Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1791 en 1792

[Juli]

(2 julij 1791)

- fol. 84 - Op den 2 julij is van 't Stadthuijs bij hallegebode afgekondigt en geaffixeert eene wijtloopige declaratie⁽¹¹⁵⁾ van den keijser ende koning van den 19 maerte 1791 raekende het verdrag van Den Haege van den 10 december 1790 en de ratificatie van Zijne Majesteijt daerop gevolgt. Dese declaratie is den grondtsteen van de huldinge te doen door Z.M. den keijzer Leopoldus en welcke versaemeling sub N. kan gesien worden.

Heden naermiddag tusschen 5 en 6 uren wierden in 't midden van 't gebouw der Waterhalle menige canonschueten gegeven wegens het leggen van den eersten steen door mijnheer d'Heere, schout deser stadt⁽¹¹⁶⁾, wiens woning daer zal gemakt worden en van welcke naeder te handelen.

(115) Zie SAB., reeksnr. 120: Hallegeboden, 1786-1793, f. 217v^o; ibid., reeksnr. 122: Plakkaten, 2de reeks, 19 maart 1791, reg. 35, nrs. 14 en 15.

(116) Zie MV. 1788, n. 146.

(3 julij 1791)

Op den 3 julij is op de parochie van St.-Kruijs nevens Brugge een pligtige schietfeest gehouden; op de persse 46 prijsvogelen opgestelt wordende die alle van d'eerste tot de laeste in den naermiddag afgeschoten wierden zonder te moeten loten, den oppersten bestaende in 24 Fransche kroonstukken, wiert getroffen door sr. Bogaert van de gilde van St.-Kruijs door welken ook nog een zijdevogel van 12 gelijcke kroonen afgeschoten wiert, behalvens welke nog 6 prijsvogelen door dezelve gilde getroffen zijn⁽¹¹⁷⁾.

(117) De timmerman Benedict Bogaert was sinds 1789 lid van het schuttersgild van Sint-Kruis (F. DEWITTE, 500 jaar vrije archiers van mynheere sint sebastiaen te sint-kruis-brugge, Brugge, 1975, p. 149).

(4 julij 1791)

Op den 4 julij wiert door de gilde van St.-Kruijs alleen het schietspel hernomen, vijf besondere prijsen op de persse gestelt zijnde.

Heden, gelijk morgen, zijn 's morgens om 6 en 10 uren en 's middaegs om 1 uren drij bargen naer Gend afgevaeren welke bij voorgaende klinkinge aengekondigt was en op welke, gelijk op verscheijde billanderschepen en op fouturen menige persoonen naer d'hooftstadt - fol. 85 - van Gend zijn vertrokken om aldaer te zien verrichten de pligtige huldinge van Zijne Majesteijt den keijzer ende koning Leopoldus den II als graeve van Vlaenderen welke aldaer op den 6 deser zal verricht worden.

Heden verscheen in 't licht: ‘Omstandig verhael van het vlugten des konings van Vrankrijk Ludovicus den XVI’, welke versaemeling N. kan gesien worden en uijt welke men ziet alle de omstandigheden die 's konings vlugt en reijse verselt hebben en hoe Z.M. weder in Parijs vergeleijt is. (LIII gaset van den 4 juli). Huldingsfeest tot Brussel, etc.

(6 julij 1791)

Op den 6 julij is binnen de stadt Gend met alle de pragt en luijster als vanoudts in gebruijk geschiet de huldingsfeest van Z.M. den keijzer en koning Leopoldus den II als graeve van Vlaenderen, welken pligtigheijd verbeelt is geworden door zijne

[p. 41]

koninglijcke hoogheijd den hertog Albert van Saxentesschen^{(117 bis) bis} t' eijnden welcke eene somme van 6000 guldens aen het volk is uijtgeworpen geworden in goude, zilvere en koopere gedenkpenningen betrekkelijk tot dezelve feest zijnde heden, gelijk gisterenavondt, in alle wijken der stadt de huijzen schoon geïllumineert geworden en alles verder zooals bij de laeste huldingsfeest van Z.M. Joseph den II op den 31 julij 1781 geschiet breeder aengemelt hebben en aldaer te zien is.

(117 bis) Zie MV. 1790, n. 136.

