Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1790

[Juni]

(1 junij 1790)

- fol. 312 - Op den 1 junij 's morgens om agt uren wiert op de Mart voor d'hoofdwagt der volontaire d'heer Triest⁽²⁵⁶⁾ schandelijk uijt de gilde van St.-Jooris afgedankt, ook pligtig aen 's landts verraedt en andere daertoe hebbende opgewekt.

(256) Charles-Jean-Leonard Triest de Terwalle werd geboren te Brugge (Sint-Salvatorsparochie, 1ste wijk) op 7 december 1748 als zoon van Charles-Louis en Marie-Jeanne de Peellaert de Steenmaere. Deze edelman werd in 1763 voogd van de Bogaerdenschool en bekleedde al vlug functies in enkele Wetsbesturen. Zo was hij van 1771 tot 1775 en in 1780 deken van de vogelmarkt, was hij in 1773 deken van de broodwegers en was hij in 1785 warandeerder van de zeep. Charles Triest werd op 17 april 1771 verkozen als raadslid van stad Brugge (ter vervanging van de ontslagnemende de Schietere). Tijdens de onlusten van de zomer 1787 ontpopte hij zich als een verstokte royalist. Om deze reden werd hij ook in de Wet van 8 maart 1788 opgenomen als raadslid. Daarnaast was hij sinds geruime tijd lid van de Sint-Jorisgilde (vanaf 1774). Tijdens de omwenteling van 1789-90 deed hij aan oppositie tegen het nieuw bewind en organiseerde hij (met ex-burgemeester R. Coppieters?) geheime bijeenkomsten. Toen de Oostenrijkers einde 1791 - begin 1792 de Fransen terugdreven werd Triest te Brugge verkozen tot zesde schepen. En op 11 september 1792 trad hij in de Sint-Walburgakerk in het huwelijk met Joanna de Heere, zuster van Bruno de Heere, waaruit nog eens de hechte band tussen de keizersgezinden moet blijken. Vanaf einde 1792 zou Triest het vanwege de Fransen hard te verduren krijgen. In november 1792 had een opgestookte massa reeds het hoofd van Triest geëist, maar door toedoen van raadpensionaris de Deurwaerder kon zulks vermeden worden. Begin 1793 werd baron Triest verkozen tot wijkmeester van Sint-Donaas en in deze hoedanigheid protesteerde hij op een arrogante wijze tegen de Franse commissaris Silnet. Tegen Triest werd een eerste van een hele reeks aanhoudingsbevelen uitgevaardigd (11 februari 1793), omdat hij aan het hoofd stond van het vooral uit traditionalisten samengestelde wijkmeesterscomité. Trouwens, voor de Jacobijnse club was Triest een zeer gehaat personage die, naar hun zeggen, het argument dat de Fransen tegen de godsdienst opkwamen, gebruikte om zijn gehoor op te zwepen. Einde 1794 werd hij beticht van schriftvervalsing en contra-revolutionaire activiteiten. In februari 1795 werd hij als gijzelaar opgenomen en in oktober 1797 werd hij nogmaals beschuldigd van contacten te hebben met Franse uitwijkelingen en werd hij te Rijsel opgesloten. Toch werd hij gedurende deze woelige periode, ook nog gouverneur van de ‘Berg van Charitate’. Heel wat later, in 1820, vonden we hem nog terug als raadslid van stad Brugge, als lid van de Provinciale Staten van West-Vlaanderen (tot in 1820) en als lid van het ‘Ridderschap van West-Vlaanderen’ (1824). (S.A.B., Doopregister Sint-Salvators (1ste wijk) (1748)), (IDEM, Algemeen huwelijksregister 1792 (Sint-Walburga)), (IDEM, Wetsvernieuwingen 1762-1795, fol. 44, 236 en 245), (IDEM, Resoluties 1764-73, fol. 159), (IDEM, Resoluties 1788-91, fol. 2), (IDEM, Resoluties 1791-94, fol. 19), (IDEM, Almanakken 1820, BI - ii, blz. 20 en 30), (IDEM, Almanakken 1824, BI - jj, blz. 28), (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. I, blz. 246, 248, 259, 348, 358-359, 372), (P. VERHAEGEN, Journal..., o.c., passim), (A. VANHOUTRYVE, De Brugse kruisbooggilde..., o.c., blz. 240), (P. SOETAERT, o.c., blz. 118).

[p. 60]

Den gepasseerden nagt, zooals heden, zijn andermael eenige fijgen bij den kop gevat en veele de stadt verlaetende, vlugten naer Rijssel. Van alle zijden worden ook alhier ingebragt, zoo Oostenrijksche overlopers als vaderlandsche desertuers van den voorval van den 23 meij. Men verneemt nu dat er in het vaderlandts leger nieuwen moedt herschept is en dat alles naer wensch gaet.

Eenen brief, heden in 't licht verschenen, van den 29 meij bewijst de waerheijd, (welcke versaemeling N. 1 onder de stukken N. 6 kan gesien worden).

Sondag naermiddag hebben alle de volontaire van Gend op den Kauter den eedt van trouwe gesworen aen 't volk en aen de Staeten van Vlaenderen, hunnen vaderlandschen iver aenbiedende in alle gevallen dat zij tot nut zouden konnen dienen. Men verneemt dat d'afneming van desen eedt ten bijwesen van meer - fol. 313 - als 10.000 menschen in d'opene locht is gedaen en zeer luijsterlijk met de grootste toejeuging van 't volk en staet is aenveert geworden.

(2 junij 1790)

Op den 2 junij 's morgens om thien uren is in de collegiale en parochiale kercke van St.-Salvators gedaen eene zeer plichtige misse in volle musik om den almogenden Godt te bedanken over d'ontdekking van 't schoomelijk complot van verraedt tot Brussel. Geduerende d'octave⁽²⁵⁷⁾ van 't H. Sacrament zal daegelijks in de capelle van 't bisschoppelijk seminarie 's morgens om 7 uren gesongen worden een solemnele misse en 's avons om ses uren een solemneel lof ten eijnde den hemel de voltrekking van onse gewenschte vrijheijd zoude segenen door een volkomen segenprael over onse waepenen.

(257) Octave of octaaf is de viering van een hoogfeest gedurende acht (- vandaar de naam -) opeenvolgende dagen. (Zie voetnoot 120 van de ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1788).

(3 junij 1790)

Op den 3 junij, feestdag van 't H. Sacrament des autaers, wiert de gewone processie met allen luijster omgedregen op de Vischmart en plaetse Malenberg, als naer gewoonte de autaeren staende. Onsen eerweerdigsten heer bisschop met het Alderheij[lig]ste op de Mart voor d'hooftwagt en kanons gekomen zijnde, segende dezelve - fol. 314 - met den goddelijcken segen, gelijk hij andermael dede voor het batalion nationeel voetvolk dat op de Mart in de volle waepens voor ‘Het Mandeken’⁽²⁵⁸⁾ geposteert stont; de jongers onser nationeele krijgsschole met hun krijgsmusik en waepens de processie voorop gaende. Geduerende de groote misse stonden op de Burg in slagorder de volontaire der drij gildens, tusschen welcke zij eene drijvoudige salvo uijt de musquetterije gaeven, dan ook de processie agtervolgende, gaeven sij ook eene drijvoudige salvo, te weten: op de Vischmart, Mart en plaetse Malenberg, naerdat telkens de benedictie gegeven was, waernae de processie tot op den Burg versellende, hebben naer 't geven van de laeste benedictie in de kathedraele kercke de laeste drijvoudige salvo in het beste order gegeven. De volontaire der gildens nu aen geen gedresseerde troupen meer moetende wijken in den waepenhandel, 't goon de processie op heden zeer luijsterlijk makte; de leden der ambagten nu ook met alle hunne gewone eereteekens omhangen zijnde.

Op heden is vanwegens onsen eerweerdigsten - fol. 315 - heer bisschop bekent gemakt eenen herderlijcken brief⁽²⁵⁹⁾ waerbij de godtvrugtigheijd en boetveerdigheijd geduerende de H. Sacramentfeest in alle kercken op 't kragtigste aengemoedigt wordt, ten eijnde den hemel het werk van onse voorspoedige vrijheijd zoude gelieven te voltrekken en de eensgesintheijd der gemoederen verleenen waer dezelve als verschuert wordt. Naer d'H. Sacramentfeest zullen die algemeene biddaegen in alle kercken, zoo binnen als buijten de stadt, geduerende ontrent drij maenden continueeren, daegelijks d'eene agter d'ander, met expositie van 't Alderheijligste,

(258) Nu het café-restaurant ‘Le Panier d'Or’ genaamd. Boven de latei van het huis staat een mand, vandaar de afgeleide huisnaam. (L. DEVLIEGHER, Huizen..., o.c., dl. 2-3, blz. 220-221).

(259) Herderlycken Brief van syne Doorlugtigste Hoogweerdigheid Felix Guillielmus Brenart, Bisschop van Brugge, Opzigtelyk tot de tegenwoordige Tijds-omstandigheden. Gedrukt bij Cornelis de Moor op 31 mei 1790 te Brugge, 12 blz. (B.A.B., Reeks B, Acta episcopatus, n^o 78 (1788-1790), fol. 138v^o, 139r^o).

[p. 61]

welcke alles breeder kan gesien worden, gelijk ook het gefixeerde order deser algemeene gebeden in den zelven herderlijcken brief, (welke men [in de] versaemeling N. 3 onder de stukken N. 46 zien kan).

