Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794
(1989)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd(September)(2 september 1793)- fol. 143 - Op den 2 september zijn 's morgens om 6 uren van Schipsdaele vertrokken, gelijk ook gistermorgen ter zelver ure, verscheijde billanderschepen gelaeden met manschap van het Brugsche Vrije bestaende van alle des zelfs parochien ten getalle van meer dan 3000 mannen, alle welke bij lotinge zijn gedwongen geworden langs Vuerne te vertrekken naer de Vereenigde Legers voor Duijnkercke om aldaer eenige bosschen af te kappen, te spanneeren en batterijen op te werpen. Sedert gisteravond waeren alle dees buijtelieden gelaeden met spaeden, kapmessen, bijlen en andere gereetschappen alhier aengekomen en hebben gelogeert alle in bestelde herbergen. Van den dag van hunne aenteekening totdat zij zullen weergekomen zijn bekomt elk man 21 stuijvers daegs en twee pond broot. Heden is bij hallegebode en trommelinge aengekondigt bij orders van 't collegie deser stadt dat alle degone hun op dezelve condisien naer het Vereenigt Leger willen begeven hetzelve ook zullen bekomen en op dezelve voorwaerden ontfangen worden. (LXXI gaset 2 september, etc.). | |
(3 september 1793)Op den 3 september 's avons ontrent den 7 uren zijn in d'Oostensche vaert aengekomen 5 billanderschepen met 391 mannen Fransche krijgsgevangene, alle ontwaepent. Dese zijn langs Vassenaere tusschen een geleijde troupen der Vereenigde Legers vergeleijt in de nog ontruijmde abdije van St.-Andries door monikken, sedert dat de Fransche daerin gelegen hebben, om aldaer opgesloten en bewaert te worden totertijdt dat er door de Vereenigde Legers over hun nootlot naeder maetregelen zullen genomen worden. | |
(5 september 1793)- fol. 144 - Op den 5 september zijn 's morgens om 6 uren wederom van Schipsdaele verscheijde schepen vertrokken op welke hun bevonden een groot getal buijtelieden 's Landts van den Vrijen om hun te vervoegen bij de reets menige vertrokkene om voor Duijnkerke tot het spanneeren, afkappen der | |
[pagina 67]
| |
bosschen en andere nootsaekelijkheden gebruijkt te worden, zoodat men nu voorseker segt dat het bombardement van die stadt eerstdaegs zal plaetse hebben. Daegelijks komen binnen de stadt Brugge menige gelaeden en ijdle waegens aen tot het vervoeren van de vivers voor de Vereenigde Legers. Ook passeeren der geene daegen zonder dat er eenige schepen aenkomen gelaeden met graenen, haver, hoeij, stroij en andere nootsaekelijkheden voor de legers, alle het welke door menige werklieden die een schoonen dagheurloon trekken in de verscheijde magasijnen opgesaemelt wordt. Hedenmorgen heeft zig op eene ongeluckige wijse verhangen en om het leven gebragt eenen molenaer, wonende in de Rolstraete genaemt Walleghem, zijnde weduwaer met eenige kinderen. Desen op heden nog misse gehoort hebbende en met zijn knegt een glas genever gedronken hebbende, heeft desen knegt hem een halve ure daernaer aen eene coorde vinden hangen boven op zijn solder, die hij seffens afsneed dog vrugteloos, want desen reets ongeluckig overleden was zoodat niemant den regten grond weet wat desen mag beweegt hebben om zig zelven dus ongeluckig het leven te benemen. (LXXII gaset van 5 september, etc.). | |
(9 september 1793)- fol. 145 - Op den 9 september vernam men 's morgens dat er geduerende den gepasseerden nagt nog een groot getal Fransche krijgsgevangene zijn aengekomen en bij de voormelde in de gewesen abdije van St.