Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1787

(Oktober)

Sieur Horzenlande en zijne vrouw vieren hun vijftigjaerigen jubilé.

- fol. 373 - Op den 1 october heeft binnen dese stadt Brugge zeer plichtiglijk zijnen jubilé geviert sieur Horzenlande, wonende bij de Gaeremart, van den tijdt van vijftig jaeren met Agnes Kookelaere, zijne huijsvrouwe, te zijn getrouwt. 's Morgens om elf uren wiert ten desen eijnde in de kercke van het godtshuijs van de Magdaleene gedaen eene plichtige misse die in volle musiek afgesongen wiert. De jubilanten met verscheijde carossen met hunne familie daer nae toe gereden zijnde onder het rijden van eenen grooten toer langs verscheijde straeten deser stadt, gelijk ook naer het eijndigen der misse gedaen wiert. Ten desen eijnde hoorde men van den vroegen morgen ontrent de Gaeremart veele kanonslaegen ronken en veele vruegdeteekens bedrijven. Aldaer, gelijk in d'omliggende straeten, zaeg men veele wimpels en vlaggen gespannen en de huijsen - fol. 374 - met alle bedenckelijcke vercieringen schoon verciert. Des avons was de vruegt niet minder terwijl aldaer behalvens veele vruegdevieren en pektonnen langs de straeten aen de huijsen alle bedenckelijcke illuminatiën ontsteken wierden. Ook waeren er twee konstgewerckte vuurwercken opgerecht, te weten een bij de Gaeremart en het ander bij de kercke van St.-Trudo⁽¹⁴⁴⁾, die ten koste van eenige gebuers ontrent den thien uren ontsteken wierden zoodat men ter zulcke gelegentheijdt in lang geen meerder vruegdeteekens heeft zien bedrijven.

(144) Dit was de kerk bij de abdij van de reguliere kanunnikessen van de orde van Sint-Augustinus, gelegen in de Nieuwe Gentweg. (A. DUCLOS, o.c., blz. 570 en 572).

Begin der fabricke in 't Rijcke Klaerklooster.

Desen naermiddag heeft men ook vanuijt het gesupprimeert clooster der Rijcke Claeren⁽¹⁴⁵⁾ veele canonschueten hooren losbranden ter oorsaeke dat aldaer op heden een begin gemakt is met het drukken der catoenen in alle caleuren, gelijk tot Antwerpen en ander steden in gebruijk is. Aldaer zijn ook reets de bleekpleijnen gemakt om alles te konnen bleeken; aldaer zal ook - fol. 375 - eene groote laekenweverije aengeleijt worden waer men zegt dat er meer als met dertig getouwen laekens zal geweven worden ende dit alles onder het beleijt van eene geassociëerde compagnie van d'aensienelijckste heeren deser stadt die aldaer tot nut en welvaert van d'ingesetene deser stadt dit alles met overgroote kost hebben ondernomen en waervan ik naeder zal handelen wanneer aldaer alles wat verder zal in order gebragt zijn.

(145) Zie over het klooster voetnoot 26. Bedoeld is hier de katoendrukkerij van RAPAERT en J.B. de MERCKEM-GILLIODTS die van het Gouvernement een aantal fiscale voordelen hadden gekregen. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. I, blz. 46).

[p. 143]

Hoedaenig het feest der H. Engelsbewaerders geviert is geworden.

Op den 2 october, feestdag der heijlige Engelenbewaerders, jaerelijcks geviert wordende binnen dese stadt Brugge in de parochiale kercke van Onse-Lieve-Vrouwe, is aldaer den gewonen autaer in 't midden der kercke gestelt geworden evenals vóór de veranderingen in gebruijk was, konnende hiervooren fol. 2 gesien worden op hoedaenige forme zulks het gepasseerde jaer gepleegt geweest heeft; zijnde desen autaer aen het - fol. 376 - commité der suppressie van de confreriën niet moeten overgegeven worden ter oorsaeke dat dezelve aen de kercke was toebehoorende. Tot nog toe nogtans en is dese nog eenige ander confreriën in den voorigen staet herstelt, maer d'oude confraters versellen alsnog het Alderheijligste met waschlicht ten hunnen koste, dog nu hoopt men dat dit alles ook haest op den ouden voet zal herstelt worden.

