Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1788
(1984)–Jozef van Walleghem– Auteursrechtelijk beschermd(April)De processie der Pillegrems wordt niet omgedregen.Op den 1 april, feestdag van O.L.V. Bootschap en wiert er als het voorleden jaer geene processie van de PillegremsGa naar eind(73) omgedregen, zoodat het heden was alsof zulks noijt hadde gepleegt geweest. | |
Den heer Losseran, coadjutor van Assebrok, wordt vermist.Desen morgen wiert er ook ontdekt een aldergrootste ongeluk deser daegen voorgevallen, want alzoo den eerweerden heer Loseran, coadjutorGa naar eind(74) van den heer pastor ter parochie van Assebrouk, nu sedert saterdag den 29 maerte dus drij daegen vermist was, zoo was er alom geduerende dees tijdt naer hem gesogt geworden. Hebbende desen heer 's morgens vóór den twalf uren het huijs van den heer pastor - fol. 39 - verlaeten, laetende buijten gewoonte zijnen wandelstok en horlogie thuijs; hebbende hij zelfs desen morgen nog bichte gehoort en de H. Communie gegeven. Hoewel desen heer zig sedert eenige daegen niet wel te pas bevonden hadde en hierom eenen spougdrakGa naar eind(75) genomen hadde en adergelaeten was, zijnde zijn bloedt volgens de getuijgenis der geeneesheeren zeer frenesijenachtigGa naar eind(76), waerom ze[l]fs zijne ouders, broeders ende susters hem des naermiddaegs met eenen carosse vermeijnden thuijs te haelen, maer eijlaes te laet! Want desen heer, waerschijnelijk buijten sinnen ende van eene frenesije getroffen, is gaen dolen langs het landt totdat hij ongeluckig is verdronken gevonden in eene beke ofte waterloop, leijdende van de capelle van O.L.V. van 't BoomkenGa naar eind(77) naer den Oostenschen vaert, waerin desen heer desen morgen is gesien geworden; niemant vervolgens wetende hoe ende wanneer desen heer verdronken is en hoe lang ende waerheen hij al gedoolt heeft. Desen - fol. 40 - ongeluckigen priester dus ellendig aen zijne doodt gekomen wiert op heden door d'heeren van 't Brugsche Vrije geschouwt en des | |
[pagina 30]
| |
anderdaegs 's avons op 't kerkhof van de parochie van St.-Andries begraeven. Op 't missen van desen ongeluckigen heer wieren der verscheijde gissingen gemakt zoolang hij niet gevonden was, jae daer wiert in 't openbaer geseijt dat hij vermoort was, waerom de schouwinge van 't lichaem zooveel te stiptelijcker gebuerde, dog aen 't zelve wierden geene wonden bevonden, behalvens eene kleene wonde aen 't lilleken der oore, 't welk waerschijnelijk in den val is veroorsakt. | |
Groote spotternije der geestelijkheid in 't begraeven van eenen hondt, op de parochie van Olem begaen.Gisterenavont wieren der twee gebonden de Gentpoorte ingebragt die men reets zoo verre verdichte van dese de moordenaers te zijn dog, zoo men nu zegt, zijn dese twee boeren van OlemGa naar eind(78) die aldaer over eenige daegen met eenige andere een groote spotternije met de geestelijkheijdt zouden gehouden hebben, want den heer paster aldaer, genaemt de Mol, onlangs overleden zijnde, zoo hadden eenige boeren tegens desen heer een grooten haet opgevat, 't goon - fol. 41 - zij zelfs naer zijne doodt lieten blijken; want eenen boer der zelve parochie eenen hondt hebbende die hij ook mol naemde ende waer[van] hij veel hiel, zoo is desen hondt overleden, waerom den boer, tot spot van den overleden heer pastor, veele van zijne vrienden en bekende van de parochie gevraegt heeft ende eenen pragtigen uijtvaert over desen zijnen hondt gehouden heeft. Middelertijdt dat het feest geduerde hebben eenige van die genoode den dooden hondt rondt de parochie rondtgedraegen op eene forme van berrie en den zelven eerst eene wijle tijdts aen de duer van den overleden heer paster gehangen hebbende, hebben hem dan met de ceremoniën en kerkspligtigheden in 't begraeven der doode, in de zelven put, in welcke den heer paster begraeven lag, bovenop hem begraeven. Of het nu van dese kerkschendige moetwillige zijn die ingebragt zijn, wort er verder bevestinge vereijscht, dog men zegt in 't algemeen dat dese hunnen verdienden loon zullen ontfangen. | |