-Andries zijn beweegt om aldaer bewaert te worden. Ook dat er geduerende desen veele gequeste van de Vereenigde Legers dese stadt zijn binnengebragt. Maer meer verwondert was men wanneer er ontrent den noen binnen dese stadt een ander groot geleijde van waegens met gekweste aenkwaemen en in den naermiddag tot seve schepen in den Com, van welke eenige naer Gend doortrokken en de menige andere alom binnen dese stadt Brugge in d'hospitaelen die reets vol zijn, in d'aubergen en particuliere huijsen vertransporteert wierden. Alles vermeerderde de verwonderinge en de sekere tijdinge dat het Vereenigt Leger, besonder van HannoverscheGa naar eind(205) en Hessensische troupen, maekende den slinken vluegel, bijnae teenemael door de Fransche voor Bergen geslaegen zijn, die langs seven kanten op hetzelve gevallen zijn het slagvelt behouden en van 100 mannen meer dan 90 gedoodt en gekwest hebben. Hieraen bleef aen dees ongeluckige tijdinge geen twijffel meer over wanneer men in den naermiddag tot 's avons saeg aenkomen tot meer dan 500 krijgsvoorraed en bagasewaegens met veele manschap die ten deele op de Mart wierden geplaest, op den Burg en langs de straeten en het meeste getal tot buijten de Cruijspoorte reeden. Geduerende den nagt zijn er nog waegens en bagase angekomen zoodat dezelve zeer ongerust doorgeloopen is. (LXXIII gaset van 9 september, etc.). | |
(10 september 1793)- fol. 146 - Op den 10 september was er om de voormelde neerlaeg geenen twijffel meer, wanneer men van 's morgens om 6 uren tot den naermiddag nog saeg aenkomen meer dan 1500 krijgs- en bagasewaegens met eene overgroote menigte manschap zoo voet- als peerdevolk, benevens menige koeijbeesten, ossen, kalvers en schaepen, die alle tusschen de waegens vergeleijt wierden en voorseker door de Vereenigde Troupen in hunnen aftogt op de Fransche grensen ontweert zijn, benevens menige mubelaire effecten, kleederen en lijnwaet, koper, tin, bedden, sargien, laekens en alles wat men kan bedenken, veele van alle het welke gelijk ook veele beesten alhier aen het volk van Brugge aen een geringen prijs verkogt wiert. Alle de voormelde menigte reed tot buijten de Cruijspoorte op de verscheijde vlakke velden en op verscheijde andere waer de vrugten afgemaeijt zijn, op welke seffens de tenten opgeslaegen en heele campvelden geformeert wierden. Daer ook seffens de verrichtingen als in de oorloogsvelden zoo door de smede, saedelmaekers en andere ambagtslieden verricht wierden. Door alle desen vermogt van desen naermiddag af eenider te wandelen en men saeg er koken en braeden, | |
[pagina 68]
| |
wasschen, slaepen, eten en drinken en alle verrichtingen doen als in een opgeregt campvelt verricht wordt. Alle het ontrent zijnde hout en de te landt staende vrugten wort reets door de troupen geweert en afgeplukt en men siet genoegsaem tegemoet wat ruinen door d'aenkomst deser menigte troupen langs alle zijden zal veroorsakt worden. | |
(11 en 12 september 1793)- fol. 147 - Op den 11 en 12 september was de beweginge van troupen, zoo voet- als peerdevolk, en het vervoeren van voorraed- en krijgswaegens binnen dese stadt zoo ongemeen groot dat men als tusschen een slagvelt schijnt te woonen, te meer omdat wegens eenige disorders op de velden buijten de Cruijspoorte voorgevallen, tusschen de verscheijde troupen, geduerende dees twee daegen een groot gedeelte van d'aengekomen troupen en waegens buijten de Smedepoorte op een ander velt vertransporteert zijn, waer ook een camp geformeert wordt en waer de velden hout en landtvrugten ook veel zullen beschaedigt worden. De ses aengebragte spions, die meer als 10000 mannen Vereenigde Troupen het leven hebben gekost, zonder te rekenen een meerder getal gekweste die nu nog geduerig op waegens en schepen worden toegebragt, worden op het velt buijten de Cruijspoorte zeer nauw in de boeijen bewaert en dese zullen haest hunne regt verdiende straffe ontfangen. Om welke zooveel mogelijk te voorkomen nu alle degone op welke men als spions het minste verdagt is, aengehouden worden. | |
(12 september 1793)Heden den 12 september is bij orders van 't magistraet bij hallegebode en trommelinge afgekondigt (om zooveel mogelijk de dieften der militaire te voorkomen), dat het aen niemant, wie het zij, voortaen meer geoorloft is op de boete van 50 pond parasijse en verbuerte der goederen eenige hoegenaemde goederen van de militaire af te koopen, ten waere met consent van 't magistraet en dat aen de coopers een brief van borgblijving verleent wordtGa naar eind(206). (LXXIV gaset van 12 september, etc.). | |
