Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1793 en 1794

(Augustus)

(1 augusti 1793)

Op den 1 augusti waeren alle de nieuwe wijkmeesters deser stadt in de ledekamer in 't stadthuijs vergaedert, uijt alle welke uijt ider sesdendeel ses bij meerderheijd van stemmen verkosen wierden om te zitten in 't committé van fijnance tot het observeeren van de wagten, welke zal bestaen uijt 12 persoonen, te weten 3 uijt het collegie, drij uijt de dekens der ambagten, over eenige daegen bij meerderheijd van stemmen ook verkosen, en ses uijt de wijkmeesters. Door welk committé de heele observatie van de wagten zal beschikt worden. Van desen morgen zijn vanuijt het Landthuijs van den Vrijen naer de Vereenigde Legers vertrokken meer dan 300 persoonen, zoo boeren als ingesetene deser stadt, om te spanneren, alle welke met eene spaede en voordere gereetschappen tot die werkingen noodig voorsien waeren. (LXII gaset van 1 augusti, etc.).

(4 augusti 1793)

- fol. 134 - Op den 4 augusti begon 's morgens om 10 uren het carilion op den thoren te spelen, wanneer om 11 uren in de cathedraele kercke van St.-Donaes

[p. 63]

door onsen eerweerden heer bisschop afgesongen wiert eene solemnele misse gevolgt door den Te Deum Laudamus en het luijden van alle de klokken. In welke misse de agtbaere heeren der collegie in corpora in den choor tegewoordig waeren, alle welke geschiede bij orders van 't Gouvernement Generael om den almogenden Godt over de geluckige verovering van de stadt Valencijn te bedanken, zijnde zulks desen morgen bij trommelinge alom door de stadt bekent gemakt, met versoek dat eenider desen avond van 9 tot 11 uren zijne huijsen zoude verlichten⁽¹⁹⁵⁾, welcke vervolgens desen avond ter bestemde ure aen alle huijsen en op alle publicke plaetsen met den grootsten iver in 't beste order gedaen wiert.

(195) Zie SBB., Van Huerne, 1793 II, nr. 108.

(5 augusti 1793)

Op den 5 augusti is er van 't stadthuijs afgekondigt en bij trommelinge bij orders van 't magistraet aen eenider bekent gemakt, dat de mesthoopen die er langs de straeten en op publicke plaetsen geleijt worden niet alleen groote ongemakken maer stank veroorsaeken, waerom er verscheijde plaetsen ten uijtkante de stadt zijn aengewesen geworden waer het mest op verbuerte van 't zelve zal moeten geleijt worden⁽¹⁹⁶⁾. Ook zijn er twee plaetsen aengewesen waer de kalkschepen, om de schaede aen muebels en winkels die er veroorsakt wordt, t'eijnden de Langereije en op geene andere plaetsen in 't toekomende zullen moeten gelost worden⁽¹⁹⁷⁾. (LXIII gaset van 5 augusti, etc.).

(196) Zie SAB.; reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 20v.-21r.
Er werden acht plaatsen aangeduid waar de mest diende gestort te worden, en vier plaatsen waar deze kon geladen worden op schepen. Zie ook MV. 1791, p. 20, f. 33 en p. 76, n. 56.

(197) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 21; SBB., Van Huerne, 1793 II, nr. 106.
De schade werd veroorzaakt door het lossen van de kalk en het wegwaaien van liggend kalk.

(6 augusti 1793)

- fol. 135 - Op den 6 augusti verscheen in 't licht de voorwaerden van capitulatie en overgave van de stadt Valencijn aen de Vereenigde Legers, zijnde van inhout als gisteren in de Gendsche Gasette bekent gemakt en voerende voor tijtel: ‘Het jaer 1793 't tweede jaer van het Fransch gemeene best den 27 julij, etc.’, versaemeling sub N. te zien. Heden is bij orders van 't magistraet van 't stadthuijs bij hallegebode afgekondigt en geaffixeert eene wijtloopige ordonantie, nopende de nieuwe invoeringe tot het observeeren van de wagten aen de poorten, welke nu in plaets van 12 voor 24 uren zal zijn en in plaets van 14 stuijvers zal men tot 20 stuijvers moeten betaelen die hunne wagt niet zelfs zullen doen, zijnde ook in dees ordonantie geaffixeert de naemen van de 12 persoonen als voorgaendelijk aengemelt, door welke het committé der jointe tot het formeeren der wagten daegelijks zal moeten geobserveert worden⁽¹⁹⁸⁾.

(198) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1793-1795, f. 22; SAB., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, reg. 38, nr. 97.