De levensmiddelen verboden uitj te trekken.

Op den 4 october wiert binnen dese stadt Brugge bij hallegebode en placaete⁽¹⁴⁶⁾ van het stadthuijs afgekondigt de keijserlijcke en koninglijcke or donantiën waerbij den uijtvoer der levensmiddelen van de eerste nootsaekelijckheijdt verboden wordt uijt het landt te trecken, als van het hoornvee in 't generael, van de hoppe, zaedtoliën, erweten, boonen, rauwe en drooge favelottes, aerdappelen of pataters en alle ander rauwe moeskruijden zonder uijtsondering, alsook de appels (ziet dese - fol. 377 - ordonantie voorders in den Indicateur, het 18ste deel, fol. 221, gelijk ook aldaer het bijvoegsel N.14, waerbij den uijtvoer der graenen verboden wordt). Met het afkondigen deser ordonantiën schijnt het volk hoe langer hoe meer, zoo hier als elders, gestilt te worden, zoodat men nu met reden hoopt dat alle geweldigheden zullen gestilt en alle plunderingen geëijndigt zijn, terwijl nu van selfs de eetwaeren op minderen prijs zullen komen en het gemeente diesaengaende niets meer te zeggen weten.

(146) Zie: S.A.B., Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 57. Plakkaten, 2^o reeks, reg. 33, nr. 75.

Hoedaenig het feest van O.L.V. van den Roosenkrans geviert is.

Op den 7 october, eersten zondag deser maendt october en feestdag van Onse-Lieve-Vrouwe van den Roosencrans, geviert wordende in de kercke der eerweerde paters Predikheeren, is des zelfs octave aldaer op gelijcken voet ter uijtvoer gebragt geworden als hiervooren folio primo aengeteekent staet zonder dat ook eenen autaer in 't midden der kercke is gestelt geworden.

[p. 144]

De gildens worden schandig hun dienst doen verboden en uniforme te draegen.

Desen morgen om elf uren waeren op het - fol. 378 - collegie vergaedert de heeren gedeputeerde der drij koninglijcke hooftgilden deser stadt om aldaer, wegens hunne begaene dwaesheijdt sedert eenige weken met hunne waepens ingevoordert als hiervooren verhaelt is, hunne sententie en verwagten loon te ontfangen. Ten desen eijnde was naer dese stadt Brugge, gelijk ook in alle ander steden van 't Nederlandt gedaen wordt, eenen heer commissaris van Brussel uijt naem van den heer fiscal afgekomen die, bij de vergaederde heeren van 't collegie deser stadt vergaedert zijnde, voor en uijt naem van zijne majesteijt den keijser aen de gedeputeerde der ghilden aenseijde dat zij zonder vertoeven alle de militaire teekens moesten afleggen, gelijk ook hunne waepens, over zulks ook teenemael voor hun gedaenen dienst bedankt wordende. Nauwelijcks was dese tijdinge aen die gedeputeerde aengeseijt of zij, als van eenen blixemslag - fol. 379 - getroffen, gingen seffens van 't collegie naer hun wagthuijs agter d'Halle alwaer nu, quart naer den twalf uren geworden zijnde, de twee gewaepende zoogenaemde patriotten nog gedeurig de wagt hielden en hunnen post kruijswijs weg en weer gingen, van alf tot alf ure ander afgelost wordende. Seffens dan wiert alles opgeschort en in den tijdt van minder dan een quartier eurs zaeg men nog schiltwagthuijsen die beijde door de stadtssoldaeten in d'Halle gedregen wierden, nogte niet eenen der gewaepende van de ghildens meer. Het wagthuijs wiert seffens gesloten, de gewaepende leden vertrokken beschaemt naer hunne huijsen en alles was zoo seffens geëijndigt alsof het noijt gebuert hadde geweest; nu just agt daegen eur op eur zijnde dat de ghilden met zooveel luijster zijn geünieert ende dat hunne verbonden nu zijn omverre geworpen - fol. 380 - geworden. Onbeschrijvelijk is het, den lach en tegelijk den haet die dese leden der ghilden op hun van het heele gemeente getrokken hebben door het willen gebruijken van waepens, die zij zelfs veele van hun de kragt niet en kenden, want hunne afschaffinge nu in vollen dag en over noen zondag zijnde, geschiedende, zoo waeren aen hun wagthuijs meer dan duijsent jongers en meerdere vergaedert die hun op alle wijsen beschimpten. Zelfs heel desen naermiddag saeg men duijsenden menschen van alle kanten van de stadt aenkomen om te zien of de wagten inderdaedt opgeschort waeren. Wat hoort men van nu af al schimptredens en liedekens die d'ergste borgerlijcke gevechten voorspellen; dit alles niettegenstaende hebben de geünieerde der ghilden desen avont hun bereijt avontmael en bal met grooten luijster in ‘'t Hantbogenhof’ tot den volgenden morgen voltrokken.

