Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1795 en 1796

[Augustus]

(1 augusti 1795)

- fol. 107 - Op den 1 augusti om 11 uren 's morgens wiert voor 't stadthuijs tot den 1 uren tentoongestelt een vrouwspersoon welke geduerende eenigen tijdt binnen dese stadt verscheijde dieften begaen heeft en op differente malisieuse malatien goederen afgehaalt en verscheijde persoonen voor veel bedrogen heeft. Als een formeel prondelkraem waeren veele van die goederen nevens haer gehangen, bestaende in nieuwe winckelgoederen en alle soorten van cleergoederen, tot zelfs eenige kruijdenierswaeren en kruijden die nevens haer op den bank laegen. Geduerende d'executie stont dese vrouwspersoone, geboortig van Gend, zeer beschaemt met het hooft nedergeslaegen, zoodat men moeijte hadt om haer aensicht te konnen zien, temeer omdat nu d'een en d'andere goederen, door differente persoonen deser stadt wierden gereclameert en afgedaen, die alle tot naerder orders in 't stadthuijs beweegt wierden. Wanneer dese bedriegster naer d'executie naer de vangenis beweegt wiert, waeren er zooveele menschen alsof er doodtrecht zoude hebben gedaen geweest, die haer alle uijtjouwden en schimpwoorden naeriepen om de slimme streken waermede zij menige bedrogen heeft.

Heden zijnde martdag en was er nog niet eenen sak graen, niettegenstaende de voorgaende ordonantie ter mart gebragt, zoodat men nu voorsiet dat er geen graen zal ter mart gebragt worden dan naer den ougst, die nu door het aenhoudende regenachtig weder zeer vertraegt wordt.

[p. 53]

(2 augusti 1795)

- fol. 108 - Op den 2 augusti, feestdag van O.L.V. van Porconcula⁽¹⁸⁴⁾, geviert wordende in de kercke der eerw. paters Recoletten, zijn in dezelve kercke wegens desen feestdag de goddelijcke diensten als naer gewoonte verrigt geworden, dog in den naermiddag is alleen de processie die men gewoon was langs verscheijde straeten deser stadt te draegen, langs den pand omgedregen geworden. Ook en is desen naermiddag vanuijt de parochiale kercken van St.-Jacobs en St.-Anne, wegens den laesten dag van den feestdag der zelver octave geen processien omgedregen geworden.

(184) Zie MV. 1790, p. 88 en p. 199, n. 340.

(3 en 4 augusti 1795)

Op den 3 en 4 augusti is volgens het voorgaende hallegebodt in d'halle het roggenmeel aen alle degone tot dies kaerten bekomen hebben, in beste order afgelevert geworden, hetzelve roggemeel vermengelt met sucrioen zonder eenigen tegenseg tegens 5 orjens het pond of tegen vier livres het pond betaelt wordende.

Den 4 deser, feestag van de H. Walburga en H. Dominicus en zijn vanuijt de parochiale kercke van St.-Walburge en eerw. paters Predrekheeren als naer gewoonte geene processien omgedregen geworden. CXLIV gaset van 3 augusti, waerin de vrede artikelen tusschen den koning van Spangnen en Vranrijk vermelt zijn.

(5 augusti 1795)

- fol. 109 - Op den 5 augusti is bij orders van de municipaliteijt van 't stadthuijs afgekondigt een besluijt waerbij zij verbiet van voortaen zonder haere voorafgaende toestemminge eenige publicke feesten of spelen aen te regten ofte oeffenen, op straffe van 50 livres tournois in numeraire of in assignaten volgens cours te betaelen door ider persoon die daerin zal medegewerkt hebben. De ouders zullen verantwoordelijk zijn voor de overtreding van hunne kinders, de meesters en vrouwen voor hunne diensboden⁽¹⁸⁵⁾. Dit verbodt is aldus afgekondigt om de disorders die op verscheijde plaetsen van 't Brugsche Vrije voorvallen in de schietbal en andere feesten die er niettegenstaende de ongeluckige tijdtsomstandigheden gehouden worden. Zijnde sondag gepasseert op de parochie van Loppem een overgroot disorder voorgevallen in gaeijbolfeest waerdoor verscheijde swaerlijk gekwest zijn geworden.

