Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794
(1989)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd(Mei)(2 meij 1794)- fol. 29 - Op den 2 meij met het aenbreken van den dag wiert een weijnig verlicht in d'ontsteltenis in welke mij nu in dese stadt Brugge sedert vier daegen geweest heeft, op 't aenkomen van eenen courier, die hier seffens naer Engelant doorgereden is, met de sekere tijdijnge dat de sterkte van LandreciesGa naar eind(34) zig aen de vereenigde troupen heeft overgegeven. Dese tijdinge scheen het gemoed van alle benouwde herten, die tot nog toe niet gevlugt zijn, eenigsints gerust te stellen, te meer omdat men nu hoopt dat er seffens versterkingen uijt het groot leger naer Vlaenderen, dat van alle zijden bedreijgt is, zal konnen gesonden worden. Naer den noen kwam binnen dese stadt aen een groote menigte voet- en peerdevolk uijt West-Vlaenderen, het welk ten deele ontruijmt wordt en door het steken van water langs alle zijden waer den vijand kan indringen mogelijks zal beschermt worden. | |
(3 meij 1794)Op den 3 meij zijnde martdag scheen alles in ruste te zullen komen en van verscheijde sijden ontfangt men berichten die Vlaenderen schijnen buijten gevaer te stellen. Niettegenstaende alle de benouwheden was men wat geruster door dien men de landtslieden als naer gewoonte saeg naer de mart komen en de Mart in volle order was. Een buijtengewoon bijvoegsel tot de Gendsche gasette desen avond aengekomen bevestigt de verovering van Landricies en door eenen brief van den generael Clerfait is de sekere aenkomst van een menigte troupen versekert geworden. | |
(4 meij 1794)- fol. 30 - Op den 4 meij was alles in den morgen tamelijk gerust, te meer omdat men met sekerheijd verneemt dat de Fransche troupen bijnae heel WestVlaenderen hebben ontruijmt en aldaer in verscheijde plaetsen, naer alles te hebben ontrooft, tot de dueren en vensters der huijsen hebben medegedregen. De processie van het H. Bloet ons heeren wiert als naer jaerelijksche gewoonte omgedraegen en alles was stille, maer nouwelijks twee uren geworden zijnde saeg men eenider in de grootste verslaegentheijd gedompelt op 't vernemen dat de Fransche verwoestende troupen tot in Rousselaere zijn ingedrongen. Seffens saeg men eenige doode en gekweste der vereenigde troupen inbrengen en eenige Fransche die tot krijgsgevangene gemakt waeren, benevens 40 peerden welke van de canons afgesneden waeren en vijf canons en eene obitse, die op de Fransche verovert waeren. Men saeg ook aenkomen menige ruijterije en bagasewaegens en niettegenstaende men tegens den avond vernam dat de Fransche Rousselaere hebben ontruijmt, saeg men wederom menige met gelaeden waegens de stadt Brugge verlaeten, terwijl andere gevlugt afkomen, alle welke de grootste ontsteltenis veroorsakt heeft. | |
[pagina 123]
| |
de stadt swermmen bragten in den naermiddag nog drij andere spions, gebonden op eenen waegen in de stadt, die ook in d'hooftwagt beweegt wierden. Heden hoort men een groote canonade langs den kant van Kortrijk en desen naermiddag zijn de 40 peerden gister ingebragt publik op Maele in venditie verkogt geworden. (XXXVI gaset van 5 meij, etc.). | |
(6 meij 1794)- fol. 31 - Op den 6 meij wiert men 's morgens wat verlicht op 't vernemen dat op d'aenkomst van de keijserlijcke troupen van den generael Clairfaijt gisterennaermiddag om twee uren, naer een hevigen wederstant der Fransche, dezelve Harelbeke hebben verlaeten en reets zoo het schijnt in Kortrijk en in 't omliggende zijn ingesloten. Men wordt ook nog geruster gestelt op 't zien wederkeeren van menige gevlugte deser stadt en menige winkels die gesloten waeren beginnen geopent te worden, men begint ook op de foire die den tweeden dag geopent is eenige kraemen op te stellen zoodat men hoopt dat Vlaenderen nog zal behouden worden. | |
