Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794

(November)

(2 november 1793)

- fol. 168 - Op den 2 november is bij orders van het magistraet deser stadt bij hallegebode en trommelinge aen het volk van Brugge en 's Landts van den Vrijen bekent gemakt, dat alle degone die hun willen begeven naer Vuerne en Nieuport om te spanneeren, zullen bekomen tot 16 stuijvers daegs en twee pond broot, naer welke plaetsen van heden reets verscheijde persoonen die zonder werk zijn, vertrokken zijn. Zoo men verneemt zijn er tot herstellinge en versterkinge van die verwoeste plaetsen die in de grootste ellende door de barbaersche Fransche gedompelt zijn, 3000 werklieden bestemt opdat die plaetsen zouden versterkt en voor de woede der barbaeren behouden worden.

(4 november 1793)

Op den 4 november is op versoek van het schoon regiment Fransche emigreen of uijtgewekenen, alhier in besettinge liggende, om 10 uren 's morgens onder het luijden van alle de klokken door onsen eerw. heer bisschop in de cathedraele kercke van St.-Donaes in truermusik afgesongen eene pligtige misse van requiem voor de ruste der ziele van de geslagofferde koninginne van Vranrijk, ten welke eijnde menige godtvrugtige en het heele gemelt regiment met hunne vaendels in de rouw omhangen, aldaer tegenwoordig waeren. Om 11 uren van desen morgen zijn de bagasewaegens, alhier als fol. 163 aengekomen en op 't velt buijten de Cruijspoort gecampeert hebbende, door dese stadt wederom naer het leger afgesonden geworden. (LXXXVIII gaset van 4 november, etc.).

(5 november 1793)

- fol. 169 - Op den 5 november is om agt uren 's morgens in de kercke der eerw. paters Recoletten ter eeren van den H. Antonius afgesongen eene pligtige misse, welke geduerende de agt volgende daegen zal gecontinueert op dezelve ure om den almogenden Godt door de voorspraek van den zelven Heijligen te

[p. 77]

bedanken van de tot hiertoe bekomen weldaeden en om den verderen segen van den hemel af te smeeken, zoo ook voor de rust der zielen die geduerende de troubels overleden zijn. Geene daegen passeeren der zonder dat er publicke missen van godtvrugtigheijd nu in d'een dan in d'ander kercke ten zelven eijnde door de voorspraek der Heijlige gedaen worden.

(7 november 1793)

Op den 7 november verscheen in 't licht: ‘Oorsprongelijk regtsgeding van het geregtshof van staetsomwenteling beleet tegen Marie-Antoinette, ardtshertoginne van Oostenrijk, koninginne van Vranrijk, etc.’, sub N. te zien, uijt welk egt stuk men siet welke beweegredens de barbaersche Fransche natie beweegt hebben om die ongeluckigge koninginne tot schande van heel Europa op een schavot ter doodt te brengen. (LXXXIX gaset 7 november, etc.).

(10 november 1793)

- fol. 170 - Op den 10 november in de cathedraele kercke van St.-Donaes op heden geviert wordende den feestdag van den H. Carolus Borromius en den zelven octave, is die pligtigheijd aldaer alsnu met veel minderen luijster als naer gewoonte wegens de troubele tijdtsomstandigheden geviert geworden⁽²¹⁸⁾. Wanneer de confrerijen nog in wesen waeren stelde men alle jaere in die kerk, in de voorkerk, den zilveren autaer voor de choorduere en menige vercieringen. Nu wordt alleen den dienst gedaen in d'Heijlig Sacramentcapelle en op den autaer zijn niet dan ses kopere candelaers geplaest, niet anders dan koper ten dien eijnde gebruijkt wordende.

Desen avond was er een overgroot verschil in d'hostelrije het Hof van Commercie, waer eenen Engelschman eenige effecten gestolen hebbende en ontdekt wiert waerom hij zoo verwoed was dat hij tegen alle wilde vegten en alles in stukken slaent, tot zooverre dat de wagt der emigereen van de Mart gehaelt zijnde, hij nog zoodaenig verwoed was dat hij geensints konde tot reden gebragt worden of wilde tot in d'hooftwagt gaen, waerom hij door dezelve wagt tusschen een menige menschen met groot gewelt en geschreeuw met veel moeijte tot in d'hooftwagt gedregen wiert.

(218) Over de Carolus Borromeus-devotie te Brugge, zie MV. 1791-1792, p. 63, f. 136 en p. 82, n. 168.

