Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794
(1989)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd(Juni)(1 junij 1794)- fol. 39 - Op den 1 junij ingevolgende de bevelen van onsen eerw. heer bisschop voornoemt, wiert om 5 1/2 uren 's morgens door de Beggijnen den ommegang van 't H. Bloet processiewijs gegaen, op den voet als men in de H. Bloetdaegen gewoon is te doen. Ten inkomen in de capelle van 't H. Bloet eene pligtige singende misse afgesongen wordende, het H. Bloet zal als in de H. Bloetdaegen geduerende 15 daegen aenbeden worden en geduerende alle dien tijdt zal alle daege 's morgens door alle de kercken deser stadt den ommegang gegaen en een singende misse gesongen worden. Om 10 uren gingen de heeren van de collegiale kercke van O.L.V. naer de capelle van O.L.V. ter Poorterije, alwaer ten eijnde als voorseijt eene pligtige misse gedaen wiert. Om 8 1/2 uren is ook in de kercke van de eerw. paters Capucinen gedaen een solemnele singende misse die alle daegen zal voortdueren totdat den hemel den vrede over de Nederlanden zal gelieven te verleenen. Diergelijcke missen worden bijnae alle daege in meest alle de andere kercken gedaen, in alle welke als in alle de overseijde openbaere gebeden den toeloop van volk zeer overvloedig is om den hemelschen segen af te smeeken en de gevreesde rampen en plaegen waermede wij nog geduerig bedreijgt worden af te weeren. | |
(2 junij 1794)Op den 2 junij wiert van 't stadthuijs afgekondigt eene K. en K. bekentmaekinge waerin Zijne M. tot onderstant van den oorloog vraegt de voortduering der vrijwillige giften en geltschietingen en den onderstant van zoo - fol. 40 - veel mogelijcke manschap tot vervolling der legersGa naar eind(39). Hierop is er door de Staeten van Vlaender besloten zoo haest doenelijk voor de K. en K. legers te lichten 4000 mannen troupen, tot recruteeren van welke heden rondt de stadt reets den trommel wordt geslaegen. Ider recrut bekomt 7 croonen handgelt en nog 8 | |
[pagina 127]
| |
croonen wanneer hij t'eijnden den oorloog den dienst zal verlaeten. Die door besondere blijkens zullen uijtgemunt hebben zullen t'eijnden den dienst bekomen eene goude of zilvere madalie ter weerde van 200 of 100 guldens courant, en bovendien t'eijnde den dienst voor alle andere tot zoo voor stadtsbedieningen als andere aenveert worden. Het is aen de recruten geoorloft dienst te aenveerden voor 3 jaeren of tot naer den oorloog en een regiment te verkiesen zooals sij best begeiren. Heden om 10 uren is ten eijnde voorseijt door de eerw. paters Augustinen en studenten naer de capelle van O.L.V. ter Poorterije gegaen en misse als vooren afgesongen gewordenGa naar eind(40). (XLIV gaset van 2 junij, etc.). | |
(4 junij 1794)Op den 4 junij 's morgens om 10 uren vergaederden alle de Fransche geestelijcke die hun binnen dese stadt in menigte bevinden in de parochiale kercke van St.-Anne, vanwaer dezelve gesaemelijk processiewijs al singen gingen naer de capelle van O.L.V. ter Poorterije alwaer eerst een sermoen en daernaer een pligtige misse afgesongen wiert. | |
(5 junij 1794)Op den 5 junij waeren generalijk alle de leden der ambagten op hunne vergaederplaetsen versaemelt om tegens morgen hunne besluijten op 't collegie te draegen nopende de lichtinge van troupen die er bij loting gevraegt. Desen morgen wiert uijtgegeven een voorloopig bericht der Gensche gasette welke ook in de XLV gasette van den 6 junij kan gesien worden. | |
