Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794

(Juli)

(1 tot den 4 julij 1794)

- fol. 51 - Van den 1 tot den 4 julij heeft men alhier binnen Brugge sien aenkomen en doortrekken meer dan 25000 mannen Fransche troupen, zoo voet-als peerdevolk, zoodat men zoo bij nachte als bij daege alle de benoutheijd en onruste ontmoet heeft die nauwelijks kan afgebeelt worden. Dat het ergste van de heele saek is wordt omstreeks de stadt alle het hovenier- en het vrugbaere coorenlandt met de voeten getrappelt en verbrijselt, menige plaetsen teenemael geplondert en groote baldaedigheden in de geheijligde tempels gepleegt, welke ook in de kercken deser stadt dog zooveel niet, gedaen wordt waerom meest alle de kercken gesloten blijven. Meest alle winkels en herbergen zijn gesloten omdat binnen dese stadt alle de goederen en dranken en alle soorten van eetwaeren tegens assignaten worden gekogt, die veel van 't volk alleen niet kent maer veele valsch zijn en wie weet of degone die goet zijn zullen blijven cours houden.

(4 julij 1794)

Heden den 4 julij is er een wijtloopige ordonnatie uijt Rijssel gepubliceert, zoo dezelve kan gesien worden, etc., waerbij geordoneert word, onder vele andere omstandigheden, dat de assignaten voor gangbaere specie moeten ontfangen worden, etc. Tot nog toe rijden er geen posten of vaeren geene bargen, zoodat men geene echte tijdingen nog uijt Gend ofte elders heeft, te meer omdat er geene gasetten of nieuwspapieren versonden worden.

Desen - fol. 52 - naermiddag wiert bij orders van het magistraet door twee differente hallegeboden van 't stadthuijs afgekondigt dat eenider zig wegens de religie en godtsdienst mag geruststellen en dat er aen de militaire de strengste orders gegeven zijn van geen de minste stooringen in de kerken te doen, welke nu hoogst noodig is, want om de disorders die er gepleegt worden nu in meest alle kerken met gesloten dueren in stilte dienst gedaen wordt. De tweede publicatie behelst dat eenider mag gerust zijn en dat er bij orders van de Fransche generaels geboden is dat op sondag toekomende in alle kerken zonder eenige verminderinge de diensten al ordinaire zullen gedaen worden. Om 7 uren van desen avond vergaederden meer dan 3000 gewaepende mannen, militaire zoo voet- als peerdevolk, op de Mart, wanneer den vrijheijdtsboom op de Mart op een waegen gebragt zijnde, staende in volle blaederen onder het spelen van 't carilion in midden der Mart met de vrijheijdsmuts boven op den top geplant wiert. Men hoorde de militaire genoeg: ‘vivat de natie’ uijtgalmmen en de hoeden opsteken, terwijl zulks van menige borgers niet [dan] als een voorteeken van alle rampen aensien wiert.

(5 julij 1794)

- fol. 53 - Op den 5 julij zijnde martdag was den demarche van Fransche troupen binnen dese stadt Brugge wat vermindert, ter oorsaeke dat men verneemt dat de Fransche gisteren besit van de stadt Gend genomen hebben. Heden was er nogtans niet een kraem ter Mart gestelt en weijnig of geene buijtelieden kwaemen er in de stadt, zoo uijt vreese van de troubels als van de assignaten te moeten ontfangen. Zulks was oorsaek dat er geene eetwaeren te bekomen waeren tenzij zeer dier en dat er nauwelijks iet voor gelt te koopen was. Alles nochtans liep af zonder eenige troubels . omdat de menige militaire door de gemeenten gevreest wordt. Den moed om nog oijt oproer te maeken of den patriot te speelen zal teenemael ophouden, terwijl men heden op de gedaene proclamatie uijt Rijssel zoodaenig eene menigte waepens van alle slag siet naer het stadthuijs indraegen, dat er bij honderden toer moeten afwagten om

[p. 132]

dezelve te konnen overgeven. Den naem van d'inbrengers wordt op een boek genoteert, aen de waepens wordt eenen nomber gedaen, welken gelijcken nomber eiken inbrenger wederkrijgt, zoodat niemant tot hiertoe weet of er voorde waepens en canon dat er ingebragt word iet zal vergoeden worden.

