Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1795 en 1796
(1996)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 57]
| |
gewoonte eenige vruegdevieren ontsteken waerdoor het gebuerde dat langs de Lange(reije) tusschen persoonen van verscheijde gesintheden groote wanorders voorvielen, zoodaenig dat de militaire wagt, naerdat er verscheijde gewond waeren, moest gehaelt worden. Verscheijde van dese geduerende den nagt in d'hooftwagt beweegt wordende, die des anderdaegs 's morgens door het committé police dat in 't Vrije gehouden wordt d'een voor d'ander naer gehoort wierden. Om de minige wanorders te voorkomen, die er meest alle nagte voorvallen, doet nu de Fransche militaire sterke patrouillien en alle degone die naer den 10 uren 's avons langs de straete bevonden worden, worden aengesproken en degone die met stokken of ander getuijg bevonden wordende, worden tot 's morgens in d'hooftwagt beweegt. | |
(3 september 1795)Op den 3 september wiert gekoort en gebonden in dese stadt gebragt eenen timmerman, genaemt Verleije, die op Assebrouk gewerkt hebbende, aldaer hadde bestaen eene kasse open te breken en een merkelijcke somme gelt te stelen, dog door de vrouw op het fait betrapt zijnde, die de slijppe van zijn casakke aftrok is hij vastgenomen en alhier in egte van vangenis beweegt geworden. CLIII gaset van 3 september, etc. | |
(4 september 1795)- fol. 119 - Op den 4 september is van 't stadthuijs afgekondigt een besluijt van de municipaliteijt waerbij maetregelen genomen worden om de landtslieden op eene gemaetigde wijse hunne graenen te doen ter mart brengen van heden af tot aen den aenstaenden ougstGa naar eind(199). Ider lantbouwer in zijn particulier zal weten hoeveel graen hij zal moeten ter mart brengen, d'eene voor en d'ander naer, om de marten te konnen fournieren geduerende het heele jaer en het overig zal door elk ten hunnen genoege mogen verkogt worden. Die hieraen zullen ten agteren blijven zullen volgens de strengheijd der wetten gestraft worden. Eene ander besluijt door de municipaliteijt afgekondigt behelst eene nieuwe aenwijsing der plaetsen waer het geoorloft is mest te leggen, zijnde de confiscatie en eene straffe van detentie in vangenis aengewesen voor degone zullen bestaen voortaen in andere plaetsen mest te leggen als de aengewesene, zijnde agt daegen tijdt vergunt om de menigte mesthoopen die binnen de stadt liggen aldaer te verplaetsen, dit alles om te voorkomen de besmettelijcke siekten die hierdoor zouden konnen veroorsakt wordenGa naar eind(200). Om vijf uren van desen naermiddag tot 7 uren verscheenen op de Mart alle de troupen onser besettinge zonder waepens, aen alle welke in een rond park geplaest de nieuwe Fransche constitutieGa naar eind(201) voorgelesen wiert. | |
(5 september 1795)- fol. 120 - Op den 5 september wiert in gebannen vierschaere in 't stadthuijs door de municipale bediende gecondemneert eenen boereknegt om geduerende den tijdt van vijf agetereenvolgende jaeren te worden opgesloten en gecoloqueert in't generael correctiehuijs der stadt Gend, naer welke den zelven des anderdaegs met de barge beweegt wiert. Omdieswille dat den zelven heeft bestaen twee peerden en eenen waegen van zijnen boer die hij als knegt diende en met welcke hij naer dese stadt in 't Fransch convoij gekomen was te verkoopen voor 32 Fransche kroonstukken, met welcke somme hij hadde gemeijnt te vlugten, dog op het fait was betrapt en agterhaelt geworden. Men zal voor het toekomende niet moeten verwondert zijn als men aenmerkt met welke klijne straffe dusdaenige domestique dieften nu worden gestraft, dat er nu daegelijks alom zooveele dieften begaen worden. Heden zijnde martdag, heeft men beginnen de graenmart van rogge en terwe voorsien te zien, hoewel dezelve nog aen eenen zeer hoogen prijs is verkogt geworden. Over den noen is er aengekomen van Vuerne een batalion Fransche die in het sesdendeel B. bij de borgers zijn beleijt geworden. | |
[pagina 58]
| |