(7 julij 1791)

Op den 7 julij zijn binnen Brugge met verscheijde bargen te retour gekomen meest alle de menige persoonen deser stadt naer d'huldingsfeest vertrokken van welke men onder andere maeren verneemt bij het werpen van 't geldt twee persoonen doodt getrappelt te zijn, van welke eenen geboortig van Brugge en veele andere meer of min gequest te zijn. Volgens gasette van heden LIV de naedere omstandigheden van de pligtige huldingsfeest te zien.

(9 julij 1791)

- fol. 86 - Op den 9 julij wiert naermiddag in den blooten hoofde tusschen twee schaedebeletters en onder het geloop van menige menschen naer de vangenis geleijt eenen paruquier den welcken in d'herberge De Swarte Falie een overgroot disorder hadde gemakt en verscheijde taljooren in stukken geslegen en bovendien de vrouw van den huijze zoodaenig heeft geslegen dat zij op den gront grootelijcks bloedende was liggende, waerom desen zeer nauw zal onderhoort worden welcke d'oorsaek van hetzelve dispuijt geweest heeft.

(10 julij 1791)

Op den 10 julij wiert door de bleekersknegten deser stadt ontrent d'herberge Den Palingpot in de Gendsche vaert den paling in het water getrokken, eenen schoonen prijs aen den winnaer gegeven wordende en tot het zien van welcke exercitie bij uijtnementheijd veele persoonen ontrent dezelve plaetse vergaedert waeren met eene grooten treijn zijn dezelve bleekersknegten, alle gekleet in 't wit, door de besonderste straeten dezer stadt daer naetoe getrokken welke d'oorsaek was dat aldaer zooveel temeer menschen vergaedert waeren.

(11 julij 1791)

Op den 11 julij verneemt men uijt de stadt Duijnkercke de sekere tijting dat aldaer over eenige daegen een grooten troubel heeft plaetse gehadt - fol. 87 - veroorsakt door den volgenden voorval: eenen militairen post buijten de stadt staende arresteerde eenige blouwers die hij wilde aenhouden, dog desen tegenstant biedende losbraende hij op dezelve zijne fusicque, zulks geschiede in den avont. Op 't hooren der schuet wiert er seffens in de stad verbreijt dat de stadt door de tegenpartije der revolutie of nieuwe constitutie wiert opgeheijst, alle de klokken klipten seffens alarm en alles liep overhoop. In den tijdt van eenige uren waeren der meer als 30000 mannen volontaire in de waepens en elk wiert geboden licht voor hunne vensters te branden, naerdat alles wat bedaert was wiert d'oorsaek ontdekt en ider was verwondert voor 't aflossen van eene schuet zooveele devoiren te hebben gedaen. Hieruijt blijkt in wat verlegentheijd men tegenwoordig door heel Vranrijk voor eene contrerevolutie is die haest langs den eenen of anderen kant zal uijtbresten en die veele zeggen niet verre meer verwijdert te zijn en haest zal beginnen. (LV gaset van 11 julij, etc.).

(14 julij 1791)

Op den 14 julij wiert in den gragt aen de Bloetput gevonden een nieuwgeboren kindekin nog maer eenige uren oudt dat boosaerdig in hetzelve verdronken was. Over eenige daegen is er ook in de Roostraete gevonden een diergelijk kindeken dat gedoopt en in 't vondelingshuijs besteet is, wordende door het magistraet alle voorzorgen genomen om dies booswigten te ontdekken. (LVI gaset 14 julij, etc.). Schieting tot Vijnckt en Lokeren.

[p. 42]

(17 julij 1791)

- fol. 88 - Op den 17 julij, feestdag van O.L.V. van 't Schapulier is als naer oude gewoonte vanuijt de kercke der eerw. paters Carmeliten 's middaegs langs den gewonen toer omgedregen geworden, menige huijzen verciert en langs den weg twee autaeren gestelt zijnde⁽¹¹⁸⁾.

Heden verscheen in 't licht: ‘Extrait uijt de prophetie van de H. Hildegardis, abdisse, etc.’, ‘Korte verhandeling over den fanatiquen prent ontstaen ter oorsaeke van het overkomende onweder bij de Inkomste, etc.’, ‘De zon of borgerlijcke redenvoering uijtgesproken op de aenkomst van hunne koninglijcke hoogheden, etc.’, welke versaemeling N. konnen gesien worden.