(6 julij 1794)

- fol. 54 - Op den 6 julij, zijnde het feest van de H. Godelieve wiert zoo in dese kercke⁽⁴⁸⁾ als in alle andere deser stadt den gewonen godtsdienst als voor d'aenkomst der Fransche troupen, zonder eenige veranderinge verricht, door welke vele binnen dese stadt eenigsints beginnen geruster gestelt te worden. Geduerende desen morgen vielen op de Mart ontrent den boom van vrijheijd tusschen de Fransch- en keijsersgesinde en zelfs tusschen de militaire troupen eenige debatten voor, ter oorsaeke dat men tot nu toe nog meest eenider zonder cocarden siet, omdat zulks nog niet gepubliceert is. Zulks ging zooverre dat aen eenige keijsersgesinde door de Franschgesinde eenige slaegen toegebragt wierden. Om hierin seffens te voorsien wiert er om vier uren bij orders van 't magistraet bij hallegebode afgekondigt dat om te voorkomen de troubelen die er zouden spruijten uijt hoofde der verscheijde gesintens, alle manspersooenen boven de 14 jaeren gehouden zijn de drijcaleurige cocarde van root, blouw en wit te draegen en dat degone die eenige stooringen der gemeene rust zullen veroorsaeken seffens zullen aengehouden en als dusdaenige gestraft worden⁽⁴⁹⁾ Eer het avond was saeg men eenider met de nationele cocarde die nu door geestelijk en weerlijk moet gedregen worden.

(48) Met de kerk van de H. Godelieve wordt de kerk van de Sint-Godelieveabdij in de Boeveriestraat bedoeld.

(49) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 48v.-49r.; SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 93.

(7 julij 1794)

- fol. 55 - Op den 7 julij om 8 uren 's morgens is bij hallegebode bij orders van d'heeren van 't magistraet gepubliceert eene wijtloopige advertentie, hooftsaekelijk behelsende de poorten der stadt die men vermag uijt en in te gaen en tot hoeverre, waeruijt men siet dat de stadt Sluijs staet belegert te worden⁽⁵⁰⁾. Ook worden in hetzelve ingeropen alle inwoonders deser stadt met hunne goederen, die geene moeijlijkheijd zullen ontmoeten, breeder als in dezelve advertentie kan gesien worden. Tot nog toe komen er nog de Gensche gasette nog eenige nieuwsblaederen aen, zoodat men nu van den toestant van de verwerde saeken door het heele ongeluckig Nederland niets met sekerheijd kan vernemen.

(50) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 49r.; SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 94.

(8 julij 1794)

Op den 8 julij wiert 's morgens buijten de Cruijspoorte eenen emigré uijt Vranrijk, die zig alhier nog ophiel en niet volkomen had van binnen de vierentwintig uren uijt het land te trekken, door den kop doodtgeschoten. Bijnae daegelijks worden er Fransche soldaeten voor hunne dieverijen en plonderingen in de verscheijde camps rond de stadt doodtgeschoten. Want het niet zonder weenende oogen kan gesien worden hoe de landen en menige parochien gerenueert zijn. Hedenmorgen is voor d'eerste mael sedert d'aenkomst der Fransche troupen in Kortrijk de deligengie vertrokken zoodat nu den weg langs die kant geopent is geworden.