De kerkwijdingen op Beloke Paesschen gehouden.- fol. 42 - Op den 6 april sondag naer Beloken Paesschen wierden, als sedert eenige jaeren in gebruijk, in alle de kercken deser stadt Brugge ende gelijk ook in alle degene van het ge(e)heele Nederlandt de kerkwijdi[n]gen met alle pligtigheijdt geviert, zulks gisterenavont door het luijden van alle de klokken deser stadt aen elk bekent gemakt zijnde. Hieruijt ook blijkende dat het keijserlijk en koninglijk edict ten desen eijnde t'zijnen tijde bekent gemakt, zijne volle uijtwerkinge blijft behouden, zoo nogtans dat de kerremissen, besonder ten plattenlande, die door hetzelve edict ook gesupprimeert waeren, hierom niet minder geviert worden maer zelfs meer als vóór desen. Want behalvens dat de landtslieden hunne gewonelijcke kerremissen blijven vieren, vieren zij bovendien met allen luijster de kerremis van heden op alle parochiën, door welcke veranderinge dese door hun de ‘Keijsers kerremis’ genaemt wordt. | |
[pagina 31]
| |
Annonce in de Gendsche gasette gedaen nopende de catoendrukkerije, opgeregt in Brugge.- fol. 43 - In de Gendtsche gasette van den 7 aprilGa naar eind(79) is het volgende geannoceert geworden: Brugge den 31 maerte 1788, De katoendrukkerije die sr. F. Meert binnen dese stadt in de maendt meij lestleden heeft begonst op te rechten voor de compagnie onder de firma Rapaert en compagnie is nu zoo volmakt dat d'heer Raepaert heden de eerste plaete heeft gedrukt en seffens zijn alle de drukkers aen het werk gevallen en volgens hunne gewoonte, naerdat idereen om te eerst zijn stuk afgedrukt hadt, hebben zij alsdan eenige stukken grove catoenen voor prueve gemakt om de patroonen in levendige caleuren aen het publick te toonen en zij hebben dezelve (onder het geduerig speelen van den beijaerd, het geschut van canon en het gespel der musique militaire, ten dien eijnde door den heer kolonel goetjunstig geconsenteert) in de voornaemste straeten en plaetsen rondtgedraegen tot groot genoegen - fol. 44 - van alle welpeijsende ingesetene. Zij waeren voorgereden door eenen standaertdraeger met een katoenen vaendel waerop gedrukt stonden 44 verscheijde plaeten waerin bevonden worden alle de uijtmuntenste caleuren die konnen gedrukt worden; het root, hoog en leeg violet en het uijtmuntende geel caleur zijn bovenal geadmiteert geworden, benevens bruijn- en kaffégronden. Zij zijn verselt geweest van alle de werkluijden die aen dese drukkerije gewerkt hebben. Daernaer volgde den directuer der drukkerije, sr. Meert, met eene goude madalie op de borst benevens eenen van de comtoirbediende, sr. A.L. de Clercq, beijde te peert, rijdende aldus buijten de Smedepoorte naer twee treffelijcke aubergen alwaer zij met vruegt genoten hebben de jonste van de sociëteijt. De gebueren rondt de fabricke hebben hunne huijsen ten besten verciert en 's avons verlicht en alderhande vruegdebedrijven betoont, hetgene tot desen morgen heeft geduert. Dit spectakel heeft een algemeen genoegen veroorsakt ende wel - fol. 45 - naementlijk aen degene die het nut kennen hetwelk zoo een fabricke aen eene stadt zal doen. Eenen vrient heeft versekert dat de caleuren zoo vast zijn als men die vinden kan en heeft getuijgt dat hij het geel met zeepe en kokende water heeft sien wasschen, naerdat hetzelve twee uren lang daerin getrokken hadt, zonder dat het caleur verandert was. Men zegt dat de compagnie binnen 5 à 6 weken zal konnen beginnen verkoopen, alsmede eenig blauwgoed, hetgeen ook uijtnemende schoon is en dat zij alsdan zal beginnen de goederen van de kooplieden en winkeliers te aenveerden om naer hunne geliefte in het blouw te drukken. | |