(118) De devotie tot O.-L.-V. van het Schapulier, o.m. geuit in deze processie, hoorde thuis in het karmelietenklooster in de Carmersstraat, en is pas in de 19de eeuw via de Sint-Gilliskerk overgenomen door de ongeschoeide karmelieten in de Ezelstraat, corr. MV. 1789, n. 194, zie ook MV. 1790, n. 53 en 54 en ENGLISH, o.c., I, Brugge, 1985, p. 236-237.

(18 julij 1791)

Op den 18 julij waeren generaelijk alle de leden der ambagten en neeringen op hunne respective vergaederplaetsen saemengeropen wanneer hun door hunne respective dekens een wijtlopig verslag gedaen wiert van den staet der saeken van verscheijde provenciën om tegens morgen op 't collegie daarover hun deliberatif advijs te geven, besonder tot het vinden van eene somme van seven millionen en agtensev[ent]igduijsent guldens waerin de provenciën van Vlaenderen in eene somme van drij millionen en 98 duijsent guldens getauxeert is, dit nogtans ingevolgen den wille des keijzers zonder de gemeenten te belasten, alle welcke onkosten gesproten zijn uijt de gepasseerde beroerten. Ook wiert er verslag gedaen nopende den staet der saeken van de gesupprimeerde cloosters in welkers onderhout en herstellinge zoveel mogelijk zal voorsien worden. Op alle dees en meer andere pointen zijn meest door alle - fol. 89 - de stemhebbende cooporatiën onbeslissende antwoorden gegeven, temeer omdat de generaele vergaederingen der dekens sedert eenige weken teenemael verboden zijn, die nogtans geduerende de gepasseerde beroerten zeer dickwils van 't grootste nut geweest hebben en er zelfs aen de dekens verboden is geworden van op die gewichtige vraegen eene generaele vergaederinge te houden waerom er veele zeer misnoegt zijn en, geen advijsen willen geven tot'er tijdt dat de gewone vergaederingen wederom zullen vermogen gehouden worden.

Heden verscheen in 't licht: ‘De advisen van alle de stemhebbende administratiën van Vlaenderen wegens de aenstaende hulding, etc.’, welke sub N. kan gesien worden. (LVII gasette, 18 julij, etc.).

(19 julij 1791)

Op den 19 julij heeft met groote pligtigheijd 's morgens om 11 uren den eerw. heer Jacobus Hinkens⁽¹¹⁹⁾ possessie genomen als kanonik van de collegiale kercke van St.-Salvators en daernae als paster van de parochiale kercke van St.-Jacobs met de gewone pligtigheijd en ten bijwesen van eene groote menigte menschen, ten eijnde in de parochiale kercke van St.-Jacobs op den autaer in den choor een zielroerende oratie door den eerw. heer Willebrordis Jooris, ardtspriester, gedaen wordende.

(119) Of Hinnekens, pastoor van 1791 tot 1794: W. ROMBAUTS, Het oud archief van de kerkfabriek van Sint-Jacob te Brugge (13de-19de eeuw), I: Inventaris, Brussel, 1986, p. 88, nr. 17.

[p. 43]

Desen heer nog maer vijf jaer priester zijnde en als coadjutor bij den eerw. heer Jooris, paster van St.-Jacobs, gedient hebbende wegens zijnen hoogen ouderdom als langduerige siekten, is nu wegens den afstant van de pastorije door zijne edele doorlugtigste hoogweerdigheijd Felix Guillialmus, bisschop van Brugge, erfachtig - fol. 90 - (vervolg 19 juli) cancelier van Vlaenderen, etc., tot die weerdigheijd verheven geworden, niettegenstaende men in 't algemeen verwagt hadde dat den eerw. heer Reniers⁽¹²⁰⁾ die nu geduerende 13 jaeren als kapelaen in die kercke gedient heeft tot die weerdigheijd zoud hebben verheven geweest, dog desen heer zal zoo er geseijt wordt met d'ee[r]ste occasie ook tot een hoogere weerdigheijd verheven worden. Het gesto[e]lte in den choor van St.-Jacobskercke, op welke den gemelden heer possessie heeft genomen, was konstrijk verciert, gelijk ook zijnen bichtstoel, boven welke stont het volgende jaerschrift Weest, Weest WeLLekoM LanggeWensChten herDer hInkens. Ter deser gelegentheijd saeg men heden in verscheijde straeten deser parochie menigvuldige vlaggen spannen en verscheijde huijze vercieren. Des avons ook in meest alle de straeten der zelve parochie menige vruegdevieren en illuminatiën ontsteken wordende, welke ook zoo in den dag als 's avons gedaen ontrent den Com en in de linenbaenen⁽¹²¹⁾ waer ontrent den heer vader van den paster, linedraeijer, was wonende.