(9 julij 1794)

- fol. 56 - Op den 9 julij wiert in de groote Halle op de Mart bij voorgaende klinkinge door de gewone klinkers deser stadt gedaen, verkogt meer dan 10000 brooden voor een zeer geringen prijs, omdat veele van dees brooden ten deele bedorven waeren en, maer voor peerden te eten kan dienen. Dese zijn ten meerderen deele gebakken van rogge- en terwemeel van het overgebleven van de Hannoversche troupen, want dewijl de Fransche troupen niet dan wit broot eten zijn dezelve moeten verkogt worden. Desen naermiddag is de Gensche barge, sedert d'insluijting van Gend niet gearriveert, alhier aengekomen zoodat de wegen langs dien kant haest al zullen open zijn, te meer omdat men zegt dat de stadt Brussel nu ook door de Fransche troupen is verovert geworden.

[p. 133]

Heden was er voor de stadt Brugge eene buijtengewone martdag geordoneert om de schaersheijd en dierte van levensmiddelen, die in alle deelen beginnen te ontbreken. Dies niettegenstaende kwaemen op de boter- en graenemart bijnae geene buijtelieden ter mart, hetwelk bijnae als onmogelijk wordt omdat niet alleen de wegen alom afgesloten blijven maer ook omdat menige landen en parochien rond de stadt gelegen door de Fransche troupen teenemael gerenueert en geplondert en veele overlastingen aen het buijtevolk gedaen worden.

(12 julij 1794)

- fol. 57 - Op den 12 julij zijnde martdag hadde het tot heden tamelijk gerust geweest en menige buijtenlieden waeren heden naer de Mart gekomen. Den martdag liep ook tamelijk gerust door behalvens dat er eenige troubelen ontstonden nopende het ontfangen der assignaten, die de boeren alleen niet kennen maer alzoo op dezelve tot nog toe geenen cours is, worden dezelve door d'eene tegens de halft en door d'andere tegens een quart van de weerde ontfangen en uijtgegeven, zoodat diesaengaende naedere maetregelen zullen moeten genomen worden. Op heden is van 't stadthuijs bij orders van 't magistraet afgekondigt dat alle degone besittende of in eijgendom hebbende eenige penningen ofte effecten van de emigranten van Vranrijk, die nu alle zoo geestelijk als weerlijk dese stadt verlaeten hebben, gehouden zijn dezelve over te brengen aen den opperklerk van de Vierschaere Dewitte, op pene van dat degone hieraen niet exactelijk zullen volkomen en van de daedt overtuijgt zijnde, niet alleen zullen aengehouden maer als de emigranten zelfs ende als medepligtige gestraft en agtervolgt worden⁽⁵¹⁾.

(51) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 49v.-50r.; SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 95. De opperklerk van de Vierschaar was waarschijnlijk geen eigenlijke ‘klerk van de Vierschaar’, maar de hoogste in rang van de bedienden die de pensionaris-griffier van de Vierschaar bijstonden (zie SAB., reeksnr. 216: Stadsrekeningen, 1793-1794, f. 61v.-62 en 85). De ‘opperklerk’ heette voluit François de Witte (SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 94). Hij komt niet voor in de door Schouteet gepubliceerde lijst van de klerken van de vierschaar (A. SCHOUTEET, De klerken van de Vierschaar te Brugge, Brugge, 1973, p. 75-145).

(13 en 14 julij 1794)

- fol. 58 - In den nagt tusschen den 13 en 14 julij zijn door de stadt Brugge getrokken, 6 à 7000 mannen zoo voet- als peerdevolk Fransche troupen met verscheijde veltstukken voorraed en bagasewaegens om het beleg van Nieuport te versterken, terwijl men verneemt dat het Fransch leger voor die stadt zoo door het menig steken van water als groote versterkingen van die stadt groote hinderlaegen ontmoet om die stadt te veroveren en zelfs voor dezelve veele manschap verliest, d'oorsaek dat die stadt daer het heel Vlaenderen zoo gemakkelijk verovert is, zoo licht niet overgeeft, is ter oorsaeke dat dezelve stadt niet als met Engelsche troupen en emigranten beset is en dat door de Fransche geen kwartier aen dezelve gegeven wordt, waerom die stadt zoo lang als het mogelijk zal zijn zal tegenstant bieden. Nu worden zoo uijt het tuijgthuijs deser stadt als uijt het correctiehuijs van Gend menigvuldige persoonen bij orders der Fransche geslaekt en in vrijheijd gestelt, besonder die voor eenige misdrijven der voorgaende revolutie gecoloquert zijn en andere die zelfs aen moorden en dieften suspect zijn als eenen Maertens, Visch, etc., in de voorgaende deelen verhandelt⁽⁵²⁾. De Gensche gasette of andere nieuwsblaederen zijn tot hiertoe nergens aen publik uijtgegeven geworden.

