Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1790

[November]

(2 november 1790)

Op den 2 november saeg men in alle de parochiale kerken deser stadt, waer men gewonelijk de zieloctaven viert, alle de confrerijen herstelt en de goddelijeke diensten als vóór d'afschaffinge der zelve met allen luijster herleven.

Heden verneemt men eene zeer onaengenaeme tijdinge uijt Naemen dat aldaer, of bij neglesentie, of door verraed, het vuur in een der magasijnen is ontsteken waerdoor niet alleen het magasijn maer een overgroote menige minutie van oorloog, poeder en cardouchen zijn in de locht gesprongen, door welken toeval menige menschen gedoodt en gekwest zijn en door welcke ook vele omliggende gebouwen veel geleden hebben.

Heden verscheen in 't licht: ‘Redenvoeringe uijtgesproken in de collegiale kercke van St.-Pharaildis in de tegenwoordigheijd van hunne hoogmogende heeren Staeten van Vlaenderen door den eerw. heer de Bast, etc.’, (welk stuk - fol. 497 - versaemelinge N. 3 onder de stukken N. 72 kan gesien worden).

Heden verneemt men in de LXXXVII gasette: uijt Weenen Te Deum afgesongen wegens de krooninge van Leopold den II als Roomsch keijser; den prins Maurojeni onthalst en zijn hooft naer Constantinopelen gesonden. Het stedeken Szistove bepaelt voor het vredecongres. Decreten der landtsvergaederinge uijt Parijs nopende

[p. 123]

het voeren der nationeele vlagge; de belastingen voor getrouwde en ongetrouwde en de religeusenhuijsen. Uijt Brussel bericht uijt het vaderlandts leger en vrijwillige giften gedaen. Uijt Gend den eed van trouwe door de twinders en weversgasten gedaen; vaderlandsche giften en aenspraeke hierover gedaen. Menig pluk- en lijnwaed overgegeven. Pligtigheijd wegens de revolutie tot Vurste, land van Gaver, met groote solemniteijt gehouden.

(4 november 1790)

Op den 4 november verneemt men in de volgende gasette: uijt Weenen de geheele keijserlijcke familie komt allengkens uijt Francfurt terug; zijne majesteijt zal incognito blijven totdat alles voor zijnen intré zal gereet zijn. Uijt Francfurt de ardtshertoginne Marie-Christine naer Mentz vertrokken. Uijt Nivelles eenen officier, pligtig aen 't grootste verraed in 't nationeel leger, is in - fol. 498 - egtenis beweegt geworden. Gebuertenis tot Naemen voorgevallen door qualijk dunkende luijden veroorsakt; den geplanten vrijheijdshoedt met kogels doorschoten. Uijt Parijs decreet der landtsvergaederinge tot verplaetsinge der barrieren. Uijt 's Gravenhage den graeve de Mercij d'Argenteau heeft met deszelfs regeeringe in onderhandelinge geweest. Uijt Brussel bericht nopende het ongeluckig springen van het buskruijtwerkhuijs tot Namen voorgevallen.

(5 november 1790)

Op den 5 november's morgens om 7 uren vergaederden de eerw paters augustinen op den Burg van waer sij, voorop gaende de studenten van hun collegie met den patrioticquen standaert en t'eijnden de reliquiën van het H. Kruijs die door eenen pater met choorkappe gedregen wierden, den ommegang van het H. Bloet gingen, luijdop in de Vlaemsche tael tusschen een overgroote menigte godtvrugtige den H. Roosencrans lesende. In de capelle van 't H. Bloet weergekeert zijnde, is er eene lesende misse gedaen geworden. Om 10½ uren van desen morgen is door onsen eerweerden heer bisschop in de cathedraele kercke van St.-Donaes, naerdat gisteren naermiddag de zielvigiliën⁽⁴⁴²⁾ afgesongen waeren, eenen solemnelen lijkdienst verricht geworden voor de ruste der zielen van - fol. 499 - de overleden vaderlanders ten bijwesen in den choor van d'heeren der agtbaere magistraeten in corpora, van de volontaire der drij gildens in uniforme en van de kinderen der militaire krijgsschool en veele godtvrugtige, welcken plichtigen lijkdienst om 12½ uren onder het luijden van alle de klokken eijndigde. In 't midden van den choor was geplaest eene hoog verheven en schoon vercierde lijkbaere op dezelve forme als hiervooren fol. 411 aengewesen is, met alle dezelve cieraeden verciert zijnde.

Heden morgen is van 't Stadthuijs afgekondigt eene wijtloopige ordonantie⁽⁴⁴³⁾ nopende het nieuw gelt van den staet dat gemunt wordt, alle der zelver afbeeldingen en weerde daerin vermelt staende en van welcke voor 't toekomende eenige stukken zal tragten voor memorie te behouden; eenider nogtans geordoneert wordende zoo dese speciën als het circuleerende keijserlijk gelt tot naedere orders te ontfangen.

(442) Moet in de betekenis verstaan worden van het vooraf vieren van een plechtigheid die pas de volgende dag zal plaats vinden. (Liturgisch Woordenboek, o.c., dl. 9, kol. 2815).

(443) Zie S.A.B., Hallegeboden pf. 1786-1793, fol. 187v^o.

(8 november 1790)

Op den 8 november was elk in d'uijterste verslaegentheijd en verwondering (g)edompelt op 't ontfangen van een manifest van den keijser en koning Leopold den II⁽⁴⁴⁴⁾, den 14 October tot Francfurt geteekent, voerende voor tijtel: ‘Copie van een stuk, onder simpele enveloppe to[e]gekomen aen de Staeten van Vlaenderen den 4 november 1790 met den timbre van's Gravenhage - fol. 500 - en gecollaioneerd⁽⁴⁴⁵⁾ Hoppèz’, (welck versaemelinge N. 2 onder de stukken N. 31 kan gesien worden). Bij dit manifest heijscht den keijser de Belgissche provenciën onder zijne heerschapije

(444) Op 14 oktober werd het manifest van Franckfurt door Leopold II opgesteld. Hierin bood hij de Belgen opnieuw de kans hun privilegies te herwinnen. Ditmaal eiste hij echter dat ze voor 21 november de wapens zouden neerleggen; zoniet zouden zijn troepen het land binnenvallen. Begin november werden deze voorstellen onder het Belgische volk bekend en negatief onthaald. De dag voor het verstrijken van het ultimatum werd het Congres tot een compromis gedwongen; zonder een andere uitweg in het verschiet riep het de derde zoon van de keizer tot groothertog van de Nederlanden uit. Het voorstel werd door de keizer verworpen, waarop de Oostenrijkse troepen een einde stelden aan de onafhankelijkheid. (P. GOOSSENS, o.c., blz. 49), (Zie ook S.A.B., Plakkaten, 2^e reeks, 5 november 1790, reg. 32 nr. 41 en reg. 35 nr. 2).

(445) Collationeren is een afschrift vergelijken met de oorspronkelijke tekst.

[p. 124]

terug onder het gerant der drij mogentheden en onder beloften en verdreijgingen op zijn koninglijk woort, als in hetzelve wijtloopig kan gesien worden. Op 't ontfangen van dit manifest siet ider, die eenig verstant wilt plaetse geven, genoegsaem dat heele de Neerlandtsche vrijheijd haest gaet in duijgen vallen en dat men alles par eerste daegen zal gaen zien uijtvallen zooals de fijgen van overlang voorseijt hebben.

