Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1791 en 1792
(1987)–Jozef van Walleghem–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 15]
| |
[Februari](3 februarij 1791)- fol. 19 - Op den 3 februarij 's morgens om 11 uren waeren op 't collegie ontboden de negen heeren swaerdekensGa naar eind(40) deser stadt Brugge met de respective leden van hunnen dienenden eed tot het afleggen van den eed ten tijde van het patriotismus gedaen aen de heeren Staeten en het volk van Vlaenderen en tot het sweeren van eenen nieuwen eed onder de gehoorsaemheijd van den keijser ende koning Leopold den II, 't welk ook alle reets gedaen hebben die onder eenige bedieninge der stadt zijn en 't goon ook eerstdaegs zoo men zegt door alle de subalterne ambagten en neeringen deser stadt zal moeten gedaen worden. (X gaset van den 3 februarij, etc.). | |
(5 februarij 1791)Op den 5 februarij verneemt men [van] alle zijden zeer onaengename tijdingen door het overvloedig windig weder veroorsakt en van welke den leser het dagverhael vint [in't] 3[de] deel ‘daegelijksche gevallen’, etc. Langs alle zijden hoort men [dat] gebouwen, boomen omgevlogen te zijn en veele schepen ter zee met de koopmansgoederen en equipage vergaen te zijn. Langs de zeedijken van Oostende, Blankenberge, Wendune en ander omliggende plaetsen, heeft het waeter door 't hevig waeijen boven de duijnen geklommen zoodaenig dat men voor den ondergang - fol. 20 - van 't heele noorden budugt was; zoo hevig heeft dit weder geduerig met eenen noordwestenwindt geweest dat verscheijde hoofden met alle de steenen pijlen en planken uijt den grond gerukt en weggespoelt zijn, bij plaetsen is den duijn bijnae teenemael doorgespoelt en verscheijde huijsen op dezelve in den grondt gesonken dusdaenig dat ontrent Wendune zoo het water nog een ure gewassen hadde den duijn doorgespoelt, den omliggende plaetsen vergaen en 't heele noorden onder water zoude gestaen hebben. Dus kan men afmeten in welcke benouwtheijd die bewoonders, die ten meerderen deele reets gevlugt waeren, moeten geweest hebben. Men is reets met honderden werklieden besig om die overgroote schaede zoo haest mogelijk met alle kost te herstellen. | |
(6 februarij 1791)Op den 6 februarij tegens den avond hadde het volgende disorder binnen de stadt Brugge plaetse. In eene herberge in de Claverstraete, van de slegte soorte, waeren eenige soldaeten onser besettinge, gelijk eenige borgers. Ter oorsaek van den twist wegens een vrouwspersoon hadde eenen der soldaeten groote woorden met sekeren - fol. 21 - tegeldekkersknaepe genaemt Balieu, tot zooverre dat desen den soldaet alle schelwoorden toebragt dat hij patriot was en dat hij zoo in 't zijne magt was alle keijserlijcke zou ombrengen. Den soldaet dus geïnsulteert schoot in colere, trok zijne sable en gaf hem een steek in zijn rugge dweers neven het hert. Hiermede liep den soldaet seffens weg langs verscheijde straeten naer d'hooftwagt op de Mart en zulks seffens rugbaer zijnde, vergaederden meer dan duijsent menschen voor dezelve, dusdaenig dat men voor een totale revouteGa naar eind(41) bedugt was. Seffens stonden alle de soldaeten in de volle wapens 't welk de gemoederen nog meer verbitterde welk d'o[v]ersten siende seffens het gepuepel toekwaemen en versekerden dat zoo den soldaet pligtig was, hij 's anderdaegs voor d'hooftwagt zijne straffe zoud ontfangen hebben, 't welk de gemoederen bedaerde, ook omdat seffens oorkonde beleet en het collegie en 't colseil de geurre vergaedert was. | |
[pagina 16]
| |
stierve zegt men den soldaet onpligtig te zijn omdat hij hem en den keijzer tegens alle regt geïnsulteert heeft, den zelven is nog in d'hooftwagt in bewaering. (XI gasette van den 7 februarij, etc.). | |