(13 september 1793)- fol. 148 - Op den 13 september was het in den morgen binnen de stadt Brugge tamelijk gerust, dog korts naer den noen wiert men met eene zoodaenige verslaegentheijd, angst en vreese getroffen dat niemant nauwelijks meer wist wat hij dede. Op 't ontfangen van de sekere tijdinge dat de Fransche troupen in Meenen gevallen zijn, en heel het Holandts leger met agterlaetinge van veel kanon en bagasewaegens in wanorder geslaegen zijn en een grooten nomber manschap verloren en nog een meerder getal gekwest zijn, aen dit zoo schrikkelijk truertonneel en was er in den naermiddag geen twijffel meer, wanneer men heel in disorder de overgebleven kanons, krijgs- en bagasewaegens met de manschap, zoo gekweste als ongekweste, met een zoodaenigen spoet alhier saeg aenkomen en seffens door de stadt trekken, dat het door het gedommel als aerdbevinge scheen te zijn, welke geduerende den nagt nog verdobbelde. Ontrent 700 waegens, menige canons, mortieren en ander oorloogtuijg regt door dese stadt trekkende. Door dese zoo spoedige vlugt en verhaesten aftogt, die als onmogelijk schijnt, meijnde men in 't generael binnen dese stadt dat het Fransch leger d'Holanders tot binnen onse mueren agtervolgde, welke oorsaek was dat alle winkels gesloten wierden en dat veele met hunne winkelgoederen en effecten gelaeden op waegens gelijk ook veele persoonen de stadt - fol. 149 - verlieten. Menige zoo verschrikt zijnde dat zij nauwelijks [wisten] wat sij deden, welke vreese zooveel te grooter was omdat men meijnde dat het heele leger schuerde of in disorder was, te meer omdat de Holanders naer hun grondgebied vlugteden en men in 't generael meijnde dat de legers door de Fransche agtervolgt wierden. Nu kan desen leser oordeelen in welke vreese, angst en schrik eenider den nagt doorgebragt heeft, geduerende dezelve niet anders hoorende als een spoedigen aftogt die | |
[pagina 69]
| |
het gedommel geduerende den nagt nog veel schrikkelijker makte. Elk meijnende verloren te zijn. Dog op den 14 september zijnde martdag wiert men in den morgen wat vertroost op 't vernemen dat de Fransche door d'Oostenrijksche troupen uijt Meenen geslegen zijn tot tegen Rijssel, naer aldaer alle bedenkelijcke grouweldaeden bedreven te hebben, en dat de stadt Meenen wederom door de keijserlijcke troupen beset is. Op de Mart saeg men heden niet één kraem staen en meest alle winckels bleeven gesloten. Door d'overgroote troubels waeren ook weijnig buijtelieden ter mart gekomen waerdoor d'aengebragte levensmiddelen zeer nier zijn, welke men vreest nog door de menigte troupen die er alom zijn nog te zullen vergrooten. Van desen morgen tot den avond heeft men niet anders dan voeten peerdevolk van 't Holandts leger sien aenkomen - fol. 150 - en een groot getal waegens met gekweste, die alom binnen dese stadt zoo in de militaire als andere hospitaelen en in alle de cloosters beweegt worden om gecureert te worden, zoodat alle plaetsen nu vol gekweste liggen, waer er daegelijks veele van hunne wonden sterven en men alhier het pluk en de bandagien niet meer weet saemen te krijgen. Het magistraet deser stadt, heden geenen middel wetende om het broot spoedig genoeg voor zoo eene menigte troupen te besorgen, heeft in raede gevonden van verscheijde wagens te laeten rondrijden met bij ider een heer raedt en schaedebeletters, van ider borger een of meer brooden versoekende, welke door dien middel seffens in menigte versaemelt wierden. | |