Heden verneemt men in de LXXXIX gasette: uijt Weenen den keijser makt zig bereijt om naer Bohemen te vertrecken. Inval der Russen tot aen Constantinopelen verbreijt. Uijt 's Gravenhage wijtloopig bericht nopende de onderhandelingen die door de ministers van Engelant, Pruijssen en Holant aldaer gehouden worden en korten inhout van het overgegeven manifest uijt naem des keijsers, hiervooren in zijn geheel verhandelt. Uijt Venlo de Pruijssisssche troupen in Kessel moeten naer hunne besettingsplaetsen trekken. Uijt Nieuport segening van den vischvangst. Uijt Brugge vaderlandsche [giften] door eenige parochiën van 't Brugsche Vrije gedaen.

(10 november 1790)

- fol. 501 - Op den 10 november begonde in de kercke der eerw. paters predikheeren eene zeer pligtige octave voor de ruste der zielen van de overleden vaderlanders. In 't midden der voorkerk was er geplaest eene zeer pligtige lijktombe, de twee autaeren en pilaeren in de voorkerk konstrijk in den rouw met swart laeken bekleet zijnde, waeren omhangen met sinnebeelden, gedichten en jaerschriften, betrekkelijk tot de tijdtsomstandigheden. Daegelijks geduerende de octave worden 's morgens de zielvigiliën gesongen, dan volgt er eene pligtige misse van Requiem; naermiddag wordt er gepredikt en dan gedaen een solemneel lof. Tot het eijnde van 't toekomende jaer 1791 zal er daegelijks 's morgens eene lesende misse om 8 uren gedaen worden en ter eeuwige gedagtenisse is er op date van heden voor de toekomende tijden ingestelt een eeuwig jaergetijde opdat de vrome daeden der dappere vaderlanders voor de toekomende tijden door 't naegeslagt noijt voor de rust hun'er zielen zouden vergeten worden⁽⁴⁴⁶⁾. t'Eijnden de kerk hangt een konstvercierden offerblok, met een gedicht wegens d'omstandigheden, tot het ontfangen der vrijwillige giften tot d'uitvoering der diensten, alles verder door eenige iverige ingesetene deser stadt bekostigt wordende.

(446) Bemerk hier het ontstaan van het ‘Werk der Patriotten’, een uniek Brugs verschijnsel in de geschiedenis van de Kerk. Reeds vroeger bestond (1767, 1769, 1772) er een traditie om voor de gevallen militairen in dienst van Oostenrijk een mis op te dragen in de jezuïetenkerk te Brugge. Misschien inspireerde dit Jean-Baptiste Demey (1754-1825) om tijdens de Brabantse Revolutie het ‘Werk der Patriotten’ op te richten, die tot doel had dagelijkse missen om 8 u. 's morgens te houden en een tijd na Allerzielendag een oktaaf te vieren ter nagedachtenis van hen die gevallen waren voor altaar en haard (‘pro aris et focis). Hier beschrijft Van Walleghem die eerste dienst evenwel zonder erbij te vermelden dat deze hier uitgaat van het ‘Werk der Patriotten’. Het stond onder bescherming van O.-L.-Vrouw van de Rozenkrans of Maria de Victoria. Na de herovering door de Oostenrijkers werd de intentie verruimd voor alle katholieke gevallen soldaten. Onderbroken in 1793 hervatte het ‘Werk der Patriotten’ in 1796 opnieuw haar aktiviteiten nu echter niet meer in de predikherenkerk maar in de St.-Walburgakerk. (L. LECONTE, Une curieuse survivance..., o.c., blz. 65-73), (M. ENGLISH, Het werk der Patriotten te Brugge, in: Rond den Heerd, 1885, blz. 540-543), (R.A.B., Kerkarchief St.-Walburga, nr. 1208).

(11 november 1790)

- fol. 502 - Op den 11 november's morgens om 7 uren wiert in de kerke der eerw. paters recoletten afgesongen eene zeer pligtige misse gevolgt door den Veni Creator om van den almogenden Godt in dees netelachtige tijdtsomstandigheden eene gewenschte verligtinge te verwerven voor onse regeerders, de heeren Staeten der verscheijde provenciën, wiens wijse bestiering nu hoogst noodig wordt opdat de nog bloeijende Nederlanden in geen volkomen ondergang zouden mogen gedompelt worden, want gelijk men nu verneemt is het manifest van den keijser Leopold reets tot Brussel openbaer verbrant; het volk besonder van Brabant wilt naer geene voorstellingen luijsteren, het geroep is alom algemeen ‘VRIJ of DOODT’. Den haet, besonder van de Brabanders, tegens het doorluchtig huijs van Oostenrijk opgevat, is zooveel te grooter omdat over jaer het manifest van den heer Hinricus van der Noot bij orders van 't gouvernement openbaer tot Brussel door scherprechters handen verbrant wiert.

Heden is binnen Brugge vanwegens het souverain congres geaffixeert eene wijtloopige bekentmaekinge waerbij dat er versogt wordt om de liniën van Brabant en Henegauw met volontaire te betrekken, de Vlamingen genoot wordende tegens den 18 deser - fol. 503 - eene naemlijst over te geven hoeveel manschap hun

[p. 125]

volontairelijk zullen laeten inteekenen om dit loffelijk te helpen behertigen en onderstuenen tegens de ondernemingen van alle vijantlijcke aenvallen en om alle inbrueken der grensen te voorkomen.

Heden verneemt men in de XC gasette: uijt Kadix het schip El St.-Ramon van 74 stukken kanons tot asschen verbrant. De stadt Oran bevint zig door eene aerdbevinge in den deerlijksten toestant. Uijt Weenen den keijser zal wegens de menige staetssaeken de jagten van verlusting niet bijwoonen; eenen graeve die naer zijne landtsgoederen was verwesen, is gevlugt. Uijt Londen overeenkomst tusschen Engelant en Spangjen. Uijt Parijs de gravinne De La Motte versoekt revisie van haer berucht proces; de afsettinge der ministers wordt versogt. Uijt Brussel pointen door 't souvereijn congres vastgestelt voor de wervinge der Belgissche troupen: hoeveel mannen door elcke provencie moeten gelevert worden, de lijfrenten en eeremadaliën welcke de soldaeten voor hun dienst zal gegeven worden. Uijt Gend pligtigen lijkdienst voor d'overleden vaderlanders gedaen. Bekentmaekinge van de Staeten van Vlaenderen nopende het optrekken en besetten der grensen door de volontaire. Het bericht van 't verraet - fol. 504 - van den heer Naline⁴⁴⁷ herropen. Uijt Gistel den standaert van vrijheijd aldaer met alle pligtigheijd op de Mart aldaer geplant geworden.

447 Charles Nalinne (1765-1840) advokaat, werd tot officier benoemd wegens zijn moedig gedrag tijdens de slag van Turnhout. Gewond bij een gevecht, viel hij in handen van de Oostenrijkers. Hij werd ingeruild voor een van hun officieren. Hij verliet het land toen hij ten onrechte werd beschuldigd generaal Koehler te hebben willen overleveren. Na de Oostenrijkse herovering kwam hij terug. (TERLINDEN, o.c., blz. 32).

(12 november 1790)

Op den 12 november 's morgens om 7 uren vergaederden de eerw. paters carmeliten op den Burg, verselt met de reliquiën van 't H. Kruijs, van waer sij, voorop gaende eene vaene en kruijs, tusschen eene overgroote menigte godtvrugtige den ommegang gingen, lesende luijdop in de Vlaemsche tael den H. Roosencrans. In de H. Bloetcapelle weergekeert zijnde, is er voor 's landts welvaeren eene lesende misse gedaen geworden.