Heden verneemt men in de XLIV gasette; uijt Stokholm de Russissche vlote op de reede van Reval met groot verlies aengetast. Uijt Weenen de laeste ardtshertogen der keijserlijcke familie aengekomen; de onderhandelinge tusschen het hof van Weenen en Berlijn hout nog aen en andere - fol. 316 - omstandigheden wegens den oorloog. Uijt Parijs twee couriers aengehouden, verdagt van tijdinge over te draegen; decreet der landtsvergaederinge voor de wapening der oorloogsschepen; den heer Necker⁽²⁶⁰⁾, in de landtsvergaedering verschenen zijnde, heeft verscheijde voorwerpen voorgehouden. Uijt Brussel, op 't gerugt dat die stadt door ondernemingen van kwalijk peijsende bedreijgt wiert, hebben hun seffens vele duijsende gewaepende aengeboden. Uijt Gend ontluijking van den eedt der volontaire met dezelve in verbis; merkweerdige vaderlandtsche giften gedaen, gelijk ook door het ambagt der vleeschhouwers van Brugge. Uijt Oostende wegens een gisting der gemoederen hebben de volontaire de waepens opgevat waermede de ruste is herstelt geworden.

(260) Jacques Necker (1732-1804), Zwitsers bankier, was minister van financiën onder Lodewijk XVI. (Zie ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1789, voetnoot nr. 192).

(5 junij 1790)

Op den 5 junij 's morgens tusschen 6 en 7 uren zijn van de Coupure met een billanderschip vertrokken naer 't vaderlandts leger ontrent 70 overlopers, als hiervooren gemelt, in verscheijde stonden aengebragt, onder welcke twee swaer geboeijt waeren; alle dese zullen geen ander straffe bekomen dan, vóór d'overloopige verstroijing⁽²⁶¹⁾ waer - fol. 317 - in het leger zig heeft bevonden, wederom in 't zelve te moeten dienen. Twintig volontaire onser gildens, gewaepent, verselden dese tot bewaering tot in Gend die van daer van stadt tot stadt door nieuwe volontaire zullen vervangen worden tot in het leger. Ontrent den 10 uren vertrok ook d'heer Van de Casteele, kapijtijn van 't corps jaegers, met een rijtuijg ook naer het leger onder den toeloop van menige menschen mits het martdag was. Zijn truerig gemoet toonde genoegsaem, op 't afscheijt van zijne vrouw, kinderen en familie, het misnoegen dat hij hadde van nog naer het leger te gaen temeer omdat men zegt dat hij zijn ontslag gevraegt en niet bekomen heeft en dat hij nu aen 't souvereijn congres zal moeten rekening geven van zijne schandige vlugt en neerlaege van den 23 meij, van welcke hem de meeste schult toegewesen wordt en dat door zijne vlugt het grootste verlies veroorsakt is.

(261) Vele vrijwilligers uit het patriottenleger waren na de mislukte aanval van 23 mei op de Oostenrijkers, gevlucht.

(6 junij 1790)

Op den 6 junij, sondag onder d'octave van het H. Sacrament en vanoudts genaemt ‘kleene kerremis’, saeg men heden, als vóór desen, - fol. 318 - desen dag in vollen luijster vieren. Uijt alle de parochiale kercken deser stadt wierden tot elks genoegen 's morgens langs alle de wijtuijtgestrekte toeren, als vóór alle de veranderingen, de processiën zeer plichtig omgedregen met menig waschlicht en godvrugtige verselt. Langs alle straeten saeg men meer als oijt de huijsen met alle vercieringen verciert en alom autaeren opgeregt terwijl de gebuerten, die op de wilkuerige vernietinge der processiën hunne autaeren hebben verkogt, nu mindere stellen, verciert met schilderijen en andere vercieringen en dus van mindere kostbaerheijd. Alom saeg men konstgewerkte portairen van blommen en niemant in 't stroijen van stroijsel op de straeten, uijtsteken. Dit alles genoegsaem aentoonende hoe lief en aengenaem aen ider is de processiën te zien herleven en het Alderheijligste voorbij hunne huijsen te zien passeren.

Heden is - fol. 319 - in 't licht verschenen eenen brief uijt Audenaerde van den 2 junij behelsende dat den veroorsakten oproer aldaer gestilt is en ander besonderhe-

[p. 62]

den, ook ‘Het groot licht door den waeren Brabander’, (welke beijde stukken versaemeling N. 3 onder de stukken N. 47 en 48 konnen gesien worden).

(7 junij 1790)

Op den 7 junij 's morgens om 5½ uren wiert in de kercke der eerweerde paters augustinen het Alderheijligste op den autaer in den choor geëxponeert tot naer de solemnele hoogmisse om de eensgesintheijd der gemoederen en den segen over de vaderlandsche waepens af te smeeken bij den almogenden Godt. Naermiddag om twee uren wiert zulks andermael gedaen tot naer het solemneel lof, gevolgt door den Te Deum Laudamus, over de wonderbaere goddelijcke voorsienigheijd der ontdekking van de schromelijcke aenslaegen van verraedt die de haeters der dierbaere vrijheijd besonder tot Brussel hebben gesmeet en in 't werk geleijt.

Heden verscheen in 't licht: ‘Paralipomenon ofte naerlaetentheijd van hetgene zoude dienen wel overdunkt en overwogen te worden tot het welzijn der Nederlandsche belangen’⁽²⁶²⁾, (welk stuk - fol. 320 - versaemelinge N. 2 onder de stukken N. 24 kan gesien worden).

Heden verneemt men in de XLV gasette: uijt Weenen ongegronde berichten wegens den oorloog met Pruijssen; aenval der Turken die verscheijde dorpen hebben in asschen geleijt. Uijt Hamburg volkomen segenprael door den koning van Sweden⁽²⁶³⁾ op de Russissche vloten behaelt. Uijt Parijs beslissingen nopende de civile constitutie der geestelijkheijd. Uijt Mechelen menige uijtgelesen vrijwillige van Antwerpen en Lier naer het vaderlandts leger vertrokken; stuk kanon geschonken. Uijt Brussel remercable inschrijvinge voor menige stukken canon. Uijt Gend inhout van twee brieven door de Staeten vanf Vlaenderen door 't congres ontfangen waerbij gemelt wordt dat den koning van Pruijssen aen den koning van Hongariën een ultimatum heeft voorgestelt bij welcke hij een beslissende antwoort versoekt, etc., nopende de onlusten ten plattenlande voorgevallen. De Oostenrijkers met verlies geslaegen. Uijttrek van een brief uijt Antwerpen geschreven in antwoorde aen een lid der Staeten van Vlaenderen; remercable lijste van ingeschrevene van het vaderlands comtoir van Brugge.

(262) Werd gedrukt bij Cornelis de Moor te Brugge in 1790. Dit conservatief pamflet was gericht tegen het plan van Cornet de Grez (zie voetnoot nr. 209) tot reorganisatie van de bestuursinstellingen van Vlaanderen. (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. 1, blz. XXV, 224).

(263) Gustaaf III (Stockholm 24 januari 1746 - Stockholm 16 maart 1792), was koning van Zweden van 1771 tot 1792 en volgde daarmee zijn vader Adolf Frederik op. (Historische Winkler Prins Encyclopedie, o.c., dl. II, blz. 336).

(9 junij 1790)

- fol. 321 - Op den 9 junij was het volgens de annonce in de Gendsche Gasette van den 24 meij binnen dese stadt Brugge eene besondere peerdemart voor 't gebruijk van 't vaderlandts leger waer menige peerden te mart zijnde op de gewone plaetse op de Vrijdagmart door de heeren commissarissen voor 't gebruijk van 't zelve leger opgekogt wierden.

Heden is van 't magistraet 's Landts van den Vrijen en te lande alom met het klippen der klokke geannonceert dat het collegie, onderricht zijnde dat er hun te lande menige ruststoordes ophouden en door passeeren die niet anders betragten dan de gemoederen op te stooken, plonderingen, brandstigtingen en andere grouweldaeden te veroorsaeken, belasten alle balieus, beridders⁽²⁶⁴⁾, souvereijnsgasten en alle andere geamploijeerde, ten opsichte van dese stringelijk te volgen de ordonantie van den 14 december 1765, dezelve seffens aenhoudende en in egte van vangenis beweegende, gelijk ook alle deserteurs, zoo vremde als van 't nationeel leger, welcke zonder genoegsaem behoorlijcke paspoorten van hunne overste het land doortrekken - fol. 322 - ofte hun in hetzelve ophouden, wel uitdrukkelijk verbiedende van aen geene van dese eenige verdere paspoorten te verleenen, op pene van zelfs als stoorders der ruste en algemeen welvaeren aengehouden ende gestraft te worden.

(264) De baljuw was de ambtenaar die door de landsheer of de heer van een heerlijkheid met de rechtsspraak in een zekere landstreek belast was. De beridder of berijders (beridere) waren door de baljuw gemachtigde gerechtsdienaars te paard. Hun dienst bestond in het narijden en aanhouden van ballingen en op heterdaad betrapte misdadigers, de vonnissen ten uitvoer te brengen, voor de vordering van belastingen en pachtgelden in te staan en de amman in de uitvoering der halsrechtingen en andere lijfstraffen bij te staan. (K. STALLAERT, o.c., dl. I, blz. 88-89, 184-185, 608-609), (E. VERWIJS - J. VERDAM, o.c., dl. I, kol. 941), (H. HASQUIN, o.c., dl. 4, blz. 3064-3065), (A. VANDEWALLE, De arbeidersofficien van Brugge, ca. 1440 - ca. 1670. Een institutionele studie, met ekonomische en sociale aspekten, Leuven, onuitgegeven doctoraatsverhandeling, 1983, dl. I, blz. 1-2).

[p. 63]

(10 junij 1790)

Op den 10 junij, slot van d'octave van het H. Sacramentfeest, zijn andermael uijt de parochiale kercken deser stadt, langs alle straeten, de processiën als naer oude gewoonte omgedregen, staende wederom menige autaeren en de huijsen en straeten als op den eersten dag verciert zijnde. Dus is er als naer oude gewoonte aen d'uijtvoering van dese octave geene verandering toegebragt dan alleen dat geduerende dees octave door verscheijde cloosters voor 's lands geluk verscheijde besondere processiën met het Alderheijligste zijn omgedregen geworden.