(11 november 1793)

Op den 11 november zijn door de stadt Brugge wederom eene groote menigte voorraed- en bagasewaegens naer het leger in West-Vlaenderen vertrokken, waer men zegt dat de Fransche muijtelingen wederom pogingen doen om de stadt Iper te bombardeeren. Men zegt dat er in 't kort nog menige troupen zullen volgen om die brandstigsters, plonderaers en moorders van de grensen te verdrijven. (XC gaset van 11 november, etc.).

(13 november 1793)

- fol. 171 - Op den 13 november is in de kercke der eerw. paters Predikheeren begonst eene solemnele octave voor alle de overledene van hetzelve order en ruste der zielen die in den oorloog gestorven zijn, onder de bescherminge en voorspraek van Maria de Victorie ofte van den H. Roosencrans, op heden om 7 uren het officie der overledene in dezelve kercke afgesongen wordende⁽²¹⁹⁾, om 11 uren wiert aen den autaer van O.L.V. afgesongen eene pligtige misse van requiem die geduerende de octave alle daege ten agt uren zal gedaen worden. Op heden en geduerende de agt daegen zal naer de vespers door diversche predikanten gepredikt worden en 't eijnden het lof zal de Miserere gesongen worden. Geduerende het heele jaer word daegelijks ten zelven eijnde om 8 uren eene lesende misse gedaen, alle de keersser die voor de pligtigheijd zoo op den autaer als rond de kercke gebruijkt worden, zijn omhangen met schilden op welke doodtshoofden en rond dezelve eenen roosencrans verbeelt wordt. In 't midden der kercke zijn gestelt vier kopere kandelaers tusschen het midden van welke het swart laeken op den grond geleijt de doodtsbaer beteekent. In de revolutie van 't jaer 1789 wiert die pligtigheijd in 't openbaer voor

(219) Zie noot 160.

[p. 78]

d'overleden vaderlanders aldaer geviert en wordt tot heden aldaer onderhouden, dog nu voor d'eerste mael in 't publiek onder den tijtel van d'ongeluckige die in den oorloog gesnevelt zijn.

(14 november 1793)

Op den 14 november verneemt men de sekere tijdinge dat de Fransche legers de grensen van West-Vlaenderen verlaeten en opgebroken, en dat ons eenigsints voor d'invallen der Fransche geruster stelt is de tijdinge die er verbreijt wordt dat er 40000 mannen ingeropen zijn naer Parijs, waer men zegt groote revouten ontstaen te zijn en dat de woede van 't volk ten hoogsten geresen is, reets de koningsmoorders om hals gebragt wordende. (XCI gaset van 14 november, etc.).

(17 november 1793)

- fol. 172 - Op den 17 november in den naermiddag wierden binnen dese stadt Brugge onder een groot geleijde Engelsche dragonders ingebragt ses Fransche husaeren te peert die onder een grooten toeloop van volk tot op den Burg vergeleijt wierden. In 't eerste was 't gespreek algemeen dat dese met een gewichtig last vanwegens de Fransche natie aenkwaemen, zoo zommige Franschgesinde hun lieten voorstaen, om de stadt Brugge te sommeeren. Maer wanneer dit geleijde in plaets van in 't stadthuijs aen den Engelschen commandant in 't Vrije voorgestelt wiert, wiert men van alles geruster en nog meer tegens den avond wanneer de gemelde ses met hun peerden in d'hooftwagt op de Mart, die door het regiment loijal émigré aldaer gehouden wordt, beweegt wierden.

(18 november 1793)

Op den 18 november zijn 's morgens de ses Fransche husaeren door het geleijde Engelsche van hier naer Gend vertrokken, naerdat dezelve teenemael ontwaepent waeren en dat de nationele cocarde die zij op hun hoeden hadden door de soldaeten van het regiment loijal émigré publikelijk geschuert en in stukken getrokken waeren. Nu weet men seker dat dese ses Fransche krijgsgevangene zijn, waerdoor men wederom geruster gestelt is; te meer omdat men verneemt dat dese langs den kant van Poperinge gevangen zijn en de Fransche aldaer een groote neerlaeg bekomen hebben, meer dan 1500 mannen ter plaetse gebleven zijnde. (XCII gaset van 18 november, etc.).

