Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1791 en 1792

[Februari]

(1 februarij 1792)

- fol. 22 - Op den 1 februarij is van 't Stadthuijs bij halgebode en trommelinge afgekondigt de volgende ordonantie⁽²²⁾, hooftsaekelijk behelsende dat den Heere en Wet der stadt Brugge ondervint dat niettegenstaende verscheijde politique ordonantiën veele herbergiers, droogelogisthouders⁽²³⁾ en andere in gebreke blijven van de naemen der vremde die zij loogeeren over te brengen, en dat andere bestaen drank te venten, zonder voorafgaende consent en zonder danof toog te doen, om welke te voorkomen den Heere ende Wet inherende de voorgaende ordonantiën, ordoneeren zoo zij ordoneeren bij desen alle (alle) herbergiers, drooge logisthouders en andere, alle daegen eene ure naer 't sluijten der stadtspoorten, in de busse van de wagt der schaedebeletters op den Burg, over te brengen alle de naemen der vremde die zij zullen logeeren, van waer zij komen en waer sij heden gaen en van wat stant, fonctie ofte conditie zij zullen wesen op de boete van 15 patacons voor elke contraventie. Ordoneerende aen alle persoonen deser stadt, van wat stant of condi[ti]e zij mogen wesen geen drank te venten, ten zij alvoorens bekomen te hebben schriftelijk consent van d'heeren gecommitteerde van 't tresorije en zonder daeraf toog te doen, welke permissie zij telkens aensogt - fol. 23 - zijnde, zullen moeten toonen op pene van dies contrarie doende te incureeren eene boete van 20 pond parasijse op gelijcke boete aen alle herbergiers, drooge logisthouders en andere geordoneert wordende van in huijs te houden eenen boek of register in welke zij daegelijcks zullen aenteeken de naemen van de persoonen die zij zullen logeeren, den dag van hun vertrek, van waer zij gekomen waeren en naer waer zij vertrokken zijn, ook van wat qualiteijt, fon[c]tie of andere hoedaenigheijd zij zullen wesen. Desen boek of regis(gis)ter zal 14 daegen naer de publicatie deser komen oversien worden, 't welk daernaer op andere tijden zal gecontinueert worden om dus ten allen tijde dies nood zijnde te konnen weten welke vremdelingen dat er in de stadt aengekomen en vertrocken zijn. Desen naermiddag was op de Mart op de beijde zijden der hooftwagt voltrokken de ballie die men aldaer geduerende drij dagen heeft gemakt, die asgrouw geschildert en de hooftwagt van beijde zijden is afsluijtende, waeruijt men nu verhoopt dat aldaer geene disorders tusschen de militaire en borgers meer zullen plaetse hebben.

(22) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1786-1793, f. 242v.

(23) Droogelogisthouders: Droog logist is een huis waar landlopers en andere zwervende lieden de nacht doorbrengen en voor een klein bedrag op stoelen of banken mogen slapen. Cfr. DE BO, o.c., p. 644.

(2 februarij 1792)

Op den 2 februarij vemeemt men uijt Brussel de volgende tijdingen: dat de twee heren - fol. 24 - gedeputeerde De Baillet en Corbisier vanwegens de Staeten van Brabant nae Weenen gesonden tot den throon van Z.M. den keijser en koning Leopold II, om aldaer in persoons hunne klagten te doen wegens de nog hangende geschillen tusschen de Staeten en den raedt van Brabant en andere voorwerpen, onverrichter saeken van daer zijn moeten weerkeeren en tot geen gehoor toegelaeten zijn en hun aengeseijt is dat zij binnen de vierentwintig uren de hooftstadt van Weenen moesten verlaeten, wilden zij hun aen geen ongeluckiger gevolgen bloot stellen. Zulks zal weer nog meerder verwerring in Brabant waer d'oproerige nog altijdt vrugteloose bewegingen maeken teweeg brengen. Dog nae alle hunne

[p. 115]

handelingen wordt er zeer nauwkuerige reflectie genomen terwijl zoo men uijt Brussel verneemt aldaer over eenige daegen den wortel van alle de oproerige twistsoekingen ontdekt is en dat aldaer de militaire geassisteert door 't magistraet van Brussel geduerende den nagt naer het verdagt huijs gegaen zijn en naer gebelt te hebben niemant opendoende, hebben sij de duere ingeslaegen waer sij 16 persoonen besig gevonden hebben met alle de oproerige verspreijdingen en drukpers te maeken, die alle met hunne schriften en werktuijgen in egte van vangenis gestoken zijn. (X gaset 2 februarij, etc.).