Heden is er ook in de kercke der eerw. paters capucinen begonst eene solemneele octave ter eeren van den H. Geest, daegelijks 's morgens eene solemnele misse met den Veni Creator afgesongen wordende, 's middaegs om 4 uren wort er een zielroerende sermoen gedaen en daemaer een solemneel lof ten eijnde den hemel de heeren Staeten, onse regeerders, zoude gelieven te verlichten om in dees tijdtsomstandigheden, die van 't grootste belang worden, de beste maetregelen te mogen nemen opdat onse landen geen volkomen ondergang zouden mogen ondergaen.

Heden om 10 uren wiert ook in de parochiale kercke van St.-Gillis gedaen eenen solemnelen lijkdienst, 's middags wiert er gepredikt - fol. 505 - en daenaer gedaen een solemneel lof, in 't midden der kercke geplaest staende een verheven lijktombe met jaerschriften en vercieringen wegens de tijdtsomstandigheden, zelfs met verbeeldingen van opgehangen en mishandelde paters door de Oostenrijckers, die belacchensweerdig en schandig waeren in Godts heijligen tempel geplaest te worden. Dit alles tot laevenis der zielen van d'overleden vaderlanders gedaen wordende en om heden den dag te vereeuwigen op welcke binnen Brugge d'eersten publicken dienst voor d'overleden vaderlanders gedaen is, zoo den leser hiervooren fol. 17 zien kan.

Heden om agt uren, gelijk ook gisteren naermiddag, waeren alle de leden der ambagten en neeringen op hunne vergaederplaetsen saemengeropen wanneer er aen alle dezelve door de respective dekens verslag gedaen wiert van het manifest van den keijser ende koning Leopold den II, hiervooren verhandelt, van de onderhandelingen die het souverain congres heeft met de gedeputeerde der hoven van Weenen,

[p. 126]

Londen, Berlijn en 's Gravenhage. Meest alle de stemmen der corporatiën vielen uijt van voor 't welvaeren van religie en staet met de begonste onderhandelingen voorts te gaen⁽⁴⁴⁸⁾; eenige nogtans riepen ‘VRIJ of DOODT’ - fol. 506 - en dat men het manifest van den keijser ende koning moest verbranden. Dus is allen welpeijsenden en vredelievenden borger in de grootste onsekerheijd welcken keer die saeken van 't grootste belang zullen nemen, temeer omdat verscheijde reets hebben geteekent, op de vraege van gisteren, nopende het besetten van de liniën van Brabant en Limbourg om dezelve vrijwillig te zullen gaen besetten. Met de genomen resolutiën der ambagten en neeringen zijn de dekens om 10 uren op 't vergaedert collegie verschenen om van dezelve seffens verslag aen 't congres te senden opdat er tegens den 18 deser eene beslissende aentwoord op 't gemelt manifest zoud konnen veerdig zijn, gelijk met de naemlijst van die hun volontairelijk hebben aengeboden die niet merckelijk is want er van verscheijde ambagten en neeringen niet eenen ingeteekent heeft.

(448) We wezen er reeds op dat de ambachten de revolutie niet om de revolutie aangingen. Vandaar hun houding t.o.v. het manifest van Leopold II; ook hier kwam hun pragmatische en opportunistische gezindheid naar boven. Zij wensten te onderhandelen en namen geen fanatieke houding aan. (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. 1, blz. 231).

(14 november 1790)

Op den 14 november 's morgens om 11½ uren vertrokken de volontaire onser drij gildens van de Mart in volle uniforme, met het krijgsmusik en vliegende vaendels, naer de parochiale kercke van St.-Walburge alwaer tot laevenis der zielen van d'overleden vaderlanders eene lesende misse gecelebreert wiert. Volgens de gedrukte affixen zal alle sondaege ter zelver - fol. 507 - ure en attentie diergelijcke misse plaetse hebben en 't inkomen in de schaele, dat telkens merckelijk is, zal aen den gemeenen armen verdeelt worden. Zoo men nu seker weet hebben de hoofdmannen en gedeputeerde 's Landts van den Vrijen, die gisteren in 't Landhuijs hebben vergaedert geweest, dezelve besluijten genomen als de corporatiën deser stadt nopende het gewichtig manifest van den keijser ende koning en de gedeputeerde van 't souverain congres versogt hierin de wijsste en voorsigtigste maetregelen te nemen. Dus verwagt met ongedult welcken keer nu alle de gewichtige ondernemingen zullen gaen nemen van welke het heele geluk of volkomen ongeluk der Nederlanders zal gaen afhangen.

Heden verneemt men in de XCI gasette: uijt Weenen onpasselijkheijd van de keijserinne; gedeputeerde naer 't congres van Szistove vertrokken; Marie-Christine en Albert van Saxenteschen binnen Weenen aengekomen. Uijt Londen artikelen van overeenkomst tusschen de hoven van Engeland en Spagniën. Tijding van een schrikkelijk onweder uijt Jamaïca. Uijt Luijk uijtvoer van meel, haver, etc., aen den generael De Bender ontseijt door de Staeten van 't Luijksche. Uijt Brussel verscheijde dog ongegronde berichten dat de Belgissche proventiën onderstant door de Fransche - fol. 508 - en andere troupen staen te bekomen. Belooningen door 't congres toegestaen voor die onder de Belgissche troupen vóór den 1 december dienst zullen nemen. Aensienlijcke giften uijt Loven voor 't vaderland geschonken. Den generael Van der Meersch uijt het kasteel van Antwerpen vervoert naer de Cellebroeders tot Loven. Uijt Gend door een decreet van den paus gedoemt eenige boeken die gedient hebben tot onderwijsing in 't seminarie-generael. Het getal is reets zeer aenmerckelijk van vrijwillige die hun aenbieden om de liniën van Brabant en Henegau te gaen bedekken.

(16 november 1790)

Op den 16 november wiert bij orders van 't magistraet bij hallegebode en trommelinge afgekondigt⁽⁴⁴⁹⁾ dat er op morgen, wegens den verjaerdag van de veroveringe der stadt Brugge, geene vruegdevieren of illuminatiën zullen mogen ontsteken worden.

(449) Zie S.A.B., Plakkaten, 2^e reeks, 16 november 1790, reg. 36 nr. 36.

[p. 127]

Heden wiert mij door de schaedebe[le]tters tot het doen van mijne wagt aen de poorte het volgende gedrukt briefken toegesonden, welke hier zal bijvoegen om in 't toekomende te konnen sien op hoedaenig order de wagten nu onderhouden worden.

Sr. Van Walleghem, op de Mart,

uli wordt versogt te compareeren binnen het Stadthuijs op morgen, wesende den 17 november 1790, 's avons ten - fol. 509 - ses uren, in de jointe⁽⁴⁵⁰⁾ der poortwachten, tot [het] doen uwe wagt voor 24 uren dewelcke uli zal aengewesen worden door de voorseijde jointe, Brugge den 16 november 1790.

onderteekent Frans Moentack.

(450) De jointe was een commissie, een besturend comité.