Heden wierden met de barge van Oostende ingebragt twee persoonen, zeer geboeijt zijnde, verdagt aen 's landts verraedt, die in egte van vangenis beweegt wierden. Alle daege doen nu de volontaire der gildens van de hoofdwagt op de Mart, gewaepent, de revue op de aenkomst der bargiën en fouturen om te vernemen - fol. 323 - welkdaenige persoonen met dezelve aenkomen. Aen alle poorten staen ook buijtengewone patrouilliën, zoo van heeren schaedebeletters als garden en alle vremdelingen zonder pasport aenkomende, worden aengehouden om dus door dien middel alle 's landts verraedt te ontdekken dat hoe langer hoe meer langs alle kanten gesmeet wordt.

Heden verneemt men in de XLVI gasette: uijt Weenen en Berlijn berichten wegens den oorloog; aenstaende houwelijk van den ardtshertog Ferdinand⁽²⁶⁵⁾. Uijt Stokholm de officieren veroordeelt om door den kop geschoten te worden pardon vergunt. Uijt Parijs berichten van beroerten, wanorders en ongehoorsaemheijd van een groot deel van het leger; decreet der landtsvergaederinge voor de betaeling der matroosen. Uijt Brussel bericht uijt de vaderlandsche legerplaetse van Wespin⁽²⁶⁶⁾, een kwartier eurs van Dinant, van den 2 deser. Uijt Gend bericht dat het in de wederzijtsche legers alles gerust is; vele bedekte vijanden van 's landts geluk verlaeten het landt. Batalion vaderlandtsche troupen uijt West-Vlaenderen aengekomen. De versterkinge van troupen tot Luxembourg wordt wedersprooken.

(265) Ferdinand III, aartshertog van Oostenrijk (Florence, 6 mei 1769 - 18 juni 1824), was de zoon van Leopold I van Habsburg en volgde zijn vader op als groothertog van Toscane, toen deze in 1790 als Leopold II keizer werd. (Historische Winkler Prins Encyclopedie, o.c., dl. II, blz. 206).

(266) Is vermoedelijk gelegen bij Andoy, waarvan het kasteel eertijds toebehoorde aan de familie Wespin. Andoy behoort tot de gemeente Wierde, gelegen in de provincie Namen. (H. HASQUIN, o.c., dl. 4, blz. 3064-3065).

(11 junij 1790)

- fol. 324 - Op den 11 junij is van Stadthuijs bij hallegebode en trommelinge afgekondigt⁽²⁶⁷⁾ dat op de vertoogen, aen den Heere ende Wet der stadt Brugge gedaen, hoe er langs de vesten menige frauden worden begaen tot merckelijcke verminderinge van stadts- en provencialregt en waerdoor den goeden koopman, die regtveerdig de rechten betaelt, grootelijks in 't verkoopen van zijne waeren gedupeert wordt; om in welcke dienende voorsien te worden den Heere ende Wet ordoneert, zoo sij ordoneeren bij desen aen elk, wie het zoude mogen wesen, een halve ure naer het sluijten der stadtspoorten langs de vesten te gaen, behalvens de geëmploijeerde, de windtmolenaers en hunne knegten, op pene van daer bevonden wordende als fraudeurs te worden aensien. Zoo bij daege als bij nachte zal zig niemant mogen begeven in de stadtscingels dan alleene de gebruijkers en pagters van de watermolens, zoo bij daege als bij nachte zal ook niemant vermogen te visschen ofte pueren in de binnen- of buijtevesten, met welk getuijg het zoude mogen wesen, niemant zal ook vermogen, zoo bij daege als bij nachte, eenige booten in de vesten of in het zoogenaemt Minnewater te leggen, op pene van voor elcke contraventie - fol. 325 - te vervallen in eene amende van 25 pond parasijse; zullende degene dese niet konnende betaelen naer extinctie van 't cas in egte van vangenis gecoloqueert en gestraft worden.

Heden is ook door het magistraet 's Landts van den Vrijen afgekondigt en te lande alom met het klippen der klokken de volgende ordonantie: dat naer de bekentmaekinge, siet fol. 321, door het collegie gedaen, seffens te lande andere middelen

(267) Zie S.A.B., Hallegeboden pf. 1786-1793, fol. 166v^o, S.A.B., Plakkaten, 2^e reeks, 5 juni 1790, reg. 36 nr. 19.

[p. 64]

gesmeet worden door de haeters van de dierbaere vrijheijd door het verbreijden van valsche maeren, oproerige discoursen en valsche schriften, de goede ingesetene van den lande willende doen geloven dat den vijand zeer naebij is en dat alles door het oorloogsvuur te viere en te sweerde zal verwoest worden. Daer het collegie te contrarie door egte tijdingen van alle kanten van het tegendeel versekert wordt en dat de omwentelinge der vereenigde Nederlandtsche provenciën op eenen vasten en gegronden voet zal versekert worden, om in 't verbreijden van welcke schaedelijcke verspreijdingen, valsche discoursen en gerugten seffens voor 't algemeen welvaeren diende voorsien te worden en van d'andere zijde alle goede - fol. 326 - ingesetene van den lande hierin gerust stellende, ordoneeren aen alle bediende 's Landts van den Vrijen naer alles eene waekende ooge te houden en degene eenige valsche gerugten zullen bestaen te verspreijden seffens als stoorders van 't algemeen welvaeren aen te houden en in egte van vangenis te bewegen om naer d'extinctie van 't cas gestraft te worden en om te beter te geraeken ter kennis van de persoonen van allen rang die dus de rust verstooren, beloven eene premie van 10 patacons aen eenigelijk die eenige der zelve zal ontdekken en aenklaegen dusdaenig dat dezelve in regte van het fait wettelijk overtuijgt worden.

Nu siet men voor de hooftwagt op de Mart geplaest vier metaele stukken canon, ses ponders met alle de noodigheden, canonballen en de vier kassen⁽²⁶⁸⁾. Dese zijn schoon geschildert, geteekent: ‘Bruges 1790’ en die vereert door eene inschrijvinge van dames deser stadt par eersten aen 't vaderlandts leger zullen vereert worden.

(268) Wellicht worden hier de kasten of geraamten bedoeld waarin het eigenlijke kanon geplaatst werd. (E. VERWIJS - J. VERDAM, o.c., dl. III, kol. 1216-1217).

(13 junij 1790)

Op den 13 junij wierden begonst d'algemeene gebeden voor 's landts welvaeren volgens de bulle hiervooren, fol. 315 vermelt.

Heden naermiddag trokken van - fol. 327 - de Mart de volontaire der gilde van de schermers met slaenden trommel en vliegende vaendel naer het magasijn en bakerije van de nationeele trouen in 't gesupprimeerde clooster van Sarepten⁽²⁶⁹⁾ waer dezelve ten bijwesen van menige aenschouwers in 't beste order tot 's avons de exercitie in 't vuur verrichteden.

Heden verscheen in 't licht: omstandig verhael van de beroerten voorgevallen tot Audenaerde en omliggende plaetsen; copije van eenen brief uijt Brussel van den 6 junij en een uijt Mechelen van den 4 dito raekende d'optrekking der volontaire; ook copije van eenen brief van J. Boekhouder, neef van den waeren Brabander, aen een zijner vrienden tot Brussel, (welcke twee stukken versaemelinge N. 3 onder de stukken N. 49 en 50 konnen gesien worden).

(269) Het augustinessenklooster van Sarepte, een stichting van zusters van het Gemene Leven uit het midden van de 15de eeuw verbleven in de 18de eeuw in het Hof van Sint-Pol te Brugge. Het klooster werd door Jozef II afgeschaft, maar in tegenstelling tot de meeste andere kloosters niet openbaar verkocht, doch als magazijn voor de troepen aangewend. Een deel van het gebouw, Lange Rei 23, dient thans nog als lagere gemeenteschool. (J.A. VANHOUTTE, De geschiedenis..., o.c., blz. 370).

(14 junij 1790)

Op den 14 junij waeren generalelijk alle de dekens der ambagten en neeringen van Brugge op 't collegie vergaedert, twee gedeputeerde heeren uijt de Staeten van Vlaenderen alhier aengekomen zijnde, zoo om te vernemen de besluijten der - fol. 328 - lichtinge voormelt als het doen van den voorstel van eene andere lichtinge van 4 millionen guldens wisselgelt te lichten in vremde landen. Nu is ook ider aensogt tot het overbrengen van zijne projecten om de levering voor 't vaderlandts leger te doen volgens de gerepresenteerde requeste aen d'heeren Staeten van Vlaenderen.

Heden verscheen in 't licht: brief van eenen persoon uijt het volk, van sekeren Sandelin, zig seggende belast met de procuratie van den generael van het geschut, Van der Meersch, tot zijne verdedinge en rechtveerdiging, in antwoorde op zijne memorie geadresseert aen het souvereijn congres den Nederlandsche provenciën

[p. 65]

den 18 meij 1790, (welcke versaemelinge N. 2 onder de stukken N. 25 kan gesien worden).

Heden verneemt men in de XLVII gasette: uijt Weenen aenstaende houwelijcken van twee ardtshertogen met de princessen van Napels⁽²⁷⁰⁾; den oorloog tusschen Oostenrijk en Pruijssen schijnt nog seker te zijn. Hetzelve ook uijt Berlijn. Uijt Hamburg, Russissche vlote aengetast en verslegen. Uijt - fol. 329 - Londen geboortedag des konings plichtig geviert; de hanthaevinge van de onafhangelijkheijd der vereenigde Belgissche provenciën door den koning van Pruijssen staet door Engelant en Holant gevolgt te worden⁽²⁷¹⁾. Uijt Parijs decreten der landtsvergaederinge tot het maeken van het algemeen verbont en op de constitutie der geestelijkheijd; brief des konings waerin hij de middelen tot besorging van zijn huijs vraegt. Uijt Namen menige vrijwillige naer 't vaderlandts leger opgetrokken. Uijt Brussel vaderlandtsche giften gedaen; eerebewijsingen der dorpelingen gedaen aen de Staeten en aen 't souvereijn congres en groote giften gedaen nopende het groot getal der zelve die hun komen aenbieden en den eedt voor hun vertrek afgeleijt in verbis. Uijt Audenaerde den eedt door de vrijwillige aen d'heeren Staeten van Vlaender afgeleijt in verbis. Uijt Gend verscheijde brieven en berichten uijt het nationeel leger en voordeelen op de Oostenrijkkers behaelt; merkweerdige vaderlandsche giften, zoo bij inschrijvinge als in gelde gedaen, van welcke de merkelijcke sommen uijt verscheijde plaetsen aengemelt zijn.