De derde treckinge der loterije in dassen tot Brussel gehouden.

- fol. 381 - Op den 8, 9 en 10 october is binnen de stadt Brussel op de groote saele van het stadthuijs gehouden de derde treckinge van de tweede loterije in ses dassen, ingestelt bij opene brieven van zijne majesteijt den keijser ende koning van den 5 september 1786, ter presentie van den keijserlijcken en koninglijcken commessaris ende twee schepenen der stadt Brussel. Van de 33800 nombers die er hun nog in het radt der fortune

[p. 145]

bevonden zijn er de twee eerste daegen deser treckinge 1000 nombers getrokken geworden en den derden dag 1100 behalvens 46 premiën voor d'eerste en de laeste biliëtten en voor en naer d'hoogste loten; zijnde in dees derde treckinge gevallen voor f.368800 prijsen ende premiën. De vierde treckinge zal ses weken hiernaer vervolgt worden, zijnde den nomber 3402 d'eerste deser treckinge uijt het radt der fortune getrokken geworden met - fol. 382 - de premie van f.1500 voor het eerste biliet, N.382 is het laeste biliette geweest van den eersten dag met de premie van f.1000, N.9291 is het eerste biliet den tweeden dag uijtgekomen met de premie van f.500 en N.9412 is het laeste van den tweeden dag geweest met de premie van f.1000, N.39271 is het eerste biliet den derden dag uijtgekomen met de premie van f.500 en N.14695 is het laeste van den derden dag geweest met de premie van f.6000 voor het laeste biliet van de derde classe, N.9375 is uijtgekomen met het hoogste lot van f.30000, N.19403 met den tweeden hoogen prijs van f.18000, N.11735 met den derden hoogen prijs van f.10000, N.37132 met den vierden hoogen prijs van f.6000, N.1376 en N.23610 elk met de twee hooge prijsen van f.4000; N.36713, N.18392, N.9471 en N.21362, elk met de vier hooge prijsen - fol. 383 - van f.2500, zijnde dees ses laeste hooge prijsen alle ses den eersten dag der treckinge uijtgetrokken geworden: zijnde verders de nombers deser derde treckinge, gelijk d'eerste en de tweede, in den Indicateur niet medegedeelt geworden. Ook en heeft men niet vernomen waer dat er dese treckinge eenige besondere prijsen ofte premiën gevallen zijn.

Liedekens tot schimp der patriotten gesongen en hoe bespottelijk de gildens hun gemakt hebben.

Op den 10 october wierden binnen de stadt Brugge op de Woensdagmart de liedekenssangers aldaer staende besig met liedekens te singen publiquelijk van de mart verdreven onder dreijgement zoo zij hun aenstonts van daer niet begaeven en ophouden van liedekens tot spot en schimp van de patriotten te zingen, zij van officiewege zouden geapparendeert geworden hebben terwijl hun gesang op eene verfoijlijkcke wijse den handel van degene der ghildens deser stadt was behekelende, beschimpende ende bespottende, - fol.. 384 - tot zoo verre dat men nu, zoo in den dag als 's avons, van groot en kleen langs de straeten niet anders meer hoort singen en die liedekens op eenen aengenaemen trant gemakt zijnde, worden met zooveel te meerder iver tot spot van de patriotten, tot zelfs van de minste jongers, geduerig gesongen, zoodat men daegelijcks niet anders meer is hoorende; degene der ghildens hun zooveel te bespottelijcker gemakt hebbende omdat zij nu alom de sommen geldt die zij van de besonderste deser stadt hebben opgehaelt tot het maeken van monture en koopen der waepens en betaelen van hunne geamploijeerde van huijs tot huijs weerdraegen, zonder dat zij hetzelve aen de swaerdekens tot het doen der patrouilliën hebben willen overgeven; willende zij nu ook geene wagten onder de dekens meer doen terwijl zij tegens dezelve eenen grooten haet hebben opgevat.