(17 november 1790)

Op den 17 november 's morgens om 11 uren wiert wegens den verjaerdag van de veroveringe van Brugge, zooals hiervooren fol. 35 wijtloopig is aengemelt, in de cathedraele kercke van St.-Donaes door onsen eerweerden heer bisschop afgesongen eene pligtige misse in volle musik, gevolgt door den Te Deum Laudamus, het luijden van alle de klokken en het losbranden van twee metaele stukken canon, geduerende den gepasseerden nagt van Mechelen alhier toegekomen tot het gebruijk der volontaire der gildens en t'hunnen koste aldaer voor eene somme van 2.400 guldens gekogt. Geduerende de misse waeren in den choor en kercke tegenwoordig de heeren der agtbaere magistraeten, de volontaire der drij gildens in uniforme, de kinderen der patriotique krijgsschool en menige godtvrugtige. Om twee uren begonde het carilion op den thoren te speelen, wanneer om drij uren de volontaire der gildens in de waepens in volle uniforme met het krijgsmusik, slaende trommels en vliegende vaendels. - fol. 510 - Op de Mart in slagorder verscheenen; wanneer seffens voor d'hoofdwagt opgeregt wiert eene perse van ontrent hondert voeten hoog, in staetscaleuren konstig afgeschildert, met den vrijheijdshoedt van boven op eene ijsere spille staende, onder dezelve eenen blasoen hangende met de woorden: ‘Voor Vlaenders geloof en vrijheijd’ langs den eenen kant en het beelt van Maria langs den anderen kant. Het pedestal, staende vanonder rond de persse, was konstrijk geschildert, staende van vooren de Maegt van Brugge, van d'eene zijde den leeuw met dese woorden: ‘Eendragt makt Magt’ en van d'andere zijde eene hant met een degen en kroon met dit onderschrift: ‘Tot beijde bereijt’, dat is tot strijt en victorie. Nauwelijks was den staendaert van vrijheijd opgeregt of de twee voormelde canons donderden onophoudelijk, waerdoor zelfs de glasevensters van d'Halle en van eenige naestgelegen huijsen beschaedigt wierden. Seffens ook wiert er door alle de volontaire der drije gildens uijt de musquetterije vier gegeven en een aengenaeme exercitie in 't vuur verbeelt, zoodaenig dat de Mart zoo vol rook was dat dezelve een slagveldt scheen te - fol. 511 - verbeelden, onder het geduerig draeijen der hoeden en 't vruegdegeroep ‘Vivat de vrijheijd’. Door den overgrooten toeloop van volk wierden eenige lichtelijk gekwest en eene dochter brak haeren been; eijndigende voor 't overig met alle bedenkelijcke vruegt den verjaerdag van de verovering van Brugge zonder dat er nogtans eenige illuminatiën ontsteken wierden.

Heden verscheen in 't licht: ‘Waerschouwinge aen de Nederlanders wegens het manifest of verklaeringe van den keijser Leopoldus’. Ook ‘Extrait uijt den resolutieboek der colatie, representeerende het volk der stadt Gend’, (welcke beijde stukken versaemelinge N. 3 onder de stukken N. 73 en 74 konnen gesien worden).

(18 november 1790)

Op den 18 november 's morgens om 11 uren wiert in de kercke van d'abdije van den Eechoute door den eerw. heer Presie, prelaet, afgesongen eenen zeer plichtigen

[p. 128]

lijkdienst voor d'overleden vaderlanders, in 't midden van den choor eene kostelijcke lijktombe, omhangen met de waepens van Vlaenderen, gestelt zijnde.

Heden eijndigde door eene novene den solemnelen lijkdienst in 't clooster der - fol. 512 - eerweerde paters predikheeren. 's Morgens om agt uren wiert den pligtigen lijkdienst gedaen, naermiddag om vijf uren gepredikt door den eerw. pater Seraphinus Gardiaen van de capucinen tot Gend en daer volgde het lof waermede, onder den toeloop van zoo een groot getal godtvrugtige dat de kercke te kleen was, die solemniteijt voor de ruste der zielen van d'overleden vaderlanders eijndigde.

Heden verscheen in 't licht: ‘Afschrift van eenen brief uijt Roomen van den 17 october 1790’, raekende het onderwijs der godtsgeleertheijd in de landen van Oostenrijk en Toscanen. Ook ‘Betuijging van ontsag en eerbiedigheijd aen de zeer eerweerde, edele en hoogmoogende heeren van het souveraijn tot Brussel door alle de volontaire van de provencie van Vlaenderen’, (welcke beijde stukken versaemelinge N. 3 onder de stukken N. 75 en 76 konnen gesien worden).

Heden verneemt men in de XCII gasette: uijt Kadix bericht van verscheijde aerdbevingen waerdoor Argel teenemael is vernielt. Uijt Weenen de keijserinne is herstelt; bereijding voor de krooninge tot Presburg⁽⁴⁵¹⁾. - fol. 513 - Uijt Parijs tweegevegt tusschen twee aensienelijcke heeren voorgevallen; groote beroerten en schaede aen een hotel toegebragt; drij heeren beledigt en aengerand. Uijt Brussel 500 mannen in Vlaenderen gelicht; toegekomen stuk canon door de gilde van St.-Sebastiaen geschonken. Uijt Gend den verjaerdag van de veroveringe van Gend plichtig geviert en vruegdebedrijven die hierover gehouden zijn.

(451) Pressburg is nu Bratislava, gelegen in Tsjechoslowakije.

(21 november 1790)

Op den 21 november 's morgens om 9½ uren vertrokken de heeren der parochiale kercke van St.-Anne, verselt met de reliquiën van het H. Cruijs, processiewijs naer de kercke van O.L.V. ter Poorterije, alwaer ten eijnde als vooren, eene pligtige misse de Beata, onder den toeloop van menige menschen, gedaen wiert.

Om drij uren van desen middag vertrokken de volontaire onser drij gildens in volle uniforme en waepens, onder het gespel van schoon krijgsmusik, naer den Com, waer zeffens tegen aen de comtoiren⁽⁴⁵²⁾ eenen hoogverheven standaert van vrijheijd geplant wiert onder het losbranden van menige canons en musquetterije en - fol. 514 - vruegdegeroep dat de locht weergalmde. Den vrijheijdtshoedt was omhangen met menige patriotique linten, onder dezelve hing een blasoen met de woorden: ‘Vrij of doodt’, onder dezelve eene vlagge met de waepens van Vlaenderen en leeger een forme van eene kroone aen welcke menige reesems vijgen gehangen waeren, zulks voorteeken willende te kennen geven dat dus ook alle keijsersgesinde vijgen zullen verdroogen. Naer de pligtigheijd zijn de volontaire der drije gildens naer de Mart weergekeert, gelijk zij gekomen waeren.

(452) Hier worden de aan de Kom gelegen handelshuizen, factorijen of magazijnen bedoeld (van het Franse ‘comptoir’). (A. VANDEWALLE, Op zoek naar..., o.c., blz. 75-93), (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. I, blz. 18-19), (S. DEMUYNCK, De kamer van Koophandel te Brugge (1741-1767), Leuven, onuitgegeven licentiaatsverhandeling K.U.L., 1968, passim).

(22 november 1790)

Op den 22 november 's morgens om 6 uren wiert in de parochiale kercke van St.-Anne, ter eeren van de H. Moeder Anna, gedaen eene pligtige misse met expositie van 't Alderheijligste, waer voor 's landts geluk de kercke vol godtvrugtige was.

Heden verscheen in 't licht: Eene gedenkweerdige memorie, aen d'heeren Staeten van Vlaenderen toegesonden, met de daerop gevolgde reschriptie aen de swaerdekens deser stadt, welkers iver voorseker door 't naegeslagt zal bewondert worden, ook eene resolutie uijt het souverain congres van den 15 deser, (welke beijde stukken

[p. 129]

- fol. 515 - versaemelinge N. 3 onder de stukken N. 77 en 78 konnen gesien worden).