(6 februarij 1792)

- fol. 25 - Op den 6 februarij verscheen in 't licht: ‘Tafereel der verkwistingen van de koninglijcke en publicke penningen door de Brabansche ex-souverainen, etc.’, versaemeling N. te zien. Als men met aendagt dit stuk in de laetere tijden zal aenmercken, zal men niet dan met verwondering en ontweerding konnen aensien en bewonderen de overtollige verkwistingen die in Brabant geduerende en besonder in 't begin der revolutie gedaen zijn. Hieruijt zal men ook niet moeten verwondert zijn welke d'oorsaek is, zoo als hiervooren aengemelt is dat er in Brabant nog eene groote onruste heescht en dat er van menige naer een contrerevolutie verlangt wordt, want de sommen welke die provencie ten agteren is, bijnae oneijndig zijn en op d'eene of d'andere wijze zullen moeten voldaen worden, etc. (XI gaset van den 6 februarij, etc.).

(9 februarij 1792)

Op den 9 februarij verscheen in 't licht: ‘Verhael van de schrikkelijcke saemensweering ter oorsaeke van welk het gouvernement der Oostenrijksche Nederlanden op den 16 en 17 januarij 1792, etc.’ sub N. te zien. Uijt dit stuk ziet men op hoedaenige de ontaerde wanschepsels binnen Brabant andermael op eene ongehoorde wijse hebben tragten het Nederland en besonder Brabant in vuur en vlam te stellen, en hoe dese opgelicht zijn geworden, etc. (XII gaset van den 9 februarij, etc.).

(10 februarij 1792)

- fol. 26 - Op den 10 februarij is van 't Stadthuijs bij hallegebode afgekondigt en geaffixeert eene ordonantie⁽²⁴⁾ raekende de zeepe, hooftsaekelijk behelsende dat den Heere ende Wet der stadt Brugge, door de zeepsieders en deken en de eed der warandeurs der zeepe over verscheijde voorwerpen nopende de zeep klagten bekomen hebben, ordoneeren diesaengaende zoo sij ordoneeren bij desen dat alle zeepe binnen de stadt ingebragt wordende, zal moeten behoorlijk gewarandeert zijn, soo nopende den inhout der fustagie als duegdelijkheijdt, welke door eene behoorlijcke attistatie zal moeten bewesen zijn, zullende die anders bevonden wordende, geconfisquert zijn. Gelijckelijk zal niemant binnen dese stadt zeepe vermogen uijt te leren, ten zij die behoorlijk gewarandeert zijn, opdat het gemeente daerdoor niet bedrogen worden, het gewicht van eene halve tonne zeepe moet zijn van 25 steen compleet, de kwarten en halve kwarten naer advenante 't hout van halve ende tonne niet meer mogen wegen als 3 steenen ter mindere fustagie naer advenante. De fustagie zal moeten gemakt zijn van droog en deugdelijk hout zonder knopen die de kuijpers involgen stats geswooren ijser zullen moeten maeken, zullende zoo de zeepsieders als kuijpers hier tegen contrarie doende voor elke stuk gevolt of ongevolt verbueren eene boede van 6 pond parasijse, welke boete te verdeelen onder degone door welke de calacie van zullen gedaen worden⁽²⁵⁾.

(24) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1786-1793, f. 243.

(25) In de ordonnantie (zie vorige n.) is o.m. bepaald dat de zeeptonnen door deken en eed van het kuipersambacht moeten goedgekeurd zijn, dat ze daartoe moeten gemaakt zijn uit deugdelijk hout en bovendien beantwoorden aan de maat die aangegeven wordt door de officiële model-ijzers die bij de deken bewaard worden. Van Walleghem drukt zich hier eens te meer onnauwkeurig uit (‘geswooren ijser’). Het woord ‘calacie’ staat voor ‘calagne’ of klacht.