(7 meij 1794)Op den 7 meij om 5 uren 's morgens is de heele besettinge deser stadt, zoo voet- als peerdevolk, van diversche regimenten alhier aengekomen langs de kanten van Meenen en Kortrijk vertrokken om hun te vervoegen bij de vereenigde legers, welkers aenkomst ingevolgen een bericht tot den Gensche gasette heden aengekomen nu vast en seker is. Heden verneemt men dat eenen baes-bleeker genaemt Vanden Berge tot Harelbeke is opgehangen omdat hij aldaer als spion bericht gedregen hadde dat Kortrijk door de Fransche ontruijmt was, terwijl de Fransche op de naespueringen die er gedaen wierden besig waeren met een sterke baterije te formeeren langs den kant dat hij hun zeijde dat de troupen zouden konnen gekomen hebben. | |
(8 meij 1794)Op den 8 meij verneemt men niets van belang, dog men weet dat Kortrijk nog niet ontruijmt is. Ondertusschen hoort men nu en dan hevige kanonaden zoo 't schijnt langs den kant van Kortrijk. Hieruijt voorsiet men dat er een hevigen veltslag zal gewaegt worden waeraen het geluk of ongeluk van heel Vlaenderen zal gaen afhangen. (XXXVII gaset van 8 meij, etc.). | |
(10 meij 1794)- fol. 32 - Op den 10 meij hoort men onophoudelijk sedert gisteren hevige canonaden langs en omstreeks Kortrijk en Meenen en tegens den avont zegt men dat Kortrijk ingesloten is. Ondertusschen ziet men van alle kanten ongeluckige vlugtelingen aenkomen, veele van alles berooft, waeruijt menige droeve gevolgen voortkomen. Desen naermiddag heeft zig eene vrouwe binnen dese stadt, die met vier levende kinderen gevlugt is, haer zelven het hert afgestoken omdat zij van nood gedwongen haere kinders den kost niet meer konde besorgen. Eenen anderen man die dese weke voor 't vervloekelijk Fransch gespuijs gevlugt is, is ook in eene desperaetheijd in een steenput gesprongen en verdronken, zoodat alle de onheijlen die alom daegelijks voorvallen onmogelijk niet konnen beschreven worden. | |
(11 meij 1794)Op den 11 meij wiert om 11 uren in de cathedraele kercke afgesongen eene solemnele misse. Onder het afsingen t'eijnde dezelve van den Te Deum Laudamus en het luijden van alle de klokken ten bijwesen van de heeren onser collegien, om den almogende Godt te bedanken over de bekomen victorie van den 26 april en wegens de verovering van Landrecies. Desen avond was ter deser oorsaeke bij voorgaende ordonantie van gisteren van 't magistraet de heele stadt verlichtinge [bevolen]Ga naar eind(35). Nogtans niet veel ter herten ging, terwijl men desen naermiddag langs desen kant van Kortrijk eene zoo hevige kanonade gehoort heeft dat het tot hier binnen Brugge scheen aerdbevinge te zijn. Naer den uijtval van welken schrikkelijcken veltslag elk in 't grootste | |
[pagina 124]
| |
verlangen is omdat hier aen mogelijks het heele geluk of aldergrootste ongeluk van heel Vlaenderen zal gaen afhangen. | |
(12 meij 1794)- fol. 33 - Op den 12 meij was alles in den morgen tamelijk stil uijt welke stilheijd men meerder slegte dan goede maeren was afwagtende, 't welk inderdaedt met de grootste onsteltenis alzoo in den naermiddag uijtviel wanneer men saeg aenkomen eenige gedisperseerde manschap en troupen van diversche regimenten die menige waegens met gekweste dekten, uijt welke men voorseker verneemt dat de legers der gealieerde wel niet volkomen geslaegen zijn maer door d'overmagt van 't Fransche kanon en krijgsmagt zijn moeten verre agterwijken, zoodat men in 't grootste verlangen is om te weten wat er hiervan zal gaen geworden. (XXXVIII gaset 12 meij, etc.). | |
(13 meij 1794)Op den 13 meij was de heele stadt nog veele meer als gisteren in wanorder op het zien aenkomen van meer als 7000 mannen, zoo voet- als peerdevolk, gedisperseerde troupen van verscheijde regimenten, die ten deele in de casernen introkken en op de Vrijdagmart campeerden, waerdoor besonder langs dien kant desen nagt de borgers met vele manschap beleijt wierden. op welke aennaederinge wederom veel persoonen uijt de stadt in alle haest met hunne goederen vlugteden, alsof de Fransche agter hunne hielen zouden geweest hebben. In die aldergrootste vreese bragt ider den nagt tusschen waeken en slaepen