(270) Het betreft hier de huwelijken van de latere keizer Frans II (1768-1835) en Ferdinand III van Toscane (1769-1824), zonen van Leopold II van Oostenrijk, met Maria-Theresia (1772-1807) en Louise (1773-1802), beiden dochters van Ferdinand I, koning van Napels. (Winkler Prins Encyclopedie, o.c., dl. 5, blz. 65 en dl. 10, blz. 418).

(271) Vander Noot was van oordeel dat buitenlandse versterking een noodzakelijke voorwaarde was om de revolutie te winnen. Reeds van bij de aanvang zette hij zich persoonlijk in om van enkele vreemde mogendheden zowel diplomatieke als militaire steun te verkrijgen; vanzelfsprekend zocht hij vooral steun bij de Driebond, gevormd door Engeland, Pruisen en de Verenigde Provinciën, die Oostenrijk vijandig gezind waren. Het meeste gehoor verkreeg vander Noot bij Pruisen. Reeds in augustus 1789 kreeg hij de verzekering dat Pruisen alles zou doen om de Zuidelijke Nederlanden te bevrijden en te beschermen. In werkelijkheid waren de Pruisen vooral belust op de verzwakking van het Habsburgse Rijk. De Oostenrijkse Nederlanden waren slechts een speelbal in handen van de internationale grootmachten. Geen van de drie geallieerden nam de smeekbede van vander Noot ernstig; doch ze zorgden er angstvallig voor dat hij niet ontmoedigd zou worden en probeerden zoveel mogelijk winst uit de situatie te halen. Naast hun anti-Oostenrijkse gezindheid hadden de landen van de Driebond ook hun wantrouwen jegens Frankrijk gemeenschappelijk. Ze vreesden dat hun weigerachtige houding de Belgen in de armen van de Fransen zou drijven en dat wilden zij vermijden. Na het welslagen van de revolutie, werd een overeenkomst gesloten met de Driebond. De Driebond besloot niet te interveniëren, zij zou toestemmen met de eventuele afscheuring, indien elke andere oplossing zou mislukken. Pruisen deed nog een laatste poging om Engeland en de Verenigde Provinciën ertoe te bewegen de Belgische onafhankelijkheid te erkennen, maar werd door zijn bondgenoten in de steek gelaten. Na de dood van Jozef II, slaagde Leopold II erin de revolutie te ontkrachten door zijn toegevingsgezindheid tegenover de opstandelingen en de Driebond. Bij Engeland en de Verenigde Provinciën gingen stemmen op van verzoening en vrede, enkel Pruisen bewaarde zijn onverzoenlijke houding. In juli 1790 vergaderden de 3 bondgenoten samen met Oostenrijk te Reichenbach; er werd besloten dat de Zuidelijke provinciën onder Oostenrijks bewind hoorden te blijven, op voorwaarde dat de privilegieën terug golden en Leopold amnestie zou verlenen. (P. GOOSSENS, De Brabantse Revolutie als internationaal gebeuren, in: De Brabantse Omwenteling, o.c., passim).

(15 junij 1790)

- fol. 330 - Op den 15 junij, sesjaerigen verjaerdag van de wilkuerige suppressie van 't gesupprimeerde clooster van de capucinerssen⁽²⁷²⁾ in Brugge, is hetzelve bij bewilling van de hoogmogende heeren Staeten van Vlaenderen en door den vlijt en iver van d'heer Van Hamme⁽²⁷³⁾, die daertoe aensienelijcke sommen besteet heeft, op de volgende wijse tot elks overgroot genoegen herstelt geworden in den staet als hetzelve was vóór de suppressie. Zulks wiert 's morgens om vijf uren aengekondigt door het eerste luijden der klokke van der zelver kercke in de Catalinestraete gelegen en door het afschieten van menige canons door de ontrent wonende gebuers, welcke in den dag geduerig herhaelt wierden. Om negen uren wiert door den eerw. heer Willebrordis Jooris⁽²⁷⁴⁾, kanonik [van] de cathedraele kercke van St.-Donaes, geassisteert door andere geestelijcke heeren, afgesongen den Veni Creator⁽²⁷⁵⁾, gevolgt door eene solemnele misse onder het uijtgalmen van eene lofreden agter het evangelie door zelven heer. T'eijnden wierden de religeusen, ten getalle van 23, alle sedert de suppressie - fol. 331 - nog in 't leven, uijt naem van onsen eerweerdigsten heer bisschop vernieuwt in hunne pligtige beloften, zoo solemnelijk aen den voet des autaers besworen; t'eijnden welcke zij het slot zijn ingetreden om aldaer de rest hun'er daegen aen Godt toe te wijden en den almogenden Godt over zijne oneijndige weldaeden te loven en te dancken; zijnde nog alle in hunne kleedinge die sij sedert de suppressie in de weijrelt hebben moeten draegen tot'er tijdt dat hunne religeuse habiten zullen gemakt zijn, tot'er tijdt dat de algemeene saek der omwenteling der Nederlanden in volkomen order zal herstelt zijn, zullen de religeusen genieten de pensionen aen hun door den gewesen souvereijn toegestaen, met welcke sij hun tot'er tijdt gesaementlijk eerlijk zullen konnen gedraegen. De kerk, waer alles vernietigt was, is teenemael herstelt, zoo nogtans dat er tot nog toe niet anders als eenen autaer verciert met kruijs en vier kandelaers, in 't midden een schoon tabernakel nevens welcke twee engelen aenbidders staen, in de kercke geplaest is. Geduerende ontrent drij maenden heeft het beluijk van 't clooster voor elk te zien geweest - fol. 332 - waerdoor een merekelijcke somme door de goetwillige tot herstelling van 't clooster aen eenige religeusen, die daer reets woonden, is gegeven geworden. Om den almogenden Godt over dit weldaedt van herstellinge te bedanken

(272) Zie voetnoot nr. 179 van ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1788.

(273) François-Joannes van Hamme de Stampaershoucke werd geboren te Brugge op 2 januari 1746 als zoon van Jean-George en Maria-Anna Jacopssen. Op 3 februari 1773 trad hij te Brugge in het huwelijk met Marie-Henriette Fourbisseur en vestigde zich in de Boomgaardenstraat nabij de Sint-Walburgakerk. Deze rijk, notabele traditionalist werd als eerste raad opgenomen in de Wet van 11 december 1789. Daarnaast was hij ook redenaar bij de Proosdij te Brugge. Tijdens de Franse overheersing in 1792 werd hij eerste raadslid in de Revolutionaire Schaduwwet en einde 1792 werd hij verkozen tot tweede raadslid, doch al vlug werd hij vervangen door Jan Tailliu. Tijdens het Oostenrijks bewind van 1793 werd hij verkozen tot tweede raadslid (mei 1793), maar weigerde. Toch werd hij in juli 1793 negende schepen. Dit moet later de Fransen in het verkeerde keelgat geschoten zijn, want in februari 1795 werd van Hamme, met o.a. baron Triest, als gijzelaar opgenomen. Verder was hij nog gouverneur van de ‘arme-knechtjes-stedeschool’ en werd hij in maart 1796 gezworene bij het gerecht van de stad. Frans van Hamme overleed te Loppem op 29 april 1820. (J. GAILLIARD, Bruges..., o.c., dl. IV, blz. 153), (W. BOUSSY, o.c., bijlagen I, blz. 187), (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. I, blz. 301, 377 en dl. II, blz. 36-37, 50-51, 66-67), (P. VERHAEGEN, Journal..., o.c., blz. 329), (S.A.B., Almanakken 1794, BI - hh, blz. 185).

(274) Willebrordus Joris werd geboren te Olmen (in de Brabantse Kempen) in 1743. Te Leuven studeerde hij filosofie en theologie. De Brugse bisschop Caimo vroeg hem als professor aan het bisschoppelijk seminarie te Brugge, waar hij eveneens de promotor was van thesissen. In 1770 werd hij kanunnik en kreeg hij de 8ste prebende van de O.-L.-Vrouwekerk. Op 22 maart 1779 kreeg hij van de bisschop de 29ste prebende van het rijke kapittel van Sint-Donaas en werd hij gradueel kanunnik in de theologie bij het Sint-Donaaskapittel. In 1788 verkoos bisschop Brenart hem als president ad interim van het seminarie. Rond diezelfde periode verscheen van hem het boek ‘Tractatus de officii divini persolutione’. Tijdens de Brabantse Omwenteling werd hij aartspriester en verhoogde zijn invloed op de geestelijkheid. Toen bisschop Brenart in 1794 stierf, werd hij met de Pauw, de Gryse en Van Parijs (en later Matthijs) vicaris-generaal van het bisdom. In 1795 werd hij tijdelijk naar Frankrijk weggevoerd als gijzelaar, totdat de buitengewone belastingen die de Fransen eisten, betaald waren. In 1797 weigerde Joris de eed voor de republiek af te leggen en werd hiervoor, door het besluit van het Directoire van 4 november 1798, samen met o.a. de kanunniken de Pauw, Matthijs en Caytan, verbannen. Samen met Caytan dook Joris onder in een huis waar 25 à 30 gewezen kloosterzusters samen woonden en er hun kloosterleven verderzetten. Men probeerde van hieruit het bisdom te bijven besturen. In 1802 werd Joris pastoor van de O.-L-Vrouwekerk en een jaar later werd hij daarbij nog deken van Gistel. Hij stierf op 27 (of 26?) augustus 1807 te Brugge. (J. DE SMET, Onze vicarii capitularii..., o.c., blz. 226-233), (S.A.B., Kroniek P. Ledoulx, o.c., dl. II, blz. 368), (G.F. TANGHE, Panorama..., o.c., blz. 82 en 206-207).