(52) Wie Van Walleghem bedoelde met Maertens hebben we niet kunnen achterhalen. Met Visch bedoelt Van Walleghem Mathias de Visscher, veroordeeld in 1791 (Zie MV. 1791-1792, p. 74, n. 23).

(15 julij 1794)

- fol. 59 - Op den 15 julij gelijk gisteren zijn vanuijt het stadthuijs en uijt het landthuijs van den Vrijen naer de stadt Rijssel opgelaeden en vervoert meer dan 30 gelaeden waegens met alle soorten van wapenen, tot zelfs de degens van den edeldom, door d'inwoonders deser stadt en 's Landts van den Vrijen wegens de strenge ordonantie op de doodt overgebragt, alle welke tot vermeerderinge van het Fransch leger zullen dienen. Eenen herbergier uijt d'herberge Het Oranje Boomje bij St.-Salvators is heden door eene wagt van 24 mannen uijt zijn huijs gehaelt omdat hij tegens het bevel is bevonden waepens in zijn huijs te behouden. Desen zal voorseker naer Pas de Calais vervoert worden om gegalitoneert⁽⁵³⁾ te worden gelijk heden naer dezelve plaetse is vervoert eene jode die voor 't maeken van valsche assignaten gevangen was en aldaer zal overtuijgt worden.

(53) ‘Gegalitoneert’: onthoofd op de guillotine.

[p. 134]

(16 julij 1794)

Op den 16 julij was er bij orders van 't magistraet geaffixeert dat er op het comptoir van douanen bij d'academie geopent is een burau waer daegelijks alle de assignaten zullen geexamineert worden en waer ook voor eenider het - fol. 60 - maximum der stadt Rijssel sal ter inspectie liggen⁽⁵⁴⁾, waeraen de valsche assignaten die er in menigte circuleeren zal konnen gekent worden. Van desen naermiddag zijn er vele met hunne assignaten naer het comptoir ge aen, alle de valsche worden aengehouden en den brenger heeft alleen de voldoening dat zijn naem opgeteekent wordt.

(54) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 50r.; SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 98.
Met het Comptoir van douanen is het tolhuis bedoeld op het huidige Jan van Eyckplein (A. VANDEWALLE, Beknopte Inventaris van het Stadsarchief van Brugge, dl. I: Oud Archief, Brugge, 1979, p. 126, nrs. 307-308; A. DUCLOS, Bruges. Histoire et souvenirs, Brugge, 1910, p. 529; MV. 1792, p. 176, n. 3).
Met maximum wordt bedoeld een prijslijst van allerlei handelswaren opgemaakt te Rijsel ingevolge de wet van 11 brumaire jaar 2 van de Franse republiek (1 november 1793), waarmee in Brugge moeilijk rekening kon gehouden worden, zie f. 66 (1794) (SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 40, nr. 12).