Een kindeken voorbij de kerkduere van St.-Jacobs te vondeling geleijt.Op den 7 april, 's morgens ontrent den vijf uren, wiert een vers geboren kindeken op de volgende wijse gevondenGa naar eind(80): eenen man passeerende voorbij de kerkduere van de parochiale kercke van St.-Jacobs saeg aldaer iet in eenen blouwen doek - fol. 46 - gewonden liggen en hetzelve met schrik naergesien hebbende, ontdekte hij hetzelve een jonggeboren kindeken te zijn, waerom hij seffens klonk aen het huijs van den heer pastor deser kercke en zulks bekent makte. Den heer pastor deed seffens het kindeken in zijn huijs brengen en besorgen door eene vrouwe die hij seffens liet ontbieden, van luijeren en | |
[pagina 32]
| |
doeken. Ende naerdat hetzelve kindeken door dees vrouwe behoorlijk gereijnigt ende in luijeren gewonden was, wiert hetzelve desen morgen gedoopt in de cathedraele kercke van St.-Donaes ende genaemt, mits het op de zulle van de kerkduere gevonden was, Joannes van der Zulle; hetzelve kint dan voorders bij d'ander vondelingen besteet wordende, gelijk ook met nog een ander gedaen is dat den tweeden gepasseerden paeschdag in 't portael van de parochiale kercke van O.L.V. is gevonden geworden; zijnde geweest een knegtjen, dat in schoone luijeren naer de nieuwste gouste opgedaen was. | |
Strenge ordonantie diesaengaende gedaen.- fol. 47 - Op den 10 april wiert bij hallegebode, trommelinge en placaeteGa naar eind(81) vanwegens d'heeren van 't collegie deser stadt Brugge eene strenge ordonantie aengekondigt waerbij strengelijk verboden wordt van eenige kinderen, 't zij waer 't wesen mag, te vondeling te leggen, op pene van arbitrare straffe; zullende aen degene die zulks aen 't collegie zullen ontdekken, zoodaenig dat de plichtige van de faitelijckheijdt overtuigt worden, eene belooning van 50 pataconsGa naar eind(82) gegeven worden, gelijk ook hunnen naem, indien zij zulks begeeren, secreet zal gehouden worden. Uijt de Gasette van Gend van den 10 april heeft men andermael vernomen een octroij voor de Oostenrijcksche Nederlanden van Zijne Majesteijt den keijser en de koning voor eene lichtinge van twee millioenen vierhondertduijsent guldens wisselgelt, 't welk den leser in 't geheel zien kan in 't Lovens nieuws, het sesde deel, fol. 253 tot 258, in alle zijne deelenGa naar eind(83). | |
Sieur Verleije, meester-timmerman, gevlugt op 't vrijdom der eerw. paters Augustinen, wordt van 't zelve overgeleet wegens eene moordaedig fait door hem begaen.- fol. 48 - Op den 11 april van 's morgens met den daege, waeren ten allen kant veele menschen op de been en men hoorde niet anders of er was eene groote moordaedigheijdt gepleegt. Zulks gaf aenleijdinge omdat tusschen 6 en 7 uren van desen morgen sieur Verleije, meester-timmerman, wonende op de Burse, gebonden van 't vrijdom uijt het clooster der eerw. paters AugustinenGa naar eind(84) gehaelt en naer het vergaedert collegie overgebragt wiert, met consent nogtans van onsen eerweerdigsten heer bisschop die zulks maer hadde toegelaeten om hem op 't collegie te hooren over de begaene moordaedigheijdt waermede hij wiert betegen. Desen man, gesepareert van zijne vrouwe, van weijnig reputatie ende nog meer om zijn slecht gedrag van weijnige bemint, wiert van 't meesten deel der ingesetene deser stadt voor den moordaedigsten aller menschen voorgegeven, aen eene saek nogtans waerin hij wel plichtig dog van de rechters eenigsints te verontschuldigen was terwijl dees saek in deser voegen toegegaen was. - fol. 49 - Geleden twee daegen, tegens den noen, quaem den gemelden Verleije in d'herberge Bremen bij d'Ezelbrugge tot het drincken van een glas brandewijn, waer hij vont eenen man van 77 jaeren, genaemt Mollo, woonachtig ontrent het Oudt Hof van St.