[p. 146]

Het saementrotten der jongens wordt verboden, gelijk van iemant te bespotten of beschimpen.

Op - fol. 385 - den 13 october wiert binnen dese stadt Brugge van wegens d'orders van d'edele heeren van 't collegie bij hallegebode en placaete⁽¹⁴⁷⁾ de volgende ordonantie aengekondigt: dat om te voorkomen alle disorders die nu sedert eenigen tijdt binnen de stadt Brugge plaetse hebben en waeruijt d'ergste gevolgen zouden konnen resulteren, het van nu voortaen verboden is dat er van nu voortaen langs de straeten geen jongers meer mogen loopen voorsien van eenige stokken, geweiren, fusiequien, trommels, vaendels, trompen ofte eenige ander geluijtmaekende instrumenten; dat dezelve ook niet meer op de straeten mogen verschijnen ofte draegen eenige cocarden, onderscheijdende papiere ofte ander mutsen, patroontassen, bandalieren ofte eenige ander welkdaenige teekens. Ook dat geene jongers, zoo bij daege als 's avons, meer vermogen - fol. 386 - met hoopen saement te loopen en tropwijs te vergaeren, nemaer met drij en ten hoogsten vier meer vermogen saemen te staen. Gelijckelijk verboden zijnde van langs de straeten eenig gerugt te maeken, veele min iemant, wie het wesen mag, naer te roepen ofte door eeniger wij se te beschimpen. Dit alles op de boete van thien ponden parasijs. Dus contrarie doende zullende d'ouders voor hunne kinders moeten instaen, of dat de kinders advenante der faitelijckheijdt met een correctiehuijs zullen gestraft worden. De borgerlijcke patrouilliën en stadtssoldaeten aensogt wordende om de benden te verspreijden en de pligtige aen te houden, die in de stadtswagt begevende. Dees ordonantie nu niet zonder redens uijtgegeven wordende, want sedert d'exercitiën der patriotten zijn de jongers tot alle dies besonder des avons als onstutbaer geworden.

(147) Zie S.A.B., Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 47 verso. Plakkaten, 2^o reeks, reg. 36, n^o 83.

Generaele vergaederinge der Staeten van Vlaenderen gehouden nopende het seminarie-generael.

- fol. 387 - Op den 17 october is er binnen de stadt Gend, hoofstadt van Vlaenderen, gehouden eene generaele vergaederinge door alle de heeren leden van de Staeten deser provencie ende dit om andermael, vervoegt met alle de eenpaerige representatiën van alle saement de Staeten van het heele Nederlandt, aen zijne majesteijt den keijser ende koning eene ootmoedige en dringende representatie toe te senden nopende de seminariën-generael van Loven en van Luxemburg, door zijne majesteijt tot alsnog in surressantie gehouden benevens eenige ander gewichtige pointen vervat in den keijserlijcken staetsbrief van den 16 augusti lestleden en waer gevolgentlijk in de gegeven ratificatie door zijne hoogheijdt, in den naem van zijne majesteijt, den generael graeve van Murraij, gouverneur-generael par interim - fol. 388 - der Oostenrijcksche Nederlanden in de alsnog afwesigheijdt van hunne koninglijcke hoogheden, geen mentie is gemakt. Dit point nopende de seminariën van zooveel aengelegentheijdt wordt zooveel te meer gevreest te zullen moeten blijven stantgrijpen omdieswille dat er volstrekte bevelen gegeven zijn dat alles met den eersten november moet ter exacten uijtvoer worden gebragt, aengaende welcke breeder op verscheijde plaetsen in den Indicateur, het 18ste deel en in 't Lovens nieuws, het vijfde deel. Ach Godt gaeve het, dat dit gewichtig point ook met d'ander geluckiglijk mag afgedaen worden door d'heeren Staeten, die waere en brave vaderlanders en dat

[p. 147]

wij die geluckige daegen van den soeten vrede, gelijk wij nu beleven, mogten blijven behouden.

