Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794
(1989)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd(Oktober)(2 oktober 1794)Op den 2 oktober, zijnde het feest van de H. EngelsbewaerdersGa naar eind(129), saeg men in de parochiale kercke van O.L.V. wegens des zelfs octave als naer jaerelijksche gewoonte geenen autaer in 't midden der kerke geplaest, de diensten op den autaer van de H. Engelsbewaerders gedaen wordende zonder het minste zilverwerk op dezelve, want zoo in dese kerke als in alle andere het zilver tot voldoening van de contributie gesmolten is. Op den eersten dag sondag onder d'octave en laesten dag zal een solemnele misse en sermoen gedaen worden en op d'ander dagen tot vermindering der costen alleen een lesende misse en lof. Desen avond is aengekomen de LVI en LVII [Gazette], welke nu volgens d'annonce tweemael ter week zal uijtgegeven worden. | |
[pagina 153]
| |
(3 oktober 1794)- fol. 104 - Op den 3 oktober wiert 's morgens van 't stadthuijs afgekondigt eene proclamatie uijt Brussel, die elk in de grootste verslaegentheijd dompelt, te weten dat alle het graen, tarwe, rogge, haver, hoeij en stroij van den ougst van de heele uijtgestrektheijd van 't Nederland en veroverde landen voor d'helft in requisitie gestelt is voor de legers der Fransche republicke, welke binnen de 15 daegen te rekenen van den 5 october in de magasijnen van de Fansche republicke moet gestort worden, op pene dat de overtreders als vijanden van de Fransche republicke zullen aensien wordenGa naar eind(130). Wat eenen hongersnoot en heeft men uijt die verbaesende ordonantie niet te verwagten nu reets het derde van den ougst alom ontnomen zijnde. Nu siet men oogblijkelijk dat de drij vervaerende geessels des hemels van pest, oorloog en dieren tijdt ons gaen overvallen, want men rekent binnen dese stadt door de woedende plaege van den rooden loop geduerende de gepasseerde maendt ontrent 1000 persoonen weggerukt te zijn, die nu alle vanuijt het huijs van den overleden regt in de putten begraeven worden. | |
(4 oktober 1794)Op den 4 oktober van 's morgens ten vier uren stonden aen het Boterhuijs honderden vrouwlieden om boter te konnen bekomen, van welke veele naer meer als vier uren in een groot gedroom gestaen te hebben nog moesten zonder boter naer huijs keeren, welk gedruijs en gedroom in d'Halle om graen te bekomen desen naermiddag niet minder was, zijnde ook veele zonder graen te bekomen moeten naer huijs keeren. | |
(6 oktober 1794)Op den 6 oktober wierden van 't stadthuijs afgekondigt verscheijde proclamatien uijt Brussel, waerbij onder ander eene premie belooft wordt voor die voor den 30 venderimaire hunne graenen zullen in de magasijnen storten, zijnde verders dese proclamatien te zien in de LVIII gasette van Gend die desen avond is uijtgegeven geworden. | |
(7 oktober 1794)- fol. 105 - Op den 7 oktober is van 't stadthuijs bij orders van 't magistraet deser stadt afgekondigt eene ordonantie, behelsende dat den heere ende wet ondervint dat er geduerig meer ende meer frauden worden begaen op de provenciale regten en impositien, en waerin stiptelijk willende voorsien en doen onderhouden alle de ordonantien ten desen opsigt voorgaendelijk gepubliceert, ordoneeren aen alle garden en commisen hierop eene waekende ooge te houden, zullen alle degone hierin in gebreke blijvende seffens van hunne amploijen berooft wordenGa naar eind(131).