(17 julij 1794)

Op den 17 julij wiert bij hallegebode bekent gemakt de volgende advertentie dat het magistraet der stadt Brugge, geriquireert zijnde door de Nationaele Agence bij het leger van het Noorden en van d'Ardennes, belast bij desen alle magasiniers, propritarissen ofte particuliere, debiteerende in het gros, binnen den tijdt van drij daegen naer de publicatie deser ter greffie van de vierschaere over te brengen eene declaratie van alle objecten van d'eerste nootsaekelijkheijd, als te weten: gemeijne lijnwaten, koorde- of touwwercken, houtwaeren, houtte planken van alle soorten, ijser- en koperwerken, natte en drooge vellen, waegensmeer, potasschen, salpeter, buskruijd, alle welke objecten van desen oogenblik in requisitie worden gestelt voor rekeninge der Fransche republicke, met interdictie aen alle degone die zulke artikels ten anderen hebben van hun dieswegens direct of indirectelijk te - fol. 61 - ontmaeken, op pene van over alles in hunnen privéen persoon responsabel te blijven, dit tot dies andersints zal gedisponeert worden. Actum in kamer den 17 julij 1794, en geresolveert te laeten publiceeren en affixheren ter plaetsen gecostumeert. Mij present Jacques van de Walle, gepubliceert ten stadthuijse den 17 julij 1794⁽⁵⁵⁾.

Eene tweede advertentie heden van het stadthuijs afgekondigt behelst dat er vanwegens den generael Ferrand een bericht aen het magistraet is toegekomen, waerbij den zelven zig beklaegt over de verdigte tijdingen die er door de vijanden der Fransche republicke worden uijtgestroijt en versint, die nergens anders toe strekken als om den geest van dweersdrijverije en partidigheijd onder het volk te doen heersschen, om waerin te voorsien den heere ende wet aen eenider ordoneert van geene tijdingen nopende de legers der vereenigde mogentheden meer te verbreijden ten waere sij zouden konnen bewijsen dat dezelve officieel zijn, zullende andersints de verbreijders aenstonts aengehouden in egte van vangenis beweegt en volgens d'extinctie van het cas gestraft worden⁽⁵⁶⁾.

(55) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 50v., SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 39, nr. 1.
Jacques vande Walle is vermeld als griffier van de wezenkamer in SAB., reeksnr. 216: Stadsrekeningen, 1793-1794, f. 32 en 79v.-80r. In 1795 was hij een der secretarissen (F. COPPIETERS & Ch. VAN RENYNGHE, Histoire professionelle et sociale de la famille Coppieters 1550-1965 (Tablettes des Flandres, Recueil 8), dl. II, Brugge, 1968, p. 75; SAB., reeksnr. 113: Intermediaire periode, 1795). Wellicht is het dezelfde persoon die in 1787 aangesteld werd als griffier van de zwaardekens (VANDEN BERGHE, Jacobijnen, I, p. 162 en 176). Blijkens de naam van zijn vader gaat het echter niet om dezelfde persoon als geciteerd in MV. 1787, p. 165, n. 31c.

(56) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 50r.

(18 julij 1794)

- fol. 62 - Op den 18 julij was er aen alle de wijkmeesters deser stadt toegesonden eenen circulairen brief vanwegens het magistraet waerbij dezelve worden belast van met hunne substituten in elcke respective wijk rond te gaen en eene nauwkuerige lijst te formeeren van alle degone die wegens de gevreesde troubels uijt de stadt gevlugt zijn, waerin besonder de overste der huijsgesinnen verstaen worden⁽⁵⁷⁾. Naer d'overgaeve zegt men dat er eenen tijdt zal bepaelt worden geduerende welke de gevlugte zullen moeten te retour keeren, op pene dat alle hunne goederen zoo muebele als immueble zullen verbuert verklaert worden.

Op heden, zijnde volgens de Fransche tijdtrekening den 20 messidor, zijnde dus het eijnde van de tweede decade van die maendt, bij hun volgens de Fransche almanaken aldus genaemt, saeg men aen de huijsen der Franschgesinde binnen dese stadt door de bovenvensters der huijsen uijtsteken een drijcaleurig vaendel van root, wit en blauw, waerdoor den rustdag, bij ons sondag, beteekent wordt. Om 3 uren van desen middag begonde het carilion

(57) Zie SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 38, nr. 103.

