Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794
(1989)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd(November)(1 november 1794)Op den 1 november en is wegens het feest van Alle Heijlige in de cathedraele kercke naer de hoogmisse den apostelijcken segen met vollen aflaet niet gegeven wegens de afwesigheijd van onsen eerw. heer bisschop, die zoo men aen 't zeggen van veele geloof mag geven, reets van hertszeer overleden isGa naar eind(148). Ontrent den avond kwaemen ontrent 1000 mannen Fransche troupen van den kant van Oostende aen die den volgenden morgen vertrokken zijn. | |
(3 november 1794)Op den 3 november was het als peerdemart op de Vrijdagmart door de menige aengekomen peerden van het land van den Vrijen, van welke een groot getal voor den dienst der Fransche legers van de landtslieden zijn ontweert geworden. Heden siet men aen 't stadthuijs en aen 't Vrije het drijcaleurig vaendel waeijen, zonder te weten wat zulks voor oorsaek mag zijn. (LXVI gaset van den 3 november, etc.). | |
(5 november 1794)- fol. 114 - Op den 5 november wiert bij hallegebode om 11 uren 's morgens van 't stadthuijs afgekondigt eene wijtloopige Fransche proclamatie die seffens geaffixeert wiert, voor tijtel hebbende: ‘Aen de inwoonders van 't Nederland en andere overwonnen landen’, zooals men dezelve zien in N. XIII en in de volgende nomeros van de Vaderlandtsche Gasette van Gend die nu drij mael ter weke uijtgegeven wordt en in eene heele versaemelinge zal konnen gesien worden. Die proclamatie die aldaer wijtloopig kan gesien worden behelst veele saeken waerdoor menige bevreesde nu eenigsints geruster gestelt worden. | |
[pagina 158]
| |
van Gend gecoloqueert te worden, twee jongelingen deser stadt, als wettelijk overtuijgt zijnde van ledent eenigen tijdt verscheijde dieften begaen te hebben. Om 9 uren van desen morgen wierden ook uijt de vangenisse op eenen waegen geplaest en naer Brussel vervoert de heeren Triest en Herregots welke sedert eenige daegen er verdagt zijn van te hebben gecomponeert een valsch pasport waermede den laesten langs Naemen naer de vereenigde legers hadt konnen gaenGa naar eind(149). In 't algemeen is men voor hun bevreest om het streng regt dat tot Brussel over alle pligtige door revolutionaire regtsbank gedaen wordt. (LXVII gaset van 6 november, etc.). | |
(8 november 1794)- fol. 115 - Op den 8 november, zijnde martdag, was het wederom zeer ongerust en het gedroom aen 't Boterhuijs en aen d'Halle zoo groot dat er wederom verscheijde vrouwspersoonen deerlijk gewont wierden. In den naermiddag was men niet zonder reden voor eenen obstant bevreest, omdat er voor meer als 400 vrouwlieden geen graen meer was en dese troupwijs naer den Franschen commandant der stadt liepen, die hun nog voor dese reijse contenteerde in belofte dat er op alles toekomenden saterdag beter zoud voorsien worden.
Om 11 uren van desen morgen is van 't stadtshuijs afgekondigt eene wijtloopige ordonantie nopende het vervangen van de pioniers van Duijekercke, in welkers plaetse tegens den 17 deser andere moeten besorgt worden, welk last wederom op de wijse als lest aen de wijkmeesters is geordoneert en opgeleijt gewordenGa naar eind(150). | |
(10 november 1794)Op den 10 november om 10 uren 's morgens is bij orders van den commandant der stadt van 't stadthuijs afgekondigt dat de gewichtige sterkte van Maestrict den 14 brumaire door de Fransche troupen is verovert geworden met alle de omstandigheden zooals in de gasetten kan gesien wordenGa naar eind(151). Ter oorsaeke van welke merkweerdige victorie door 't magistraet deser stadt is geordoneert geworden het carilion van 12 tot 1 uren en van 3 tot 5 uren te speelen en geduerende die uren alle de klokken der stadt te doen luijden, hetwelk op heden plaetse hadde. Om die victorie die mogelijks de heele saek zal beslissen zijn desen avond ook verscheijde huijsen der Franschgesinde verlicht geworden. (LXVIII gaset van 10 november, etc.). | |
(11 november 1794)- fol. 116 - Op den 11 november saeg men van 's morgens wederom aen d'huijsen der Franschgesinde de drijcaleurige vaendels waeijen wegens de aengekomen tijdinge dat de stadt Niwegen door de legers der Fransche republicke is verovert gewordenGa naar eind(152). Van 12 tot 1 uren speelde het carilion op den thoren en alle de klokken der stadt luijdeden, hetwelk in den naermiddag van 3 tot 5 uren gelijk gisteren herhaelt wiert, zijnde ook desen avond eenige huijsen van de Franschgesinde gelijk gisteren verlicht geworden. | |