(15 september 1793)Op den 15 september is men nog meer getroost geworden op 't vernemen dat de Holantsche troupen die alle meijnden te retour te keeren agter hunnen prins die licht gewond en tot Sluijs vertransporteert was, alle seffens orders hebben bekomen om door Gend te trekken en buijten de Bruijsselsche poorte een camp te betrekken om verder hunne posten te hernemen. Welke doet vervallen alle de gerugten en de vreese dat de Holanders het land gingen verlaeten en alleen hun eijgen landen gingen beveijligen. Den transport van waegens die men nu door de stadt siet rijden is bijnae ongeloovelijk, zoo in 't opbreken der camps buijten de Cruijspoorte, als transport der levensmiddelen, zoodat men nu binnen Brugge in 't alderongeluckigste oorloogstonneel in alle bedenkelijcke manieren gedompelt is. | |
(16 september 1793)- fol. 151 - Op den 16 september heeft alhier binnen Brugge de sekere tijdinge ontfangen van een groote neerlaeg die het Fransch leger onder de bevelen van dapperen generael Beaulieu op den Meenenschensteenweg een halve ure boven Kortrijk ondergaen heeft, waer de Fransche op de vlugt gedreven zijn, menige gedoodt en gekwest en door d'Oostenrijksche troupen de brugge van de Leije afgeschoten zijnde, meer dan 5000 verdronken zijn en veel canon en bagasewaegens hebben moeten agterlaeten. Welke aengenaeme tijding geduerende den dag nog meer is geconfirmeert geworden. Het aenkomen en doortrekken van troupen en bagasewaegens binnen dese stadt is nog altijdt even groot en heden zijn alhier langs den Com aengekomen vijf schepen met gekweste die naer Gend zijn vervoert geworden. (LXXV gaset van 16 september, etc.). | |
(17 september 1793)Op den 17 september was men in den morgen andermael in eene verslaegentheijd gedompelt op 't vernemen dat de Fransche troupen in Vuerne gevallen zijn, dog in den middag verneemt men dat dezelve daeruijt verdreven zijn. Geduerende desen nagt is het huijs van sr. Verbeke op Schipsdaele bestolen geworden, waer ook verscheijde goederen van de Nieuportsche barge van welke hij bargeman is, zijn ontweert geworden. Desen niermiddag kwam binnen dese stadt tusschen een sterk geleijde Engelsche dragonders eenen | |
[pagina 70]
| |
Franschen verblinden trompetterGa naar eind(207), aen welkers commissie, van welke verscheijde gerugten verbreijt worden, nog een geheijm is. Desen is eerst naer 't stadthuijs vergeleijt en is van daer tusschen de ruijterije verblint naer de casernen der 24 huijsenGa naar eind(208) vergeleijt geworden. | |
(18 september 1793)- fol. 152 - Op den 18 september is den verblinden Franschen trompetter, gisteren aengebragt tusschen hetzelve geleijde Engelsche ruijterije, door dese stadt vergeleijt nog altijdt verblint zijnde, naer het Fransch grondgebiet zoo men in 't algemeen zegt, gelast zijnde met eene commissie om een Holantschen gevangen generael uijt te wisselen tegens eenen anderen die door d'Holanders genomen is. Heele het Engelsch camp op de velden ontrent Maele gelegert geweest hebbende, is heden opgebroken en door dese stadt meer dan 2 uren gereden om weder bij de legers vervoegt te worden. In den naermiddag zijn van een camp bij Thourhout ontrent 200 Engelsche dragonders met veele bagasewaegens aengekomen, die men zegt alhier in besetting te zullen blijven. Door dese was onder andere op hunnen weg een swijn genomen en in een der waegens gelaeden. Den boer die het ontweert was, heeft de waegens tot binnen dese stadt agtervolgt en door d'officiers het swijn uijt den waegen weergekregen waerin het gelaeden was. De dieften alom te lande door de verscheijde troupen zijn zoo overgroot dat men in 't algemeen vreest dat het ongeluckig en beklaegelijk Vlaender niet door de Fransche troupen maer genoegsaem door de troupen der Verbondene Mogentheden zal gerenueert worden. | |