(10 februarij 1791)- fol. 22 - Op den 10 februarij heeft men alhier binnen Brugge de sekere tijding ontfangen dat mijnheer Van der MeerschGa naar eind(42), gewesen generael van 't nationeel leger, binnen Brussel is aengekomen; dat desen heer aldaer triumphantelijk is ingehaelt met een groot getal carossen waerin hun bevonden den aensienlijkste heeren van Brussel, gelijk ook door een escadrons dragonders van Z.M. den keijser. Den zelven heer heeft aldaer ook reets een besoek afgeleijt bij Z.E. den graeve De Mercij d'ArgentauGa naar eind(43) en bij de andere aensi[e]nlijkste heeren. Zoo men verders zegt zal er met permissie van Z.M. den keijser een nationeel leger opgerigt worden om in dees landen gebruijkt te worden en dat d'onkosten op de pensionen der geestelijcke zullen gevonden worden. Dog alzoo men diesaengaende zonder vasten grondt spreekt, vereijscht zulks naeder bevestinge. In 't algemeen is men eventwel verwondert dat den heer Van der Mee[r]sch met zoo veel agting door de keijserlijcke onthaelt wordt, daer hij ledent eene jaer als generael aen 't hooft der patriotten diende en in den beginne der troubels door het gouvernement alom opgesogt wiert. Dus twijffelt men nu niet meer of hij ook van degene is die de Nederlanden onder de gehoorsaemheijd van Z.M. den keijser heeft helpen verraeden en verkopen. (XII gaset van den 10 februarij). | |
(11 februarij 1791)- fol. 23 - Op den 11 februarij 's avons was er een overgroot disorder in d'herberge De Sevesterre t'eijnde den Zilverstraete. Vier keijserlijcke van het marechaise peerdevolk aldaer hebbende sitten drinken boven op een kaemer, riepen de weerdinne om hun gelag te voldoen, welke gekomen zijnde, grepen dezelve vast en wilden haer op 't bedde werpen, dog dese een overgroot gewelt en geschreeuw maekende, kwam haeren man en eenige die beneden waeren seffens naer boven (met eenige die beneden waeren), elk met een stok en sloegen dees vier venusgasten op eene zoodaenige wijse dat twee van dezelve zoodaenig gekwest waeren dat sij moesten weggedregen worden, d'andere het naer ook verscheijde wonden ontfangen te hebben wegvlugtende. Seffens was er krijgsradt en het collegie vergaederde, om diesaengaende oorkonde te beleeden, zullende den herbergier over 't gewelt zijne vrouw aengedaen hierover geen ongelijk konnen haelen. Heden verscheen in 't licht: ‘Wettige bescheiden der voorafgaende overeenkomsten gesloten tot ReichenbachGa naar eind(44), etc.’, ook ‘Vertooning door de Staeten van Naemen gedaen aan den graeve Der Mercij d'Argentauw op den 12 januarij 1791 met de antwoorden’, welke in de versaemelinge N. konnen gesien worden. | |
(12 februarij 1791)- fol. 24 - Op den 12 februarij was eijndelinge den dag verschenen die aen zooveele deserteurs, overloopers en krijgsgevangene geduerende de voorgaende revolutie het grootste hertzeer gedaen heeft omdat ingevolgen de bevelen van Z.M. den keijser, siet gasette, etc., alle dezelve nu naer hunne regementen moeten weerkeeren volgens hetzelve algemeen pardon tot heden of naer date deser zullen volgens de krijgswetten gestraft worden. Menige der zelve zijn niet zonder de grootste droefheijd naer dezelve weer(k)[gjekeert en veele andere naer vremde landen gevlugt en mogelijks voor altijdt hun vaderland verlaeten. Hieraf wijtloopig | |
[pagina 17]
| |
te handelen gelijk ook hoeveel reets getrouwt zijn en kinderen hebben en dus dezelve hebben moeten verlaeten. Heden zijn van 't Stadthuijs afgekondigt de twee k. en k. ordonantiënGa naar eind(45) van donderdag, nopende d'uijtgaeve van 't gelt door de zoogenaemde Belgissche Staeten geslaegen en de andere nopende de onwettelijkheijd van alle zoo geestelijke als weereltlijkke officiën en beneficiën die door dezelve onwettig gegeven zijn. Wat het patrioticq gelt aengaet dat moet ingedregen worden, zal ider meest hetzelve voor een gedenkenisse behouden waervan ook eenige benevens een koperstuk van de onthuldinge van Gend zal behoudenGa naar eind(46). - fol. 25 - Ook recomande van de armkaemerGa naar eind(47), sub N. te zien. | |