(8 augusti 1793)

Op den 8 augusti verscheen in 't licht: ‘Brief aen alle Fransche uitgewekene of verballinge, behelsende de verblintheijd der Fransche natie, etc.’, versaemeling sub N. te zien. Dit bericht zoo waer als leersaem moet alle Fransche uijtgewekene priesters den moet versterken van haest bij hunne verdolde schaepen te zullen konnen weerkeeren, te meer omdat men met genoegen verneemt dat den godtsdienst als voorheen herstelt wordt in alle de plaetsen die door de Vereenigde op de Fransche verovert worden. (LXIV gaset van 8 augusti, etc.).

(12 augusti 1793)

- fol. 136 - Op den 12 augusti is alhier binnen Brugge van Oostende uijt Engelant direct aengekomen het eerste schip gelaeden met haver en andere vivres voor de Engelsche troupen, hetwelk in d'abdije van den Duijnen is afgelost geworden, welke eerstdaegs door veele andere schepen zal gevolgt worden om alhier uijtgelost te worden. Omdat het nu voorseker vastgestelt is dat het magasijn generael van de Engelsche troupen binnen Brugge uijt Oostende, als die stadt niet bekwaem en van genoegsaeme plaetsen onvoorsien zijnde, zal opgeregt worden waertoe zoo reets de cloosters als alle andere bequaeme plaetsen gereet gemakt worden en uijt welke men voor de stadt Brugge groote voordeelen te verwagten heeft. Nu zijn alhier ook aengekomen eenige schepen van Condé en Valencijn met smedekoolen, die sedert lang niet en hebben konnen aenkomen, waerdoor den prijs van die waere ook reets merkelijk is vermindert geworden. (LXV gaset van 12 augusti, etc.).

[p. 64]

(13 augusti 1793)

Op den 13 augusti is er binnen dese stadt Brugge een algemeen gerugt verbreijt dat de koninginne van Vranrijk Marie Entonette, weduwe van den alderongeluckigsten der koningen ook reets het noodtlot van haeren vermoorden gemael ondergaen heeft en de guillottinne gepasseert is⁽¹⁹⁹⁾. Dog dese tijdinge waervan de voorgaende gasette reets gewaeg makt vereijscht naedere bevesting, omdat vele twijffelen of die grouweldaed in de volkomen neerlaag der Fransche koningsmoorders nog zoud durven begaen worden.

(199) Zie MV. 1790, p. 160, n. 69.

(15 augusti 1793)

- fol. 137 - Op den 15 augusti, feestdag van Maria Hemelvaert, is 's morgens om 11 uren vanuijt de capelle van O.L.V. van Blendekens gasthuijs de pligtige processie langs den grooten toer omgedregen, langs den weg verscheijde autaeren gestelt en de huijsen en straeten schoon verciert zijnde. Hoewel nu alle processien als voor de veranderingen op den ouden voet herstelt zijn, siet men nogtans op heden de processien als van oude tijden geplogen niet omdraegen, want jaerelijks op desen feestdag 's morgens om 6 uren eene processie langs den grooten toer omgedregen wiert, in welke op verscheijde plaetsen eenen lofdicht ter eere van Maria uijtgesproken wiert. Om 10 uren hadde gewonelijk eene tweede processie plaetse naer de capelle van O.L.V. ter Poorterije alwaer twee keersen van wasch wegende 36 pond jaerelijks opgeoffert wierden onder het singen aldaer van eene solemneele misse, waernaer de processie naer Blendekenscapelle weerkeerde, welke pligtigheden sedert de veranderinge der processien onderbleven zijnde nu voorseker niet meer staen hernomen te worden⁽²⁰⁰⁾. In de capelle van Blendekens is heden om 5 ½ uren, gelijk alle daege gedeurende de agt daegen der octave zal gedaen worden, met grooten toeloop van menschen gelesen eene lesende misse om den Almogenden te bedanken over de bekomen weldaeden over ons vaderlandt en om haest eenen volkomen segenprael over de Fransche te mogen verwerven. (LXVI gaset van den 15 augusti, etc.).

(200) Zie MV. 1791-1792, p. 47, f. 98-99; p. 80, n. 130 en p. 146, f. 99.

(19 augusti 1793)

- fol. 138 - Op den 19 augusti heeft men beginnen op de Halle af te breken alle de kraemen der foire die gewonelijk aldaer het heele jaer door geplaest staen zonder afgebroken te worden, welke Halle vervolgens ook tot een magasijn zal gebruijkt worden voor het menig Engels haver, hoeij, stroij en andere noodigheden die er eerstdaegs worden verwagt, en van welke reets eenige schepen in den Com aengekomen zijn. Heden zijn vanuijt het Landthuijs van den Vrijen naer aldaer aengeteekent te zijn, vertrokken naer den kant van Duijnkercke eenen grooten nomber persoonen alle voorsien van spaeden om aldaer voor spanneers gebruijkt te worden, uijt welke men voorsiet dat de stadt Duijnkercke ook eerstdaegs door de Vereenigde Legers zal belegert worden. (LXVII gaset 19 augusti, etc.).