Geduerende desen naermiddag heeft men een hevige canonade langs den kant van Oostende gehoort en in den avond kwaemen veele Fransche troupen gedisperseert in dese stadt met eenige stukken canon en bagasewaegens, 't welk ons ongerust makte, dog op den 8 deser vertrokken de troupen en canons naer het groot leger en men verneemt dat de canonade geweest heeft het proberen van de canons die men op de batterijen van Oostende gedaen heeft. | |
(9 oktober 1794)Op den 9 oktober wiert van 't stadthuijs bij hallegebode afgekondigt dat andermael voor den dienst der Fransche republicke in requisitie gestelt zijn de witte, groene, geele en blouwe laekenen en sergen ofte saeijen die door de eijgenaers op hunne responsabiliteijt op morgen in d'abdije van den Eechoute moeten overgedregen wordenGa naar eind(132). Een tweede requisitie behelst dat alle de holle blokken of klompen die er in de stadt bevonden worden in requisitie zijn en dat daeraf door d'eijgenaers eene nauwkuerige lijste moet overgebragt worden, dus ziet men dat ongeluckig nog groote nog kleene negotie meer gerust gelaeten wordGa naar eind(133). (LIX gasette van den 9 october, etc.). | |
[pagina 154]
| |
(10 oktober 1794)- fol. 106 - Op den 10 oktober wiert van 't stadthuijs bij hallegebode afgekondigt een wijtloopige afkondinge behelsende dat de aldergevaerelijkste plaege van het snot onder de peerden zoo van de republicke als veroverde landen zig alom veropenbaert, welke de droefste gevolgen voorspellende, wordt er aen eenigelijk, peerden onder hun besit hebbende, hunne stallen te witten met ongeblust kalk en de kribben en rosteelen te wasschen met kookende looge van houtasschen, wordende voorders belast aen alle die eenige peerden stallen de peerden met het snot aen de municipaliteijt over te brengenGa naar eind(134). Eene twede proclamatie behelst dat er op de menigvuldige klagten die er daegelijks worden gedaen tot Brussel op de onverdeeltheijd van de menige requisitien, eene commissie van twalf persoonen is aengestelt te weten: 6 uijt Brussel en 6 uijt Gend, om door dezelve in alle plaetsen nopende de requisitien de noodige maetregelen genomen te wordenGa naar eind(135). Heden zijn mij ter hant gekomen N. 1, 2, 3 van eene nieuwe inschrijvinge der Gendsche Gasette, welke veele nieuwigheden en waerheden behelsende, dezelve verders bekomende in eene versaemeling zal saemenvoegen. | |
(11 oktober 1794)Op den 11 oktober om 11 uren 's morgens wiert van 't stadthuijs bij hallegebode afgekondigt dat 's Hertogenbosch en de stadt Kuelen door de waepens der republicke verovert zijn, waerom er geordoneert wordt van 2 tot 4 uren het carillon op den thooren te speelen en alle de klokken der stadt te luijden, welke desen naermiddag gedaen wiertGa naar eind(136), des avons zelfs eenige huijsen der Franschgesinde verlicht wordende. Tusschen dees ongeluckige vruegdeteekens saeg men heden niet als de grootste droefheijd, menige wegens den martdag om 't bekomen van boter en graen bijnae doodtgedroomt wordende. | |