Desen naermiddag saeg men aen d'hoeken der straete geafixeert een besluijt van de representanten van 't volk waerin onder ander geseijt wordt dat de geforceerde betaelingen gedaen sedert den 9 prairial of 28 meij lestleden van geen weerde verklaert worden die in assignaten gedaen zijn, etc. Zulks is van 't stadthuijs niet afgekondigt zoodat hetzelve bij orders van de municipaliteijt alwaer het geplakt was is door stadtsbediende afgetrokken geworden.

(185) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 356r.

(6 augusti 1795)

Op den 6 augusti om 11 uren 's morgens wiert van 't stadthuijs afgekondigt dat de vrede met den koning van Spangnen en de Fransche gesloten is geworden, waerom seffens tot 1 uren op 't carilion gespeelt wiert gelijk ook van 12 tot 1 uren alle de klokken der stadt luijdeden en eenige drijcaleurige vaendels door de borgers uijtgesteken wierden⁽¹⁸⁶⁾. CXLV gaset van 6 augusti, etc.

(186) Er werd op 22 juli in Bazel vrede gesloten tussen Frankrijk en Spanje (J. GODECHOT, La Révolution française, o.c., p. 186-187).

(7 augusti 1795)

- fol. 110 - Op den 7 augusti zijnde decadi of den 20 thermidor of badmaendt, genaemt sluijse⁽¹⁸⁷⁾, toegewijt aen den akkerbouw, zooals in den amnanak kan gesien worden, wierden uijt verscheijde huijsen de drijcaluerige vaendels uijtgesteken, dog alzoo daernae weijnig of niet meer gesien wordt, schijnt zulks maer meer te zijn voor diegone zulks begeeren te doen, temeer omdat in Vrankrijk zelfs den zoogenaemden sotten decadi bij menige niet meer geviert wordt en nu reets als voorheen den sondag bij veele geviert wordt. Zoo wegens het feest van den decadi als wegens den vrede met den koning van Spangnen wiert op heden van 11 tot 1 uren en van 3 tot 4 uren op 't carilion gespeelt gelijk ook van 12 tot 1 uren als gisteren alle de klokken deser stadt geluijd wierden.

(187) De benaming voor de decade die overeenstemt met 7 augustus 1795 was écluse: sluis.

[p. 54]

(8 augusti 1795)

Op den 8 augusti zijnde martdag wierden van op de marten en langs verscheijde straeten alle de visch en andere kraemen op verscheijde bekwaeme plaetsen bij order van de municipaliteijt saemengestelt om dus de marten voor de passagie suijver te houden, om geene belemmering toe te brengen aen de transporten der waeren die naer de marten zullen gebragt worden, naer welke nu sedert lang niet gesien was. Niettegenstaende alle de voorsorgen die er genomen worden, en is er heden nog niet eenen sak graen ter mart gebragt geworden.

Om 11 uren van desen morgen is bij orders van de representanten - fol. 111 - van 't volk van 't stadthuijs afgekondigt eene proclamatie waerbij van geender weerde verklaert worden alle geforceerde betaelingen die in assignaten au pair gedaen zijn, sedert den 9 parical, den 28 meij, sedert de tweede imkomste der Fransche troupen in 't Nederland, dog alzoo men niet weet of zulks verstaen wordt sedert den 28 meij 1794 of 1795, verwagt men dat diesaengaende nog naedere explicatien zullen gedaen worden⁽¹⁸⁸⁾.

Van 11 tot 1 uren van desen morgen speelde het carilion op den thoren, wanneer ook van 12 tot 1 uren wegens den vrede met Spangjen alle de klokken der stadt geluijt wierden.