door, wanneer men op den 14 meij wat verlicht wiert op 't zien inbrengen door de volontaire boeren van 70 Fransche krijgsgevangene en op 't vernemen dat de troupen om 2 uren weder alle tot ontrent Rousselaere moeten vertrekken, welken aftogt om 2 uren gebuerde, zoodat er tot hiertoe geen kwestie is dat Vlaenderen ontruijmt wordt, gelijk er door de Franschgesinde alom uijtgestroijt wordt. - fol. 34 - Wanneer de menige troupen zoo voet- als peerdevolk desen naermiddag langs de Smedepoorte vertrokken waeren, wierden ontrent een kwaertier eurs van dese stadt twee van dezelve verscheijde toeren op en neer door de wissen gejaegt, omdat sij hadden bestaen oproerige discoursen te voeren ten voordeele der Fransche en andere tot het revolteren hadden opgewekt, eenen derden zijnde een keijserlijcken soldaet die als spion en verrader der legers was aengehouden, is veroordeelt om opgehangen te worden, welke straffe hij zal ondergaen anderen in exempel wanneer het leger in zijne stantplaets zal aengekomen zijn. | |
(15 meij 1794)Op den 15 meij was weder alles gerust tot naer den noen wanneer men van Nieuport saeg aenkomen meer dan 200 bagasewaegens en troupen die dezelve bewaerden. Seffens stroijden de vervloekelijcke Franschgesinde uijt dat Nieuport ging gebombardeert worden door de Fransche en meer andere leugens, dog men wiert door d'inbrengers van de waegens zelve onderricht dat zulks alleen geschiede omdat die waegens nog troupen daer niet meer noodig zijn omdat het omstreeks Nieuport alom onder water gesteken wordt om de invallen te voorkomen. De brieven uijt Brussel van heden melden dat aldaer ook reets alle de papieren versegelt zijn omdat Fransche hebben gepoogt langs Charleleroij eenen inval in Brabant te doen, dog dat dezelve met groot verlies van daer zijn verdreven geworden. (XXXIX gaset van 15 meij, etc.). | |
(17 meij 1794)- fol. 35 - Op den 17 meij was alles tamelijk gerust tot tegens den avond, wanneer op 't ontfangen van eenige brieven de tijdinge door de stadt verbreijt wiert dat de troupen der vereenigde mogentheden in Meenen waeren gevallen en dat die plaetse door de Fransche ontruijmt is geworden, dog alzoo die tijding nog niet officieel aen 't magistraet is bekent gemakt, word er van veele nog grootelijks aen d'egtheijd getwijffelt. Ondertusschen is het bijnae ongelovelijk welke vruegt die maere seffens aen alle welpeijsende veroorsakte | |
[pagina 125]
| |
om d'hope die men opvattede van alhier nog eens voor goet van de Fransche te zullen ontslaegen worden. | |
(19 meij 1794)Op den 19 meij was men ten vollen onderricht dat de verbreijde tijdinge van den overgang van Meenen nog besijden de waerheijd is, en dat die reets verwoeste stadt nog in 't besit der Fransche barbaeren is. Nogtans is men nu volkomen versekert dat de Fransche legers tusschen Meenen, Kortrijk en Rijssel gelegen nu van alle zijden ingesloten worden en men zegt zelfs dat Z.M. den Keijser ende Koning aldaer reets in persoons is aengekomen om het opperbestier over de legers te nemen, zoodat men hieruijt voorsiet dat aldaer eerstdaegs eenen famuesen veldtslag zal geslegen gaen worden, aen welke het heele geluk of het volkomen ongeluk van de nog bloeijende Nederlandsche provencien zal gaen afhangen, die zoo die naedeelig uijtvalt aen alle rampen zullen blootgestelt worden. (XL gasette van den 19 meij, etc.). | |
(20 meij 1794)- fol. 36 - Op den 20 meij wierden alhier 's morgens 164 mannen Fransche krijgsgevangene opgebragt, gisteren genomen in de verscheijde aenvallen der vereenigde legers, die zoo men zegt zoowel als de Fransche grootelijks in manschap hebben verloren, besonder de Engelsche in welkers legers zelfs tot onder de generaels verscheijde verraederijen zijn ontdekt geworden. De krijgsgevangene naer een kort verblijf in dese stadt zijn naer de abdije van St.-Andries vertransporteert geworden. Desen morgen om 9 uren zijn de eerw. paters Discalsen verselt met het beelt van den H. Joseph processiewijs gegaen naer de capelle van O.L.V. ter Poorterije, alwaer het beelt geplaest zijnde onder den toeloop van menige godtvrugtige eene pligtige misse afgesongen wiert, welke op den 21 meij ingelijks gedaen wiert door de eerw paters Recoletten verselt met het beelt van den H. Antonius van Padua, om door de voorspraek van de H. Maget Maria van den hemel af te smeeken de behoudenis van heel Vlaenderen waerdoor dese provencie hoe langer hoe meerder bedreijgt wordtGa naar eind(36). | |