Heden heeft ook zeer pligtig zijnen jubilé geviert van den tijdt van 50 jaeren met zijne vrouw te zijn getrouwt sr. Tavernier, meester-cleermaeker, wonende bij St.-Walburge, ten welken eijnde in den dag in de omliggende straeten verscheijde huijsen verciert en wimpels en vlaggen gespannen waeren, op dezelve plaetsen ook 's avons de huijsen schoon geillumineert wordende. (Gasette dito.).

(22 augusti 1793)

Op den 22 augusti zijn met de gewonelijcke jaerelijksche ceremonie in 't collegie der eerw. paters Augustinen aen de studerende jongelingen de prijsen uijtgegeven geworden en de primi met groote toejeugingen boeken geschonken, de eere- - fol. 139 - madalien omhangen geworden onder het musicael gespel en 't spelen van 't carilion zijnde de primi der vijf scholen zoo volgt: den soon van d'heer Defossé op 't comtoir van Zijne Majesteijt, den soon van d'heer Nobes in St.-Jacobsstraete, apoteker, den soon van d'heer

[p. 65]

Vander Hooftstad, notaris in de Predikheersstraete, den soon van d'heer Charles Moentak in de Kuijpersstraete, ook primus van 't generael collegie, den soon van d'heer Van Crombrugge bij St.-Salvators, en den soon van d'heer Vlamink van Ruddervoorde⁽²⁰¹⁾. De primi wierden met groote eere thuijs vergeleijt, vooroprijdende een cavelcade te peert in groene uniforme, dan een rijtuijg met de musicaele instrumenten en dan de primi met hunne professors geseten in coetsen. In alle de wijken en straeten waer de primi zijn wonende saeg men heden groote vruegdebedrijven, menige huijsen in den dag schoon verciert en de straeten met menige wimpels en vlaggen behangen zijnde, des avons gelijkkelijk op alle dezelve plaetsen menige vruegdevieren en pektonnen ontsteken en de huijsen met alle bedenkelijcke illuminatien schoon geillumineert wordende. (LXVIII gaset van 22 augt., etc.).

(201) Betreft Carolus du Fossé, primus in de eloquentia-klas, Joseph Nobus, primus in humanitas-klas, Carolus van der Hofstadt, primus in de gramatistae-klas, Charles Moentack, primus in de syntaxiani-klas (zie MV. 1791-1792, p. 80, n. 133), Ludovicus de Crombrugge, primus van de figuristae minores en tenslotte Carolus Vlaming, primus van de figuristae majores. (SAB., reeksnr. 464: Augustijnen, leerlingenlijsten).

(25 augusti 1793)

- fol. 140 - Op den 25 augusti is 's morgens om 6 uren naer de stadt Gend vertrokken eene buijtengewone barge op welke hun bevonden een groot getal persoonen deser stadt om heden aldaer te zien den solemnelen intre in die stadt van den zeer geleerden heer Joannes Baptista Hellebaut⁽²⁰²⁾, den 20 deser uijtgeropen zijnde tot primus der philosophie van Loven, in de pedagogie de Lelie. Zoo men verneemt zal den intre van desen gekroonden jongelink zeer luijsterlijk zijn, gelijk ook de cavelcade waertoe met groote kost alle bedenkelijcke toebereijtselen zijn gemakt geworden.

(202) Jean-Baptiste Hellebaut was ingeschreven in de pedagogie de Lelie aan de universiteit van Leuven op 31 dec. 1791 (A. SCHILLINGS, Matricule de l'Université de Louvain, dl. X, janvier 1790-janvier 1797, Brussel, 1967, p. 22, nr. 87).

(26 augusti 1793)

Op den 26 augusti wierden 's morgens voor het vertrekken der Oostensche barge op Schipsdaele geapparendeert en binnen dese stadt in egte van vangenis beweegt twee joden dewelke hebben bestaen op de parochie van Uijtkercke te stelen uijt eenen bilk twee peerden die zij tot Sluijs hebben verkogt voor 100 kroonen en met welk gelt weergekeert zijnde, zij meenden te vlugten langs Oostende, maer van officiewege vervolgt zijnde zijn sij met de ontfangen specie bij hun bevonden geworden, zoodat alle de prueven klaer zijnde hun proces al haest zal opgemakt worden. Desen naermiddag zijn twee verscheijde expresse bargen van Gend aengekomen op welke hun veele persoonen bevonden van welke men verneemt dat de voormelde onthaelinge van den heer primus van Loven in die stadt zeer luijsterlijk geweest heeft zooals breeder in de LXIX gaset van 26 deser kan gesien worden, etc.