(14 februarij 1791)Op den 14 februarij wiert vanwegens het herstelde magistraet bij hallegebode en placaete en trommelinge afgekondigt eene zeer wijtloopige ordonantieGa naar eind(48), hooftsaekelijk behelsende dat het magistraet niettegenstaende de voorige ordonantiën bevint dat menige niet naerlaeten van de keijserlijcke troupen te insulteeren en dezelve veele schelwoorden naer te roepen als vetlap, Duijstsche moufe, spietsboef en menige ande[re] schelwoorden, waer elk verwittigt wordt dat de militaire last hebben om alzulke seffens aen te houden, om door hun competenten regter naer d'extinctie van 't cas te worden gestraft en zelfs te schieten op die die zouden willen ontvlugten of geweldigheden bestaen te plegen, voor welke d'ouders van hunne kinderen zullen moeten instaen. Van gelijcken zoo er door eenige der militaire eenig gewelt of disorder op eenige der borgers zonder hunne schult gedaen wiert, zal ider gehouden zijn daeraf seffens rapport aen den heer borgmeester van den commune gedaen worden, die instantelijk den pligtigen of pligtige volgens de krijgswetten zal doen straffen, behelsende dese ordonantie verders dat den Heere ende Wet ondervint dat er menige liedekens - fol. 26 - heerschendende, schriften en libellen binnen dese stadt circuleeren die d'eere ende faem van geestelijk en weerlijk op eene schandige wijse schenden, zoo is 't dat den Heere ende Wet om hierin seffens te voorsien voorsiende d'onheijlen die hieruijt zouden konnen voortkomen, ordoneeren zoo sij ordoneeren bij desen dat den ordonantie ofte edictGa naar eind(49) (onder d'ordonantie geaffixeert) van wijlent Z.M. den keijser ende koning, Josephus den II, saliger memorie van den 22 november 1787 en 't welke den leser in 't vervolg mijner beschrijvinge t' zijnen tijde aengemelt vint, in alle deelen zal ter uijtvoer gebragt, op de verbreijders, opstelders of besitters van zulkdaenige schandaleuze schriften met de penen en amenden in 't zelve gestantueert en streng bevel dat alle de besitters der zelve dezelve voor de agt daegen naer de publicatie deser moeten overgedraegen worden aen den heer borgmeester van den commune. Dese blaemschriften en liedekens nogtans worden maer bedektelijk uijtgegeven en daerin geblaemt alle die tevooren patriot waeren, gelijk meer alsdan de keijsersgesinde blaemde. Twee stukkens mij ter hant gekomen, zullen voor 't toekomende doen zien hoe nu de geestelijcke meest geblaemt worden, welke sub N. te zien, etc., etc. (XIII gaset van den 14 februarij, etc.). | |
(17 februarij 1791)- fol. 27 - Op den 17 februarij wierden de twee knegten van den voerman Judocus Delegande in d'herberge Dux de Lauraine langs de Lange Reije, vanuijt hetzelve huijs gehaelt en in egte van vangenis beweegt, omdieswille dezelve over twee daegen op Steenbrugge om 't betaelen van een kanne bier tegens andere zeer gevogten hebben en eenen der zelve zoodaenig hebben gesmeten tegens eenen boom dat zijne oogen uijt het hooft hangen en hij zelfs in perijkel van sterven is, | |
[pagina 18]
| |
waerom d'oorsaek voor dit groot gevegt door d'heeren van 't magistraet nauwkeurig zal onderhoort worden. Sedert eenige daegen bemerkt men als iets sonderlings binnen de stadt Brugge dat de militaire wagten den heelen nagt rondtgaen in de straeten ontrent de parochie van St.-Gillis en aldaer differente wagten geset zijn. D'oorsaek waerom zulks zoude zijn wordt zeer verschillig vertelt, sommige seggen te zijn om den heer paster Gailliard te bewaeren die een der meeste en eerste patriotten geweest heeftGa naar eind(50), andere omdat sr. Segaert, etc., aldaer over eenige daegen zoo goet als doodt door onbekende geslegen is. Andere zeggen te zijn omdat daer ontrent wapens versaemelt worden voor een tegenrevolutie, dog alle maer gissingen zijnde zal den tijdt zulks leeren, etc. (XIV gaset van den 17 februarij). | |
(19 februarij 1791)- fol. 28 - Op den 19 februarij wiert in gebannen Vierschaere in 't Stadthuijs der stadt Brugge door d'heeren van 't magistraet voor den tijdt van 30 naereenvolgende jaeren tot het Provencial Correctiehuijs der stadt Gend verwesen Martinus Visscher, vermelt fol. [8]. Ook d'oorsaek waerom hij met dese straffe ontslegen is, des anderdaegs naer 't zelve, onder den toeloop van veele, per barge naer 't zelve vertransporteert wordende. | |