(6 junij 1794)- fol. 41 - Op den 6 junij om 11 uren 's morgens waeren generalijk alle de dekens der ambagten saemen vergaedert op het collegie om over te draegen hun deliberatif advijs nopende de geltlichting van 2400000 [gulden] wisselgelt, die tot bekosting van den oorloog door Vlaenderen spoedig moet besorgt worden en welke toegestaen is geworden, ende ook nopende de lichtinge van 4000 mannen voor Vlaenderen die in elke stadt en parochie bij loting zoud moeten gedaen worden. Zulks hoewel door den edelen en geestelijcken staet toegestaen is door de dekens teenemael afgeslaegen, maer wel geconsenteert dat er nog seffens gelijk de eerste lichtinge van 4000 mannen nog eene tweede van 4000 mannen zal gedaen worden waerin den heelen staet, om de murmuratie die er reets is heerschende nopende de versogte loting, de costen zal helpen draegen. Men zal haest zien wat er van dit alles zal geworden. | |
(9 junij 1794)Op den 9 junij zijn hier in den naermiddag aengekomen meer dan 20 waegens met gekweste troupen waeronder ook eenige Fransche. Dese zijn van de waegens in schepen naer Antwerpen vertransporteert geworden. Daegelijks vallen er tusschen de geallieerde troupen en Fransche hevige veldtslaegen voor, waerdoor men alhier nog altijdt in groote vreese is voor eenen inval der Fransche, omdat het seker is dat de stadt Iper door de Fransche omringt is en dat er nu en dan met groote schaede op de stadt geschoten wordt. (XLVI gasette van 9 junij, etc.). | |
(10, 11 en 12 junij 1794)- fol. 42 - Op den 10, 11 en 12 junij was men hier binnen Brugge in eene geduerige verslaegentheijd gedompelt op 't vernemen dat de verdervende Fransche legers langs alle zijden poogingen doen om in Vlaenderen te vallen, dusdaeniglijk langs alle kanten en besonder op de belegerde stadt Iper en uijt de stadt door de belegerde hoort men zoo schrikkelijcke canonaden, zoo bij daege als bij nachte, dat het schijnt aerdbevinge te zijn. Nu ziet men hier het tonneel van den oorloog door de menige bagase- en voorraedwaegens die er onophoudelijk de stadt uijt- en inrijden, dezelve nu ende dan zoo op de Mart als ander publicke plaetsen legerende en heele campen formeerende. Dit alles baert d'aldergrootste vreese van nog eens onder het Fransch barbaers jok te | |
[pagina 128]
| |
moeten sugten, besonder op den 12 deser wanneer men in den morgen vernam dat de Fransche tot tegens Thourhout zijn en op Lichtervelde slag leveren, waerdoor men andermael veele deser stadt ziet vlugten en zoovele vremdelingen komen er gevlugt aen dat de stadt vol vremde is. In den middag wiert men weder wat geruster gestelt op 't vernemen dat de Fransche meer dan 2 uren zijn agteruijtgeslegen geworden. Desen naermiddag wiert bij trommelinge door 't versoek van 't magistraet aen alle inwoonders versogt van voor de menige ongeluckige gekweste die er aenkomen, te bewegen in de wagt der schaedebeletters zooveel pluk en bandagien als 't elk mogelijk zal wesen. (XLVII gaset van 12 junij, etc.). | |
(14 junij 1794)- fol. 43 - Op den 14 junij was men 's morgens in de grootste verslaegentheijd gedompelt op het zien in en door onse stadt te retour keeren het geheele Hannovers legers met alle de munitie van oorloog en bagasewaegens. Zulks was oorsaek dat niettegenstaende den martdag meest alle winkels gesloten bleeven en dat menige seffens met alle hunne goederen uijt de stadt vlugteden, in vaste meijning dat de Fransche seffens besit van de stadt zouden genomen hebben. Tegens den avond vernam men inderdaedt dat de Fransche tot Thourhout waeren aengekomen, hetwelk eenider nog veel ongeruster makte, zoodaenig dat in den volgenden morgen nog veele persoonen met hunne goederen uijt de stadt gevlugt zijn. | |