Heden verneemt men in de XCIII gasette: uijt Kadix omstandig verhael van de heele stadt Oran die door de aerdbeving verwoest is. Uijt Weenen den koning van Naepels en den hertog Albert van Saxentesschen en de ardtshertoginne Marie-Christine zullen de krooninge te Presburg bijwoonen. Verlies der Turken tegens de Russen. In de koopstadt Brodij zijn meer als 500 huijsen afgebrant benevens verscheijde magasijnnen van kostbaere koopmanschappen. Uijt Brussel uijttrek van de besluijten van 't souvereijn congres; groote vrijwillige giften gedaen. Uijt Gend brief van de hoogmogende heeren Staeten van Vlaenderen aen alle magistraten toegesonden tot het optrekken der volontaire, den loon der onderhout en krijgsreglementen daerin vermelt; ook afschrift van eene nota door de vier vereenigde provenciën van 't Neerland⁽⁴⁵³⁾ naer den Haeg toegesonden, zijnde van eenen seltsaemen inhout; vaderlandsche giften gedaen; bericht dat den burggrave Charles Vilain XIIII⁽⁴⁵⁴⁾ het leger - fol. 516 - niet verlaeten heeft. Pligtigheden welcke wegens de revolutie tot Maldeghem en Nieukerken, land van Waes, gehouden zijn.

(453) Van Walleghem heeft hier verkeerd overgeschreven; er staat nl.: ‘door 4 gedeputeerden van de Staten-Generael van de Verenigde Belgische provinciën’.

(454) Burggraaf Charles-Joseph-François Vilain XIIII werd geboren te Gent op 22 juni 1759. Al gauw werd hij officier bij het Waals regiment van Clairfayt, waar hij uitgroeide tot een militair schrijver en polemist. In november 1789 recruteerde hij eigenhandig mensen, patrouilleerde in het Noorden van Oost-Vlaanderen en nam deel aan (en inspireerde) de belegering van stad Gent. Tijdens de Brabantse Omwenteling koesterde hij Vonckistische sympathieën, werd in september 1790 majoor en algemeen kwartiermeester onder generaal-majoor Koehler. Op 2 december 1790 vluchtte hij naar Engeland en schreef er pamfletten tegen de generaals Schoenfeldt en Koehler. Onder de Franse bezetting werd hij burgemeester van Wetteren, Laarne en Schellebelle en commandant van de nationale garde van het Scheldedepartement. Charles Vilain XIIII stierf te Wetteren op 8 september 1808. (Biographie Nationale, o.c., dl. XXVI, kol. 740-742).

(24 november 1790)

Op den 24 november was er aen de hoeken van de straeten geaffixeert dat de volontaire der drije gildens hunne sitting 's morgens en 's middaegs houden op de saele der schermschole op d'Halle waer de vrijwillige jongelingen die hun willen aenbieden om naer het leger te trekken seffens zullen worden opgeteekent, onder de conditiën die hun zullen voorgelesen worden.

Van nu af siet men de grootste beweging onder de volontaire der gildens die 't laeste order afwagten om op te trekken. Nu wordt er op alle kwalijk peijsende eene waekende ooge gehouden en daegelijks worden er in egtenis beweegt, onder andere is binnen Brugge aengebragt den heer Luxe, borgmeester van Oostcamp en den peerdemeester van Ghist⁽⁴⁵⁵⁾. Om het volk niet oproerig te maeken, in eenen oogenblik van 't grootste gewicht, worden ook verscheijde naer 't tugthuijs van Gend beweegt, onder welcke ook zekeren oproermaeker genaemt Van Hove⁽⁴⁵⁶⁾, voor eenige jaeren, deser daegen beweegt is.

(455) Wellicht gaat het hier om de 36-jarige ‘peerde-ende-coeymeester’ Antone Hoet uit Gits die de laatste betichte was van de Patriottentijd en die op 2 december voor de rechter verscheen. Hij had namelijk de ‘abominabelste scheltwoorden ende injurien’ uitgesproken tegen de aartsbisschop van Mechelen en tegen zijn eigen priester. ‘Hadde hy meester geweest, hy soude alle de paepen den cop hebben afgevrongen’ zo staat er nog in het verslag. Hij bedreigde trouwens alle patriotten van zijn dorp. Hij werd echter zonder vonnis vrijgelaten, daar de Oostenrijkers rond die datum weer in het land waren en slechts enkele dagen (9 december 1790) later weer Brugge innamen. (J. DE SMET, Keizersgezinden in het Brugse Vrije, in: Biekorf, jgr. 50, 1949, blz. 76), (R.A.B., Aanwinsten, nr. 1772, Crimineel Register van het Brugse Vrije, 1789-1791, fol. 108).

(456) Carel van Hove (^o 1740) gehuwd, wonende de stad Brugge, was koopman in boter. Hij werd er van beschuldigd op 16 november in het huis van de portier van de Katelijnepoort, 's morgens om 8 uur ‘menighvuldighe en de sedieuse ende oproerighe discoursen’ te hebben gehouden, nl. over de geestelijkheid zou hij gezegd hebben ‘dat alle paepen deugnieten waeren, dat sij het landt opaten ende dat sij goedt waeren om hun leegh gat te voeren, dat de staeten insgelijks de partije van de paepen aenstoken en de menighvuldighe voordere importinenten’. Niettegenstaande hij aanvoerde de ganse nacht op wacht gestaan te hebben en tegen de slaap ‘2 dobbelslaegen geniver’ gedronken te hebben, werd hij gevangen gezet. (Akte van 4 december 1790). (R.A.B., Fonds Brugge, nr. 659: Register Crimineel der stad Brugge Behelsende de Tighten ... (1790), o.c., cahier 15, fol. 4-5), (IDEM, nr. 725, Register Crimineel der stad Brugge Behelsende wettelycke ... (1790), o.c., cahier 10, fol. 27), (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. 1, blz. 254).

(25 november 1790)

- fol. 517 - Op den 25 november 's morgens om agt uren wiert in de kercke der eerw. paters carmeliten voor 's lands geluk, ter eeren van O.L.V. van 't Schapulier, gedaen eene seer pligtige misse, alwaer wegens de dringende tijdtsomstandigheden menige godtvrugtige tegenwoordig waeren.

Tusschen 10 en 11 uren zijn binnen Brugge aengekomen ontrent 50 volontaire der parochie van Oostcamp met krijgsmusik, vliegende vaendels, ten deele in uniforme, die door de volontaire der gildens aen de Catalinepoorte ingehaelt en tot in d'hoofdwagt op de Mart vergeleijt wierden. Naermiddag kwaemen in den zelven toestant ook aen de volontaire van Maldeghem, Dudzeele, Westcapelle en van verscheijde andere parochiën om par eersten met de volontaire onser gildens, die reets zeer menigvuldig zijn, naer de grensen van Brabant en Henegauw op te marceeren. Dus is alles heden in de stadt Brugge in beweging, van alle zijden siet men de volontairen, alle wel gewaepent, op de Mart aenkomen, alle met eenen heldenmoedt tot - fol. 518 - behoudenis van 't lieve vaderland den grootsten iver betoonende en maer den ooggenblik tot den aftogt, die op morgen bepaelt is, afwagtende.