Eene vrouwe gelicht van drij kinderkens.

Heden naermiddag is er binnen dese stadt Brugge op de Ganseplaetse eene vrouwe gelukkiglijk - fol. 389 - in het kraembedde bevallen van drij kinderkens waervan het eene korts naer de geboorte ende naer het ontfangen van het h. Doopsel is overleden, zijnde de twee ander nog desen avont in de parochiale kercke van O.L.V. gedoopt geworden die hun, gelijk de moeder, in de meeste welvaerentheijdt bevinden.

Gelijck een gewesen religeuse van twee gelicht.

Deser daegen is ook eene gewesen religeusen nonne in het huijs van eene vroedvrouwe in de Laene van twee frissche en welgeschaepen kinderkens bevallen, die hun ook, gelijk de moeder, welvaerende bevinden. Zijnde desen eenen schets van de beklaeglijcke gevolgen waeraen die godtstoegewijde personagiën nu, hoewel 't meesten deel tegen hunnen dank, blootgestelt zijn.

Verscheijde door de patrouilie in de wagt beweegt.

Op den 22 october wierden door de borgerlijcke patrouillie, heden 's avons gedaen wordende door degene der maekelaers, verscheijde in de stadtswagt beweegt omdieswille dat zij, nu verr' - fol. 390 - buijten ure zijnde, de slegte huijsen waerin zij hun in de Laene bevonden niet wilden ontruijmen maer zelfs de patrouilliën wilden tekeer gaen, zoodaeniglijk dat alle de patrouilliën, vervoegt met eenige stadtsoldaeten, moesten saemen trecken om desen teweeg zijnden troubel te konnen stillen.

Over eenige daegen zijn er drij treffelijcke persoonen in egtenisse beweegt omdieswille dat zekeren sieur Sioens hem voor burgemeester hadde uijtgegeven, geassiteert zoo hij voorgaf van twee schaedebeletters; willende eenen boer, welcken zij zeijden vóór d'ure te ruijmen, in eenige croonstukken boeten.

Voor 't overig is alles nu binnen dese stadt gerust terwijl ook met de laeste ordonantie het loopen der jongers 's avons op de straeten teenemael gecesseert is.

Disorder op de mart voorgevallen omdat de rogge niet meer voor 36 stuijvers gegeven wordt.

- fol. 391 - Op den 27 october was er binnen dese stadt Brugge op de graenmart een aldergrootste disorder waeruijt men voorseker meijnde de aldergevaerelijckste tumulte en oproer te zullen uijtbersten, want gelijk men binnen dese stadt op den 24 der voorlede maendt, als hiervooren fol. 362,

[p. 148]

vermelt, bij hallegebode en placaete hadde laeten publiceren dat voortaen de goede rogge op de martdaegen zoude aen het arm gemeente gegeven worden tegens 36 stuijvers de maete en even gelijk ook aen de bakkers om het roggenbroot aen dien prijs te bakken, zoo was zulks tot op heden op dien voet op de martdaegen gecontinueert; maer dit zoo loffelijk gebruijk op heden teenemael gecesseert wordende omdat er voorgegeven wordt den uijtvoer - fol. 392 - der graenen verboden te zijn, zoo was zulks op heden den oorsprong van eenen teweeg zijnden oproer; want nu circa drij uren geworden zijnde, waeren er nog meer dan vierhondert arme lieden zonder eene bakte gekogt te hebben omdieswille dat zij niet meer dan volgens de placaeten wilden geven en dat veele niet meer te bestieren hadden. Dit ging reede zoo verre dat meer dan hondert de boeren die hunne rogge niet minder dan tot 42 stuijvers maeten maer tegens 36 stuijvers betaelden en met hunne bakten wegliepen. Voor het overig was de troppeling op de graenmart overgroot en men spraek al opentlijk van sacken open te snijden, alle welcke door 't schoon spreken der heeren en borgers (Godt lof) nog weerhouden wiert, onder belofte van tegens saterdag daer te zullen in voorsien.