(275) (= kom, o Schepper) beginwoorden en naam van een hymne tot de H. Geest. Zij wordt gebeden of gezongen in het officie van Pinksteren en voor elke liturgische of andere plechtigheid, waarbij de bijstand van de H. Geest op bijzondere wijze wordt ingeroepen. (Encyclopaedisch Kerkelijk Woordenboek, o.c., blz. 940).

[p. 66]

zal er geduerende agt daegen eene solemnele octave in die kercke geviert worden onder het lesen 's morgens van verscheijde missen en zal naermiddag door verscheijde predikkanten een sermoen en daernae een solemneel lof gedaen worden. In de Catalinestraete, Gendstraete en andere omliggende straeten wierden in den dag menige huijsen verciert en wimpels gespannen en des avons ook aldaer veele illuminatiën ontsteken. Den toeloop van menschen was geduerende den heelen dag ende avond bij uijtnementheijd groot, eenider zig verheugende en Godt lovende over d'eerste herstellinge van dit gesupprimeert clooster, welcke alhaest door andere herstellingen zal gevolgt worden.

Heden verscheen in 't licht: brief van hunne hoogmogende de vier banken of consistoriën, representeerende het volk en borgerschap der stede van Doornijk en haere paelen, etc., (welcke versaem[el]inge N. 3 onder de stukken N. 51 wijtlopig kan gesien worden).

(17 junij 1790)

- fol. 333 - Op den 17 junij is bij orders van d'heeren van 't magistraet afgekondigt de volgende ordonantie⁽²⁷⁶⁾: dat alzoo het congres der vereenigde Nederlandsche provenciën ondervint dat het corps jaegers van 't grootste nut is in het leger en dient versterkt te worden om den vijandt te verdrijven, zulks aen 't magistraet van Brugge heeft laeten weten met vertrouwen dat menige dappere jongelingen hun onder de volgende conditiën vrijwillig zullen engaseeren. De vrijwillige zullen hun maer moeten verbinden tot den 15 november eerstkomende en van den dag van hun engasement bekomen thien stuijvers daegs; sij en zullen geene kleederen bekomen en de noodige waepens en ciberne⁽²⁷⁷⁾ zullen hun gelevert worden. Niemant zal worden aenveert zonder pasport van hunnen heer pastor, met dit certificaet zullen sij hun moeten begeven bij den heer borgmeester van den commune die nae hetzelve oversien te hebben hun zal senden bij den heer Van Laerde, commandant van de troupen, aengestelt bij bewilling van de hoogmogende heeren Staeten van Vlaender, die hun seffens zal - fol. 334 - aenveerden om in den waepenhandel geoeffent en bij de troupen ingelijft te worden; vertrouwende het congres der vereenigde Nederlandsche provenciën dat een getal vrijwillige dappere jongelingen hun onder hetzelve corps jaegers zullen begeven om den algemeenen vijand teenemael voor de Heijlige Religie en 's landts welvaeren uijt het landt te helpen verdrijven, om dus naer het voorbeelt van hunne dappere voorouders, de altijdt befaemde Vlamingen, de vijanden tot eenen schrik en aen de heele weijrelt tot verwondering te dienen.

Heden verneemt men in de XLVIII gasette: uijt Livorno hevigen obstant aldaer ontstaen. Uijt Weenen verscheijde berichten nopende den oorloog; de groote droogte veroorsakt veele siekten. Uijt Parijs de doodt van den beroemden heer Bejamin Franklin⁽²⁷⁸⁾ aen de landtsvergaederinge aengekondigt, over welcke den rouw aengenomen. Uijt Brussel iver der vrijwillige, gelijk ook der vrouwen. Uijt Gend twee ordonantiën raekende d'aquiten à caution⁽²⁷⁹⁾ en den invoer der waepenen uijt vremde landen. Vaderlandsche giften door de Stadt Dendermonde gedaen.

(276) Zie S.A.B., Plakkaten, 2^e reeks, 14 juni 1790, reg. 36, nr. 22.

(277) Komt van het Franse woord giberne wat patroontas betekent.

(278) Benjamin Franklin (Boston 17 januari 1706 - Philadelphia 17 april 1790) werd in 1729 de eigenaar van de ‘Pennsylvania Gazette’, stichtte o.a. een academie (1751), waaruit de universiteit van Pennsylvania zou groeien en was een vooraanstaand natuurkundige. In 1775-1776 was hij lid van het 2de continentaal Congres en met Jefferson lid van de commissie die de onafhankelijkheidsverklaring moest voorbereiden. Daarna was hij gezant in Frankrijk, maar keerde in 1785 terug naar Amerika waar hij (in 1787) een groot aandeel had in de totstandkoming van de Grondwet (het zg. compromis tussen de belangen van de grote en kleine staten). De grootheid van Franklin is dat hij zo veelzijdig en harmonisch was, een voorbeeld van de optimistische mens van de Verlichting. (Grote Winkler Prins, o.c., dl. IX, blz. 130-131).

(279) De Franse benaming voor geleidebrieven voor goederen in entrepot of bij doorvoer, vrijstelling van rechten verlenende.

(18 junij 1790)

Op den 18 junij is van 't Stadthuijs afgekondigt⁽²⁸⁰⁾ bij ordonantie van 't congres der vereenigde Nederlandtsche provenciën eenen supplimatie tot de bekentmaekinge van gisteren gedaen, te weten: dat degone die hun onder het corps jaegers zullen begeven, zullen bekomen tot twee kroonen hantgelt en dat hun de noodige kleederen zullen besorgt worden. Tot de formatie der zelve gaet men van heden met slaende trommels, als in het begin der revolutie, de stadt rondt, de conditiën worden

(280) Zie S.A.B., Plakkaten, 2^e reeks 14 juni 1790, reg. 36 nr. 22.

[p. 67]

voorgelesen, seffens aen die hun vrijwillig engaseeren de twee kroonen hantgelt gegeven wordende.

Heden is ook van 't Stadthuijs bij orders van 't magistraet de volgende ordonantie afgekondigt⁽²⁸¹⁾: dat op de klagten gedaen door de vrije neeringe van de kruijthalle⁽²⁸²⁾ veele hun onder dezelve neeringe begeven, onkundig in 't verkoopen der waeren, uijt welcke groote misbruijken voorvallen, spruijtende uijt eene voorgaende toelaeting, ten Stadthuijse gepubliceert, dat hetzelve vrijdom zonder het doen van een leertijdt van twee jaeren en 't woonen geduerende dien tijdt bij eenen - fol. 336 - vrijen cruijdenier vermogt, voor eene somme van 24 guldens, afgekogt te worden, om in welk schaedelijk gebruijk te voorsien den Heere ende Wet ordoneert dat voortaen niemant onder de neeringe der cruijthalle zal aenveert worden tenzij naer alvooren twee jaeren leertijdt gedaen en bij eenen vrijen cruijdenier zoo lang gewoont te hebben, waermede alle voorgaende ordonantiën komen te cesseren⁽²⁸³⁾.

Nog eene ordonantie, heden vanwegens de hoogmogende heeren Staeten van Vlaender afgekondigt⁽²⁸⁴⁾, behelst hooftsaekelijk dat hunne hoogmogende, onderricht zijn dat er hun op de grensen deser en andere provenciën van Vrankrijk en elders ophouden nog menige vonkisten, roijalisten en defendeurs van den heer Van der Meersch om eene contrerevolutie tot ondergang van de algemeene rust deser provenciën te waegen, hun waepenende en de eenvoudige tot oproer opstokende en den mislukten aenval van den 28 lesteleden⁽²⁸⁵⁾ en volgende daegen tegens hunne broeders en medevaderlanders tragten te hernemen, verklaeren hunne hoogmogende dat alle degene gewaepent tegens - fol. 337 - de rust van het lief vaderlandt zullen gevonden worden, zullen worden aengehouden als stoorders van de gemeene ruste en met de doodt gestraft worden; dat de goederen en zelfs de leenen van degone die hun ter deser gelegentheijd zullen absenteeren en binnen de agt daegen naer hunne vaste wooning niet zullen weerkeeren, zullen voor den staet verbuert worden; belovende eene premie van hondert patacons voor die eenen van die verbreijders van zoo een verderffelijk kwaed zal aen den dag brengen, zoodaenig nogtans dat zij van officiewege in regte daervan overtuijgt worden; zullende hun naem gesecreteert worden. Desen nagt wierden selfs aen verscheijde dueren der fijgen, vonkisten en roijalisten deser stadt dese bekentmaekingen geaffixeert opdat zij hun daer nae zouden konnen reguleeren.

(281) Zie S.A.B., Hallegeboden pf. 1786-1793, fol. 167, S.A.B., Plakkaten, 2^e reeks, 11 juni 1790, reg. 36 nr. 23.