(16 junij 1794)Op den 16 junij was het gerugt algemeen dat de Fransche maer ruijm een ure van de stadt meer af waeren, hetgoon mij zelfs in eene benoutheijd die bijnaer onbeschrijvelijk is heeft doen besluijten van met alle mijne goederen en heelen winkel naer Sluijs te vlugten. Geene penne en kan 't beschrijven nog geen gemoed versinnen d'ongeruste daegen die wij hier alsnu beleven, uijt vrees van door de Fransche legers teenemael gerenueert te worden, elk niet alleen voor zijne goederen maer voor het leven zelfs bevreest zijnde. (XLVIII gaset van den 16 junij, etc.). | |
(19 junij 1794)- fol. 44 - Op den 19 junij naer menige godtvrugtigheijden tot behoudenis van kerk en stadt wiert begonst eene godtvrugtigheijd door de cathedraele van St.-Donaes, welke door de andere kercken geduerende agt daegen zal voortdueren. Om 5 uren 's morgens wiert processiewijs gegaen naer de H. Bloetcapelle met het alderheijligste en aldaer voor 's landts behoudenis gedaen eene solemnele misse, daegelijks onder den toeloop van zooveel volk dat de kercke te kleen was. Ondertusschen zijn sedert maendag de saeken nog altijdt in dezelve gestaetheijd en vele tijdingen willen doen bevestigen dat de stadt Ipren naer eenen hevigen wederstant bij capitulatie aen de Fransche in besit genomen is, welke tijding eenider alhier zoo ongerust makt dat het te vreesen is dat er menige van schrik zullen sterven, te meer omdat het schijnt dat de stadt Brugge staet verdedigt te worden door veel batarijen en versterkingswerken die er door de legers rond de stadt liggende alom gelijk op de veste aen de Smedepoorte opgeworpen worden. (XLIX gaset 19 junij, etc.). | |
(20 junij 1794)Op den 20 junij wiert de sekere tijding verbreijt dat de stadt Ipren bij capitulatie door de Fransche in besit genomen is. Hierdoor is men in de grootste verslaegentheijd gedompelt te meer omdat de Gendpoort in desen naermiddag tegens alle invallen door de troupen met calsijdesteenen en mest is opgedolven geworden, en men zegt dat haest alle de poorten zullen opgedolven of gesloten worden. | |
[pagina 129]
| |
naer de marten gekomen, waerdoor de eetwaeren hoe langer hoe dierder worden, uijt welke men schrikkelijcke onheijlen tegemoed ziet te meer omdat menige landen door de gecampeerde legers rond de stadt en voorder in het land teenemael verdestrueerd en gerenueerd worden, zoodat men niet zonder weenende oogen den aenstaenden gesegenden ougst ongeluckig ziet met de voeten getreden worden. | |
(23 junij 1794)Op den 23 junij schijnen de legers omstreeks de stadt liggende, bewegingen te maeken tot den aftogt. Geduerig trekken er canons, munitie- en oorloogswaegens door de stadt door de Cruijspoort en alles schijnt den aftogt der Hannoversche en Hessissche legers aen te kondigen, welkers bewegingen zoo het schijnt op Sluijs en Aerdenbourg bestemt te zijn, dog men is alhier in, dobbel vreese omdat men niet weet of de legers in den aftogt zullen zonder plonderen doorgaen en wat de Fransche op hunne aenkomst zullen doen. Behalvens de Dampoort worden alle de poorten der stadt gesloten en op sommige opgevolt, door alle welke nog meerderen vreese veroorsakt wordt. (L gaset van 23 junij, etc.). | |