(19 november 1793)

- fol. 173 - Op den 19 november verneemt men door egte maeren de zeer aengenaeme tijdinge dat de Fransche barbaeren langs alle zijden op de grensen in hunne voorige cantonmenten vertrokken zijn en dat alle hunne hope tot het veroveren van de Nederlanden verdwenen is. 't Is bijnae ongeloovelijk met wat eenen troost alle vredelievende en eerlijcke persoonen dese aengenaeme tijdingen vernemen, wanneer men insiet aen wat al rampen men zoud blootgestelt geweest zijn indien die vervloekelijcke natie die nog Godt, nog vorst, nog paus herkennen, oijt alhier hadden weergekeert. Prueven zijn hiervan maer al te veel onse ongeluckige naebueren van bijnae alle de grensen die niet alleen van hunne goederen berooft maer wiens woonsten teenemael verbrant zijn.

(21 november 1793)

Op den 21 november, daegs naer het eijndigen van de octave in de kercke der eerw. paters Predikheeren voor degone die in den oorloog gestorven zijn, als hiervooren fol. 171 vermelt is, in dezelve kercke om 11 uren gedaen eenen solemnelen lijkdienst voor alle de overleden confraters die overleden zijn sedert dat die godtvrugtigheijd is ingestelt in jaer 1789 wanneer de patrioticque revolutie in de Nederlanden begonst is⁽²²⁰⁾, om welke reden zoo men nu seker weet de paters Predikheeren groote moeijte gehad hebben om die octave publik te mogen houden, die hoewel met goede intentie onderhouden als een overblijfsel van 't patrioticq zoud konnen aensien worden. (XCIII gaset van 21 november, etc.).

(220) Op de oprichting van deze confrerie wordt gealludeerd in MV. 1789, p. 121, f. 90 en p. 124, f. 101, zie ook noot 161.

[p. 79]

(23 november 1793)

- fol. 174 - Op den 23 november is alhier binnen Brugge door eene estafette de sekere aengenaeme tijdinge aengebragt dat de considerable sterkte genaemt Fort Louis⁽²²¹⁾ naer een langen tegenstant door de Vereenigde Legers op de Fransche is verovert, dat de besettinge bestaende in circa 5000 mannen zig op den glacis⁽²²²⁾, naer de waepens afgeleijt te hebben, als krijgsgevangene heeft overgegeven. Die veroveringe, vervoegt met andere victorien die daegelijks behaelt worden, begint ons langer hoe geruster te stellen dat de Nederlanden door de Fransche barbaersche legers niet meer zullen konnen verovert worden.

(221) Een versterking te Coudekerque-Branche, Frankrijk, département du Nord (DE FLOU, o.c., IV, Brugge, 1924, kol. 277; VIII, Brugge, 1928, kol. 456. En zie MV. 1794, f. 7).

(222) ‘Glacis’ Frans, d.i. aardglooiing, talud. In deze context de wal rond het fort.

(25 november 1793)

Op den 25 november op 't vertrek der Gendsche barge wierden op dezelve twee vrouwspersoonen herkent en aengehouden, die verselt met twee à drij manspersoonen geduerende eenige gepasseerde daegen verscheijde winkels deser stadt bestolen hebben. Eenen sak met verscheijde lappen gestolen goederen liggende onder eenen bank op de barge wiert gereclameert en in dezelve wierden verscheijde gestolen goederen herkent, met welke goederen zij saemen in egte van vangenis zijn beweegt geworden.

Desen morgen wiert op de Vrijdagmart de revue gedaen over degone van de besettinge deser stadt van het regiment loijal émigré bestaende in voet- en peerdevolk in ontrent 1000 mannen, welke t'eijnden de revue op de Mart geparadeert hebbende, in de casernen weergekeert zijn. (XCIV gaset van 25 november, etc.).

(28 november 1793)

Op den 28 november volgende gasette dito.

(29 november 1793)

- fol. 175 - Op den 29 november wiert bij hallegebode en affictie door orders van 't magistraet bekent gemakt dat alle degone deser stadt die eenige ledige kaemers of huijsen te verhueren hebben voor de officieren van de te verwagt wordende troupen, dezelve versogt worden op de bekentmaekinge deser ten stadthuijse te komen overgeven, opdat in de logementen zoud konnen voorsien worden. Zoo men in 't algemeen zegt zullen binnen Brugge eerstdaegs 5 à 6000 mannen troupen de winterkwartieren komen nemen, de noodige plaetsen voor 't logeren van 't peerdevolk ook reets uijtgesteken wordende. Desen avond zijn hier aengekomen ontrent 150 mannen Fransche troupen die dezelve legers, die bijnae van alles ontbloot zijn, zoo wegens de kleedinge als eetwaeren [ontvlucht hebben]. Dese zullen hier binnen Brugge in 't regiment loijal émigré ingelijft worden.