(6 september 1795)Op den 6 september wiert 's morgens van Schipsdaele ingebragt eenen dief die geduerende desen nagt eene merckelijkcke diefte in d'herberge De CrooneGa naar eind(202) aldaer hadde begaen, welken teenemael bebloet en nat was, want desen - fol. 121 - zig door de vlugt hebbende willen redden, was in het water gesprongen om langs d'overzijde van de vaert te vlugten, dog wiert in 't water aengehouden door een ontrent liggende schip, welkers schipper den zelven met eenen haek van het schip arresteerde en aen landt trok waerdoor hij zeer bebloet en gewont was geworden. Heden zijnde decadi of den 20 fructidor of fruijtmaendt, genaemt hotteGa naar eind(203), toegewijt aen het nakomelingschap, zooals in den almanak kan gesien worden, saeg men heden eenige dog zeer weijnige drijcaleurige vaendels uijt de huijsen waeijen, desen morgen en 's middags nogtans als naer gewoonte op 't carilion geduerende een ure gespeelt wordende. | |
(7 september 1795)Op den 7 september is in 't licht uijtgegeven en verkogt den nieuwen constitutioneelen act voor de Fransche republijke met de verklaeringe der rechten en pligten van den mensch en van den borger welke versaemelinge sub N. kan gesien worden, zijnde dese de heele nieuwe Fransche constitutie die op den 4 deser in zijn geheel op de Mart aen de soldaeten is voorgelesen geworden. CLIV gaset van 7 september, etc. | |
(10 september 1795)Op den 10 september is bij orders van de bewinthebbers van de opperbestiering van Belgis van stadthuijs afgekondigt een besluijt waerbij bevolen wordt aen alle die eenige leveringen van poeder of munitie van oorloog hebben gedaen dezelve hunnen rekening ten langsten binnen eene maendt over te brengen, op pene van in gebrek blijvende daervan in 't geheel te zullen versteken wordenGa naar eind(204). CLV gaset van 10 september, etc. | |
(12 september 1795)- fol. 122 - Op den 12 september om 11 uren 's morgens wierden onder eenen grooten toeloop van volk door de municipale bediende in 't stadthuijs in open vierschaere gecondemneert drij jongelingen deser stadt voor het begaen van verscheijde van de onlangs gedaene dieften, twee van dezelve voor 10 jaeren en den anderen voor 5 jaeren tot het provenciale correctiehuijs der stadt Gend verwesen wordende. Naerdat hunne sententie geprononceert was, wierden zij alle drij gebragt (op) een schavot voor 't stadthuijs en aldaer ider door den schepregter aen eene staek gebonden tot den 1 uren voor 't volk tentoon moetende blijven staen in teeken dat zij meer verdient hadden. Dese aldus tentoonstaende, wiert den peerdedief met zijn peert aengebragt als hiervooren fol. 101 kan gesien worden, ook bij crimineele sententie in stadthuijs verwesen tot eene colocatie van 19 jaeren in 't zelve correctiehuijs en om door den schepregter op een schavot met roeden gegeesselt te worden. Op hetzelve gebragt zijnde moesten de drij voormelde dieven de straffe van desen aensien, die in plaets van de galge, die hij in voorige tijden niet zoud ontkomen hebben, tot hondertenvijftig slaegen door den schepregter onder veel gratie schreeuwen ontfing, welk zeltsaeme justitie gebuerde onder een toeloop van volk dat den Burg te kleen was, omdat de drij Bruggelingen - fol. 123 - van idereen welbekent waeren. Heden was er groote murmurutie op den graenmart, terwijl er maer weijnig graen aengebragt was en de terwe nog tot 8 à 9 guldens en de rogge tot 3 à 3 1/2 guldens de maete verkogt wiert, uijt welke zoo er niettegenstaende den gewenschten ougst niet in voorsien wordt, vroeg of laet groote onheijlen te verwagten zijn. Om 6 uren van desen avond wiert bij hallegebode aen 't volk bekent gemakt dat het Fransche leger op verscheijde pointen tegelijk den Rijhn overgetrokken is, zonder dat men tot hiertoe naerdere omstandigheden van die gebuertenis | |
[pagina 59]
| |
verneemtGa naar eind(205). Seffen tot 7 uren van desen avond speelde het carilion op den thoren, alle de klokken der stadt wierden geluijt en eenige patrioticque saeg men uijt d'huijsen waeijen. | |