(12 oktober 1794)- fol. 107 - Op den 12 oktober, laesten dag van de octave van O.L.V. van den roosencrans, geviert wordende in de kercke der eerw. paters Predikheeren, wiert als naer jaerelijksche gewoonte gelijk op den eersten dag gedaen was vanuijt des zelfs kercke langs den Burg en Hoogstraete de gewone processie omgedregenGa naar eind(137), het beelt van O.L.V. van den roosencrans van alle des zelfs sieraeden van zilver tot den crans die gewonelijk rondt het beelt stont, ontbloot zijnde, gelijk nu die kercke en alle andere van alle zilvere en goude effecten berooft is om de quote, in de contributie gevraegt door de Fransche te konnen opbrengen. Nu zegt men zelfs dat de kercke van de eerw. paters Predikheeren dese weke zal gesloten worden om voor magasijn gebruijkt te worden. Zommige zeggen zulks alleen te zullen gebueren totdat door het gemelde convent zal opgebragt zijn de groote quote waerin hetzelve geschat is en andere zeggen alleen dat zoo dese kercke als verscheijde andere voor magasijnen zullen gebruijkt worden. | |
(13 oktober 1794)Op den 13 oktober wiert bij hallegebode en trommelinge aen eenider bekent gemakt dat alle degone van 18 tot 60 jaeren die willen dienen als ziekedienster in het hospitael militaire, in 't gewesen klooster der Carmeliterssen zullen boven hun onderhoud ontfangen 30 livres ter maendt, zoolang zij aldaer zullen noodig zijn, welke plaets voorseker aen de besmettelijkheijd die er heerst van niemant veel zal gesogt worden om te bedienenGa naar eind(138). (LX gaset 13 oktober, etc.). | |
(14 oktober 1794)- fol. 108 - Op den 14 oktober, feestdag van den H. Donatianus en vervolgens feestdag deser stadt, wiert dezelve op heden in de gemelde kercke, behalvens dat de diensten als naer gewoonte gedaen wierden, met geen meerder luijster doorgebragt alsof het een anderen dag zoude hebben geweest. Het geluijt was niet meer als van een klokke, op den hoogen autaer stonden 6 kopere candelaers en kruijs en geen rive of reliquekas stont in 't midden van den choor. Dien feestdag voorheen in die kerck met zoo veel pragt en luijster | |
[pagina 155]
| |
geviert spelt ons genoegsaem voort dat alle de kercken al haest van allen rijkdom en luijster voor godtsdienst zullen berooft worden. | |
(15 oktober 1794)Op den 15 oktober was men als van eenen donderslag getroffen op 't sien dat de kercke van de eerw. paters Predikheeren teenemael voor 't volk is gesloten geworden en op 't hooren dat men in dezelve reets besig is met de sieraeden, douxal en autaeren af te breken en op 't hooren dat die kerk inderdaedt tot een magasijn zal gebruijkt worden. Men zegt dat er in den pand eenen autaer Bestelt wordt en dat op dezelve tot alderstont dienst zal gedaen wordenGa naar eind(139). | |
(16 oktober 1794)Op den 16 oktober wiert van 't stadthuijs afgekondigt eene zeer wijtloopige proclamatie uijt Brussel, waerbij meer als 200 artikelen zoo van cruijdeniers, apotekers, drogisten, laekesnijders, merceniers, lijnwadiers als verscheijde andere waeren zoo van ambagten en neeringen met het hallaem in requisitie gestelt zijn, en van alle welcke binnen de ses daegen op de voormelde penen een nauwkuerige lijste van elk moet overgegeven wordenGa naar eind(140). (LXI gaset van 16 oktober, etc.). | |
(17 oktober 1794)- fol. 109 - Op den 17 oktober saeg men 's morgens niet zonder het grootste hertsheer des herten de kercke van de eerw. paters Predikheeren geopent en dezelve van nu af voor een volkomen magasijn van hoeij en stroij en tot eene peerdestal gebruijken. Den schoonen predikstoel, de zitsels en andere verbeeldingen zijn met planken afgeslaegen en de autaeren zijn van alle hunne sieraeden ontbloot, eene kleijne plaets tot het doen van dienst in den pand bereijt gemakt wordende. | |