[p. 116]

(10 en 11 februarij 1792)

- fol. 27 - In den nagt tusschen den 10 en 11 februarij tusschen 12 en 1 uren is er brandt ontstaen in 't clooster der eerweerde paters Capucinen in de schouwe van de warmkaemer van 't zelve convent, mogelijks veroorsakt door het te groot vier maeken. De vlammen uijt dezelve schauwe verhieven zig geduerende eenigen tijdt zeer hoog, niettegenstaende alle devoiren die zoo de paters als broeders van 't zelve convent aenwendeden om dezelve te stutten, tot zoo verre dat de militaire op de hoofdwagt op de Vrijdagmart tot vijf fusiekschueten in de locht losbrandeden om zulks bekent te maeken, hetwelk menige ontrent wonende gebuers opwekte om te zien wat er schilde, dog het geluckte dat zonder merckelijcke schaede de vlammen, naer ontrent eene halve ure zig hevig verbreijt te hebben, geluckig geblust wierden.

(11 februarij 1792)

Op den 11 februarij wiert van Stadthuijs afgekondigt en geaffixeert eene ordonantie behelsende dat er aen 't collegie der stadt Brugge klagten zijn toegekomen dat in de ongeluckige voorvallen van brant, zig menigvuldige persoonen bemoeijen met hant te slaen aen de speijten zonder dat sij daer toe de minste kennisse hebben en waerdoor het gebuert dat de speijten beschaedigt worden en den - fol. 28 - noodigen bijstant niet konnen verrichten, om in welke te voorsien den Heere ende Wet ordoneert dat in 't toekomende geene andere dan de speijtebaesen hant aen de speijten zullen vermogen te slaen daertoe aenveert door de gecommitteerde van 't tresorije, met hunne respective knegten, die alle ten dien eijnde met een brantteeken zullen voorsien worden. Dat alle andere hieraen contrarie doende als kwaeddoenders naer d'extingsie van 't cas zullen gestraft worden. Wordende ook het publicq geïmformeert dat aen geene andere in 't het minste in de gevallen van brand zal worden voldaen ten zij aen diegone met een brandteeken zullen voorsien zijn.

(13 februarij 1792)

Op den 13 februarij verscheen in 't licht: ‘Saemenspraek tusschen eenen pastor, eenen pagter en eenen edelman, betrekkelijk tot de hedendaegsche tijdtsomstandigheden, etc.’ sub N. te zien. Dit stuk schijnt genoegsaem aen te kondigen dat men in de Nederlanden eenen inval der Fransche te vreesen heeft en meer andere omstandigheden. Terwijl men nu opentlijk zegt dat den oorloog tusschen Z.M. den keijser en de Fransche natie dedeclareert is, dog alles zonder grond van waerheijd, zelfs zoo verre worden er briefkens op de straeten gevonden dat ider den 23 deser en volgende daegen zig moet voorsien van eten en drinken en zijn dueren gesloten houden, om aen geen ongelucken bloot gestelt te zijn en meer andere verdigte maeren alom verbreijt wordende. (XIII gaset van 13 februarij, etc.).

(15 februarij 1792)

- fol. 29 - Op den 15 februarij is van 't Stadthuijs afgekondigt en bij trommelinge bekent gemakt eene ordonantie⁽²⁶⁾ nopende de aenstaende vastenavonddaegen behelsende dat den Heere ende Wet der stadt Brugge wegens d'omstandigheden des tijdts en volgens depeche van 't gouvernement generael der Nederlanden in date den 8 deser hun toegesonden, v(i)erbieden zoo zij verbieden bij desen op de aenstaende vastenavonddaegen en wel besonderlijk op den eersten zondag in den vasten, langs de straeten, publicke plaetsen, ballen, commediën of redouten, met masquers te verscheijnen ofte in diergelijcke geconduiseerde cleederen, op pene dat degone wie het zoude mogen wesen, dies contrarie doende, seffens aengehouden en in egte van vangenis zal worden beweegt, om volgens de qualiteijt van 't cas

(26) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1786-1793, f. 244.

[p. 117]

gestraft te worden. En opdat niemant zoude konnen priregeeren cause van ignorantie, is er ge[or]doneert dat dese zoo in de nieuwe als oude stadt bij trommelinge zal bekent gemakt worden.