-JoorisGa naar eind(85). Desen Mollo aen Verleije eerst eenige schimpslaegen toegebragt hebbende, gaf hem daerop in 't eerst geene redens, dunkende dat hij bedronken was, gelijk zulks ook veel daertoe hielp. Hij ver- | |
[pagina 33]
| |
anderde van schimpreden in dreijgementen en bragt aen Verleije, op de tegenkanting die hij daerop deed, zelfs eenige slaegen met zijn wandelstok toe. Desen zig dus ten onrecht getergt ziende, bragt hem ook tot vier à vijf vehemente slaegen met een knorre doornstokje dat hij bij zig hadde toe en ging daermede zeer gestoort de herberge uijt, op geen doodelijk gevolg denkende terwijl den zelven Mollo niet ter aerden gevallen of buijten kennisse was, maer zelfs daernae - fol. 50 - nog een glas genever gedronken hebbende, naer zijne dochter ging, wonende in d'herberge Het Papegaijken agter St.-Jacobskerke, waer nauwelijcks gekomen zijnde in eene apoplexieGa naar eind(86) en letergieGa naar eind(87) viel, waerschijnelijk door de colere en ontfangene slaegen voortkomende. Aldus zonder tot kennisse te komen tot de gepasseerden middernagt gelegen hebbende, is hij ellendig gestorven; op 't hooren van welcke Verleije ook seffens naer 't vrijdom gegaen is. Heden naer den noen, ten bijwesen van d'heeren van 't collegie, over het doodt lichaem eene nauwkuerige schouwinge gedaen zijnde, is er door de doctors en chirurghins bevonden dat hij niet door eenige ontfangen doodelijcke wonden was overleden, maer aen de gevolgen van eene apoplexie en letergie, waerom Verleije desen naermiddag andermael naer het vrijdom is vergeleijt geworden alwaer hij, zoo men zegt, een jaer en ses weken zal moeten verblijven - fol. 51 - aleer hij op zijne vrije voeten zal zijn. 't Welk zooveel meer te gelooven is omdat zijn hallam en werkbank om te wercken reede naer hetzelve clooster vertransporteert is om geduerende desen tijdt of mogelijcks nog langer aldaer zijnen kost te winnen, want anders zoude hij sekerlijk geapparendeert worden; want schoon er mogelijcks het hoogste recht niet zoude wesen om hem voor de voormelde faitelijckheijdt te coloqueeren, zouden d'heeren recht genoeg vinden om hem voor dese en ander begaene faitelijckheden borger van het Gensch correctiehuijs te maeken. | |
De vangenis tot Kortrijk afgebrant.Heden heeft men ook uijt de stadt Kortrijk vernomen hoe aldaer de vangenisse is afgebrant en niet dan de mueren zijn blijven staen, waerdoor drij gevangene door de vlammen verslonden zijn en meest alle de andere door de vlugt dit gevaer zijn ontkomen. Welcken droeven voorval veroorsakt is door eenen moetwilligen die een tinteldoos met vier en stroij langs een venstergat in dezelve al brandende ingesmeten heeftGa naar eind(88). | |