(18 oktober 1794)Op den 18 oktober was het gedroom wegens den martdag wederom zoo groot, zoo aen 't Boterhuijs als aen d'Halle, dat er eene vrouw doodtgedroomt wiert en dat menige andere groote ongemacken ondergingen, welke zooveel te meer aen dees plaetsen veroorsakt wordt omdat aldaer nu het Fransch peerdevolk gebruijkt wordt. Om 12 uren is bij hallegebode bekent gemakt dat er tot slaeking van de pioniers nog tot Duijnkercke zijnde, tegens aenstaenden woensdag andere moeten besorgt worden, geene overste van familie zijnde, waermede de wijkmeesters zijn belast gewordenGa naar eind(141). | |
(19 oktober 1794)Op den 19 oktober werkte men met alle force in het magasijneeren van de Predikheerskercke en in den naermiddag wierden in dezelve meer dan 200 koeijbeesten ingestaelt. Nu is er in een bueke van den pand die geen communicatie met de kercke meer heeft eenen autaer opgereht aen welke ten besten mogelijk zijnde den godtsdienst voor, 't volk zooverre het mogelijk is verricht wordt. | |
(20 oktober 1794)Op den 20 oktober gingen alle de wijkmeesters en substituten rond hunne wijken en deden in plaets van lotinge, zoo sij geordoneert zijn, eene colecte rond ider van hunne wijk om dus volontairelijk elk in 't besonder de twee pioniers te konnen leveren waermede zij tegens overmorgen zijn belast geworden. (LXII gaset van 20 oktober, etc.). | |
(21 oktober 1794)- fol. 110 - Op den 21 oktober om 11 uren 's morgens verscheen in 't midden der Mart de heele Fransche besettinge deser stadt, zoo voet- als peerdevolk, zonder dat iemant wist wat hiervan ging geworden. De besettinge in een vierkant batalion geplaest zijnde wiert aen dezelve luijdkeels door den commandant deser stadt voorgelesen de proclamatie uijt Parijs, in de LXI gasette van den 16 deser vermelt, welke niets vermelt dan het doen ophouden | |
[pagina 156]
| |
van alle vreetheden en plonderingen en hoe de militaire zig ten desen opsicht in alle gevallen zal moeten gedraegen waerdoor elk nu wat geruster gestelt word. | |
(22 oktober 1794)Op den 22 oktober om 8 uren 's morgens verscheenen alle de wijkmeesters deser stadt in d'Halle elk met zijne twee mannen pioniers, welke aldaer opgeteekent zijnde om 10 uren vertrokken zijn naer Duijnkercken. Met het aenkomen van dese zullen de resteerende pioniers van Brugge aldaer zijnde, worden geslaekt, zoo ongeluckig weggedreven als hiervooren fol. 84 vermelt, en van welke reets meer als twee deelen van drij weggeloopen zijn omdat hunnen tijdt reets lang verlopen was. | |
(23 oktober 1794)Op den 23 oktober is mij ter hant gekomen eene ongeluckige sententie uijt Brussel, versaemeling sub N. te zien, in welke men siet hoe ongeluckig en om wat bueselingen d'heer d'HerbeGa naar eind(142), wonende deser stadt agter d'Halle, aldaer door de Fransche barbaersche buelen om hals gebragt en door den kop geschoten is en hoe alle zijne goederen van zijne vrouw en 6 levende kinderen door die barbaersche natie zijn verbuert geworden. Van alle slag van diergelijcke ongehoorde sententien siet men alle daege aen 't stadthuijs aengeplakt worden. (LXIII gaset van 23 oktober, etc.). | |
(24 oktober 1794)- fol. 111 - Op den 24 oktober is van 't stadthuijs afgekondigt eene wijtloopige proclamatie waerbij aen eenider toegelaeten wordt goederen te versnijden en te maeken dienstig voor de militaire bestaende in hemden, getten, lange brouken en vesten, etc., en die welke van die slag van goederen voor het eijnde van de Fransche maendt brumaire die goederen in de magasijnen zullen overleveren, zullen eene premie van vijf parcent boven de weerde betaelt wordenGa naar eind(143).