(282) De ‘Neerynghe van de Cruythalle der stede van Brugge’ was de benaming voor het ambacht van de apothekers en de kruideniers. Reeds in het begin van de 14de eeuw beschikte het ambacht over een ruime kruidhalle voor eigen gebruik, over een eigen zegel, keure en zeer waarschijnlijk over een eigen ambachtskapel: de Sint-Amandskapel (bevond zich op het Sint-Amandsplein en werd afgebroken in 1817). De kruidhalle - deel van de Hallen waar kruiden werden verkocht - bestond uit winkeltjes die door het lot werden toegekend voor een termijn van 3 jaar, mits jaarlijks huurgeld. De in de tekst vermelde maatregelen betreffen uiteraard alleen de kruideniers. Voor de apothekers was een leertijd van zes jaar voorzien. (DE MEYER, Origine des apothicaires de Bruges, in: Annales de la société Médico-Chirugicale de Bruges, 1842, t. III, passim), (P. VAN DE VYVERE, Van kruidenier tot apotheker. Overzicht van de geschiedenis der Brugse apothekers, in: Pharmaceutisch tijdschrift voor België, augustus 1948, n^o 7/8, passim), (J. GAILLIARD, Ambachten en neringen van Brugge, Brugge, 1854, blz. 181), (A. DUCLOS, Bruges..., o.c., blz. 432).

(283) Gebruik makend van de revolutie en de daaruit voortvloeiende toestanden probeerden de ambachten zoveel mogelijk hun monopoliepositie te verstevigen en de toegang tot hun ambacht af te grendelen. De maatregelen genomen door het ambacht der kruideniers (nl. leertijd van 2 jaar etc...), moet in dit licht gezien worden. (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. 1, blz. 232-233).

(284) Zie S.A.B., Hallegeboden pf. 1786-1793, fol. 167v^o.

(285) Nadat vander Mersch in de citadel te Antwerpen opgesloten was, poogden de democraten hem met alle middelen te bevrijden. Er werd een groots proces tegen de generaal op touw gezet, maar daar kwam uiteindelijk niets van terecht. De macht van de democraten was nu volledig gebroken. Tenslotte werd het plan gesmeed om vanuit Rijsel vander Mersch uit de gevangenis te bevrijden. Dit vergde de actieve medewerking van inwoners van Menen en Kortrijk. De uitvoering van het plan op 28 mei mislukte. Het plan was uitgelekt en de traditionalisten hadden alle mogelijke voorzorgsmaatregelen getroffen. (Nationaal Biografisch Woordenboek, o.c., dl. 4, kol. 558).

(19 junij 1790)

Op den 19 junij is van 't Stadthuijs afgekondigt en bij hallegebode⁽²⁸⁶⁾ bekentgemakt dat den Heere ende Wet klagten bekomen hebben van de schilders, aengestelt tot het schilderen van de nombers op de huijsen, hoe verscheijde ingesetene - fol. 338 - deser stadt het regt van eenen stuijver par huijs weijgeren te betaelen onder voorwensel dat zij maer pagters zijn en andere zoo vermeten zijn van onder vercierde naemen hun te senden naer propritarissen daer sij zelve de gebruijkers en eijgenaers zijn, om welcke te voorkomen bij interpellatie van den 12 meij den Heere ende Wet ordoneert, op verbuerte van ses mael het dobbel te betaelen, aen alle pagtenaers, den nomber op hunne huijsen geschildert zijnde, seffens eenen stuijver te betaelen, zoo nogtans dat zij hetzelve mogen verhaelen op hunne propritarissen of hetzelve op de betaeling van hunne huijspagt aftrekken en welcke gelijcke boete, de eijgenaers refuijs doende, ook seffens zullen moeten betaelen; interdiceerende wel stiptelijk de schilders in 't doen van hun werk te stooren of te injuniëeren, op arbitraire straffe volgens dat d'extinctie van 't cas zal bevonden worden. Sedert eenige daegen is men dus reede besig langs alle wijken der stadt met de huijsen te nombereeren zoodat ook eerstdaegs de wijkmeesters en substituten zullen gekosen worden.

(286) Zie S.A.B., Hallegeboden, pf. 1786-1793, 18 juni 1790 en niet ingeschreven; Plakkaten, 2de reeks, 17 juni 1790, reg. 36, nr. 24.

[p. 68]

(21 junij 1790)

- fol. 339 - Op den 21 junij wiert van 't Stadthuijs afgekondigt⁽²⁸⁷⁾ eene bekentmaekinge, aen 't magistraet toegesonden door 't souverijen congres, behelsende dat er onder het publiek uijtgestroijt wordt dat het souvereijn congres werkelijk zoude besig zijn tot het treffen van eene overeenkomste met den koning Leopoldus, welcke alleenelijk uijtgedagt zijnde door kwaelijk peijsende en stoorders van de gemeene rust om dus door dien middel den patrioticquen iver te doen verflouwen, voor welcke zoo menige dappere vaderlanders hun lijf en goedt zijn opofferende; makt het souverijn congres bij dese aen elk kenbaer zulks teenemael verdigt te zijn en dat hetzelve meer als oijt verwijdert is van eenige hoegenaemde overeenkomste met den koning Leopoldus te treffen, maer niet anders ter hert heeft als den vijand teenemael van de Nederlansche heerschapije te verdrijven om dus het geluk van alle onderdaenen op eenen vasten en onverbrekelijcken voet te bevestigen. Zoo de spraeke alsnu alhier algemeen is, wordt er geseijt tot Gend gepubliceert te zijn eene ordonantie waerbij - fol. 340 - aen elk verboden wordt uijt de revieren der stadt te drincken terwijl er bevonden is dat eenige menschen die uijt dezelve hebben gedronken van vergif gestorven zijn zoodat er vermoed wordt dat d'openbaere fijgen, hun vraeklust nergens konnende mede blusschen, vergif in de waeters zouden geworpen hebben, zelfs, zoo men alhier verders ook zegt, zijn tot Gend eenige kinders in 't opraepen van eenige papierkens met suijker of anders vermengt met vergif zeer ellendig gestorven.

Heden verneemt men in de XLIX gasette: uijt Livomo groote wanorders aldaer veroorsakt. Uijt Weenen den oorloog met Pruijssen schijnt seker te zijn en den waepenstilstant met de Turken heeft geene plaetse. Uijt Parijs decreten der landtsvergaederinge op de nieuwe constitutie der geestelijkheijd. Uijt Namen eene jonge Brusselsche vrouwspersoone wordt onder de vaderlanders, draegende de waepens, ontdekt. Uijt Gend de bekentmaekinge van 't souvereijn congres, hiervoor verhandelt; officiëele berichten van overwinningen in 't vaderlandts leger behaelt; merkweerdige vaderlandsche giften gedaen.

(287) Zie S.A.B., Plakkaten, 2^e reeks, 16 juni 1790, reg. 34 nr. 19.

(22 junij 1790)

- fol. 341 - Op den 22 junij eenige volontaire van de gilde van St.-Jooris, heden de hooftwagt onderhoudende op de Mart, makten al wandelende eenige discoursen tegens eenen boer, met hout op de Mart staende, sp[r]aeken onder andere discoursen van de patriotten en wat men op zijne parochie daeraf seijde. Desen vertelde regtuijt dat hij de patriotten zeer toegen[eg]en was maer vertelde ook dat er op zijne parochie twee persoonen waeren die alles in roer stellen, het volk ophitsen om hun, gelijk sij, eenen afkeer van de patriotten te doen krijgen. Sij onderhoorden desen boer, zoo verre dat sij de naemen van dese opnaemen en naer van alles wel onderricht te zijn, wierden dees twee oproerige nog den zelven nagt door de volontaire onser gildens opgelicht, naer de stadt Brugge beweegt en eer dat het 's anderdaegs morgen was, beweegt in egte van vangenis om naukuerig hunnen heelen handel te konnen ondersoeken. Op dusdaenig eene wijse wordt nu naer alle keijsersgesinde zeer nauwkuerige reflectie genomen en dezelve worden alom aengehouden. Het huijs van d'heer De Meester⁽²⁸⁸⁾, advocaet bij de knegtestedeschole, was gisteren langs alle zijden met schaedebeletters - fol. 342 - afgeset omdat men vermoede dat desen heer, reets sedert het begin der revolutie vertrokken als voorgaendelijk aengemelt, alhier verkleet in eene vrouwspersoon was aengekomen, dog zulks is bijsijden de waerheijd bevonden terwijl zijne vrouw en kinderen hem reets binnen de stadt Rijssel zijn opgevolgt waer hij nu met menige andere gevlugte vijgen, tot groot naedeel der revolutie, zijn verblijf is houdende.

(288) Jan-Baptist de Meester werd geboren te Brugge (Sint-Jacobsparochie) op 29 oktober 1744 als zoon van Gaspard en Isabella Boonaert. Hij werd licentiaat in de rechten en vestigde zich vanaf 1767 als advokaat (van de Raad van Vlaanderen) in de Katelijnestraat. Op 22 augustus 1769 trad hij in de Sint-Walburgakerk in het huwelijk met Theresia Loontjens. De Meester, die ook lid was van de Sint-Jorisgilde (vanaf 1774), was de Brugse agent van de keizerlijke administratie, die voor rekening van generaal d'Alton werkte. Naar hij zelf beweerde, kon hij door zijn actie het platteland van het Vrije in bedwang houden tijdens de woelige periode van 1787. Ook de stad Brugge trachtte hij onder kontrole te krijgen. Toen hem dat niet lukte, slaagde hij erin de dekens van de ambachten tegen de leiders van de patriotten op te ruien. De Meester's inspanningen om de keizerlijke belangen te verdedigen, blijken nog uit andere rapporten. Hij wist o.m. de medewerking te krijgen van baron Charles de Croeser de Bergues en zijn schoonbroer Jean-Charles de Carnin de Staden. Hierdoor kon hij verhinderen dat de adel van het Brugse Vrije samenspande i.v.m. de adellijke putsch in de Staten van Vlaanderen. Tijdens de omwenteling van 1789-90 verbleef hij met zijn zoon te Rijsel en organiseerde er het verzet tegen de opstandelingen en drukte er op eigen kosten tal van pamfletten en proclamaties. Hij stond er in permanent contact met Brugge en recruteerde er tevens soldaten voor het keizerlijk leger. Hij hield er ook goede relaties op na met oud-burgemeester Coppieters en werd in 1792 advokaat bij het Geestelijk Hof van het bisdom Brugge. Daarna was zijn rol uitgespeeld. Hij overleed te Brugge op 11 september 1809. (Zie ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1789, voetnoot nr. 385), (S.A.B., Doopregisters Sint-Jakob 1744), (IDEM, Huwelijksregister Sint-Walburga 1769), (IDEM, Overlijdensbericht), (IDEM, Almanakken 1789, BI -hh, blz. 152), (IDEM, Almanakken 1792, BI - hh, blz. 112), (A. VANHOUTRYVE, De Brugse kruisbooggilde, o.c., blz. 241), (Y. VANDEN BERGHE, Jacobijnen..., o.c., dl. I, blz. 158-159, 195, 247-249), (P. VERHAEGEN, Journal..., o.c., blz. 234, 296-298). (W. BOUSSY, o.c., bijlagen II, blz. 268).