[p. 135]

op den thoren te speelen, wanneer tusschen een hevig krijgsmusik rond de stadt gedraegen wiert een drijcaleurig groot vaendel, boven op hetzelve de roode muts en wimpel. Naerdat men dit vaendel tusschen de musicque voor d'huijsen van verscheijde groote der Fransche vertoont hadde wiert hetzelve op de Mart onder den vrijheijdtsboom gebragt zijnde, opgetrokken op d'Halle en vervolgens vastgebonden aen de spille boven den Hallenthoren, vanwaer men hetzelve zeer verre zal konnen zien waeijen.

(19 julij 1794)

- fol. 63 - Op den 19 julij zijnde martdag waeren er door de buijtelieden tamelijk veel eetwaeren naer de Mart gebragt, en den martdag liep tamelijk gerust door, behalvens dat er op alle plaetsen geduerig disorders voorvallen op 't uijtgeven van de assignaten. De assignaten worden tot nog toe maer op het vierde van de weerde ontfangen en veele van 't gemeente deser stadt willen de buijtenlieden zelve tegens de helft doen ontfangen, welke daerin teenemael onkundig zijnde, het te vreesen doet dat de marten in plaets van beteren hoe langer hoe slegter zullen worden. Van den anderen kant circuleren er zoo menigvuldige valsche dat er daegelijks op 't comptoir van de draegers heele pakken opgehouden worden. Opdat ider van de valsche assignaten te ontdekken zooveel mogelijk licht zoude hebben en leeren kennen is er heden in 't licht verschenen een bericht voerende voor tijtel: ‘Gelijkheijd, vrijheijd, broederlijkheijd of de doodt, lang leve de republicke, eene en onverdeelbaer, den ondersoeker generael der assignaten aen zijne medeborgers’, welke versaemeling sub N. kan gesien worden.

(20 julij 1794)

Op den 20 julij als naer jaerelijksche gewoonte geviert wordende in de kercke der eerw. paters Carmeliten den feestdag van het H. Schapulier van Maria, wierden geduerende desen dag de gewone diensten in die kerk verricht, gelijk ook tot nog toe in alle andere kercken alles naer gewoonte gedaen wordt. Desen naermiddag nogtans is alleen de processie rond de kercke omgedregen, welke men jaerelijks gewoon was tusschen het stellen van eenige autaeren rond een groot gedeelte der stadt te draegen, zulks seker tot voorkoming van disorders naegelaeten wordende⁽⁵⁸⁾.

(58) Zie MV. 1791-1792, p. 79, n. 118.

(21 julij 1794)

- fol. 64 - Op den 21 julij is onder meer andere advertentien reets gepubliceert van den inhout als degone door 't collegie van Brugge geaffixeert, door 't collegie van 't Vrije geordoneert en geaffixeert, een advertentie behelsende dat aen alle de bediende van het Brugsche Vrije in des zelfs heele uijtgestrektheijd geordoneert wordt van aen te houden alle de vremdelingen die hun op hetzelve land zullen bevinden zonder een gereferieerd pasport, waerom aen alle de ingesetene van hetzelve Land verboden wordt van eenige vremde persoonen op te houden, te versteken ofte te verbergen, op pene van volgens de revolutionaire wetten van Vranrijk gestraft te worden⁽⁵⁹⁾. Tot nog toe en mag er niemant zonder pasport uijt of in de stadt trekken, welke pasporten alsnu in het huijs van 't Gouvernement⁽⁶⁰⁾, waer den commandant der Fransche gelogeert is daegelijks in overgroote menigte aen ider gegeven worden⁽⁶¹⁾.

(59) Zie SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 101.

(60) Zie MV. 1793, n. 59.

(61) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 50v.-51r.; SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 103.

(22 julij 1794)

Op den 22 julij wiert 's morgens tusschen 9 en 10 uren een imigré uijt Vranrijk alhier aengehouden, buijten de Cruijspoorte door den kop doodtgeschoten. Bijnae daegelijks wort hetzelve gedaen met alle de emigranten die er gevonden worden en ook met alle degone die stelende op het fait betrapt worden, zoo men ook verneemt zijn er meer dan 200 emigranten die in de veroverde stadt Nieuport door de Fransche gevonden zijn door het kanon doodtgeschoten.