(21 februarij 1791)Op den 21 februarij saeg men bij order van d'heeren van 't magistraet geaffixeert de vernieuwinge van het placaet van 26 artikelenGa naar eind(51) nopende de wijkmeesters en substituten, breder als fol. [291] en alleen met de verandering van de zes als nu dienende hooftmans in 't magistraet zullende hoewel buijten verwagting de nieuwe schadebeletters, nagtroepers en garden gelijk ook het regt van 't uijt- en inkomen der poorte continueeren, de wijkmeesters en substi[tuten] zullen eenen nieuwen eed afleggen en alle jaeren op den voet als fol. [291] geplogen vernieuwt worden. Heden verscheen in 't licht; ‘De egte vertaeling van de merkweerdige en wijtloopige vertooninge van de Staeten van Brabant aen de graeve d'Argentauw met de antwoorden daer opgevolgt’ sub. N. te zien en waerop bemerkingen te maeken, etc. (XV gaset van den 21 februarij, etc.). | |
(24 februarij 1791)- fol. 29 - Op den 24 februarij waeren bij voorgaende gerepresenteerde requeste aen 't magistraet 's Landts van den Vrijen bijeengeropen, 's morgens om 9 uren in de vertrekkaemer van hetzelve landthuijsGa naar eind(52) generaelijk alle de groote gelandeGa naar eind(53) van de wateringe van Blankenberge en omliggende plaetsen om te beraemen en besluijten te nemen tot het herstellen van de remercable schaede veroorsakt door het ongestuijmig weder op den (den) 2 deser aen de zeedijken en waterwercken als hiervooren fol. [19] verhandelt, aen welcken naer de genomen besluijten zeffens zal begonst worden en naer de beraeminge der groote onkosten die men begroot voor 't minst met geen millioen en half te zullen konnen herstelt worden, etc. Heden naermiddag wierden geslakt de twee knegten uijt d'herberge d'Dux de Lauraine naerdat Judocus Delegande wiens soon ook hoogst pligtig was en die wegens een overgekomen ongeluk, ziet ‘Daegelijksche gevallen’ fol. [173] naer de vangenis niet konde vertransporteert worden mits den gequesten voor eene somme gelt content gestelt te hebben en het overgeven van zijn hantteeken in 't collegie dat hij daerover content was. (XVI gaset van den 24 februarij, etc.). | |
[pagina 19]
| |
(25 februarij 1791)- fol. 30 - Op den 25 februarij verneemt men uijt Gend de sekere tijding hoe ledent eenige daegen aldaer eenen grooten opstant heeft plaetse gehadt, veroorsakt door den volgenden voorval. Eenen keijserlijcken soldaet aldaer eenen borger, zijnde eenen harnasser of arbeijder, tegenkomende die een broot onder den armen hadde, liep den soldaet, voorseker onwetende, tegens zijnen arm en het broot viel in de vuijligheijd op de straete, hierover schoot den borger in eenige soodaenige colere dat hij den soldaet opnam en in 't water dat er ontrent was wierp, zoodaenig dat hij zonder de tijdige hulpe die hem wiert toegebragt zoude verdronken hebben. Seffens wiert hierover den borger geapparandeert en in egtenis beweegt en naer overleg van de saeke gecondemneert om op een schavot gegeesselt te worden. De stillage stont geplant en alles was tot de executie gereet en veele militaire waeren in de waepens, wanneer ook meer dan 6000 borgers met alle soorten van instrumenten op de been waeren, langs den weg waer den pligtigen moest passeren om hem met gewelt af te nemen. Die saek zoo verre - fol. 31 - gekomen zijnde dat het magistraet niet dorst bestaen van den plichtigen uijt de vangenis te laeten komen, maer het volk lieten aenseggen dat den pligtigen remis voor zijn misdaedt gegeven wiert, zoo nogtans dat hij voor eenige jaeren tot het Provencial Correctiehuijs is verwesen geworden. Gelukkig heeft het magistraet seffens in desen opstant voorsien die een schrikkelijcke slagting tusschen de borgers en keijserlijcke zoude konnen veroorsakt hebben, want er geen twijffel is of de Gentenaers zullen nog lang eenen haet op de keijserlijke troupen blijven behouden om de droevige exempels die sij van dezelve in 't begin der revolutie tot hun nauwer gesien hebben. Zoo men ook uijt Antwerpen verneemt heeft aldaer eenen obstant tusschen de borgers en keijserlijcke plaetse gehadt, zoo verre dat men zegt dat er zelfs eenige van beijde zijden den slagoffer van de woede zouden geworden zijn. Zulks was veroorsakt omdat de Antwerpenaeren geensints in d'afsetting van 't magistraet en aenveerding van het nieuw als alom geplogen willen consenteren. | |