(25 junij 1794)- fol. 46 - Op den 25 junij is eijndelinge den dag gekomen voor welke wij sedert meer dan agt weken zoo gevreest hebben. Om 2 uren saeg men d'hooftwagt sluijten en de laeste piquetten voet- en peerdevolk de stadt zonder eenige wanorders te bedrijven sluijten. Om 2 uren waeren de generaele dekens in 't stadthuijs vergaedert om maetregelen te nemen voor de plonderingen die er zouden konnen plaetse hebben. Maer hoe verwondert was men aldaer seffens te vernemen dat de Fransche tegen de poorten der stadt waeren. Elk liep seffens naer huijs om maetregelen voor zijn eijgendommen te nemen, wanneer korts naer 2 1/2 uren twee Fransche husaeren aenkwaemen, zijnde den eenen genaemt Van der Eede, geboortig van Brugge om de stadt op te heisschen. Seffens was de heele stadt in wanorders en alle werklieden liepen van hun werk. 16 à 18 volontaire die aen de poorten gestaen hadden liepen zoo seer sij konden langs d'Ezelpoort uijt de stadt en seffens wiert den keijserlijcken aernd, geplant op den Burg als fol. 103 (1793) vermelt, van den grond afgesaegt en de K. en K. waepens wierden alom seffens weggenomen. Het carilion begonde te speelen en een deputatie van 't gebleven magistraet reet de Fransche met de sluetels tegemoed die korts naer vier uren besit van de stadt naemen door een escadron voet- en peerdevolk, welke tot op - fol. 47 - de Mart verselt wierden onder het geroep van 't volk van: ‘lang leve de natie, vive la nation’. Den generael Van Damme dede eene aenspraek aen 't volk op de Mart en stelde eenider zooveel mogelijk gerustGa naar eind(41). Vervolgens naer 't stadthuijs gereden zijnde wiert de capitulatie der stadt geformeert en in den balcon van 't stadthuijs aen het volk bekent gemakt, welke in zijn geheel versaemeling sub N. kan gesien wordenGa naar eind(42). Hiermede eenider wat gerust gestelt zijnde saeg men seffens vele nationeele cocarden opsteken en zelfs in de winkels te koop hangen. Naerdat den generael alles verrigt hadde zijn de Fransche naer hunne camps bij Oostcamp teruggekeert en alles liep desen avond seer stil af alsof er niets gebuert was. | |
(26 junij 1794)Op den 26 junij, laesten dag der H. Sacramentfeest moesten de eerw. paters Recoletten 's morgens de laeste processie met het alderheijligste naer de H. Bloetcapelle draegen, dog zulks is moeten onderblijven terwijl gisterennaermiddag het H. Bloet uijt voorsorge geborgen was. Desen naermiddag nogtans zijn de autaeren gestelt en de gewone processien met groote gestigtheijd omgedregen gewordenGa naar eind(43). Heden siet men weijnig of geen cocarden draegen, nog geen te koop hangen welke mogelijks gelaeten word uijt vrees dat de Hanoversche troupen in Brugge, die zonder besettinge, is nog zouden konnen te retour keeren. (LI gaset van 26 junij, etc.). | |
[pagina 130]
| |
(27 junij 1794)- fol. 48 - Op den 27 junij was men hier weder grootelijks ontstelt op 't zien gevlugt aenkomen van menige van Blankenberge met pak en sak en d'eerste nootsaekelijckheden. In den beginne zeijde men zulks te zijn dat de Engelsche met de chaloupen wilden in zee steken en het land verlaeten, maer tegens den avond vernam men dat den troubel gestelt was en dat d'Engelsche vlote alleenelijk de chaloupenGa naar eind(44) heeft gevraegt om de equipage te konnen laeten aenlanden.