[p. 130]

Heden verneemt men in de XCIV gasette: uijt Weenen den ardtshertog Leopoldus, vierden soon van Zijne Majesteijt den keijser, tot palatin van Hongarijën⁽⁴⁵⁷⁾ verkozen. Zegenprael door de Russen op de Turken behaelt. Uijt 's Gravenhage nopende de groote onderhandelingen der Belgissche saeken die aldaer gehouden worden. Uijt Brussel den drift der volontaire tot het optrekken naer de grensen, dat men moeijte heeft om die te wederhouden; den eedt door dezelve gedaen. Aengenaeme tijdingen uijt Den Haeg: zijne koninglijcke hoogheijd, Karel⁽⁴⁵⁸⁾, ardtshertog van Oostenrijk, derden soon van Zijne Majesteijt den keijser, tot hertog, graeve, markgraeve en heer der Belgissche provenciën in Den Haeg gereclameert. Uijt Meenen heldenmoedt betoont door de volontaire. Uijt Gend bericht van den gasettier van Amsterdam wegens de tijdtsomstandigheden wedersprooken. Volontairen aengekomen en groote gifte van zilverwerk gedaen.

(457) Het betreft hier Leopold (1772-1795), paladijn van Hongarije. (Grote Winkler Prins, o.c., dl. 10, blz. 418).

(458) Karel (1771-1847) aartshertog van Oostenrijk, hertog van Teschen, was van 1793 tot 1794 landvoogd over de Zuidelijke Nederlanden. (Grote Winkler Prins Encyclopedie, o.c., dl. 10, blz. 418 en dl. 12, blz. 509).

(26 november 1790)

- fol. 519 - Op den 26 november 's morgens om agt ureh vergaederden op den Burg de heeren der parochiale kercke van St.-Jacobs van waer dezelve voor 's landts welvaeren den ommegang gingen van het H. Bloet, tusschen eenen groote menigte menschen, voorop gaende vaene en kruijs en onder het luijdop lesen van den H. Roosencrans in de Vlaemsche taele. Weergekomen zijnde, wiert in de kercke van St.-Jacobs aen den autaer van O.L.V. Presentatie, wegens d'octave in 't midden der kerk gestelt zijnde, afgesongen eene zeer pligtige misse, waer ook wegens de driengende en gevaerelijcke tijdtsomstandigheden menige godtvrugtige tegenwoordig waeren. Om 10 uren wiert ook in de kercke der eerweerde paters Discalsen gedaen eenen solemnelen lijkdienst tot laevenis der zi[e]len van de dappere vaderlanders die in zoo groote menigte tot het bekomen der vrijheijd het leven hebben verloren. Daegs tevooren waeren gedaen de zielvigiliën, heel den autaer en kercke was in den rouw bekleet en in 't midden gestelt eene verheven lijktomme rond welke menige krijgsinstrumen[ten] geplaest waeren en welke zielmissen geduerende - fol. 520 - agt daegen zullen gecontinueert worden.

Tusschen 9 en 10 uren van desen morgen vertrokken van de Mart in volle krijgsorder de volontaire der hantboge, bestaende in circa 130 mannen, onder welke eenige der boeregildens geaccompagneert waeren. Op de Coupure in een billanderschip ingescheept zijnde, zijn zij onder de algemeene toejueging der aenschouwers en onder het nemen van een teerder afscheijt naer Gend vertrokken om van daer de grensen van Brabant en Henegauw te gaen bedekken. Geduerende desen naermiddag zijn van alle kanten volontaire der parochiën aengekomen, uijtgedost als degone van gisteren, zoodat de heele stadt als in beweging is en men van alle zijden niet anders hoort als den trommel slaegen, het krijgsmusik ronken en niet dan patriotique vaendels ziet vliegen, zoodat men met ongedult d'oogenblikken afwagt wat er van dit alles zal gaen geworden.

Heden verscheen in 't licht: Een resultat van de heeren Staeten waerbij den ardtshertog Karel als grooten hertog der Belgissche provenciën is [g](r)ereclameert, (welke versaemelinge N. 1 onder de stukken N. 13 kan gesien worden).

(27 november 1790)

- fol. 521 - Op den 27 november 's morgens met het opkomen van den dag wiert er binnen de stadt Brugge eene maere verspreijt, dog zonder vasten grond van waerheijd, behelsende dat er 4 à 5.000 mannen keijserlijcke troupen in de provencie van Naemen zijn ingevallen, zoo nogtans dat er weijnig van dezelve zijn overgebleven maer meest alle, wanneer dezelve binnen de stadt Naemen waeren aengekomen,

[p. 131]

door het volk omgebragt zijn, immers zulks wiert vertelt op dezelve forme voorgevallen te zijn zooals d'eerste verovering binnen Thournout gedaen is, zooals in 't begin van dit deel aengemelt is. Geduerende den dag wiert de verbreijding van die maere op duijsenden wijsen vertelt en menige begonsten genoegsaem aen d'egtheijd van die maere te twijffelen aengesien diesaengaende geene officieële berichten zijn toegekomen, dog die maere moet van 't grootste belang zijn, aengesien het collegie heden onophoudelijk vergaedert was, zoodat men met ongedult van desen gewigtigen uijtslag de zekere tijdinge afwagt. - fol. 522 - Ondertusschen saeg men meer als oijt den heldenmoed der dappere volontaire vaderlanders blijken, welke in de sekere meijninge van de egtheijd der gemelde tijding zig alle met den grootsten moedt tot den strijd bereijdeden. Tusschen 10 en 11 uren saeg men dus van de Mart vertrekken, tusschen twee à drijhondert mannen van de volontaire gilde van de stalleboge, verselt door de volontaire van verscheijde buijteplaetsen, die hun onder de toejeuging van duijsenden vaderlanders op twee billanderschepen begaeven en van de Coupure naer Gend begaeven, om verders op de grensen voormelt geplaest te worden. 's Middags tusschen twee en drij uren vertrokken nog twee ande[re] schepen met de volontaire der gildens en buijteplaetsen naer de gemelde distinatie, met allen moed en vruegt tot behoudenis van 't lieve vaderland van de Mart vertrekkende; bijnae ongelovelijk zijnde het teerdere afscheijt dat men den vader van zijn kint, de vrouw van haeren man, den vrient van zijnen vrient saeg nemen.

Desen - fol. 523 - naermiddag vergaederden alle de leden der ambagten en neeringen op hunne gewone vergaederplaetsen op den voorstel van den ardtshertog Karel van Oostenrijk, die alle eenpaerig daerin toestemden, met versoek dat d'heeren van 't congres alle hunne wijsheijd zouden werkstellig maeken en in dese dringende oogenblicken de beste maetregelen nemen die de Nederlanden zouden konnen geluckig maeken.

(28 november 1790)

Op den 28 november begonst nog voor 's landts geluk en welvaeren in de kercke der eerw. paters discalsen eene solemnele octave ter eeren van den H. Joseph wanneer heden, gelijk op den laesten dag zal gedaen worden, 's middags gepredikt wiert, agter welcke een solemneel lof volgde. Om 11 uren 's morgens wiert er daegelijks afgesongen eene solemnele misse ende kercke schoon in den rouw behangen zijnde, was er in 't midden der zelve opgeregt eene verheven lijktombe en menige vercieringen, zelfs van fusieken, sabels en ander krijgstuijg, waerdoor den rouw over d'overleden vaderlanders afgebeelt wiert. Om 11 uren is ook heden ter intentie voornoemt in de parochiale kercke van O.L.V. aen den autaer van den H. Joseph - fol. 524 - eene pligtige misse afgesongen geworden.