(16 februarij 1792)

Op den 16 februarij 's morgens met het aenkomen van den post, heeft men alhier binnen Brugge de seer onaengenaeme tijdinge ontfangen dat men binnen de stadt Duijnkerke besig is met alle wanorders en plonderingen te plegen dat er - fol. 30 - op 't afsende der maeren reets menige huijzen geplondert en den roof der vlammen zijn geworden, veroorsakt door de koningsgesinde verselt door een menigte woedende, toen die gebrek aen alles beginnen te krijgen, d'assignaten niet meer willen erkennen en van geldt door alle de veranderingen teenemael onvoorsien zijn. De maeren behelsen dat zij eerst hebben aengerant de opkoopers van suijker, caffe en andere eetwaeren die in alles eenen ongehoorde dierte teweeg brengen en dat eenige der zelve reets tot den grond gerenueert zijn. Met ongedult verwagt men andere tijdinge hoe alles aldaer zal afgeloopen zijn. Van alle zijden komen zoo binnen dese stadt als in alle de steden van 't Nederland menige Fransche van alle geslachten gevlugt die alle genoegsaem voorsien wat al onheijlen dat er in Vrankrijk teweeg zijn en dat de constitutie die dit alles heeft teweeg gebragt, haest door d'overmagt een eijnde zal nemen.

Nu verneemt dat over eenige daegen geduerende den nagt het lichaam van den laest geëxecuteerden Van de Casteele, ziet fol. [156 (1791)] van de galge is afgedaen geworden en ergens is begraeven geworden, zonder dat de justitie 's Landts van den Vrijen tot nog toe heeft konnen agterhaelen door wie het recht aldus is bestolen geworden. (XIV gasette van den 16 februarij, etc.).

(17 februarij 1792)

- fol. 31 - Op den 17 februarij gebuerde het dat sr. d'Ardeijne, tinnepotgieter, wonende bij het Groot Vleeschhuijs, op de volgende ongeluckige wijse doodt brande. Desen, eenen man van circa 86 jaeren oudt zijnde, sat gewonelijk om de warmte met eenen vrouwenrok aen, met eenen vierpot bij het vier, zijne vrouwe nu desen naermiddag ten huijse van haere dochter, daertegenover wonende, waer zij meer dan twee uren verbleef om caffe of thee te drincken, is het in desen tusschentijdt gebuert dat den rok van den gemelden ongeluckigen in brandt gekomen is, tot zoo verre dat men bemerkt dat hij opgestaen is en gegaen tot aen de pompe om die te blusschen en dat hij waerschijnelijk door den rook of vlamme verstikt zijnde, aldaer met zijn hooft op de pompe rustende, den ongeluckigen slag[t]offer der vlamme geworden en overgroote pijne en smerte moet geleden hebben, terwijl men hem doodt gevonden heeft, zijne kleederen tenemael verbrant en ook zijn lichaem zoo doorbrant dat de darmen uijt zijnen buijk waeren hangende. Zulks is terstont aen 't collegie bekent gemakt en den ongeluckigen is desen avont door hetzelve met veel hertzeer aenschouwt geworden.

(19 februarij 1792)

Op den 19 februarij zijn 's morgens ontrent den 8 uren met 6 billanderschepen uijt de stadt Brugge vertrokken alle de militaire in root en groene - fol. 32 - laest alhier als fol. [116 (1791)] aengewesen aengekomen. Dese zijn langst de vaert vergeleijt door een detachement dragonders, alhier over twee daegen aengekomen om der zelver desertie, die bij hun arrivement maer te veel plaetse gehadt heeft te voorkomen. Hunne bestemminge is langs Gend en Brussel naer de grensen van

[p. 118]

Bergen en Luxembourg, om aldaer dezelve in cas van noot te verdedigen, zullende nog van veel batalions, zoo uijt Duijsland als de Nederlanden gevolgt worden, om waert dat de oorloogsverklaeringe tusschen de Fransche natie en Z.M. den keijser, die tot nog toe een raedsel is, mogte zijnen voortgang nemen, seffens tegens de Fransche te konnen tewerkgaen.

