Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1787

(April)

De processie van Palmsondag onderbleven.

Op den 1 april, zijnde Palmzondag, was het wederom als eenen anderen dag en geene processie en is er als naer jaerelijcksche gewoonte, sedert de vernietinge der oude Palmzondagprocessie, omgedregen, gelijk ook den vrijdag hiervoor, het beelt van O.L.V. van de Seven Ween vanuijt de kercke der eerweerde paters Capucinen niet is omgedregen geworden, welck beelt ook jaerelijcks in dees processie op Palmzondag - fol. 82 - omgedregen wiert. Hiermede zal de gedagtenisse der Palmzondagprocessie teenemael vergeten blijven en de schaede bij des zelfs vernietingen, in mijn voorige deelen vermelt, misschien noijt meer weerkeeren; Godt geve nogtans dat de saeken haest eenen anderen keer mogten nemen en dat alle die veranderingen die in onse landen zoo menige ongestigtigheijden, troubelen en schaeden veroorsaeken, nog eens op den ouden voet mogten herstelt worden, dan zoude men den godtsdienst zien herleven, de steden zien bloeijen en menigvuldige schaeden herstelt worden. Godt gaeve dat d'oogen van onse roemwaerde regeerders mogten geopent worden en dat zij haest de menigvuldige dweersdrijvers, pluijmstrijckers en verraeders van onse landen mogten kennen!

D'heer Wallewijn doet zijn eedt als onderintendent van d'intendentie.

Op den 9 april zaeg men wederom binnen dese stadt Brugge groote vruegdeteekens bedrijven en ontrent Ter Balie geduerende desen dag veele wimpels, vlaggen en ander versieringen spannen, - fol. 83 - des avons veele illuminatiën, vruegdevieren en pektonnen ontsteken, m'hoorde veel canonslaegen ronken en veele vuurpijlen wierden er hemelschwaer gesonden; aen Schipperscapelle zaeg men ook vercieringen spannen en 's avonds, gelijk ontrent den Com, veele illuminatiën ontsteken; vóór dees capelle was er ook ten koste van de vrije schippers geleijt een groot vlot van welcke menigvuldige canonschueten wierden afgelost en op welcke des avons bij duijsenden lanteerenkens en andere illuminatiën gehangen waeren, al hetgone 't alderschoonste gesicht uijtmackte. Op veel ander plaetsen deser stadt als op de Mart en aen eenige ambagthuijsen zaeg men ook des avons veel illiminatiën ontsteken, te lang om alle afsonderlijk te verhaelen, ende dit alles ter oorsaeke dat den zoon van d'heer Wallewijn⁽³⁸⁾, wonende op Ter Balie, heden zijnen eedt heeft afgeleijt als commissaris ofte onderintendent, bij patente van zijne majesteijt den keijser bekomen, van den raedt van d'eerste instantie die voor de stadt Brugge is opgezegt geworden.

(38) P.P.J. Walwein, benoemd tot districtscommisaris voor Brugge van intendant Charles de Mahieu, was een uitgesproken keizersgezind ambtenaar. Hij was de zoon van Charles Walwein, waarover verder. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. I. blz. 157-158). (S.A.B., Almanakken BI hh. 1786, blz. 184).

[p. 50]

Het reglement van het verkoopen der grootbieren andermael verandert.

- fol. 84 - Op den 6 april wiert binnen dese stadt Brugge bij naedere hallegebode en placaete aengekondigt nopende het verkoopen der grootbieren door de brouwers die hetzelve maer met drij schellingen augumentatie par tonne mogen verkoopen, volgens hun gekregen consent, in plaes van als hiervooren, fol. 80, met vier schellingen, waernaer het publick versogt wordt hier te reguleeren; gelijckelijk dat op de klagten gedaen door d'herbergiers deser stadt wegens den opslag der bieren aen d'heeren van 't collegie, hun is toegelaeten ergens in eene brouwerije (die men zegt in 't hospitael te zullen zijn) eene brouwte grootbier te brouwen met het storten van eene veel mindere quantiteijt sucrioen en hoppe, zoodaeniglijk dat de bieren gemakkelijk voor den ouden zouden gegeven worden, als de vrije brouwers voorgeven te moeten storten. Dese brouwte zal ter prueve een half jaer ingekeldert worden en tegens dese uijt elcke brouwerije eene tonne bier om ter prueve te zien welcke dat het beste zal wesen en stant houden.

Het koninglijk edict nopende de ambagten, gildens, etc., van het stadthuijs afgekondigt.

