'Eijermart, een grooten twist heeft plaetse gehadt. Eenen trop jongelingen deser stadt, teenemael van 't Fransch verderffelijk sisteman ingenomen, begeven hun sedert eenigen tijdt van d'eene herberg naer de andere en ontrusten de aldaer zijnde compagnien, zoodaenig dat alle brave borgers, de estaminéen verlaeten en liever in hunne huijsen als aen d'affronten van die ruststoorders subject te zijn, welke laeste desen avond ook in gemelde - fol. 11 - herberg ten zelven eijnde gekomen zijnde, hebben zij als naer gewoonte elk aldaer tegenwoordig zijnde beginnen te ontrusten tot zoo verre dat zij de tegenwoordig zijnde tot aen 't vegten hebben gebragt. Den knegt van een Franschen capijtijn daer ook tegenwoordig zijnde, heeft het ongelijk niet konnende lijden, eenen van dese twistmaekers, genaemt Flammé, soon van eenen cleermaeker in de Geltmuntstraete, zoodaenig gekapt dat hij zoo goet als doodt in eenen stoel moest naer huijs gedregen worden, dusdaenig dat men voorseker vreest dat hij daervan zal sterven, hetwelk hem van alle welpeijsende gejont wordt om tot exempel te dienen opdat zijne ruststoorende medemaets hierdoor zouden mogen bekeert worden⁽¹⁷⁾.

(17) Op 5 februari overleed Jean Flamin in het Sint-Janshospitaal, 21 jaar oud. Hij was de zoon van Jean en Isabella Depoortere (SAB., Doop-, trouw- en begraafboeken van de stad Brugge, nr. 72).

(25 januarij 1796)

Op den 25 januarij is bij hallegebode van 't stadthuijs bij orders van d'administratie een besluijt afgekondigt behelsende bij hetzelve geboden wordende aen alle inwoonders van dit departement die op het aennaederen der Fransche troupen het landt verlaeten hebben en sedertdien wedergekomen zijn, zig voor den 15 pluviose, moeten begeven naer de municipaliteijt van hunne plaets en aldaer schriftelijk verklaeren hoe lang zij afwesig geweest en wat dag en uijt kragt van welke wet zij wedergekomen zijn welkdaenig hun staet of professie was voor en naer de revolutie⁽¹⁸⁾. CXCIV gaset van 25 januarij, etc.

(18) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 320-322.

(26 januarij 1796)

- fol. 12 - Op den 26 hebben alle de abdijen, mans- en vrouwecloosters deser stadt Brugge brieven ontfangen bij orders van de Fransche republijke, bij welken aen dezelve belast wordt binnen een bepaelden tijdt stiptelijk over te geven hun getal van persoonen, den tijdt van elks professie en fonctie en hoeveel

[p. 118]

het impost van elks jaerelijks inkomen is beloopende, etc. Hieruijt ziet men tegemoet dat de ongeluckige suppressie van abdijen en kloosters zeer nabij is, zoo geene spoedige (vrede), die van elk gewenscht wordt, tusschen de Fransche en oorloogende mogentheden getroffen wordt.

(28 januarij 1796)

Op den 28 januarij wiert binnen dese stadt Brugge, tusschen eene sterke wagt Fransche soldaeten, van de parochie van Vassenaere ingebragt en in egte van vangenis beweegt, eenen Franschen geimigreerden priester uijt Vrankrijk, die zig sedert eenigen tijdt op die parochie verborgen gehouden heeft en voor wiens nootlot in 't algemeen gevreest wordt. De nauwkuerige naespuering die nae alle ontvlugte uijt Vrankrijk gedaen wordt, is oorsaek dat er veele priesters verborgen gehouden worden. CXCV gaset 28 januarij, etc.

(29 januarij 1796)

- fol. 13 - Op den 29 is bij hallegebode van stadthuijs afgekondigt eene wet van den raed der ouderlingen van Parijs behelsende dat de schatting schuldige die in veragteringe zijn van de betaeling der twee eerste derde in de gedwongen leening, zullen gedwongen worden tot de betaeling en dat degene die zullen in gebrek blijven van te betaelen op den bepaelden tijdt, zal men zonder verdere formaliteijt 24 uren naer de bekentmaekinge hunne muebelen verbueren en verkoopen of ander t'hunnen laste geagiert worden⁽¹⁹⁾.

(19) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1795-1796, f. 326-328.