(22 meij 1794)Op den 22 meij wierden 's morgens vanuijt d'hooftwagt op de Mart naer de barge van Gend vertransporteert 34 mannen Fransche krijgsgevangene door de boeren aengehouden, die zoo men zegt onder de keijserlijcke legers hebben dienst aengenomen. Heden is men weder in de grootste ongerustheijd omdat het schijnt dat de Fransche wederom langs de kanten van Roussselaere en omstreeks hunne woedende invallen willen vervoorderen. (XLI gaset van den 22 meij, etc.). | |
(23 en 24 meij 1794)- fol. 37 - Op den 23 en 24 meij wiert men alhier binnen Brugge wat geruster op 't vernemen dat er eenen aensienelijcken nomber troupen langs Doornijk van het groot leger afsakt om de Nederlanden indien 't mogelijk zal zijn te beschermen. Tegelijk verneemt men dat er daegelijks omstreeks Doornijk hevige batalien voorvallen, in welke menige van wederkanten gesnevelt worden, zoodat haest den tijdt zal leeren wat er van dit alles zal gaen geworden. | |
(25 meij 1794)Op den 25 meij was er geaffixeert eenen herderlijcken brief van onsen eerw. heer bisschop om de rampen van den barbaerschen Franschen oorloog door de voorspraek van Maria af te smeeken en waer in elk aengemoedigt wordt om de sonden te laeten die voorseker de oorsaek zijn van alle de rampen waermede Vlaenderen ongeluckig bedreijgt wordt. Dese algemeene gebeden, die geduerende eenigen tijdt zullen continueren, zijn heden begonst wanneer om 10 uren door de heeren van de cathedrale kercke van St.-Donaes, verselt door d'heeren van de collegien, processiewijs naer de capelle van O.L.V. ter | |
[pagina 126]
| |
Poorterije gegaen, alwaer eene singende misse met expositie van 't alderheijligste onder den toeloop van menige godtvrugtige gedaen wiertGa naar eind(37). | |
(26, 27 en 28 meij 1794)Op den 26, 27 en 28 meij zijnde de drij CruijsdaegenGa naar eind(38), wiert ingevolgende den gemelden herderlijcken brief in de kercke waer de cruijsen uijtgingen vooraf gedaen een zielroerende sermoen om het volk dat er in menige tegewoordig was tot godtvrugtigheijd op te wekken, opdat de bedreijgde plaegen van zonden mogen afgeweert worden. (XLII gaset van 26 meij, etc.). | |
(29 meij 1794)- fol. 38 - Op den 29 meij, zijnde Ons-Heere-Hemelvaertdag, wiert ingevolgenden de voorgaende ingestelde gebeden om 10 uren 's morgens processiewijs gegaen naer de capelle van O.L.V. ter Poorterije, waer eene pligtige misse als vooren gedaen wiert door de heeren der parochiale kercke van St.-Salvators onder den toeloop en godtvrugtigheijd van eene menigte godtvrugtige. Des anderdaegs den 30 meij wiert hetzelve vervolgt door de heeren van d'abdije van den Duijne en op den 31 dito door de heeren van d'abdije van den Eechoute. Noijt heeft men meer de godtvrugtigheijd van menige sien uijtschijnen als tegenwoordig in de publicke gebeden die er gedaen worden, om dus den almogenden Godt te versoenen en de plaegen des oorloogs waermede de Nederlanden langs alle zijden bedreijgt worden van dezelve af te weeren en door de gewenschte vrede te mogen gesegent worden. (XLIII gaset van 29 meij, etc.). | |
(31 meij 1794)Op den 31 meij heeft men 's morgens vernomen dat Z.M. den Keijser ende Koning Franciscus den II gisterennaermiddag tot Thielt is aengekomen en aldaer den nagt doorgebragt heeft. Zulks doet genoegsaem sien met welken ijver onsen doorluchten Keijser zijne Nederlanden tragt te behoeden, zig niet zonder het grootste perijkel alom in 't midden zijner legers begevende opdat hij in persoon alles zoude konnen naespueren. |