(13 november 1794)Op den 13 november wiert in de kercke van de eerw. paters Predikheeren gehouden de octave voor de overledene onder den tijtel van O.L.V. van den Roosencrans, op de forme als in 't jaer 1790 ingestelt voor de patriotten of overleden vaderlanders, zoodat men in 't algemeen verwondert is dat dese diensten nu nog door de Fransche republicke gedoogt wordenGa naar eind(153). Nu is de kercke der zelve paters een volkomen magasijn en de diensten worden zooveel mogelijk in eene bueke van den pand gedaen. Heden heeft het carilion op d'uren dat sedert eenige daegen stil gestaen heeft, beginnen te speelen en in plaets van airden of liedekens die er op stonden zijn dezelve in Fransche airden verandert gewordenGa naar eind(154). Heden zijn de waepens op d'Halle nevens het beelt van O.L.V. hangende van beijde zijden op orders van de Fransche republicke afgedaen gewordenGa naar eind(155). Om 11 uren is bij hallegebode afgekondigt gelijk ook door 't heele land van 't Brugsche Vrije, dat er om de verminderinge van het | |
[pagina 159]
| |
hoorenvee geene kalvers meer vermogen geslagt te worden dan dezelve compleet 6 weken oudt zijn, op pene van eene verbuerte van 30 pond parasijse voor elk kalf dat anders zal geslagt wordenGa naar eind(156). (LXIX gaset van 13 november, etc.). | |
(14 november 1794)- fol. 117 - Op den 14 november is van 't stadthuijs bij orders van 't magistraet afgekondigt eene wijtloopige proclamatie behelsende dat den heere ende wet om zooveel mogelijk te voorkomen het disorder dat wekelijks op de martdaegen plaetse heeft, ordoneert dat alle de vrouwspersoonen graen noodig hebbende hun op de martdaegen moeten begeven boven op d'Halle waer de foire gehouden wordGa naar eind(157). Van ten 11 tot 12 1/2 uren zal elk op dese plaetse toegelaeten worden en welke ure verschenen zijnde zal er niemant meer ingelaeten worden. Men zal nauwkuerig letten dat er niet meer als eene uijt elk huijsgesin buertwijs van graen zal bedient worden en alle degone die eenige attroupperingen, stootingen of disorders zullen veroorsaeken zullen seffens in egte van vangenis beweegt worden. | |
(15 november 1794)Op den 15 november, niettegenstaende alle de mogelijcke genomen voorsorgen, saeg men 's morgens aen 't Boterhuijs de grootste disorders en door het groot gedroom vele vrouwspersoonen door de verdobbelde wagten der Fransche gekwest afkomen. Op de graenemart ging het wat beter, behalvens dat er door de groote menigte veele vrouwspersoonen van de trappen gesmeten en jammerlijk gekwest wierden. | |
(17 november 1794)Op den 17 november zijn ingevolgen de genomen maetregelen hiervooren verhandelt, om 9 uren 's morgens vanuijt d'Halle naer Duijnkercke vertrokken 200 pioniers, alle door de wijkmeesters ten koste der gebuerten besorgt, die welke de 200 over circa 30 daegen vertrokken zullen afgelost worden. (LXX Baset van 17 november, etc.). | |
(19 november 1794)- fol. 118 - Op den 19 november is bij orders van de Fransche republicke van 't stadthuijs afgekondigt dat alle degone die goederen gelevert hebben, zoo aen de Fransche agentie in den Eechoute als elders, versogt en geordoneert worden ten stadthuijse over te brengen eene nota van alle de goederen die sij ten dienste van de Fransche republicke gelevert hebben, om hierdoor te konnen zien of alle die goederen nog in wesen zijn of getrouwelijk zijn overgelevert gewordenGa naar eind(158). Nu weet men ondertusschen dat er twee gedeputeerde van de conventie van Parijs binnen dese stadt zijn aengekomen om van alle het verrigte nauwkuerige inspectie te nemen en dat op hunne orders seffens alle de goederen in de requisitien gelevert zijn versegelt geworden, terwijl er zoo binnen dese stadt als in alle andere van 't Nederland vermoed wordt dat verscheijde aengestelde agenten op hun eijgen chef en mogelijks voor hun eijgen baet requisitien, teenemael onnoodig voor de legers, hebben doen opbrengen, waerdoor het bijnae onseggelijk is hoedaenig den koophandel hierdoor nu gestremt wordt. | |
(20 november 1794)Op den 20 november gelijk op den volgenden dag wiert in 't stadthuijs door den stokhouder Bouvaert in Fransche livres verkogt, eene versaemelinge van boeken, schilderijen, raritijten, etc., zooals uijt de catalogien te zien is. nu worden ook alle andere venditien in Fransche livres gehouden en de visch in de mijne in dezelve verkogt zoodat men het Nederland nu regt het papiereland noemen mag. (LXXI gaset van 20 november, etc.). | |
[pagina 160]
| |