- fol. 85 - Op den 11 april is binnen dese stadt Brugge van het stadthuijs afgekondigt de keijserlijcke, koninglijcke ordonantie ofte edict raekende de ambagten, gildens en ander borgerlijcke corporatiën, alsook degene van de lastdraegers, wegers, meters en ander arbeijders, aengestelt tot den dienst van den schipvaert, van den koophandel ofte van het publicq⁽⁴⁰⁾ (ziet den Indicateur als hiervooren, fol. 51, bijvoegsel N XIV ende ziet nu en dan in dit deel de menigvuldige wijtloopige edicten van zijne majesteijt den keijser op verscheijde voorwerpen ende wel besonderlijk geduerende dese maendt, waer den leser met verwondering zal vinden de diploma van zijne majesteijt nopende de procedure en civile regtspleginge, de edicten nopende de te nieuw op te rechten tribunalen en gerechten van d'eerste instantie, waer en hoeverre door heel het Nederlandt hunne districten zullen zijn en zeer veele ander merkweerdigheden voor desen tegenwoordigen tijdt, alle te lang om hier afsonderlijk te konnen geplaest worden, en ook teenemael onnoodig - fol. 86 - terwijl alles luijsterlijk door de drukpers opgeheldert in dit deel van den Indicateur, gelijk ook voor de provencie van Brabant in het Wekelijcks Nieuwsbladt uijt Loven, het vierde deel, door den leser kan gesien worden).

Wat ontsteltenisse, moeijte en onkosten het voormelt edict der ambagten, etc., binnen dese stadt en verders door heel het Nederlandt gebaert heeft laete ik den leser oordeelen, terwijl elk nu, als voorsiet, van alle voorrechten en privilegiën te zullen berooft worden, zoo luijsterlijk door zijne majesteijt den keijser in de plichtige huldingsfeest op 't H. Evangelie beswooren, alle de gemoederen gelijckelijk beginnen als den moedt te laeten vallen en zien als een drukkelijcke slavernij voor oogen. Dog het zijn de bevelen van zijne majesteijt, niemant durft er nog tegen kanten, schoon de murmuratie zeer groot begint te worden; zijnde korts naer het bekendtmaeken van het voormelt edict uijt d'orders van d'heeren van 't collegie aen alle dekens
⁽³⁹⁾

(40) Hierin vinden we een duidelijke tegenspraak met wat Van den Berghe schrijft in verband met de reactie van de ambachten op de hervormingen van Jozef II: ‘Jozef II had namelijk op 17 maart 1787 een decreet afgekondigd waardoor de ambachten helemaal aan banden werden gelegd... De Brugse stadsmagistraat heeft dit decreet echter nooit afgekondigd’. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. I, blz. 161).

(39) Zie: S.A.B., Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 34 verso. S.A.B., Plakkaten, 2^o reeks, reg. 36, n^o 72.

[p. 51]

eenen brief gesonden bij welcke geboden wordt dat in den tijdt van veertien daegen door elck der dekens eenen pertinenten staet van goedt moet overgelevert worden.

Eenen soldaet willende deserteeren verweert zig dapper.

- fol. 87 - Op den 13 april, eenen soldaet, willende van zijne wagt, staende aen de Gendpoorte, deserteeren, wiert seffens agtervolgt door eenen corporael, tegens welcken den deserteur hem zoodaenig verweerde dat hij hem met zijne fusieke door en door zijnen bil stak. Desen corporael desniettegenstaende nogtans zoo dapper zijnde dat hij den deserteur tegenhielt totdat er hulpe van de besettinge der poorte bijkwam die hem seffens naer het prison beweegden. Moetende hij eenige daegen hiernae voor zijne straffe thien mael op en neer door drijhondert mannen door de wissen loopen, zijn geluk zijnde dat de doodstraffen van zulkdaenige militaire misdaeden door zijne majesteijt den keijser verboden zijn, zonder welcke hij het, gelijk vóór desen in gebruijk, niet beter dan met de doodt zoude hebben ontkomen.

Eenen man, genaemt Bleekers, viert met zijne vrouwe zijn vijftigjaerigen jubilé.

Op den 15 april heeft binnen dese stadt Brugge eenen man, genaemt Bleekers, wonende in de Bouverijstraet, zijnen jubilé geviert van den tijdt van vijftig jaeren met zijne vrouwe te zijn getrouwt, - fol. 88 - ter oorsaeke van welcke 's morgens ten elf uren eene zeer plichtige misse in de parochiale kercke van St.-Salvators afgesongen wiert tusschen welcke de jubilanten hunnen jubilé vierden en naer welcke kercke zij onder het luijden der klokken met thien carossen, verselt door hunne vrienden, gevoert wierden. In de Bouverijstraet en ander omliggende straetjens saeg men hierom veel vruegt bedrijven en veel versieringen, wimpels en vlaggen spannen en gelijckelijk 's avons veel vrugdevieren, pektonnen en illuminatiën ontsteken.

Begin gemakt met het afbreken der Waterhalle.