(13 en 14 en 15 september 1795)Op den 13 en 14 en 15 september van 6 tot 7 uren 's morgens, van 12 tot 1 uren 's middags, van 6 tot 7 uren 's avons is wegens den overgang des Rijnhs geduerende dees drij daegen op 't carilion gespeelt en telkens drij uren alle de klokken der stadt geluijt geworden, gelijk ook uijt eenige huijsen de drijcaleurige vaendels uijtgesteken wierden. Tusschen alle die vruegdeteekens zijn geduerende dees twee daegen twee batalions Fransche troupen van Holant aengekomen, die wederom tot groot overlast bij de borgers in de sesdendeelen B en C. twee en twee beleijt wierden. CLVI gaset van 14 september, etc. | |
(16 september 1795)- fol. 124 - Op den 16 september zijnde decadi of den 30 fructidor of fruijtmaendt, genaamt korfGa naar eind(206), toegewijt aen het geluk, zooals in den almanak kan gesien worden, zijnde den laesten dag van het Fransch jaer, wiert als naer gewoonte 's morgens en 's middags op 't carilion gespeelt, ook eenige drijcaleurige vaendels, dat veel begint agter te blijven, uijtgesteken wordende. Desen naermiddag zijn wederom ontrent 600 mannen Fransche troupen aengekomen die in het sesdendeel C. bij de borgers beleijt zijn geworden. | |
(17 september 1795)Op den 17 september zijnde volgens den almanak der Fransche den eersten der sans-culotiden of het feest der deugt, zijn ter deser oorsaek geene pligtigheden binnen dese stadt gepleegt geworden. Nu worden die daegen volgens een decreet der Fransche conventie genaemt complémentaire of vervoldaegen, zoodat men siet dat de Fransche sottigheden allengskens beginnen te verminderen. Heden is bij een besluijt van de municipaliteijt van 't stadthuijs afgekondigt dat er strengelijk verboden wordt te lande te koopen, doen ofte laeten koopen eenige soort van graenen en dezelve te laeten vervoeren of inscheepen om buijten 's landts te versenden op straffe van confiscatie der graenen, zullende het derde deel aen den aenbrenger toegewesen en zijnen naem verswegen worden. CLVII gaset van 17 september, etc. | |
(18 september 1795)- fol. 125 - Op den 18 september zijnde den 2 dag der sans-culotiden of complémentaire, volgens den almanak genaemt het feest des vernufts, zijn nog geene pligtigheden gepleegt geworden. Om 7 uren van desen morgen zijn ontrent 1500 mannen Fransche troupen uijt dese stadt naer Sluijs vertrokken. Heden is van 't stadthuijs afgekondigt een besluijt van de volkverbeelders waerin de assignaten op vier deniers Fransch den livre gestelt zijn, welk ruijen een sesje den livre is uijtmaekendeGa naar eind(207). Heden is uijtgegeven een considerable lijste van de goederen gestolen in den nagt tusschen den 10 en 11 septempber 1795 ten huijse van Jan Lauman, wonende in de Clarapolder tot Watervliet, welke versaemelinge sub N. kan gesien worden, en hoe de persoonen van den huijse armen en beenen saemen door de dieven zijn gebonden geworden. | |
(19 september 1795)Op den 19 september is bij een besluijt van het committé van wetgevinge gedagteekent uijt Parijs den 13 fructidor van 't stadthuijs afgekondigt dat de thienden voor dit jaer tot nader order zullen ingevoordert worden in de veroverde landen en dat er hetgene dat er van voortkomt zal gestort worden in de kassen de republijckeGa naar eind(208). Door dit nu zeker besluijt zijn besonder alle de geestelijcke deser landen in eenen afgrond van - fol. 126 - ellende en voorseker te voorsiene armoede gebragt geworden. Heden waeren alle de waeren op de marten zeer schaers en dier, besonder het rogge en terwegraen, temeer omdat er nauwelijks voor 't agtste deel van 't | |
[pagina 60]
| |
gemeente deser stadt graen aengebragt was, waerdoor alle degone die niet genoeg en konnen of willen droomenGa naar eind(209) zonder graen zijn moeten van de mart vertrekken. De beroerten hebben heden reets zoo verre gegaen dat den zoogenaemden meijer of borgmeester van 't maximum, den apoteker Rielant, die nog dese plaetse bekleet, onder duijsenden scheltwoorden van het grouw, voorseker zoude om hals gebragt geweest hebben, zoo hij door geene goede wagt militaire in d'halle was vergeleijt geworden, waerom er geduerende desen nagt verscheijde vrouwspersoonen die den meesten oproer hebben verwekt van hun bedde zijn gelicht geworden. Zoo d'opkoopingen te lande naer zoo een rijken en overvloedigen ougst met alle riguer niet belet worden, zal het minschien te laet te vreesen zijn dat zoo de stadt Brugge als alle andere van het ongeluckig Nederlandt hun al haest zullen ontbloot vinden van graen en alle middelen van d'eerste nootsaekelijkheijd en wat zal hieruijt volgen, anders dan plonderingen, oproerten en bloetbaden, van welke reets uijt andere steden de schrikkelijkste voorbeelden die er gepleegt zijn, publik vertelt worden. | |