Heden over den noen zijn aengekomen drij batalions Fransche troupen van Gend, die alle twee en twee bij de borgers in de sesdendeelen F., A. en B. beleijt wierden.

(188) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 356v.-357r.

(10 augusti 1795)

Op den 10 augusti zijn 's morgens om vijf uren van de voormelde aengekomen troupen naer Iper en Oostende vertrokken, twee batalions bestaende in circa 1500 mannen, van welke men weet dat veele hunne congé bekomen hebben, want het gerugt nu algemeen is dat den vrede met het Duijtsch Rijk en met den keijser tusschen de Fransche nu ook gesloten is, die men zegt eerstdaegs te zullen afgekondigt worden.

Heden is bij orders van de representanten des volks afgekondigt van 't stadthuijs dat alle de requisitien in de Nederlanden afgeschaft zijn en dat de thienden der geestelijcke ten behoeve van de Fransche legers zullen geheven worden, mits aen dezelve geestelijcke eene behoorlijcke schaedeloostellinge zal gedaen worden⁽¹⁸⁹⁾. CXLVI gaset van 10 augusti, etc.

(189) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 357r.-359r. Het betreft hier het betalen van de tienden, niet langer aan de geestelijkheid, maar wel aan de overheid.

(11 augusti 1795)

- fol. 112 - Op den 11 augusti is bij orders van de municipaliteijt van 't stadthuijs afgekondigt eene proclamatie waerin geboden wordt aen alle besitters, aentrekkers, ontfangers of administrateurs der thienden gesitueert binnen Brugge of ardondissement van diere, mitsgaeders appandansche of contribituansche heerlijkheden, dat zij binnen de agt daegen naer de publicatie deser ter greffie van de kaemer 's Landts van den Vrijen moeten overbrengen eenen dobbelen staet der gelegentheijd en weerde der zelve thienden, op straffe van elk in hun besonder daervoor te moeten verantwoorden⁽¹⁹⁰⁾.

(190) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 359r.-359v. Appendante en contribuante heerlijkheden zijn termen die nog behoren tot de Ancien Régime-indeling van het Brugse Vrije: zie infra, n. 295.

(13 augusti 1795)

Op den 13 augusti is in 't licht verschenen, welke versaemeling sub N. kan gesien worden, vertoonschrift aen het Fransch volk, voor Marie-Therese Charlotte de Bourbon, dochter van Ludovicus den XVI, gewesen koning der Franschen, opgesloten in den thoren des tempels, etc., in welk het naegeslagt zal ontdekken de schrikkelijkheden die aen de koninglijcke familie aengedaen zijn, die voorwaer in de laetere tijden niet zonder siddering zullen konnen gelesen worden.

Heden zijn aengekomen ontrent 1000 mannen Fransche troupen die tot groot overlast der borgers in de sesdendeelen C en D. zijn beleijt geworden. CXLVII gaset van 13 augusti, etc.

(15 augusti 1795)

- fol. 113 - Op den 15 augusti, feestdag van de Hemelvaert van de H. Maget Maria, en is vanuijt de capelle van Blendekens gasthuijs geene processie omgedraegen geworden. Dien dag die jaerelijks langs dien kant van de stadt zoo

[p. 55]

luijsterlijk geviert plagt te worden, is heden geweest als eenen anderen dag en zoo gerust geweest alsof 't dien feestdag niet zoud hebben geweest, nog huijsen nog straeten met geene versieringen verciert zijnde welke jaerelijks aldaer in overvloet gepleegt wiert. Des avons nogtans zijn langs den toer eenige vruegdevieren ontsteken geworden.

(16 augusti 1795)

Op den 16 augusti is van 't stadthuijs bij besluijt van de middenlandsche bestieringe afgekondigt dat de spoedigste maetregelen moeten genomen worden om de calsijdewegen te vermaeken en dat niemant vrij zal zijn van de rechten der barrieren te betaelen, uijtgenomen de krijgslieden en militaire waegens⁽¹⁹¹⁾.