Heden is bij orders van het magistraet bekent gemakt bij hallegebode en affixie dat in requisitie gestelt worden alle de kruijwaegens, die zullen moeten

[p. 136]

beweegt worden in d'Halle en welke aen d'eijgenaers uijt het fonds der Fransche republicke, mits elk een kenteeken op de zijne stelt, zullen voldaen worden.

(23 julij 1794)

- fol. 65 - Op den 23 julij, op eene publicatie die gisteravond tusschen 8 en 9 uren bij hallegebode van 't stadthuijs gedaen was nopende alle het haver dat er binnen dese stadt bevonden wordt boven den noodigen onderhout voor de peerden dat voor de Fransche republicke in requisitie gestelt was, saeg men hedenmorgen heelen den Burg vol waegens staen, van welke de versogte haver in het stadthuijs afgelaeden wiert. Zulks was om de menigte troupen zoo voet-als peerdevolk die heden langs dese stadt en door dezelve passeerden, zijnde het heel camps dat het beleg van Nieuport geformeert heeft, bestaende in meer dan 30000 mannen. Alle dese troupen trekken door de Dampoort en Cruijspoort en zullen zoo men verneemt seffens op de stadt Sluijs trekken, die in staet van verdedinge gestelt is. Zoo die stadt door de Fransche verovert wordt, zullen de troupen verder in Zeelandt dringen, hoewel aldaer alle de noodige voorbereijtselen tot eene kloekmoedige verdedinge langs alle zijden gemakt worden.

(24 julij 1794)

Op den 24 julij om 10 uren 's morgens wiert bij orders van 't magistraet bij hallegebode afgekondigt dat de verificatuers der assignaten met verwondering aensien dat menige ingesetene deser stadt in gebreke blijven van hunne assignaten over te brengen tot het verifieeren om de goede van de valsche te onderscheijden, waerom aen eenider versogt en niet min geriquireert wordt van binnen weijnige daegen hieraen te volkomen, opdat men aen degene hieraen niet voldoende niet zoude moeten overgaen tot de wet welke men door d'overtredinge zoud genootsakt worden⁽⁶²⁾.

(62) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 51r.; SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 39, nr. 2.

(25 julij 1794)

fol. 66 - Op den 25 julij, zijnde den feestdag van den H. Jacobus en vervolgens peerdemart deser stadt Brugge, wiert dezelve mart als naer gewoonte gehouden, dog wegens de ongeruste tijdtsomstandigheden waeren der maer weijnig peerden op de mart, voorseker ook uijt oorsaek omdat menige buijtelieden bedugt zijn van voor hunne peerden assignaten te zullen moeten ontfangen. Desen morgen wierden vanuijt het stadthuijs opgelaeden menige waegens met ingebragte waepens van alle slag tot zelfs alle de degens der edellieden, die nu langs de stadt als andere borgers zonder degens gaen, alle welke waepens naer Rijssel vervoert worden. Om 12 uren van desen morgen wiert van 't stadthuijs afgekondigt het maximum van Rijssel waerin de prijsen der eet- en verscheijde winkelgoederen getaxeert zijn, dog welke veele deelen alhier zeer moeijlijk zal konnen gevolgt worden⁽⁶³⁾. Desen naermiddag wiert als naer jaerelijksche gewoonte vanuijt de parochiale kercke van St.-Jacobs de processie langs den gewonen toer omgedregen en zoo men zegt is er door den Franschen commandant deser stadt aen alle kerken geordoneert van als naer gewoonte met alle de gewone diensten voort te gaen en gisteravond is het spelen der commedie door den zelven verboden geworden.

(63) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 52r.-55v.; SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 40, nr. 12.