(21 september 1795)- fol. 127 - Op den 21 september waeren generaelijk de leden der ambagten en neeringen op hunne respectieve vergaederplaetsen vergaedert tot het teekenen van eene requeste ten eijnde van de opkooperijen te lande te beletten en de marten binnen de stadt Brugge te doen erleven, om in geen volkomen brootnoot gedompelt te wordenGa naar eind(210). Dese requeste naerdat dezelve van elk met iver was onderteekent en aengenomen, zal heden met eene origineele en dese alle tesaemen aen de municipaliteijt worden gepresenteert, om is 't mogelijk, om in onsen te voorsienen broodnoot voorsien te worden. Die requeste die veele waerheden bevat en weerdig is voor het naegeslagt gelesen te worden en van welke copije gemakt hebbe, dient hier ingevoegt te worden om in de laetere tijden te konnen zien hoe wij nu in 't midden van den overvloed ons broot moeten vraegenGa naar eind(211). Dat 't ongeluk nog vermeerdert zijn hier heden wederom meer dan 1000 mannen Fransche troupen aengekomen die in de sesdendeelen C. en D. bij de borgers zijn geleijt geworden. De drij laeste sans-culotidedaegen zijnde heden den laesten, de derde toegewijt aen de werksaemheijd, de 4 aen de gesintheijd en de 5 aen de vergeldinge, zijn alle zonder eenige pligtigheijd te plegen doorgebragt, daer dezelve over jaer met luijster geviert wierdenGa naar eind(212). CLVIII gaset van 21 september, etc. | |
(22 september 1795)- fol. 128 - Op den 22 september is bij orders van de municipaliteijt van 't stadthuijs afgekondigt een proclamatie behelsende dat het verboden is eenig graen te verkoopen te lande binnen de geheele uijtgestrektheijd van ons arrondissementGa naar eind(213). De publicke marten alleen zullen de plaetsen (zijn) alwaer de verkoopinge van graen zal toegelaeten worden, door graen wordt verstaen terwe, rogge, geerste, sucrioen en haver. Alle graen elders verkogt zal gearresteert worden en beweegt in stadts opstel, om den volgenden martdag gestelt op de publicke mart aldaer ter verkoopinge geexponeert te worden. Dese proclamatie doet genoegsaem zien dat de requeste door de dekens vertoont met iver door de municipaliteijt beantwoordt wordt en wenschelijk waere het dat dezelve ter uijtvoer gebragt wiert, want anders niet dan een vreeselijcken broodnoodt voorsien wordt. Desen morgen zijn ontrent 800 mannen Fransche troupen naer Oostende vertrokken van welke stadt wederom andere binnen Brugge verwagt worden. Heden zijnde den eersten vendemiaire ofte wijnmaendt, genaemt druijve, eersten dag van het Fransch jaer, en zijn ter deser oorsaek geene de minste pligtigheden gepleegt geworden. | |
[pagina 61]
| |
borgers in de sesdendeelen E en F twee en twee tot groot overlast zijn beleijt geworden. Die geduerige marchen en contre-marchen doen ons met reden vreesen van geduerende den aenstaenden winter beleijt te zullen worden. CLIX gaset van 24 september, etc. | |
(25 september 1795)- fol. 129 - Op den 25 september was men 's morgens binnen de stadt Brugge in de grootste verslaegentheijd gedompelt op 't vernemen dat d'heer Steenlant, wonende in de Witte-Leertouwerstraete zig zelven zoo seffens met eene coorde op zijne bovenkamer verhangen heeft, naerdat hij nog desen morgen hadde uijtgegaen, misse gehoort en zijne kinderen de benedictie gegeven hadde. D'oorsaek van het droevig eijnde van desen ongeluckigen wordt niet zonder redens toegeschreven aen de ongeluckige tijdtsomstandigheden die wij beleven, die te vreesen doet dat er nog meer persoonen deser stadt