Feest gegeven wegens de catoendrukkerije.- fol. 52 - Op den 13 april wierden aen de gebuers rontom de drukkerije van catoenen, in het beluijk van het gesupprimeert clooster der Rijkke Klaeren opgerecht, gegeven 25 tonnen bier en de noodige speellieden, tot jonst voor het vercieren van hunne huijsen ende de verlichtingen van 's avons op den dag, hiervooren vermelt, wanneer des zelfs prueve rondtgedraegen was. Hierom wiert heden door die gebuers, die ten meerderen deele gemeene lieden zijn, groote vruegt betoont en zelfs weder aert hunne huijsen eenige versieringen en des avons verlichtingen aen(ge)steken en verscheijde canons afgelost, gelijk ook op heden en op verscheijde andere sondaegen langs verscheijde kanten van de stadt gedaen wordt, door de jonsten die er alom door de nieuwe heeren collegianten gegeven worden. Nu zal men eerstdaegs gaen sien den uijtval van de nieuwe catoendrukkerije en wenschelijk waere het dat men haest met vrugt over des zelfs goeden uijtval mogte vieren. | |
[pagina 34]
| |
De vrouw van sieur Constenobel word aen de mijne voor 't begaen van bursesnijderije geapparendeert.- fol. 53 - Op den 18 april, 's morgens tusschen seven en agt uren, viel er aen de mijneGa naar eind(89) een aldergrootste disorder voor. Want eene vrouw, zijnde de dochter van sieur Constenobel, paruquier deser stadt, wonende bij De GaepaertGa naar eind(90) en getrouwt met eenen meester-cleermaeker, wonende in de Beenhouwersstraete, uijt den sak van de dienstmaert van het clooster van SpremalieGa naar eind(91) met eene groote argelistigheijdt eenige kroonen gelicht hebbende, wiert op het fait betrapt en tot drij à vier kroonen weergegeven zijnde aen de dienstmaert wiert dees behendige joffrouw schandelijk onder het ontfangen van menige stooten en slaegen en onder het geloop van duijsenden menschen voortgestooten tot aen de vangenisse, waer dese joffrouw, die meest zonder wercken leefde en haeren man genoegsaem thuijs bragt, nu ook zelfs zal betegen worden wegens menigvuldige andere borsesnijderijen onlangs binnen dese stadt begaen, niemant nu meer verwondert - fol. 54 - zijnde wegens den handel waermede zij zoo lang de joffrouw gespeelt hadde. | |
De processie van den H. Macharius wordt niet omgedregen.Op den 20 april, feestdag van den H. MachariusGa naar eind(92), en wiert vanuijt de kathedraele kercke van St.-Donaes, gelijk men vóór de veranderingen gewoon geweest hadde, geene processie rondt de Mart omgedregen maer alleenelijk met de reliquiën van den zelven heijligen rondt de kercke, waeruijt men genoegsaem voorsiet dat de menige processiën zullen moeten onderblijven. | |
De bursesnijdige wordt overgeleet.Op den 24 april van 's morgens ten negen uren waeren der tot 's noens van op den Burg tot aen de Vischmart zoodaenig veele menschen vergaedert even alsof er doodtrecht ging gedaen worden ende dit ter oorsaek dat de hiervooren gemelde borsesnijdige vanuijt de vangenisse naer het collegie overgeleet was om gehoort te worden, eenider bij uijtnementheijdt nieuwschierig zijnde om haer te zien. Ontrent den twalf uren kwaem dezelve - fol. 55 - van de collegiekaemer af en wiert naer de vangenisse vergeleijt; dog hoe nieuwsgierig de duijsenden die haer verwagteden ook waeren, was het bijnae onmogelijk van dees doortrapte joffrouw in haer aensicht te zien terwijl dezelve, een catoene mantaline aenhebbende, haer hooft zoodaenig gesloten hiel ende naer de aerde gebogen dat niemant haer in 't aensicht konde zien van hoe leeg zij ook haer van onder in 't gesicht saegen, zij dus uijt groote schaemte van veele bekent zijnde haer aensicht verborgen houdende. Nu zegt men voor seker te weten dat dees joffrouw voor ettelijcke jaeren tot het Gensch correctiehuijs verwesen te zijn om aldaer nevens d'andere tugtelingen te wercken en een beter leven te leijden, waertoe de voorspraek van haere vrienden voorseker veel geholpen heeft; zullende dese nu vervolgens niet meer overgeleet maer eerstdaegs naer 't correctiehuijs beweegt wordenGa naar eind(93).