Heden om 11 uren 's morgens waeren generaelijk de dekens der ambagten en neeringen op 't collegie vergaedert met hunne getrokken resolutiën van gisteren en ook op d'aengekomen sekere tijdinge dat de keijserlijcke troupen de provencie van Namen zijn ingedrongen en dat die provencie zig reets onder de gehoorsaemheijd van den keijser Leopold heeft onderworpen en dat den generael baron De Schoenfeld reets de gemelde stadt, op 't versoek van des zelfs Staeten, heeft verlaeten; alle welcke onverwagte waerheden op heden door een officieel bericht van den 27 deser met veele meer ander omstandigheden aen ider zijn bekent gemakt geworden, (zooals men in hetzelve, versaemeling N. 3 onder de stukken N. 79, zien kan). Op 't ontfangen van die tijding, zoo onaengenaem als onverwagt, beraetslaegde het collegie met de dekens tot 's middags ten twee uren om de noodige besluijten tegen

[p. 132]

alle overrompelinge der stadt Brugge te nemen en het resultat was dat er seffens twee heeren schepenen en twee heeren dekens met eene postfouture naer Gend naer de Staeten van Vlaender vertrocken om de noodige arrangementen te - fol. 525 - nemen en om nopende den waeren toestant van die saeken van 't grootste belang versekert te worden. Het lieve naegeslagt zal in de latere tijden genoegsaem konnen afbeelden welcke eene onsteltenis die tijdingen aen alle waere vaderlanders veroorsakt heeft terwijl men van nu af genoegsaem voorsiet dat naer zoo menige victoriën, naer zoo menige bloetstortingen, naer zoo menige geltopofferingen, naer zoo menige heldendaeden waeraf weijnige historiën voorbeelden opleveren, de Nederlanden andermael onder de regeering van het Huijs van Oostenrijk staen gebragt te worden en hoedaenig de keijsersgesinde of zoogenaemde fijgen hun van nu af hierover gloriëeren en verheugen zal een exempel onder menigte hier tot voorbeelt dienen: den heer Toebast, clercq en eenige andere leden der gilden stonden in desen naermiddag temidden der Mart, van den toestant der saeken spreekende, wanneer eene lang bekende fijge, genaemt Michot, apoteker⁽⁴⁵⁹⁾, wonende in de Vlamingstraat, niet verre van hun passeerde en hun al schimpende toelacchende vreef hij in zijne handen alsof hij al seker van de victorie was. Toebast schoot desen hierop toe en vraegde waerom hij met hun was schimpende, immers naer twist en - fol. 526 - scheltwoorden zouden sij van weersijden hantgemeen geworden hebben zoo de fijge in alle haest naer zijn huijs niet hadde gevlugt. In den tijdt van minder dan een quartier eurs stonden er meer dan duijsent menschen voor zijne deure en zoo er in alle haest niet eene wagt van d'hoofdwagt hadde toegekomen, zoude het huijs, gelijk de fijge, de woede van 't volk niet ontsnapt hebben, tot zoo verre dat men hieraf seffens het onophoudelijk vergaedert magistraet verwittigde, welcke, om de woede van 't volk te stutten, seffens orders gaeven om de fijge te lichten, 't goon ook in den zelven moment door den heer borgmeester van den Commune Van Overlope⁽⁴⁶⁰⁾ gedaen wiert, verselt door heeren raeden⁽⁴⁶¹⁾ en schaedebeletters. Nauwelijcks was die beroemde fijge uijt zijn huijs gelicht of duijsenden volgden den zelven op zoodaenig eene wijse, dat niettegenstaende de wagt van d'hooftwagt, men nauwelijcks de straeten konde doorgaen, onder een geroep dat de locht weergalmde van ‘Fijge, fijge, slaet hem doodt, slaet hem doodt, etc.’, dusdaenig dat men seker meijnde zijne daegen ten eijnde te zijn, dog geluckig wiert desen langs den ommegang van St.-Donaes tot in de wagt van de schaedebeletters beweegt om vervolgens van 't collegie onderhoort te worden.

Desen morgen was er geaffixeert d'eerste Fransche - fol. 527 - commedie van desen winter te speelen, dog op d'ontfangen onaengenaeme berichten is dezelve door 't magistraet verboden en desen avond niet vertoont geworden.

(459) Frans Xaverius Michot werd geboren te Brugge (Sint-Walburgaparochie) op 29 oktober 1755 als zoon van Bartholomeus, handelaar-bankier, en Anna Daele. In tegenstelling tot wat Prof. Y. Vanden Berghe veronderstelde, was Michot niet van Franse afkomst. Wel was het zo dat vader Bartholomeus afkomstig was van het dorpje Wonk, in het toenmalige bisdom Luik. Frans Michot trad op 30 april 1776, in de Sint-Walburgakerk, in het huwelijk met Maria de la Cauw. Na de troebelen van de zomer van 1787 werd hij lid van de Sint-Jorisgilde. Apotheker Michot was echter vooral bekend om zijn anti-klerikalisme. Zo had hij het over de ‘Geld-God’ van de priesters en sprak hij zeer smalend over de kloosterlingen die de belofte van armoede aflegden, maar ‘die rijkelijk leefden’. En in december 1790 verklaarde hij dat ‘er weldra papenvlees gegeten zal worden’. Om o.a. deze reden kwam hij in conflict met de leiders van de omwenteling en stelde hij zich daarom weer ± keizersgezind op. Daarnaast stond deze combattieve apotheker later bekend als een echte Fransgezinde revolutionair. Zijn plaats als elfde schepen in de Revolutionaire Schaduwwet (van juli 1792) kwam dan ook niet uit de lucht gevlogen. In deze periode bleef hij echter ook de clerus achtervolgen. Zo verjoeg hij op nieuwjaarsdag 1793 de afgevaardigden van de geestelijkheid uit de vergadering van de Staten van Vlaanderen, en verdedigde hij tegelijkertijd de lagere clerus. Vanaf januari 1793 werd hij trouwens lid van de ‘Société Littéraire’ (tot in 1798) en voorzitter van de Jacobijnse club. Op dat ogenblik was hij ook nog vertegenwoordiger en commissaris (voor de politie) van het Brugse Vrije (vanaf december 1792). Hij voerde dan ook een intense briefwisseling met de Parijse Jacobijnse club. Meer zelfs, hij ijverde voor de gedachte om van Vlaanderen een Franse provincie te maken, omdat hij geloofde dat deze annexatie ‘de armen en ongelukkigen zou bevrijden van de tirannie’ en hen gelijke kansen zou geven. Daarbij vroeg hij aan de Franse minister van buitenlandse zaken Lebrun ook in België de guillotine te gebruiken om het verzet tegen de democratie in te dijken. Toen, anno april 1793 de Oostenrijkers het pleit herwonnen, vluchtten de Fransgezinden naar Rijsel. Alleen Michot kon door Oostenrijkse soldaten gearresteerd worden. Door bemiddeling van de stadsmagistraat kwam hij tegen betaling van een borgsom, spoedig weer vrij. Met de consolidatie van het Frans bewind keerde Michot naar Brugge terug, waar hij door het Directoire nog beëdigd werd in de functie van gemeenteraadslid (jaren 1796-1798). Na deze periode werd zijn naam niet meer in de resolutieboeken opgenomen, wellicht omdat hij zich nu meer en meer keizersgezind ging opstellen. Bekend is dat heel wat tijdgenoten versteld stonden over de ideologische wijzigingen bij apotheker Michot. Zo ook de bekende edelman Joseph van Huerne: ‘F.X. Michot, apotheker, heeft dikwijls verandert van gedachten. Dan kerkelijk als pylaerbyter, dan vrij geestigh sig distinguerende buyten (m)anderen, immer(s) zonder vaste schijnende gevoelens, dan fransch, nu (1799 wanneer ik die nota maeke) is hij keysers. Zig publiek zoo manifesterende in d(e) caféhuyzen. Wat hij voorders worden zal is mij om kent...’. (S.A.B., Doopregister Sint-Walburga 1755), (IDEM, Huwelijksregister Sint-Walburga 1776), (IDEM, Resolutieboeken Thermidor an V - Bruvose an VI, blz. 111), (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. I, passim en dl. II, blz. 50-51, 166, 168, 184-185), (W. BOUSSY, o.c., bijlagen II, blz. 272), (A. VANHOUTRYVE, De Brugse kruisbooggilde..., o.c., blz. 246), (A. VAN DEN ABEELE, Variaties in de Revolutietijd, 1792-1799, in: Biekorf, 1983, 83, 4, blz. 343-346), (V. JANSSENS, Het geldwezen..., o.c., blz. 239), (R.A.B., Fonds Brugge, nr. 659: Register Crimineel der stad Brugge Behelsende de Tighten... (1790), o.c., cahier 8, fol. 3), (IDEM, nr. 725, Register Crimineel der stad Brugge Behelsende Wettelycke... (1790), o.c., cahier 12, fol. 18, art. 3).