(26 februarij 1791)Op den 26 februarij wiert bij orders van 't magistraet afgekondigt van 't Stadthuijs en geaffixeert - fol. 32 - eene bekentmaekinge van Z.M. den keijser ende koning hooftsaekelijk behelsende dat de vremde Duijtsche speciën die sedert eenigen tijdt in de Nederlanden ci[r]culeeren gelijk ook degene van de provincie van Luxembourg, van niemant wie het zij, 't zij militaire ofte andere, meer moeten ontfangen worden ende dat de eijgenaers van al zulke speciën van gelde besittende dezelve mogen indraegen in 't comtoir van Duanen binnen de stadt Brugge, waeraen hun voor dezelve voor een stuk van 12 stuijvers zal gerembourceert worden tot 11 stuijvers, voor eene van 6 stuijver[s] 5Y1/Y2 stuijvers en voor een van 3 stuijvers of 3 stu[k]en van stuijvers twee stuijvers en 3 oorden Brabansch geldt en alle andere speciën naer advenante, zoodat hiermede de ci[r]culatie der Duijtsche speciën, die seder d'aenkomste der k. en k. troupen in de Nederlanden gebragt, teenemael zal cesseren en van welke onder mijn gedenkpenningen voor gedagtenis ook eenige behouden hebben mits dezelve van nu af van niemant meer moeten ontfangen worden. | |
(27 februarij 1791)Op den 27 februarij wierden de waters deser stadt en van den (den) Gendschen en Oostenschen vaert zoo goet als droog voor eenige daegen afgetrokken - fol. 33 - ten eijnde de overstroomde landen, veroorsakt door den overvloedigen aenhoudenden regen op veele van welke men met eene schuijte kan vaeren, zoo veel mogelijk van 't waeter te ontlasten en om te oversien de noodige wercken aen de dijken die er door d'overstroomingen veroorsakt zijn en die geduerende den | |
[pagina 20]
| |
aenstaenden somer zullen herstelt worden. Heden wiert van alle de predikstoelen afgelesen en geaffixeert den vastenbulle van zijne doorlugste hoogweerdigheijd Felix Guillialmus Brenart, bisschop van Brugge, voor 't jaer 1791Ga naar eind(54), welcke versaemeling N. kan gesien worden. | |
(28 februarij 1791)Op den 28 februarij wiert bij orders van d'heeren van 't magistraet bij hallegebode en trommelinge afgekondigt eene wijtloopige ordonantieGa naar eind(55) behelsende dat, niettegenstaende de voorgaende ordonantiën, den Heere en Wet ondervint dat de aerde nog onophoudelijk van de stadtswallen, forti[fi]catiën goederen, barmen der Coupure, molewallen en andere publicke plaetsen wordt afgehaelt, tot groote slegting der zelve en ondervindende dat zulks meest door de mestraepersGa naar eind(56) wordt begaen, ordoneeren aen wie het wesen mag geene aerde van de gemelde plaetsen meer af te haelen op de boete van ses pond parasijse voor elcke contraventie - fol. 34 - zullende degene die dese boete niet seffens zullen konnen betaelen aengehouden worden en gecoloqueert in egte van vangenis naer d'extinctie van't cas. Zullende nogtans degene die zouden moeten aerde van dezelve plaetsen weghaelen voorsien zijn van eene schriftelijcke declaratie van den eijgenaer, inhoudende: de quantiteijt, dag, ure, en plaets van waer hij de aerde zoude moeten weghaelen. Op gelijcke boete ook verboden zijnde, buijten de paelen van Brugge eenige aerde ofte greijs weg te halen, die aen de poorten door de geëmploijeerde zullen aengehouden worden en zoo in 't een als andere geval de mestraepers in die boeten zullen vervallen alwaer 't zelfs dat het mes[t] dat zij zouden vervoeren met greijs en aerde saemen vermengelt waere, en alzoo den Heere ende Wet klaegten bekomen heeft dat de haegenplantsoenen en ander kweekereijen buijten de stadt op eene argelistige en diefachtige wijse daegelijks beschaedigt worden, verbiedt aen eenider op gelijcke boete dan aen d'eijgenaers eenige diergelijcke gewassen de stadtspoorten in te brengen op pene van door de geamploijeerde te worden aengehouden tot'er tijdt dat zij zullen bewijs doen of den eijgendom betoonen van degene die de stadtspoorten zullen ingebragt worden. (XVII gaset van den 28 februarij, etc.). |
|