Heden is bij hallegebode bij orders van de wet van 't stadthuijs afgekondigt dat alle de regten zoo van de stadt als provencie in volle fijguer en wesen zullen blijven, zonder dat aen den ontfang en inning der zelve eenige de minste verandering zal toegebragt wordenGa naar eind(45). Dat het vremste is wij zijn Fransch en desen naermiddag zijn op de comptoiren aen de stadtspoorten de keijserlijcke waepens geplaest, zoodat niemant weet wat er van dit alles zal geworden. | |
(28 junij 1794)Op den 28 junij liep den martdag tamelijk gerust door. Den heelen naermiddag wiert er op den Hallentooren naegespuert op d'Engelsche troupen die er uijt Oostende verwagt worden. Dat het vremste is nu en dan komen er piquetten van 6 à 8 mannen Fransche peerdevolk in de stadt en vertrekken seffens zoodat het schijnt dat wij nu Fransch, keijsers en Engels tesaemen zijn. | |
(29 junij 1794)- fol. 49 - Op den 29 junij om 8 uren 's morgens saeg men alhier binnen Brugge tot elks overgroot genoegen en onder een vruegdegeroep dat de locht weergalmde, aenkomen meer dan 10000 mannen zoo voet- als peerdevolk Engelsche troupen van Oostende, om welkers blijde aenkomst die meer als een ure en half geduerde, het carilion speelde. Die menigte schoon gemonteerde troupen trokken alle langs de St.-Catharinepoorte naer de camppen en velden gelegen ontrent Maele. Seffens wiert er door 't magistraet eene publicatie afgekondigt behelsende dat door d'invasie van de troupen van Zijne Groot-Britanissche Majesteijt in de stadt Brugge dese stadt andermael gebragt is onder de gehoorsaemheijd van Z.M. den Keijser ende Koning, en dat vervolgens de publicatie gedaen van den 25 deser nopende d'aenkomst van de Fransche troupen teenemael komt te cesserenGa naar eind(46). Dus zijn wij heden Engelsch en wie weet wat verandering wij weder op morgen zullen ontmoeten en mogelijks wederom Fransch worden. | |
(30 junij 1794)Op den 30 junij vernam men in den morgen dat de Engelsche troupen van de camppen voormelt om 3 uren van desen morgen zijn opgebroken, langs de kanten van Eecloo bij het vereenigt leger, zoodat de stadt Brugge wederom van alle troupen ontbloot is. In den morgen was alles tamelijk stil tot 's middags om 2 uren. Men hadde 's morgens bespuert - fol. 50 - dat eenige Fransche piquetten dwaers door de stadt in alle haest gereden waeren om naespueringe te doen of er alhier eenige troupen waeren. Maer korts naer 2 uren wiert elk als met een doodelijcken schrik bevangen op 't seffens zien aenkomen van zoo menige Fransche troupen, zoo ruterije als voetvolk, dat het getal om zoo te zeggen als ontelbaer is. Eene groote menigte der zelve is meer dan twee uren lank door d'Ezelpoorte getrokken zoo het schijnt op Oostende en Nieuport, terwijl een andere overgroote menigte in de casernen geinkwartiert is geworden. Eene andere menigte trokken door de Cruijspoorte op de camppen van Maele, etc. en eene menige wiert met veel canon rond de vesten gelegert. Den leser laete ik oordeelen wat schrik zulks aen eenider veroorsakt heeft, seffens ziende aenkomen zoo eene menigte Fransche, die men zoo lang gevreest heeft. Den generael Van Damme naer 't collegie gereden zijnde, wiert seffens vernieuwt en van 't stadthuijs afgekondigt de publicatie van den 25 deser waerdoor elk in hope van zijn eijgendommen te behouden | |
[pagina 131]
| |
wat geruster gestelt wiertGa naar eind(47). Zooveel men nu kan weten moet er langs den kant van Gend ook groote troubels zijn, terwijl er geen gasetten aenkomen, geene posten rijden en de bargien niet meer vaeren, waeruijt men bespuert dat Gend in perijkel is van beschoten te worden. |
|