(27 augusti 1793)

- fol. 141 - Op den 27 augusti zijn naer tweejaersche gewoonte op de keijserlijcke en koninglijcke academie der schilder-, teeken- ende bouwkunde deser stadt aen de leersugtige jongelingen uijtgegeven de prijsen onder het onophoudelijk spelen van 't carilion, welke pligtigheijd nogtans gewonelijk ontrent Sinxen plagt plaetse te hebben en nu tot heden wegens den ongeluckigen inval der Fransche veragtert is. Naerdat de primi, welkers naemlijst in de gasette zal konnen gesien worden, met de goude en zilvere keijserlijcke en koninglijcke eeremadalien omhangen waeren, zijn de dezelve alle geseten in carossen met hunne leermeesters en de aensienelijkste persoonen deser stadt zeer pragtig naer hunne huijsen vergeleijt geworden, voorop rijdende te peert eene schoone cavelcade van jongelingen in blouw uniforme, gevolgt door eene fouture met musicaele instrumenten. Op alle de wijken der stadt waer de primi zijn wonende, waeren geduerende den dag de huijsen en straeten met alle vercieringen, wimpels en vlaggen verciert, gelijk ook dezelve des avons op alle dezelve plaetsen schoon geillumineert waeren.

(29 augusti 1793)

Op den 29 augusti zijn uijt dese stadt Brugge vertrokken 200 mannen Keijserlijcke en Koninglijcke jaegers naer Schipsdaele om verder met billanderschepen naer Duijnkerke, welke stadt nu ingesloten ligt, vervoert te worden. Nu zijn hier ook binnen Brugge aengekomen een merkelijk getal

[p. 66]

Holantsche en Engelsche schepen gelaeden met kooren, haver, hoeij en stroij alle welke door menige werklieden in d'aengewesen magasijnen verplaest worden, de gewesen bleekerije bij St.-Anna ook voor een pagt van 100 pond cour. 's jaers teenemael volgeleijt wordende⁽²⁰³⁾. (LXX gaset 29 augusti, etc.).

(203) Bedoeld is hier de blekerij ‘Sint-Anne’, gelegen aan de zuidzijde van de Sint-Annakerkstraat, eigendom van de kerkfabriek van Sint-Anna. Een gedeelte van het erf werd op 14 februari 1620 verkocht aan Remy Rommel. (SAB., reeksnr. 138: Zestendelen, St. Jan, f. 508).

(30 augusti 1793)

- fol. 142 - Op den 30 augusti is binnen dese stadt bij orders van 't collegie bij hallegebode en affixie bekent gemakt dat er voor de legers der Vereenigde Mogentheden eene groote menigte pluk⁽²⁰⁴⁾ ontbreekt voor de gekweste troupen die in verscheijde plaetsen en besonder tot Veurne aengekomen zijn, welke stadt door d'ongeluckige geleden plonderinge der Fransche hetzelve niet kan leveren. Wordende vervolgens eenider op het spoedigste versogt te besorgen zooveel pluk als het mogelijk is en hetzelve te bewegen binnen dese stadt in de wagt der schaedebeletters op den Burg, om door dien middel het nootlijdende menschdom, voor ons geluk geslagoffert, zooveel mogelijk te onderstuenen. Nu is men hier weder sedert gister in de grootste verslaegentheijd gedompelt op 't vernemen dat 12 à 14000 mannen Fransche langs Rijssel wederom de stadt Doornijk en Kortrijk zijn genaedert en dat door dezelve groote plonderingen, moorden en ander grouweldaeden veroorsakt worden. Tusschen 6 en 7 uren van desen avond saeg men binnen dese stadt Brugge langs de Smedepoorte van den kant van Duijnkercke uijt het Vereenigt Leger aenkomen 21 waegens gelaeden vol gekweste Engelsche soldaeten, bestaende ten getalle van 180 mannen en twee doode die langs den weg aen hunne wonden overleden zijn. Alle dese in d'aennaederinge van het beleg van Duijnkercke meer of min door het schroot gekwest zijnde wierden van elk met recht met medelijden aensien en door dese stadt gevoert naer het hospitael in 't gewesen clooster der Carmeliterssen bij de Vlamingdam om aldaer gecureert te worden.

(204) ‘Pluk’: geplukt of gepluisd lijnwaad (DE BO, o.c., p. 875). In deze context bedoeld als vulsel tussen verband.