(26 julij 1794)

fol. 67 - Op den 26 julij waeren der door de buijtelieden zeer weijnige eetwaeren ter mart gebragt, zoo ter oorsaek dat er niemant langs het noorden mag passeeren om de menigte Fransche troupen die op Sluijs getrokken zijn, alsook door de vreese die de buijtelieden hebben voor het ontfangen der assignaten, uijt welke men groote troubelen tegemoet ziet, die reets op heden begonst zijn, want het weijnig graen, boter, eijeren, etc. dat nog ter mart gebragt wordt, wordt door kwaedwillige deser stadt om zoo te zeggen als geplondert, terwijl dese de assignaten tegens d'helft uijtgeven en voor de eetwaeren niet meer als tegens de prijsen bepaelt in het maximum van Rijssel

[p. 137]

willen geven. Uijt alle welke men groote troubelen tegemoet siet, te meer omdat men voorsiet dat er door de landtslieden geene of weijnige waeren meer zullen ter mart gebragt worden. Desen naermiddag is er om dit alles zooveel mogelijk te voorkomen door het magistraet 's Landts van den Vrijen geaffixeert eene ordonantie en alom te lande gesonden, waerbij geordoneert wordt dat de assignaten als Fransche geltspecien alom te lande zoo in 't verkopen der eetwaeren, in de winkels als in alle koophandelstransactien op pene van te worden vervoert naer Pas de Calais moeten ontfangen worden⁽⁶⁴⁾.

(64) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 51v.-52r.; SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 38, nr. 115.

(27 en 28 julij 1794)

Op den 27 en 28 julij zijn door dese stadt Brugge naer Holant vertrokken verscheijde duijsent mannen Fransche troupen en vijftig stukken swaer kanon en alle de voorraed- en bagasewaegens naer advenante, waerdoor het geduerende dees twee daegen zeer ongerustig was. Op heden 27 julij is naer jaerelijksche gewoonte vanuijt de kercke van St.-Anne, gister wegens den martdag uijtgestelt zijnde, naermiddag omgedregen de processie langs den gewonen toer gelijk ook gedaen is door de parochiale kercke van St.-Jacobs, zijnde den sondag welke onder des zelfs octave geviert wordt⁽⁶⁵⁾.

(65) Zie MV. 1791-1792, p. 80, n. 123.

(29 julij 1794)

- fol. 68 - Op den 29 julij is bij orders van 't magistraet van 't stadthuijs afgekondigt eene proclamatie, versaemeling sub N. te zien, waerbij menige objecten van d'eerste nootsaekelijkheijd in requisitie gestelt worden en van welke door alle de borgers deser stadt binnen den derden daege een exacte lijste moet overgedregen worden, waerdoor meest alle de neeringbedrijvende persoonen deser stadt in de grootste verlegentheijd zijn gedompelt geworden⁽⁶⁶⁾.

(66) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 56v.-57r.; SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 39, nr. 6.

(30 julij 1794)

Op den 30 julij wiert in 't licht gegeven eene lijste der absente persoonen deser stadt Brugge, versaemeling te zien, etc.⁽⁶⁷⁾. Van heden gaen de Fransche commissarissen geassisteert door gecomitteerde deser stadt, naer alle de huijsen van de gemelde absente persoonen, alwaer tot naedere orders alles in profijte van de Fransche republicke toegesegelt en aengeslegen wordt.

(67) Zie SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 106.

(31 julij 1794)

Op den 31 julij wiert in 't licht gegeven eene naedere verklaeringe van het maximum voor de stadt Gend, zoo hetzelve kan gesien worden⁽⁶⁸⁾. Om 12 uren is bij orders van 't magistraet van 't stadthuijs afgekondigt eene advertentie waerbij op pene van de doodt geen verschil meer mag gemakt worden tusschen het papier of assignaten of de klinkende munte en dat het papier au pair moet ontfangen worden, gelijkerwijs in de gemelde advertentie kan gesien worden⁽⁶⁹⁾.

(68) Zie ibid., nr. 112.

(69) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 58; SBB., Van Huerne, 1794 I, nr. 115.