(460) Karel-Joseph van Overloope d'Anthin werd wellicht in 1747 geboren als zoon van Simon-Pieter van Overloop(e), advokaat en ‘schatbewaarder’ van Brugge, en diens vrouw uit een tweede huwelijk Isabella-Claire d'Anthin. Hij huwde te Brugge Helena de Vooght en ging in de Minderbroedersstraat wonen. Op 19 december 1783 werd van Overloope raadslid van Brugge, ter vervanging van J.B. de Blende. Ook in de Wet van 8 maart 1788 werd hij opgenomen als zevende raadslid. In ditzelfde jaar werd hij lid van de ‘Société Littéraire’ (en zou dit blijven tot aan zijn dood) en werd hij daarnaast ook deken van de korenmarkt (augustus 1788 -september 1790). Vanaf dat ogenblik manifesteerde van Overloope zich meer en meer als boegbeeld van de traditionalistische vijandschap tegen de keizer. Bij de Wet van december 1789 werd deze edelman unaniem voorgesteld en verkozen tot burgemeester van de ‘courpse’. In die hoedanigheid was hij dan ook gevolmachtigde bij de ‘vaderlandse inschrijving’ te Brugge van maart 1790. Nog in dit jaar (augustus 1790) werd hij lid van de Sint-Sebastiaansgilde (in 1784 was hij dat ook al geworden van de Sint-Jorisgilde). Met de Oostenrijkse restauratie van einde 1790 speelde hij begrijpelijkerwijze zijn functies kwijt. Maar tijdens de eerste Franse bezetting werd hij als tweede voorlopige vertegenwoordiger aangeduid (1 december 1792) en werd hij commissaris voor de stad (2 februari 1793). Toch was het intussen duidelijk geworden dat van Overloope het grondig oneens was met de zich steeds sterker pro-Frankrijk profilerende clubisten. In deze kontekst moet dan ook zijn benoeming tot burgemeester van de Courpse tijdens de tweede Oostenrijkse restauratie (mei-juli 1793) gezien worden. Trouwens, enige maanden voordien (februari 1793) was hij ook al wijkmeester geworden van een sectie in het Sint-Donaas-sestendeel. Hiermee was zijn krediet bij de Brugse Jacobijnen voorgoed verloren en ontvluchtte hij dan ook de stad toen in 1794 de Franse legers zich aankondigden. Karel van Overloope overleed een jaar later, op 3 augustus 1795. (S.A.B., Wetsvernieuwingen 1762-1795, o.c., fol. 63v^o en 135), (IDEM, Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 155v^o), (IDEM, Almanakken 1785, BI - hh, blz. 152), (IDEM, Resolutieboeken 1788-1791, fol. 2 en 112, en 1791-1794, fol. 111-112v^o), (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. I, blz. 10, 216, 259, 300, 377, 381, 385 en dl. II, blz. 36-37, 56-57, 70-71, 90-91, 130-131, 176), (A. VANHOUTRYVE, De Brugse kruisbooggilde..., o.c., blz. 244), (H. GODAR, o.c., blz. 386), (W. BOUSSY, o.c., bijlagen II, blz. 300), (J. GAILLIARD, o.c., dl. II, blz. 19 en dl. V, blz. 256), (Zie ook voetnoot nr. 411 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1789).

(461) De raadsleden moesten meestal politie-opdrachten vervullen. Onder hun leiding werden misdadigers en verdachten aangehouden. Ze moesten ook tussenbeide komen in geval van oproer. De jonge raden waren meestal leden van adellijke geslachten die een wachttijd doorbrachten voor ze met een schepenambt bekleed werden. De burgemeester van de Commune stond aan het hoofd van de raadsleden. (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. 1, blz. 5).

(29 november 1790)

Op den 29 november vernam men 's morgens dat er geduerende den gepasseerden nagt verscheijde troubelen zijn ontstaen tusschen de patriotten en keijsersgesinde en dat er van dese laeste door de patrouliën der gilden verscheijde zijn opgelicht en in vangenis beweegt zijn en dat door dese ook zooveel mogelijk de troubelen zijn geslist geworden.

Heden om 11 uren wiert in de kercke van O.L.V., aen den autaer van den H. Joseph, gedaen eene solemnele misse van Requiem voor de vaderlanders die tot behoudenis van lieve vaderland gesnevelt zijn.

Tegens den avond wierden de tijdingen verbreijt dat de keijserlijcke troupen reets tot Thienen boven Brussel zijn ingedrongen en dat de provencie van Brabant opgeheijst

[p. 133]

is. Korte daegen zullen van alles dat er verbreijt wordt door een egte tijdinge doen sien wat er van dit alles zal gaen geworden.

Heden verneemt men in de XCV gasette: uijt Presburg pligtige krooninge van Z.M. den keijser ende koning Leopold den II als koning van Hongariën en de pligtigheden ten desen eijnde geschiet. Uijt - fol. 528 - Londen vijantlijkheden tusschen de Engelsche en Tipor-Sahé begonst. Berigten uijt Brussel en Gend nopende de besitneming der keijserlijcke troupen van Namen. Uijt Mechelen vrijwillige naer Loven opgetrokken. Uijt Gend verklaeringe der Staeten van Vlaenderen raekende den inbreng van haring en aberdaen van de vremde visscherijen.

(30 november 1790)

Op den 30 november om 7 uren 's morgens vergaederden de eerw. paters discalsen op den Burg, onder den toeloop van menige godtvrugtige, van waer zij het kruijs voorop draegende den ommegang van 't Heijlig Bloet ons Heeren voor 's landts behoudenis en welvaeren gingen, luijdop den ommegang in de Vlaemsche tael lesende, waernaer zij weergekeert zijnde in hunne kerk, de misse ter eeren van den H. Joseph onder de octave ingestelt als hiervooren fol. 523, afgesongen.

Desen morgen saeg men wederom een nieuw vertoog alsof den oorloog der patriotten teenemael ging hernomen worden. Om het volk tot het eijnde nog meer te verblinden waeren eenige nieuwe wervers aengestelt, die met trommels en violen verselt door vrouwlieden van de slegste soort, alle straeten doorliepen en door hun geschreeuw eenen heelen nieuwen oorloog schijnen op te rechten, dog d'onaengenaeme maeren die men hoe langer hoe meer ontfangt zullen zulke wervingen haest gaen doen eijndigen.