(19 september 1793)Op den 19 september verneemt men van goederhant met het grootste genoegen dat de legers van Z.M. den Keijser ende Koning, gelijk degone der Verbondene Mogentheden, langs Doornijk en Kortrijk met een overgroote menigte aengekomen zijn, in West-Vlaenderen om den velttogt met alle gewelt te hernemen en de Fransche te verdrijven die aldaer op alle parochien de grootste plonderingen en grouweldaeden aenregten. Om het volk van het Brugsche Vrije zooveel mogelijk gerust te stellen - fol. 153 - zijn heden binnen dese stadt Brugge geaffixeert en alom te lande gepubliceert twee bekentmaekingen, hooftsaekelijk behelsende dat het magistraet 's Landts van den Vrijen vernomen hebbende dat de ingesetene ten zelven lande door de troupen der Verbondene Mogentheden en meer door des zelfs agterloopers en gereij der waegens hunne eijgendommen ontweert worden, ende daerin ten kragtigsten willende voorsien, hebben om zulks te voorkomen reets gedaen presentatien aen't gouvernement generael en aen de generaels der troupen, door welke alle maetregelen zullen genomen worden. Wordende verders door 't magistraet belast alle de landtslieden van den zelven lande, aldus beschaedigt zijnde, op te maeken eenen inventaris van hetgone zij ontweert zijn, hetzelve getrouwelijk onder eedt bevestigende, hetwelk hun ten deele of geheele zal voldaen worden. Strengelijk verboden wordende te lande eenige goederen van de militaire af te koopen en alom te doen aenhouden alle joden of smausen die langs de landen swerven en de gestolen goederen van de militaire afkoopen. Wordende verders alle getrouwe landtslieden van den zelven lande aengewakkert van getrouw te blijven aen hunnen weldaedigen monarch die alle zijne magten zal inspannen totdat den algemeenen vijand voor altijdt zal verdreven zijn. De tweede bekentmaekinge behelst dat het magistraet 's Landts van den Vrijen vernomen heeft dat de landtslieden uijt vreese van troubels niet durven bestaen naer de marten der stadt Brugge met hunne waeren te komen. Wordt mits desen eenider verwittigt dat elk gerust naer dezelve marten mag komen en dat er alom te lande zulkdaenige voorsorgen genomen zijn dat elk genoegsaem langs de wegen in zijne eijgendommen zal beschermt worden. (LXXVI gaset van den 19 september, etc.). | |
[pagina 71]
| |
(20 september 1793)- fol. 154 - Op den 20 september wiert het eerste broot gebakken voor het Engelsch leger in de veltbakerije die langs den calsijdeweg van Steenbrugge, regt over het gewesen kerkhof, met allen spoed opgeregt wordt, en waer alle daeg meer dan 10000 brooden voor het leger zullen gebakken worden. Dese bakkerije zal bestaen in meer dan 30 veldtovens die aldus toegemakt worden: in den grond worden geplaest voor ider oven, die langs beijde zijden bakken, drij swaere ijsers op welke planken geslaegen worden welke dus toegemakt wordt, de voute daer opgemest van steen zonder eenige moortelkalk maer alleen moortel van leem en aerde toegemakt, ider oven eenige lichtgaeten van boven hebbende. Naerdat den oven dus toegemakt is wordt den grond geleijt met tegels van dezelve moortel en boven en langs den oven wordt een groote menigte aerde geworpen. Voor d'ovens word diep in d'aerde gegraeven om dus het broot uijt en in te bakken en de werkingen die zeer gemakkelijk zijn te konnen verrigten. Besijden d'ovens zijn er menige groote tenten opgeslaegen waerin het broot opgesaemelt en gekneet word, in welke de troggen en alles voor de bakerijen noodig in 't beste order geplaest staen. Op 't gewesen kerkhof staen ook menige tenten opgeslaegen in welke de menige bakkersgasten slaepen en alle hunne noodigheden bekomen. Door dit alles gelijk ook door 't groot Engelsch magasijn dat binnen Brugge hoe langer hoe meerder opgeregt wordt, is den transport van waegens daegelijks alhier zoo groot dat de marten en publicke plaetsen bijnaer sommige uren te kleijn [zijn] totdat den op- of aftogt moet gebueren. Nu en dan zoo op de Mart als Vrijdagmart ook legertenten tot beschudding der vervoerders opgeslaegen wordende. | |