zullen desperaet worden, door het geduerig logeeren en herlogeeren der Fransche soldaeten. Desen heer over ontrent 14 daegen een Franschen officier in zijn huijs gelogeert hebbende, heeft desen op den morgen van zijn vertrek uijt desen huijse een vuur in 't midden van zijne kaemer gemakt en daerin verbrant niet alleen de beste effecten van het huijs, maer ook alle de papieren die hij konde vinden. De vrouw van den voormelden ongeluckigen, op die kamer gekomen zijnde en dit vier ziende is seffens zoo sot geworden van schrik dat men haer heeft moeten in een plaets van sekerheijd stellen, waer sij sot gebleven is. Desen - fol. 130 - heer zig aldus van zijn liefste geselschap berooft vindende, en zig bijnaer gerenueert siende, door de groote capitaelen die hij is opgeleijt geworden, tegens ses livres de Fransche kroon, die nu maer een sesje den livre meer weert zijn, en nu 64 1/2 stuijvers aen eene croon moet Verliesen om die te konnen uijtgeven, dat eene onverdraegelijcke en ongehoorde wet is, waeruijt men nog meerdere ongelucken tegemoet ziet, heeft eenige daegen naer d'afscheijding van zijne vrouw, als wanhopig zijn huijs onder en boven gegaen totdat hij eijndelinge op eene alderbeklaegelijkste wijze van zijn ongeluckig leven een eijnde gemakt en zig zelven verhangen heeft. | |
(26 september 1795)Op den 26 september saeg men met de grootste voldoeninge op de strenge orders alom te lande gegeven voor d'eerste mael sedert d'aenkomst der Fransche de marten van alle eetwaeren van d'eerste nootsaekelijkheijd voorsien, hoewel de graenen nog zeer dier verkogt zijn geworden. Elke parochie te lande weet hoeveel graen dezelve moet leveren, de naemen van degone op de mart komen zeer nauwkuerig opgeteekent wordende. | |
(28 september 1795)- fol. 131 - Op den 28 september verneemt men uijt Gend dat aldaer eene zeer schrikkelijcke moort begaen is en dat eenen heer naer buijten naer zijn landgoet gaende, door eenige booswigten meer dan thien doodelijcke steken heeft ontfangen, dat zij het vermoorde lichaem van alles hebben ontrooft en zelfs de vingeren van zijne hant hebben gesneden om te ontweeren de diamante ringen die aen zijne vingers waeren. Boven veele faitelijckheden en dieften die men ook daegelijks verneemt tot Gend te gebueren, is binnen die stadt verspreijt eene bende moetwillige die de persoonen verraedelijk vastnemen, nakt ontkleeden, van alles berooven, tot den bloede geesselen en dan met eene pottebesem afschueren, waerom die bende booswichten ‘de scheurders’ genaemt worden, die men zegt met meer dan 500 sterk te zijn en op een teeken waeraen zij malkaer verstaen seffens met vijftig en hondert saemen zijn. Naerdat d'ongeluckige persoonen die zij dus aenranden genoeg gegeesselt en geschuert zijn, komt dan een opperhooft van hunne bende met een grooten briel zien of zij genoeg van de koningsgesintheijd zoo sij die noemen, afgeschuert zijn. CLX gaset van 28 september, etc. | |
[pagina 62]
| |
(30 september 1795)- fol. 132 - Op den 30 september vernam men 's morgens dat gisteravond tusschen 8 en 9 uren op eene geweldige wijse was aengerant sr. GossaertGa naar eind(214), wonende in Ouden Burg. Desen gekomen zijnde van den kant van St.-Salvators ontrent het vleeschhuijs, heeft aldaer op 't onvoorsiens met een scherp snijdende instrument in zijne zijde door den buijk eene steek ontfangen, dusdaenig dat hij, naerdat den daeder gevlugt was, veel bloet stortende, ter plaetse is blijven liggen en eenige gebuers toegekomen zijnde, is hij niet zonder groot perijkel van sterven na [...] ijn huijs vertransporteert geworden. Men vermoet dat den haet van 't gemeente die desen op zig getrokken heeft hiervan de oorsaeke is, want hij niet alleen voor zijn eijgen rekening, maer ook voor de compagnie der catoendrukkerije deser stadt, van Raepaert, Gilliodts et Comp.Ga naar eind(215), meer als een half millioen guldens in assignaten tegens ses livres de croon betaelt heeft, tot dus van de compagnie de commissieGa naar eind(216) ontfangen, en dus veele persoonen in groot lijden gebragt hebbende. |
|