Heden in de kerk van St.-Walburge geviert wordende den feestdag van den H. Rochus en is als naer jaerelijksche (gewoonte) vanuijt dezelve kerke ook geene processie omgedraegen geworden.

(191) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 359v.-360v.

(17 augusti 1795)

Op den 17 augusti wiert wegens den veriaerdag van den val des Franschen troon is binnen dese stadt Brugge, gelijk door heele het Nederland gedaen wordt, eene pligtige feest geviert, welke met de aenspraeken die er gedaen zijn in den nomber XXVI van de Brugsche gasette van den 19 deser kan gesien worden. Behalvens het geduerig - fol. 114 - gedommel der klokken en 't speelen van 't carilion tot 's avons laet, als in dezelve gasette vermelt, wierden ook uijt alle huijsen de drijcaleurige vaendels uijtgesteken.

Heden ook den decadi zijnde den 30 thermidor of badmaent, genaemt molen⁽¹⁹²⁾, toegewijt aen de vernuftheijd, zooals in den almanak kan gesien worden, geviert wordende. CXLVIII gasette van den 17 augusti, etc.

(192) De benaming voor de decade die overeenstemt met 17 augustus 1795 was moulin: molen.
Middenlands bestuur: Centraal bestuur te Brussel.

(19 en 20 augusti 1795)

Op den 19 en 20 augusti zijn er langs verscheijde poorten wederom een merkelijcken nomber Fransche troupen aengekomen en op den 20 's morgens vroeg een grooter nomber langs den kant van Vranrijk vertrokken. Alle de troupen worden nog geduerig op hun arrivement tot groot overlast bij de borgers geplaest, zoodat men nu door de geduerige plaetsing en erplaetsing nauwelijks eene week daeraf meer vrij zijn zonder soldaeten van alle slag te moeten logeeren, het welk aen groot en kleijn zoodaenig begint te verveelen dat men in 't algemeen als met eene vreese bevangen is, zoo haest men den trommel hoort slaen, dat er troupen aenkomen, dog d'hope dat alle onse ongelukken haest in een volle vrede zullen eijndigen, want er nergens gevogten wordt, stelt elk eenigsints gerust, dunkende haest van het schrikkelijk jok ontslaegen te worden. CXLXI gaset van 20 augusti, etc.

(22 augusti 1795)

- fol. 115 - Op den 22 augusti heeft men tot elks overgroot genoegen, dog nog niet tot elks voldoeninge, sedert het cesseeren der graenmart, dat meer als 10 maenden geleden is, het eerste graen sien op de mart verkoopen, bestaende in ontrent twintig sakken rogge, die tegen 12 schellingen cours de maet, in 't beste order aen elk die hun presenteerden ider een vat uijtgemeten wiert. Nu dat den hemel den ougst met een gewenscht weder gelieft te segenen, verhoopt men dat haest de marten, hoewel veel dierder, als voorheen zullen floreeren, temeer omdat er nu geen questie meer is van te koopen in gelt of assignaten die maer meer volgens cours konnen betaelt worden. Het voorsien der graenmart is nu zooveel te noodsaekelijcker geworden omdat er geen graen meer uijt het magasijn in d'halle gegeven wordt, zoodat den noodt aen graen tegenwoordig algemeen geworden is en veele bijnae van gebrek moeten sterven, waerom hoogstnoodig in 't formeeren der graenmart zelfs door strenge middelen zal moeten voorsien worden.

(24 augusti 1795)

Op den 24 augusti wiert men ten vollen ondurigt nopende eene verbreijde tijding sedert eergisteren dat er ontrent Gistel eenen man deerlijk vermoort was,

[p. 56]

dog heden verneemt men met sekerheijd zulks besijden de waerheijd te zijn en dat die maere alleen verbreijt is geworden, doordien eenen man langs den weg aldaer hadde gevonden een ledere geltbandaliere die opengesneden was, die vermeijnt wiert te zijn van een man die vermoort was. CL gaset van 24 augusti, etc.