Om 6 uren van desen avond wierden alle de klokken deser stadt geluijt tot den 7 uren en het carilion weergalmde de locht tot den 8 uren wanneer er ook eenige huijsen deser stadt verlicht wierden, d'oorsaek van welke men des anderdaegs op den 25 oktober heeft vernomen te zijn de verovering door de Fransche van de stadt genaemt het Sas van Gend, Philipinne en Hulst, welke plaetsen men verneemt door de Fransche in besit genomen te zijn zonder dat dezelve zijn belegert geworden, alle welke zeer vremt voorkomt en veele willen doen geloven dat er haest een vrede, dat den hemel geven mag, tusschen de Fransche en de vereenigde mogentheden te verwagten is. | |
(27 oktober 1794)Op den 27 oktober wiert bij hallegebode afgekondigt dat alle de goederen van de geemigreerde inwoonders deser stadt in profijte van de Fransche republicke verbuert verklaert zijn, dat alle degone eenige goederen, penningen of effecten van dezelve in besit hebbende, die binnen de 10 daegen moeten komen overbrengen, op pene van als vijanden der republicke te worden behandelt, moetende ook die eenige pretentien op dezelve hebben, dezelve binnen den zelven tijdt overgebragt wordenGa naar eind(144). (LXIV gaset van 27 oktober, etc.). | |
(29 oktober 1794)- fol. 112 - Op den 29 oktober wiert bij hallegebode afgekondigt dat alle en generaelijk de peerden deser stadt van den oude van 18 maenden tot 3 1/2 jaeren tot gebruijk van de Fransche legers in requisitie gestelt zijn, en dat alle dezelve op vrijdag den 31 deser moeten beweegt worden op de Vrijdagmart om aldaer ge[ex]amineert te worden, zullende de eijgenaers hieraen te kort blijvende behandelt worden als vijanden van de Fransche republicke en als dusdaenige vervolgt en behandelt wordenGa naar eind(145). | |
[pagina 157]
| |
(30 oktober 1794)Op den 30 oktober is bij hallegebode afgekondigt dat er aen alle de eijgenaers van ossen, koeijen, swijns, kalvers, schaepen en ezels strengelijk geboden wordt van eene lijste binnen den derden daege over te brengen van alle degone van beesten van dese slag die zij in eijgendom hebben, op pene dat degone hieraen te kort blijvende alle dezelve hunne beesten zullen verbuert wordenGa naar eind(146). Nu is er bijnae niet meer dat kan genaemt worden dat niet voor de Fransche in requisitie gestelt is, waerdoor elk geheele daegen in de grootste verlegentheijd gedompelt is, omdat men siet van verscheijde die geen behoorlijcke declaratien doen hunne goederen niet alleen verbuert maer in een merckelijcke boete geslaegen worden. Geduerende heel dese weke is door de borgers deser stadt in d'abdije van den Eechoute gelevert menige lijnwaeten, laekens en andere stoffen zooals in een requisitie mij toegesonden kan gesien worden. (LXV gaset van 30 oktober, etc.). | |
(31 oktober 1794)- fol. 113 - Op den 31 oktober was den martdag wederom zeer ongerust, en wegens de schaersheijd van boter en graen zijn in het gedrang wederom aen d'Halle en aen 't Boterhuijs veele persoonen gewont geworden. Desen morgen waeren op de Vrijdagmart vergaedert alle de peerden deser stadt, waer er verscheijde die voor de Fransche konnen dienen van de eijgenaers tegens assignaten ontweert wierden. Desen naermiddag van 2 tot 4 uren speelde het carilion op den thooren wegens de verovering van Venlo en verscheijde andere plaetsen door de troupen van de Fransche republijcke. Om 41/2 uren van desen avond wiert van 't stadthuijs afgekondigt dat alle degone die nog niet voldaen aen de contributie in numeraire, zoo geestelijke als weijrelijcke versogt en geordoneert worden daeraen seffens te komen voldoen om niet als naer het voorbeelt van andere steden als otagen naer Vranrijk gevoert te wordenGa naar eind(147). Wordende voorders bekent gemakt dat van het millioen livres waermede de stadt, behalvens het geestelijk belast is, is voldaen tot'er zomme van l. 699461-3-1 zoodat er nog f. 300538:16:3 seffens contant moet voldaen worden. |
|