(21 september 1793)- fol. 155 - Op den 21 september was 's morgens, niettegenstaende de menige bagasewaegens die geduerende den nagt op de Mart hadden gestaen, alle de noodige voorsorge genomen om heden de mart liber te zijn; dezelve ten deele doorgereden en ten deele op andere plaetsen vertransporteert zijnde. Ook alle de ander bagasewaegens heden inkomende langs andere plaetsen gestelt wordende, zulks hoogst noodig zijnde dat er seffens wegens den martdag alle noodige voorsorgen genomen worden opdat alle de eetwaeren als ordinaire konnen verkogt worden, te meer omdat door de schaersheijd en groote dierte der zelve, terwijl alles voor de legers opgekogt wordt, lichtelijk de grootste troubels zouden konnen veroorsakt worden. | |
(23 september 1793)Op den 23 september vernam men 's morgens dat er geduerende den nagt groote disorders zijn voorgevallen in verscheijde herbergen deser stad, en wel naementlijk in d'herberge Den Witten Beer tusschen de keijsers- en Franschgesinde deser stadt, tot zoo verre dat in de voormelde herberg de dragonders, alhier in garnisoen liggende, zijn moeten ter hulpe komen. Uijt welke verscheijde gesintheden men vroeg of laet de grootste onheijlen tegemoet siet, want er weijnig avonden passeren zonder dat er tusschen de beijde partijen die zoo d'een als d'ander in groot getal zijn, geene disorders en gevegten veroorsakt worden. (LXXVII gaset van 23 september, etc.). | |
(25 september 1793)- fol. 156 - Op den 25 september was alhier binnen Brugge aengekomen Z.E. den ambassadeur van den koning van Spagnien, met een gewichtig last om aen het hof van Engelant in allen spoed over te draegen. Desen heer was verselt door eenige zoo geestelijcke als weerelijcke heeren van den grootsten rang, welke gesaementlijk met onsen eerw. heer bisschop en gedeputeerde van 't collegie alle de merkweerdigheden deser stadt besigtigt hebben, des anderdaegs in allen spoed hunnen weg voortsettende. Desen avond van 7 tot 9 uren reeden door dese stadt naer Kortrijk meer dan 500 bagasewaegens en veele troupen zoo voet- als peerdevolk van het Hanovers leger, zijnde de resteerende van degone op de velden buijten de Cruijspoorte ontrent Maele | |
[pagina 72]
| |
gelegen hebben, zoodat nu alle de campementen buijten die poort opgebroken zijn. | |
(26 september 1793)Op den 26 september zijn door dese stadt getrokken verscheijde batalions peerdevolk van de Vereenigde Mogentheden, welke hun langs dese stadt naer het Vereenigt Leger begeven hebben. De weg- en weerkomst van bagasewaegens om vivres voor de legers is hier binnen Brugge alle daege overgroot, zoodat men geduerende dag en nagt bijnae niet anders meer is ziende. Het getal troupen zoo men verneemt dat langs Doornijk en Kortrijk passeert is overgroot, zoodat men uijt die groote bewegingen vermoed dat Rijssel of Kassel nog dit saisoen zal belegert worden. (LXXVIII gaset van 26 september, etc.). | |
(28 september 1793)- fol. 157 - Op den 28 september wiert aen alle de dekens deser stadt en aen menige andere begoede persoonen deser stadt vanwegens de Staeten van Vlaenderen gesonden een tweede versoekschrift, tot aenwakkeringe opdat eenider zijne schatkisten zoude openen tot het geven van patrioticque giften tot onderstant van de waepens van Z.M. den Keijser ende Koning, om desen zoo kostbaeren oorloog te helpen onderstuenen. Dit bericht, welcke versaemeling sub N. kan gesien worden, toont met alle de omstandigheden aen in welke zee van ongelucken wij zouden gedompelt worden, waer't dat de ontaerde Fransche natie nog oijt in dese landen weerkeerde. | |
(30 september 1793)Op den 30 september is 's middags binnen Brugge aengekomen Z.E. den gevolmagtigen minister den grave de Meternich, welken alhier verselt door onsen eerw. heer bisschop en gedeputeerde van 't magistraet de besonderste merkweerdigheden deser stadt besigtigt heeft en naer hier een gewigtig last afgeleijt te hebben, is Z.E. nog desen naermiddag in allen spoet vertrokken. Het weg- en weerrijden van voorraed- en bagasewaegens is alhier binnen Brugge nog altijdt overgroot. Men siet daegelijks alle soorten van troupen, tot zelfs Schotsche, aenkomen waerom in allen spoet de casernen deser stadt gesuijvert en bereijt gemakt worden. (LXXIX gaset van den 30 september, etc.). |
|