- fol. 56 - Op den 26 april wiert bij hallegebode, trommelinge ende placaeteGa naar eind(94) vanwegens d'heeren van 't collegie deser stadt Brugge aengekondigt dat alle degene die in agterstel zijn van de betaeling van de contributie op 't eerste | |
[pagina 35]
| |
aensoek van de ontfangers der zelve, dezelve zullen moeten betaelen, gelijk de verloopen van diere, op pene van op des zelfs weijgering bij parate executie zooveel te verhaelen, ofte in lijf en persoon van officiewege tot de betaeling van diere te zullen vervolgt worden. Zoo nogtans dat aen het plan gewerkt wordt om par eersten dit last voor 't gemeente zoo verre mogelijk te verminderen. Het uijtkondigen van dees ordonantie was voor d'heeren van 't collegie hoogst noodig geworden terwijl sedert het doen der borgerlijcke patrouillen elk voorgaf daervan ontslaegen te zijn, van de vier meer als drij de betaeling refuseerende, dusdaenig dat zonder dit stringe order de stadtssoldaeten onmogelijk niet meer onderhouden konden worden. | |
Feestdag van St.-Jooris wordt pligtig geviert.- fol. 57 - Op den 27 april 's morgens om elf uren gingen d'heeren schotters van de stallebogeGa naar eind(95) wegens hunnen feestdag van den H. St.-JoorisGa naar eind(96) met den volgenden treijn naer de kercke van St.-Jacobs tot het bijwoonen van de solemneele misseGa naar eind(97) wegens desen hunnen feestdag. Den standaert te peert reedt voorop, waernae langs den weg schoonspelende het gewonelijk gespel deser gilde volgde. Dan volgden de heeren schotters in hunne gewone uniforme zonder eenige de minste militaire teekens. T'eijnden de solemnele misse saeg men met groote pragt den heelen treijn langs de Mart naer hunnen hove weerkeerende, waer onophoudelijk menige canons afgelost wierden. Des avons was er wegens hetzelve feest in desen hove groot trectement en bal en des naermiddaegs een groot schietspel op den doel waer bij ongeluk eenen man, die naer den doel te verre met zijne hant wees, eenen vinger - fol. 58 - afgeschoten wiert. D'oorsaek dat de drij koninglijcke hooftgildenGa naar eind(98) deser stadt Brugge nu alle drij gesaementlijk dees pligtigheijdt niet hebben bijgewoont, daer zij nogtans zoo plichtiglijk op het feest van den H. Michaël (ziet het voorgaende deel, fol. 370) tesaement geüniëert waeren en zulks door de plichtigheijdt als dan gehouden, genoegsaem hadden laeten blijken, is om dieswille dat de beijde gilden der hantboge en schermers andermael met hunne uniforme en militaire teekens wilden verscheijnen, gelijk als dan gepleegt was ende dat de voormelde gilde volstrectelijk hadde afgeslaegen zulks te doen als tegenstrijdig tegens de keijserlijcke en koninglijcke bevelenGa naar eind(99), waerom zij dus van de gemeensaemheijdt van de twee gildens gescheijden is en die pligtigheijdt als naer ouder gewoonte alleen ter uijtvoer gebragt heeft. Zullende het gevolg leeren of de twee andere gildens nog met hunne voorgaende militaire teekens zullen verschijnen. | |
Eenen stadtsoldaet wordt gedisgratieert.- fol. 59 - Op den 29 april 's morgens om agt uren wiert vanuijt de vangenisse deser stadt eene stadtssoldaet tusschen eene wagt stadtssoldaeten gebragt tot op den Burg, waer de stadtswagt geposteert stont. Aldaer aengekomen zijnde, wierden hem ten aenschouwen van duijsende menschen de militaire kleederen afgetrokken en hem eenen linwaeten rok aengetrokken zijnde, wiert hij schandelijk van den dienst weggejaegt zonder nog in de wagt te mogen komen ende dit ter oorsaek dat hij, onder andere begaene faiten, met eenige blouwers, wiens goedt hij konde en moest aenhouden, hadt sitten drincken | |
[pagina 36]
| |
ende hun vervolgens hadt laeten heengaen, waerschijnelijk nog anderen loon daerover ontfangen hebbende. Op den 30 april 's morgens tusschen vier en vijf uren deserteerden van de hoogwagt - fol. 60 - van de Mart eenen corporael en twee soldaeten, langs de Ezelpoort wegvlugtende, hun van den schillewagt die hun aldaer wilde aenhouden met het geven van braef slaegen ontmaekende en dus rasselijk de vlugt nemende; hoe nouwe reserve naer de soldaeten, staende op dese hoogwagt, gehouden wordt ofte niet, passeerende nogtans weijnig weken zonder dat er geen van dezelve en deserteeren, waerom dezelve hoe langer hoe meer bewaekt worden. |
|