(20 en 21 februarij 1792)

Op den 20 en 21 februarij zijnde de twee vastenavonddaegen is alles zonder masqueren of buijtenspoorigheden wegens de ordonantie hiervooren, [fol. 29] vermelt, zeer gerust binnen dese stadt Brugge afgelopen, terwijl er menige sneeuw gevallen en het door het vriesende weder geduerende dees daegen zeer kout was. Hierdoor saeg men langs de straeten menige ijssleden zoo met bellen als andere rijden en met dezelve de vastenavonddaegen in plaets van masqueren met plaisier overbrengen. Eenige liepen met menige sleden agtereen voorop een onnooselen of sotten in eene slede sittende, waerdoor de heeren raeden en schaedebeletters, ziende dat hierdooren onheijlen zouden konnen hebben veroorsakt geworden, hebben verboden, dog den soon van sr. De Jaeger⁽²⁷⁾, wonende op de Cuijpersplaetse, zulks niet willende staeken en den heer raedt onbeleeft toesprekende, is in de - fol. 33 - wagt der schadebeletters beweegt geworden, temeer omdat hij rond zijn hooft gewonden hadde eene haire mutse met vellen die hij ten tijde der revolutie gedregen heeft, zijnde hij nogtans naer door de gedeputeerde van 't magistraet gehoort te zijn zonder verdere straffe desen avondt ontrent den 10 uren is geslaekt geworden. Twee andere die hun hadden vervoordert in arlequinskleederen langs de straeten te loopen, zijn ook in de stadtswagt der schaedebeletters en van daer naer de vangenisse beweegt, die voorseker dese hunne moetwilligheijd tegens de placaeten ten minsten door eene penitentie in de vangenisse zullen moeten betaelen, opdat voor 't toekomende daer in exempel zout gestelt worden. (XV gasette van 20 februarij, etc.).

Schieting tot Watervliet 20 meij en tot St.-Laurens op den 17 junij toekomende, etc.

(27) Vermoedelijk dezelfde persoon als MV. 1791, f. 2 en n. 2.

(23 februarij 1792)

Op den 23 februarij heeft men alhier vernomen door eene egte lijste welke huijsen binnen Duij[n]kerque teenemael gerenueert zijn. Volgens dezelve te melden en de andere omstandigheden.

Heden verscheen in 't licht: ‘Vertaling van eenen latijnschen brief, geschreven door den eerw. pater generael, etc.’ ook ‘Saemenspraeke tusschen den eerweerdigsten pater Passchalis à Varisio, etc.’, beijde sub N. te zien, ook hoe de generaels nu voor de cloosters herstelt zijn en wat al wanorders in de conventen der eerw. paters Recoletten gepleegt zijn in de revolutie, etc. (XVI gaset van 23 februarij, etc.).

(27 februarij 1792)

- fol. 34 - Op den 27 februarij wiert door alle de parochiën der stadt Brugge door de derecteurs der gemeijne armkamer gedaen eenen extraordinairen algemeijne collecte tot behoeve van den gemeenen armenkamer en tot onderstant van 't arm gemeente, welckers belweftigheijd en nood nu sedert eenige weken overgroot is, ter oorsaek dat menige sedert het streng jaergetijde zonder werk zijn en gebrek aen alles hebben. Opdat ider des te meer tot bermhertigheijd zoud beweegt worden, is er sedert eenige daegen aen eenider thuijs gesonden eene aenwakkeringe om den armen te helpen onderstuenen en de gemeijne armkamer in staet te houden voor

[p. 119]

tijtel hebbende: ‘Aenwakkeringe vanwegens en voor de gemeijne armkamer’, welke onder de stukken versaemelinge N. kan gesien worden. Uijt dese aenwakkeringe siet men sedert heel lange dit heijlsaem gebruijk in zwang is en tot heden blijven stant houden, wat al devoiren dat er aengewent worden om hetzelve te doen continueeren, hoe de seden hierdoor verbetert worden, de vrijwillige inschrijvinge ten desen opsicht ingeschreven en eijndelinge hoe de lichtinge in tontinaire portien hiervooren nog fol. [25] verhandelt, nog eens aen 't publik is voorgestelt geworden. (XVII gaset van den 27 februarij, etc.).