Heden heeft men ook, naer lange spraeke, een begin gemakt met het afbreken van de Waterhalle⁽⁴¹⁾, staende op de Mart. Dit gebouw, wekkers fondamenten men zegt te begeven, is zeer konstig op zeer groote pilaeren op 't water gemakt - en hierom genaemt de Waterhalle - over circa seshondert jaeren van den grondt op tot nut der koophandel nieuw gebouwt. Het dak dat scherp af, maer veel hooger als d'Halle is, is overdekt met schaliën en heeft menige groote en wijde loode goten. Wat verders den voorgevel van dit groot - fol. 89 - en konstig gebouw aengaet, dese is platwijs opgemakt van het één eijndt tot het ander met gelijcke, over circa vier jaeren nieuwgemakte vinsters; zijnde van onder ook in gelijk gebouw de stadtswagt geplaest, meest alle de stadtscomtoiren en verscheijde woonsten. Van boven heeft dit gebouw sedert zijn oprechtinge gedient tot

(41) Daar de oude Halle te klein geworden was, werd tussen 1285 en 1294 een ‘Nieuwe Halle’ gebouwd. Dit gebouw besloeg heel het oostelijk deel van de Markt. Gezien het over de Reie gebouwd was, kreeg het in de 14^o eeuw ook de naam ‘Waterhalle’. Het was inderdaad een echt open maritiem station, waaronder de schepen kwamen aanleggen. Vanaf de 15^o eeuw werd ook de naam Lakenhalle gebruikt. In 1787 werd besloten tot de afbraak van dit gebouw. (A. DUCLOS, o.c., blz. 42, 47, 342, 434, 437).

[p. 52]

nut van alle koopmanschappen te verklaeren en te verkoopen, aldaer is ook den opstel der graenen en de saele der heeren schermers; wordende hetzelve gebouw tot nog veele andere nuttelijcke nootsaekelijckheden gebruijkt. Wat er naer d'afbrekinge met dese ledige plaetse op de Mart zal geworden zal den tijdt voorder leeren.

Alsnu heeft men ook een begin gemakt met het afbreken van St.-Janscapelle staende op St.-Jansplaetse⁽⁴²⁾, van welckers suppressie in 't voorig deel mentie is gemakt geweest.

(42) Deze kapel werd in 1612 opgericht in de plaats van een te voren vernielde kerk met dezelfde naam. Ook deze kapel werd vernield in 1786. De Sint-Jansplaats ontleent haar naam aan deze kerk en latere kapel. (A. DUCLOS, o.c., blz. 530).

Hoedaenig de kerkwijdingen geviert zijn.

Op den 22 april, zijnde den tweeden sondag naer Paesschen, zijn, ingevolgen het keijserlijk edict, als over jaer alle de kerkwijdingen deser stadt - fol. 90 - Brugge, gelijk ook alle ander ten platten lande, als naer gewoonte zeer plichtig geviert geworden onder het luijden van alle de klokken deser stadt den avont hiervooren. Wat de kerremissen aengaet, die ook op desen dag alle moeten geviert worden, is het besonder ten platten lande op d'een parochie kerremis en op d'ander geene; 't meesten deel hunne gewonelijcke kerremis vierende. Op die parochiën waer dese kerremis onderhouden of geviert wordt, wordt dezelve onder de boeren genaemt ‘De Keijsers Kerremis’ zonder dat door het vieren van dese d'ander gewonelijcke kerremissen gelaeten worden, zoodat er wegens die veranderinge nu op veele parochiën nog eene kerremisse méér als naer gewoonte is.

Bericht aengeplakt nopende de tweede keijserlijcke en koninglijcke loterije in ses classen.

Op den 25 april wiert binnen dese stadt Brugge aen veele hoeken der straeten aengeplakt een bericht nopende de tweede keijserlijcke en koninglijcke loterije in ses classen. Den ontfang van welcke zal geopent worden den 15 meij toekomende en welckers eerste treckinge bepaelt is op den 16 julij 1787. - fol. 91 -

Den ontfang en uijtgeef deser loterije zal bestaen in f. 3194000 Brabant Courant lopende geldt, in 40000 biliëtten, ider van hondert guldens, in 20600 prijsen en 324 premiën; immers alles breeder ingevolgen de plans en conditiën welcke ter deser gelegentheijdt bij alle de heeren collecteurs van het keijserlijk en koninglijk lottospel zullen te bekomen zijn.

Des sondaegs aen de Waterhalle gebroken.

Op den 29 april, zijnde sondag, is geduerende den heelen dag, behalvens in d'hoogmisse, aen den muer van de Waterhalle, al den kant van de Waterhalle langs de Breijdelstraete leijdende, met alle mannen gevrogt alsof het weekdaeg zoude hebben geweest om dezelve te verdemoulieren. Dit opdat desen muer spoedig, om de kepers van 't dak af te laeten, zoude konnen zoo verre afgebroken zijn, gelijk ook om zooveel mogelijk de schaede der winkels te voorkomen en om, is 't mogelijk, zoo verre tegens het begin der foire daermede gedaen te hebben.