[p. 69]

Heden verscheen in 't licht: versaemeling van verscheijde stukken waeronder men vint den oogslag op de goddeloosheden bedreven in de Nederlandsche kercken sedert 1783 tot 1789; alsook ‘het vertrek van de geusedoctoors van Loven’⁽²⁸⁹⁾, pligtiglijk in cavelcade vertrokken op den 21 november 1789; ‘de genealogie der fijgen, beginnende van hunnen eersten vaeder Gaspar of Joseph den II, etc., etc., met negen fijguren bijeen vergaedert doon sincerus regtuijt’ tom. I, (welcke seltsaeme stukken versaemeling N. 6 onder de stukken N. 7 konnen gesien worden). Ook ‘Het groot licht door den waeren Brabander’, (welcke versaemeling N. 3 onder de stukken N. 52 kan gesien worden).

(289) Hier worden de professoren bedoeld, die les gaven in de jozefistische universiteit te Leuven. (Zie voetnoot nr. 152).

(24 junij 1790)

Op den 24 junij en eenige andere volgende daegen wiert er door eenige particuliere der drij volontaire gildens - fol. 343 - naer menige ingesetene, zoo geestelijcke als weijrelijcke, deser stadt rondtgegaen met eene inteekening voor vrijwillige giften tot onderstant der zelve gilden en tot het aenstellen van honorairen in uniforme onder dezelve gilden terwijl het doen der wagten voor dezelve zeer swaer is vallende en nootsaekelijk door dien middel moeten onderstuent worden. Men teekent in voor zooveel of weijnig als men begeert en men verbint zig jaerelijks zooveel als men inteekent te zullen geven zoolang d'omstandigheden des tijdts zulks zullen vereijsschen.

Sedert eenige daegen ontmoet men bij uijtnementheijd warm weder waerdoor nu alle avonden tot diep in den nagt in d'hooftwagt op de Mart op musicaele instrumenten schoon gespeelt wordt.

Heden verscheen in 't [licht]: ‘Lammen in de maen’ ofte ‘Reijse van eenen rustsoekenden Mechelschen borger naer de maen, etc.’, (welcke versaemeling N. 3 onder de stukken N. 53 kan gesien worden). Ook ‘Staetkundige en historissche aenmerckingen over de republijke der vereenigde Nederlandsche provenciën en over de beroerten die dezelve in haer begin bijnaer ten gronde hebben doen gaen door eenen onzijdigen waerheijdminnaer’, (welcke versaemeling - fol. 344 - N. 2 onder de stukken N. 26 kan gesien worden).

Heden verneemt men in de L gasette uijt Weenen en Berlijn nopende de onsekerheijd die er nog heerscht ofte den oorloog tusschen die twee hoven zal uijtbresten. Uijt Parijs de begonste ontwentelinge tot Avignon voltrokken naer hevige wanorders aldaer voorgevallen te zijn; decreten der landtsvergaederinge nopende de tractementen der geestelijcheijd en van d'afschaffinge der eeretijtels. Uijt Gend bericht der officieren die in den laesten voorval hebben deel gehadt. Vaderlandsche giften door de parochie van Voormezeele bij Ipren gedaen.

(25 junij 1790)

Op den 25 junij was op bevel van 't magistraet 's Landts van den Vrijen de volgende ordonantie afgekondigt en geaffixeert, behelsende dat, niettegenstaende de voorige ordonantiën, het magistraet 's Landts van den Vrijen met leetwesen verneemt dat het bedrog te lande nog verbreet wordt om de geluckige omwenteling te stooren door menige valsche adressen die, hoewel bedektelijk, aen menige kwaelijk peijsende worden toegesonden om de waepens tegen het vaderland op te nemen, onder andere behelsende voor opschrift: ‘Aenwakering aen de dappere jonkheijd van het platteland tot het opvatten der waepens onder de bevelen van den generael Bender’ en verscheijde - fol. 345 - van den zelven aerdt, te lang om afsonderlijk te verhaelen, die alle verdicht en lauter valsch zijn, niet anders uijtgedagt dan door dien

[p. 70]

middel een generaele stooring onder de goede vaderlandsche ingesetene te veroorsaeken en waerin seffens dienende voorsien te worden; den Heere ende Wet 's Landts van den Vrijen ordoneert alle hoegenaemde couriers, posten ofte boden, het landt doortrekkende, hunne missiven op eene behoorlijcke wijse te oversien en iets contrarie bevindende seffens de Wet der plaetse kennisse te geven, ordoneeren, op arbitraire straffen, aen elk en eenigelijk, wie het zij, eenig het minste verderffelijk schrift ontfangende, hetzelve seffens over te brengen aen de naeste Wet der plaetse en die zullen worden ontdekt eenige dusdaenige schriften te besitten en die seffens niet zullen overbrengen, zullen worden beweegt in egte van vangenis om naer het bevint der saeken gestraft te worden.

Heden is binnen Brugge van Gend aengekomen en verders naer Oostende vertrokken eene verdeijlinge vaderlansche troupen bestaende in 100 mannen ruijterije en 100 mannen voetvolk, dese zullen ook de - fol. 346 - besetting van Oostende versterkken om te voorkomen den obstant die men daer nog geduerig door de menige fijgen tegemoet siet.

Desen naermiddag is binnen de stadt Brugge uijt het vaderlands leger weergekeert, geseten in eene fouture, d'heer Van de Casteele, gewesen capijtijn van het corps jaegers, zijnde om zijne schandige vlugt op den 23 meij waerdoor het vaderlandts leger veel volk en krijgstuijg verloren heeft schandig gedisgratieert geworden, hebbende bovendien eene merkelijcke geldtboete moeten betaelen, wilde hij aen geene verdere straffen blootgestelt zijn. Desen heer, die in 't begin der revolutie zoo menige devoiren in de verovering van Brugge gedaen heeft, zoude zijn(de) naekomelingen met lauwertakken gesiert hebben hadde hij dus voor 't vaderlandt blijven voleijnden, daer hij nu in tegendeel een eeuwige schandvlek voor hem en zijne familie over 't hooft getrokken heeft.

(27 junij 1790)

Op den 27 junij ontfingen de twee kinders van sieur Parain, wonende aen de Carmesbrugge, gaende naer schoole, van eenen onbekenden heer elk eene peperbolle. Het een deser kinders at dezelve op en - fol. 347 - het ander stak dezelve in zijne sak, nauwelijks waeren dees beijde kinders in de school gekomen of het een begon zeer hevig te klaegen en zig op den gront te werpen, men ondersogt seffens de oorsaek en men gaf het contervergif in waardoor het overvloedig spouwende de doodt ontkwam, lijdende overgroote pijne en smerte. Met d'andere peperbolle is de proef aen eene beest genomen, welke korts naer het inslokken derzelve geborsten is. Hetzelve droevig nootlot zouden reets verscheijde kinders deser stadt ondergaen hebben zoo zij hetgoon dat hun gegeven wordt ofte dat sij langs de straeten vinden, hadden opgeëten want onder andere twee kinders in de Catalinestraete eenig suijker in een papier opgerapt hebbende en hetzelve opgeëten hebbende, zijn ellendig gestorven en den slagoffer van zulke eene vervloekelijcke woede ende vreetheijd geworden, welcke men vermoed zoo hier als tot Gend niet dan door fijgen en haeters van 't gemeen welvaeren begaen te worden die, hunnen vervloekelijcken vraeklust niet konnende uijtwercken, aldus de onnoosele tragten te verdelgen en ellendig om hals te brengen; - fol. 348 - zulks jaegt aen veele ouders zoodaenigen schrik in 't lijf dat zij hunne kinders beginnen zooveel mogelijk van de straet te houden en veele zelfs bevreest wordende van uijt de lopende revieren deser stadt te drincken terwijl ider met schrik en verbaestheijd die ongelucken daerdoor veroorsakt uijt Gend is vernemende.