Heden is door generaliteijt der dekens op 't collegie gegeven het deliberatif advijs op de lichtinge gisteren gemelt, door welcke naer hun te hebben beklaegt over de suppressie hun'er vergaederingen menige aensienlijcke sommen zijn afgeslegen als besonder de schaedeloosstel[l]ing van alle verbrande en geplonderde huijsen en de groote onkosten door het geestelijk gedaen, zijnde voor het overig de beste middelen saemen met magistraet beraemt hoe het resteerende kan gevonden worden.

(120) Andreas Reniers, onderpastoor sinds 4 juli 1779 werd naderhand pastoor van Middelkerke (ROMBAUTS, o.c., p. 72).

(121) ‘linenbaenen’: lijnbanen, d.i. touwslagerijen.

(21 julij 1791)

- fol. 91 - Op den 21 julij wiert door de soldaeten onser militaire besettinge op het slagveldt buijten de Cruijspoorte⁽¹²²⁾ gehouden eene aengenaeme exercitie, zoo met verscheijde stukken canon als het verrichten van alle andere krijgsoefeningen welcke geduerende desen somer op verscheijde daegen zal vervolgt worden; wordende aldaer de soldaeten teenemale in den krijgshandel geo[e]ffent, gelijk in alle andere steden geschiet en uijt welke men voorsiet dat alhaest de kruijswerkingen tegen de constitutie van Vrankrijk door den keijzer en koning Leopold zullen begonst worden om de ruste in dat ongeluckig koningrijk te herstellen, uijt welcke men alhier en in alle andere (andere) plaetsen van 't Nederlandt menige geestelijcke en andere persoonen ziet aenkomen die hun aen eene wet tegenstrijdig aen de religie en 's landts wetten niet willen onderwerpen maer liever alles verlaeten als hun aen dezelve te onderwerpen. De geestelijcke worden zoo in de cloosters als bij particulier aenveert om aldaer dienst te doen en te verblijven tot'er lijdt dat de saeken in Vranrijk eenen andere keer zullen nemen.

Heden verscheen in 't licht: ‘Boerepolitiek of saemenspraeke tusschen eenen Brabanschen boer en den graeve M...’, in welke de Staeten en monikken voor het gepasseerde der beroerten op eene openbaere wijse geblaemt en strafweerdig verklaert worden. (LVIII gaset van den 21 julij, etc.). Schieting tot Ruijsselede den 14 augusti te houden.

(122) Het oefenveld van het leger vroeger aan de Maalse Steenweg, nu beperkt tot de Zeemachtbasis, zie MV. 1790, f. 467 en n. 422.

(25 julij 1791)

- fol. 92 - Op den 25 julij is 's middaegs vanuijt de parochiaele kercke van St.-Jacobs de processie als naer oude gewoonte omgedregen geworden, gelijk ook

[p. 44]

des anderendaegs vanuijt de parochiale kercke van St.-Anne gedaen is, langs den weg verscheijde autaeren gestelt en de huijzen en straeten met alle bedenkelijcke vercieren verciert zijnde⁽¹²³⁾.

Heden was het collegie 's Landts van den Vrijen bijnaer den heelen morgen vergaedert wegens eenen aengehouden winkelier van Maldeghem, genaemt Van de Casteele⁽¹²⁴⁾, welke betigt wordt veele valscheijde te hebben bedreven, geassisteert met eenige van zijne complice. Onder andere wordt den zelven betigt van eenen ingesetenen der parochie van 's Laurins aldus bedrogen te hebben: hem versogt hebbende te teekenen eene borgtogte van 25 pond, heeft den zelven in plaets deser eenen wisselbrief van 4000 ponden gemakt, welke door den bedrogen die niet konde schrijven geassisteert door twee getuijgen is geteekent, waerom men ten valdaege den wisselbrief niet konnende voldaen worden, alle zijne muebele en immuebele goederen heeft verkogt en tot den grond gerenueert. Ook heeft den zelven aen sr. Segaert, winkelier bij de Com deser stadt, verkogt eenen valschen wisselbrief van 380 guldens (verkogt) ook geteekent met getuijgen die ook teenemael valsch bevonden is om alle welke te ontdekken heden verscheijde getuijgen aengekomen zijn om onderhoort te worden. Zoo men ook verneemt loopen te lande omstree[k]s Eecloo verscheijde baenstroopers, door welcke verscheijde deerlijk mishandelt worden. - fol. 93 - Onder andere is over eenige daegen door dezelve aengerant sr. Bourgonjon, coopman in gist, schoonvaeder van mijn broeder François van Walleghem,⁽¹²⁵⁾ afkomende van St.-Laurijns twee booswigten, den eenen met een blooten sable en den anderen met de gelaede pistole op de borst, hebben hem aengerant en hem met bedreijging van om te brengen doen geven het geldt dat hij [bij] hem hadde, zijne zilvere gespen, dose, slot en andere effecten die hij bij zig hadde belopende ter weerde tusschen 6 à 7 pond groote. Men kan lich[t]elijk oordelen in wat vreese den zelven sr. Bourgonjon moet geweest [zijn] welk zoodaenig was dat hij eenen anderen weg nam en moest opgesogt worden opdat hij de regte baen zoud gevonden hebben.