martdag wederom zeer ongerustig en het gedroom wegens de menigte zoo groot dat er door de verdobbelde wagten Fransche militaire verscheijde vrouwspersoonen jammerlijk gekwest wierden, welke men tot elks hertseer bebloet langs verscheijde zijden saeg afkomen. De besonderste oorsaeke hiervan is de schaerheijd zoo van boter als graen en dat de duijsenden versaemelde vrouwspersoonen hun alle tegelijk weeren om d'eerste bedient te worden, om dus gelijk het alle martdag gebuert van die waeren niet ontbloot te zijn. Ach, gaeve den hemel! dat wij nog eens mogten sien door eenen gewenschten vrede die van elk verwagt word, dat alle die ongehoorde troubelen mogten eijndigen en dat de marten als ordinaire mogten gehouden worden. | |
(24 november 1794)Op den 24 november is er met allen spoet in 't huijs van d'heer Potter op den Dijver, die wegens de troubelen gelijk menige andere nog absent is, een begin gemakt tot de betaelinge in assignaten van de menigvuldige gedaene requisitien binnen dese stadt, zijnde alle de plaetsen waer er goederen liggen door de Fransche agenten in requisitie gestelt, gesloten en versegelt, waeruijt men vermoed dat er veele goederen onwettig afgeperst zullen wedergegeven worden. Den spoet die de Fransche nu in die betaelingen [makt], makt dat er een eijnde van die gewichtige staetsomwenteling op handen is. (LXXII gaset van den 24 november, etc.). | |
(26 november 1794)- fol. 120 - Op den 26 november is bij hallegebode van 't stadthuijs afgekondigt eene wijtloopige Fransche proclamatie uijt Brussel, hooftsaekelijk behelsende dat alle de vrouwspersoonen uijt Vranrijk die bij de legers onnoodig zijn, van den soldaet tot den generael af die zig in de veroverde landen bevinden, zig binnen den derden daege moeten begeven in 't binnenste van Vranrijk, op pene van in faute blijvende tot den vrede te zullen opgesloten worden, behalvens alle degone door swangerheijd of siekte onbekwaem zijn zig aldaer te vertransporteeren, alle degone van dese landen getrouwt met eenige Franschmans, zoo van de troupen als andere, vermogen in hunne geboorteplaets te verblijven totdat diesaengaende naeder zal gedisponeert wordenGa naar eind(159). Door alle de nieuwsblaederen die niet als van vrede spreeken en door het doen vertrekken van de Fransche vrouwspersoonen, begint men nu den moed te hervatten dat er eerstdaegs een eijnde van al onse rampen staet gemakt te worden. | |
(27 november 1794)Op den 27 november was er aen het huijs van sr. Bogaert bij de Vischmart een volkomen obstant teweeg doordien er door het volk voorgegeven wiert en klagten gedaen waeren dat den zelven Bogaert de raepolie boven het maximum hadde willen verkopen, waerom den zelven in egtenis gestelt zijnde het volk heden aldaer de olie voor twee livres den stoopGa naar eind(160) met gewelt deed uijtmeten. Dog in den naermiddag eene millitaire wagt, zoo peerde- als voetvolk toegekomen zijnde, is het volk verdreven en den teweeg zijnden obstant gestilt geworden en den zelven Bogaert is ook uijt de vangenis geslaekt geworden. (LXXIII gaset van 27 november, etc.). | |
(28 november 1794)- fol. 121 - Op den 28 november wiert van 't stadthuijs bij hallegebode en trommelinge afgekondigt dat om zooveel mogelijk te voorkomen de ongelucken die op de martdaegen voorvallen, voortaen de botermart van 11 tot 12 1/2 uren in 't Boterhuijs zal gehouden wordenGa naar eind(161). De vrouwspersoonen die van boter zullen willen bedient worden, zullen langs de Naeldestraete ingelaeten en langs den anderen kant bedient zijnde, uijtgelaeten worden. Om de wanorders waer 't mogelijk nog meer te voorkomen, is er vanwegens den | |
[pagina 161]
| |
Franschen commandant deser stadt Lacombe, van 't stadthuijs afgekondigt eene strenge proclamatie voor tijtel hebbende: ‘Vrijheijd, gelijkheijd’, welke versaemeling sub N. kan gesien wordenGa naar eind(162). Alle welke niettegenstaende strenge proclamatien was het op den volgenden martdag van den 29 november wederom zeer ongerust, zooverre dat op d'Halle om graen te bekomen een vrouwspersoon doodtgedroomt wiert naer een fusikslag op 't hooft bekomen te hebben en dat verscheijde andere in 't gedrang jammerlijk gekwest wierden. | |
(30 november 1794)Op den 30 november wiert van de predikstoelen afgekondigt dat onsen eerw. heer bisschop Felix Guillialmus Brenart op den 26 deser te Francfort het tijdelijk met het eeuwig verwisselt heeft, naer eene smertelijcke siekte en naer nu sedert eenige maenden zijne herderlijcke kudde, stadt en paleijs verlaeten te hebben, etc. van welcke breeder moet verhandelt worden. |
|