Heden naermiddag ontrent den twee uren kwam de gilde der hantbogen van St.-Kruijs met volle treijn binnen Brugge aen; voorop ging den staendaert te peert,

[p. 71]

agter desen de timbaelen te peert en het gewoon gespel der gilde, dan d'heeren confraters, tusschen dese drij schoon gekleede maegdekens, het middelste draegende op een schoon verciert kussen omset met swart fluweel en linten waerop lag den eerekoningsvogel, verbeeldende den rouw wegens het afsterven van d'heer Kaesemaeker, koning deser gilde; op beijde zijden droegen de andere maegdekens de schilden en waepens deser gilde. Dus aen 't huijs van d'heer van Outrijve⁽²⁹⁰⁾, deken der gilde en koning van d'hantboge deser stadt gekomen zijnde, wierden ses stukken kanon gelosbrant, welke op de Mart en aen de poort gekomen zijnde herhaelt wierden. Dees cavelcade aldus in 't gildenhof - fol. 349 - van St.-Kruijs gekomen zijnde, wiert het schietspel tot het treffen van eenen nieuwen koning begonst, welcke ontrent eene halve ure geduert hebbende, wiert het eerste gerak getroffen door d'heer Verhelle⁽²⁹¹⁾, hofmeester, die hierdoor het officie van balieu⁽²⁹²⁾ zal bekomen indien hij zulks begeert. Het schietspel ging met den grootsten iver voort en den eerevogel wiert menigmael getroffen, dog bleef op de persse staen tot naer den seven uren wanneer eijndeling den zelven getroffen wiert door d'heer Simoens, meestertimmerman⁽²⁹³⁾, wonende in de Carmesstraete binnen Brugge, welcken hierdoor onder de algemeene toejeuging koning deser gilde geworden is; hem seffens den eerevogel over den hals geslaegen zijnde, wiert hij onder een oneijndig vruegdegeroep van de persse vergeleijt naer de gildekamer waer den eerewijn aen den nieuwen koning aengeboden wiert. Naer een kort verblijf kwam de cavelcade naer Brugge waer langs den weg aen den koning op verscheijde plaetsen door de gecomitteerde der gildens deser stadt den eerewijn aengeboden wiert. Dus den treijn onder het onophoudelijk losbranden der canons tot in d'herberge Het Hoveken - fol. 350 - Van Plaisance⁽²⁹⁴⁾ gekomen zijnde, was er groot avontmael en bal die tot den volgenden morgen geduerde. Seffens op 't aenkondigen deser maeren binnen Brugge saeg men in de Carmesstraete menige vlaggen spannen en 's avons wieren er menige illuminatiën ontsteken, welcke vruegdebedrijven verhindert wierden door de groote regenvlaegen die men 's avons ontmoete hoewel het in den naermiddag tamelijk schoon weder geweest heeft.

(290) Zie voetnoot 203 van deze uitgave.

(291) Van de door de stad onderhouden krankzinnigen verbleef het merendeel in private instellingen. Wellicht waren deze ± midden 17de eeuw ontstaan. De instelling van Jakob Verhelle was wellicht zo'n privé-initiatief. In 1783 nam hij er de leiding over van Jan Bauwens. Volgens J. Geldhof zou hij slechts tot 1785 aan het hoofd blijven van zijn instelling, maar in de volkstelling van 1792-1812 vonden we nog steeds de betiteling ‘cranckzinnighuys van J. Verhelle’ (+ broers) terug. Trouwens, ook van Walleghem had het in 1787 nog over dit ‘sothuijs’. Jakob Verhelle was verder nog lid (1772) en hofmeester van de Sint-Sebastiaansgilde van Sint-Kruis (1791-1793) en daarnaast vanaf september 1777 lid van de Brugse Sint-Sebastiaansgilde. (Zie ‘Merckenweerdigste Voorvallen’ 1787, fol. 311 en voetnoot 114), (J. GELDHOF, Pelgrims, dulle lieden en vondelingen te Brugge, 1275-1975, Brugge, 1975, blz. 148-149), (S.A.B., Volkstelling 1792-1812, Sint-Donaas (B)), (A. DEWITTE, 500 jaar..., o.c., blz. 146), (H. GODAR, o.c., blz. 369).

(292) Baljuw is een waardigheid verworven bij het koningschieten door wie het eerst de vogel raakt. De baljuw draagt als waardigheidsteken een vergulde scepter. (F. DEWITTE, 500 jaar..., o.c., blz. 205).

(293) Daniël Simoens woonde in de Carmersstraat en oefende het beroep van timmerman uit. Bij hem woonde nog een Engels gezin in. In juni 1774 werd hij lid van de Brugse Sint-Sebastiaansgilde. Een jaar voordien was hij lid geworden van de Sint-Sebastiaansgilde van Sint-Kruis. In juni 1790 werd hij er ‘koning’ in plaats van de overleden Joannes de Caesemaecker; hij zou dit blijven tot 1804, het jaar waarin hij wellicht overleed. Zijn portret is opgenomen in het werk van A. Dewitte over de gilde van Sint-Kruis. Simoens was 4de vinder op 22 augustus 1780, 3de vinder op 21 augustus 1781 en gouverneur op 20 augustus 1782 van het ambacht van de timmerlieden. (A. DEWITTE, 500 jaar..., o.c., blz. 80, 133, 146 en schilderij op blz. 226), (H. GODAR, o.c., blz. 368), (S.A.B., Volkstelling 1792-1812, dl. F. Carmersstraat (6de wijk)), (S.A.B., Wetsvernieuwingen).

(294) Volgens A. Theerens bevond deze herberg zich in de Timmermansstraat. E. Buysse beweert daarentegen dat het ‘huiseken van playsance’ gesitueerd moet worden in de Annunciatenstraat. Deze laatste auteur meent dat deze herberg dateerde van rond 1750. (A. THEERENS, o.c., blz. 81), (E. BUYSSE, Spaanse heester... en andere heesters in Brugge, in: Vlaams Weekblad, 17 november 1962).

(28 junij 1790)

Op den 28 junij, gelijk gisteren en eergisteren, zijn met de barge van Gend aengekomen telkens ontrent vijftig mannen nationeele troupen, welcke verders met de barge naer Oostende vertrokken zijn. De spoedige verplaetsinge en versterkkinge van troupen in die laeste stadt zegt men hoogst noodig te zijn omdat gewonelijk alle de menige visschers ontrent St.-Pietersdag aenkomen en men uijt de menigte, die mogelijcks de ondernomen omwenteling der Nederlanden op eenen anderen sin zouden verstaen, groote troubelen zouden konnen veroorsakt worden.

Heden verscheen in 't licht: ‘Brief van den waeren Brabander aen d'heer Jan van den Eijnden, advocaet en pensionaris tot Mechelen’, etc., ook ‘Klachten van de Nederlandsche natie, toegesonden alle hoven en - fol. 351 - volkeren van Europa’, (welcke twee stukken versaemeling N. 3 onder de stukken N. 54 en 55 konnen gesien worden).

Heden verneemt men in de LI gasette: uijt Weenen den oorloog met Pruijssen schijnt zeer aenstaende te zijn, hetzelve ook uijt Berlijn en Londen. Uijt Parijs laeste artikelen van de constitutie der geestelijkheijd. Uijt Brussel de kanonikken regulier van de congregatie van Windesheim in 't besit van hun clooster getreden; de religuezen Carmeliterssen uijt Vrankrijk terug gekeert; merkweerdige vaderlandsche giften gedaen; berichten uijt het vaderlandts leger. Uijt Gend berichten uijt het vaderlandts leger en nieuwe organisatie van 't zelve. Merkweerdige waerschouwinge van

[p. 72]

't souvereijn congres waerbij elk op 't kragtigste vermaent wordt van nauwkuerig te waeken op alle de boose aenslaegen die de vijanden van 't vaderland op hetzelve bestaen te waegen. Merkweerdige vaderlandsche giften uijt verscheijde plaetsen. Verscheijde aenbelangende extraiten uijt den resolutieboek van de Staeten van Vlaenderen, etc.

(29 junij 1790)

- fol. 352 - Op den 29 junij 's morgens om thien uren verscheenen op de Mart alle de volontaire onser drij gildens in de waepens en uniforme ende met vliegende vaendels wanneer, onder het spelen van 't carilion van desen morgen om agt uren, de vier metaele stukken canon met hunne toebehoorten, als hiervooren vermelt sedert eenigen tijdt voor d'hooftwagt geplaest ende vereert⁽²⁹⁵⁾ door eene associatie van dames der stadt Brugge, op de volgende maniere naer hunne bestemming verplaest wierden: voorop ging eene verdeelinge van de volontaire der gilden, dan volgde een stuk canon voortgetrokken wordende door agt knegten en agt meijskens van de beijde armescholen, op gelijcken voet de drij andere volgende met tusschen ider eene verdeelinge der volontaire van de gildens, den treijn gesloten wordende door de kinderen onser nationeele krijgsschool in de patrioticque uniforme. Dus langs de Mart en Philipstokstraete op den Burg voor 't Stadthuijs gekomen zijnde, begaeven zig eenige gedeputeerde der gildens naer d'heeren van het vergaedert magistraet der vereering der canons aldaer aen de heeren Staeten - fol. 353 - van Vlaenderen tot het gebruijk van 't vaderlandts leger gedaen wiert. Naerdat de gedeputeerde de commissie en danksegging van 't magistraet ontfangen hadden, zijn de canons in 't voorig order langs de Plilipstokstraete, Mart, Steenstraete en Catalinestraete voortgetrokken tot buijten de poorte onder den toeloop en toejeuginge van duijsenden nieuwsgierige. Aldaer wierden aen ider vier peerden gespannen en dezelve wierden nog heden tot binnen Gend vertransporteert; 36 volontaire, van ider gilde 12, eenige te peerde en d'andere geseten op boerewaegens, die gelijk de trekpeerden ten koste van 't magistraet 's Landts van den Vrijen gegeven wierden, verselden dezelve tot Gend; zullende vervolgens van stadt tot stadt door volontaire verselt worden totdat dezelve t'hun ‘er bestemming in 't nationeel leger zullen aengekomen zijn.

Heden naermiddag wiert met slaende trommels en vliegende vaendels door de gilde van St.-Kruijs d'heer Simoens, nieuwen koning, uijt zijn huijs gehaelt, langs de besonderste straeten deser stadt vergeleijt wordende tot in 't hof van St.-Kruijs - fol. 354 - waer een luijsterlijk schietspel begonst wiert, op de persse drij prijsvogelen gestelt zijnde met besondere prijsen en den oppervogel, van welcke door d'heer De Groote getroffen wiert, waerop volgde een groot avontmael en bal die tot den volgenden morgen geduerde.

Heden, feestdag van den H. Petrus en Paulus, is vanuijt de kercke der eerw. paters Recoletten als naer jaerelijcksche gewoonte eene plichtige processie langs den gewonen toer omgedregen geworden.

(295) Het woord vereert en vereering moet begrepen worden in de zin van schenken, geschenk. (J. VERWIJS - E. VERDAM, o.c., dl. 8, kol. 1711).