Heden verscheen in 't licht: ‘De antwoorde van hunne koninglijcke hoogheden gegeven aen de collatie der stadt Gend met de overweging van den 19 julij daerop gevolgt’, welcke versaem[el]ing N. kan gesien worden. (LIX gaset 25 julij, etc.).

(123) Deze processies werden gehouden n.a.v. de feestdag van de H. Jacobus (25 juli) en van de H. Anna (26 juli), zie MV. 1787, f. 215.

(124) Pieter van de Casteele (30 jaar) geboren te St.-Laureins, woonde te Maldegem en was koopman in lijnwaad. Hij werd veroordeeld op 26 september 1791 (RAB., Brugse Vrije, nr. 17038, Registre Crimineel, f. 76-87, f. 117v^o-124v^o).

(125) François Van Walleghem was de benjamin van de familie (geboren 31 jan. 1767). Evenals Jozef Van Walleghem vestigde hij zich als dobbelstellier (MV. 1787, p. 9 en 12).

(28 julij 1791)

Op den 28 julij verneemt men uijt Gend hoe dat de vergaeringen der colatie aldaer bij orders van het gouvernement zijn opgeschort en dat dezelve zelfs onder het bedreijgen van het gebruijk der krijgsmagt zijn opgeschort geworden, niettegenstaende zelfs de gunstige aenmeldinge als hiervooren die door dezelve is uijtgegeven geworden. Zoo men ook verneemt is bij dezelve orders den doortogt der koolen kalkschepen naer Brugge toegelaeten, zijnde het eerste koolschip reets alhier aengekomen 200 mannen militaire hun op hetzelve bevonden hebbende, te melden de schade die het belet van desen doortogt tot Gend verboden ten tijde van de revolutie veroorsakt heeft. (LX gaset van den 28 julij, etc.).

De naedere omstandigheden te melden van den voorval die op St.-Anne dag aldaer op de parochie van St.-Anne plaetse gehadt heeft tusschen de borgers en keijserlijcke dragonders.

Schieting tot Adeghem op den 14 augusti.

(30 julij 1791)

- fol. 94 - Op den 30 julij is bij hallegebode en trommelinge van 't Stadshuijs afgekondigt eene ordonantie behelsende dat den Heere ende Wet ondervint dat

[p. 45]

niettegenstaende de voorige ordonantiën het schieten, vuren en andere rejouïsancen onophoudelijk binnen de stadt Brugge plaetse hebben waerdoor het nagtloopen en andere ongeregelde gebruijken veroorsakt worden, om welcke te voorkomen den Heere ende Wet stiptelijk ordoneert zonder voorafgaende consent van 't collegie binnen de stadt Brugge te schieten, vuren of andere rejouïsancen te plegen, op pene dat elk daeraen contrarie doende, zal vervallen in eene boete van 10 patacons; op dezelve boete als bij de voorgaende ordonantiën verboden wordende met pijlen en bogen langs de straeten te schieten, zullende de ouders dezelve boete moeten betaelen voor hunne kinders daeraen contrarie doende.

(31 julij 1791)

Op den 31 julij wiert door eenige liefhebbers der stadt Brugge in de Gendsche vaert ontrent de herberge De Palingpot eene aegename exercitie verricht: aldaer eenen vos aen eene keten gebonden zijnde die naer een lang en hevig gevegt door eenige honden doodgebeten wiert en om welke te zien verrichten een groote menigte menschen vergaedert waeren.