(25 augusti 1795)

- fol. 116 - Op den 25 augusti vernam men 's morgens dat geduerende desen nagt verscheijde moetwilligheden waeren gepleegt, onder andere zijn alle de glaesevensters in een huijs van siegte reputatie in de Besemstraete⁽¹⁹³⁾ ingeslegen, zoodaenig dat dit huijs is moeten op heden gesloten worden.

De vrouw van eenen biervoerder is met haeren man van buijten komende, door eenige Fransche soldaeten aengerant en hebben haer haere juweelen afgetrokken waemaer zij dezelve naer de carserne hebben medegesleept en geduerende desen nagt zeer mishandelt hebben. Weijnig nagten passeeren der zonder dat men diergelijcke ongeluckige voorvallen niet ziet gebueren, waerom zonder vreese 's avons langs de stadt niet meer gegaen wordt.

(193) De Bezemstraat is hier vermoedelijk de Niklaas Desparsstraat en niet de huidige Mortierstraat, zie ook K. ROTSAERT, o.c., p. 22. over de reputatie van de huizen in de Bezemstraat.

(27 en 28 augusti 1795)

Op den 27 en 28 augusti is in d'halle volgens een voorafgaend hallegebodt van de municipaliteijt op de verregaende gedaene klagten wederom aen degone kaerten bekomen het roggemeel uijtgewegen tegens 5 orjens het pond of tegen vier livres in assignaten volgens kues des koopers, zijnde in die distributie het beste order onderhouden geworden⁽¹⁹⁴⁾.

Heden den 27 zijnde decadi of den 10 fructidor of fruijtmaendt, genaemt leeder⁽¹⁹⁵⁾, toegewijt aen onse voorvaders, als in den almanak te zien is, wiert desen morgen en 's middags als naer gewoonte op 't carilion gespeelt, in eenige huijsen ook het drijcaleurig vaendel uijtgesteken wordende. CLI gaset van 27 augusti, etc.

(194) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 362r.-362v.

(195) De benaming voor de decade die overeenstemt met 27 augustus 1795 was échelle: ladder.

(29 augusti 1795)

- fol. 117 - Op den 29 augusti is van 't stadthuijs bij orders van de verbeelders van het Fransch volk afgekondigt een besluijt waerbij het gebodt vernieuwt wordt van de thienden van desen jaere stiptelijk in te zaemelen en dat alle de thienden toebehoorende aen den geestelijcken staet stiptelijk ten profijte van de Fransche republijcke zullen geheven worden⁽¹⁹⁶⁾.

Heden heeft men tot elks genoegen de graenmart zien beginnen herleven, de nieuwe terwe tot 16 à 17 en de rogge tot 9 à 10 schellingen de maete verkogt wordende.

(196) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 362v.-363v.

(30 augusti 1795)

Op den 30 augusti is van 't stadthuijs bij orders van de verbeelders van 't Fransch volk afgekondigt dat de wetten op 't verbodt der uijtvoeringen van de levensmiddelen zullen agtervolgt worden volgens hunne wesentheijd en inhout, in 't Nederland en in de daer ontrent liggende landen, beset door het Fransche leger, voor hetgene raekt de terwe, de rogge, de gerste, de haever, de spelte⁽¹⁹⁷⁾ en den boekweijt voor het vee en het vleesch van 't vleeschhuijs⁽¹⁹⁸⁾.

Desen naermiddag geduerende het lof in de Recolettekercke was ider zeer ontstelt doordien twee Fransche soldaeten hadden bestaen eenen steen door de glasevensters van dezelve kercke te werpen, waerdoor er verscheijde persoonen uijt de kerk gevlugt waeren.

(197) Spelt, een soort grove tarwe.

(198) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 363v.

(31 augusti 1795)

Op den 31 augusti CLII gasette van Gend, etc.