Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1787

(Maart)

D'onkosten van het begraeven der lijken op 't generael kerkhof verhoogt.

Op den 1 maerte wiert binnen dese stadt bij placaete⁽²⁵⁾ aen de kerkdueren aengekondigt dat op de klagten door d'heeren van 't collegie en de regeerders van 't generael kerkhof gedaen aen het gouvernement-generael tot Brussel, nopende dat den opbreng tot het supporteeren der onkosten van het generael kerkhof niet genoegsaem is, waerin van wegens van het gouvernement voorzien zijnde den tarijf tot het vervoeren der lijken alsnu bepaelt is, als volgt te weten: tot 25 guldens voor een lijk van den dienst der eerste classe; 21 voor hetgene der tweede; 18 voor hetgene der derde; 5 guldens voor hetgene der vierde en 1 gulden voor degene die met een misse of zonder begraeven worden. - fol. 63 - Voor de kinders tot 14 jaeren van den rang der vier eerste classen een gulden en vijf stuijvers en voor degene der vijfde classe thien stuijvers; zullende de waere arme op 't toonen van een certificaet van hunnen heer pastor van dese lasten vrij zijn ende zonder eenige onkosten begraeven worden. Nopende de augumentatie deser opnieuw opgestelde lasten voor 't begraeven der lijken op het generael kerkhof ofte op een ander, wan of niemant vrij is, heerscht er onder het publik eene groote murmuratie terwijl er opentlijk geseijt wordt dat het ongepermiteert is zulkdaenige onkosten tot het maeken van een kerkhof te doen ende daermede de borgers, die waerlijk genoeg belast, op dusdaenig eene wijse te belasten.

(25) Zie: S.A.B., Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 26 verso. S.A.B., Plakkaten, 2^o reeks, reg. 36, nr. 70.

Den toeslag gedaen van de gebouwen van 't klooster der Rijcke Klaeren en eenige andere.

Desen naermiddag is ter plaetse in 't gesupprimeert clooster der Rijcke Klaeren⁽²⁶⁾ gedaen den absoluten toeslag van heel des zelfs bevang, groot meer dan 7 gemeten, zijnde hetzelve eerst in verscheijde koopen opgeropen ende van in cumulo ingestelt op 13.000 guldens, zijnde dese partije met gewin van veele wijngelden desen naermiddag verhoogt - fol. 64 - en toegeslaegen voor de somme van 23.400 guldens courant; zullende gevolgentlijk heel dit merckabel beluijk geplaneert worden en d'erve aen de eijgenaers ofte koopers verblijven.

Op gelijcken voet is over eenige daegen verkogt in cumulo het gesupprimeert clooster van de Annontiaten⁽²⁷⁾ voor de somme van 10.000 guldens, hetgene van Bethania⁽²⁸⁾ voor 7.500 guldens en hetgene van de Penitenten⁽²⁹⁾ voor 5.500 guldens, zoodat men van nu alle dese konstrijcke wercken en gebouwen ziet te gronde werpen, in welcke zoo menigvuldige goddelijcke

(26) Het klooster van de Rijke Klaren, ook genoemd het klooster van Bethlehem, werd in 1260 opgericht op de lager gelegen gronden op de linkeroever van de Reie. In 1783 werd het door Jozef II afgeschaft. Het terrein van dit klooster werd later, in 1866, door de Capucijnen overgenomen. (A. DUCLOS, o.c., blz. 524-525).

(27) In 1516 trokken de Annonciaten in het vroegere klooster van de Broeders Conventuelen, gelegen aan de Ezelpoort. Ook dit klooster werd in 1784 door Jozef II afgeschaft. (A. DUCLOS, o.c., blz. 542-543).

(28) Gesticht in 1459 was dit klooster ook gekend onder de naam ‘Maegdendal’. Het moet gesitueerd worden aan de oostelijke kant van het Engels Klooster dat in de Carmerstraat gelegen is. De regel van de H. Augustinus werd er gevolgd. In 1782 schafte Jozef II het klooster af. (A. DUCLOS, o.c., blz. 535).

(29) Uit Aardenburg gevlucht voor de reformatie, trok deze orde van St. Franciscus in 1614 naar Brugge. Ze kochten er het oude gebouw van de abdij van St.-Niklaas, gelegen in de Carmerstraat, ongeveer rechttegenover het Engels Klooster. In juni 1784 werd het klooster door Jozef II afgeschaft. (A. DUCLOS, o.c., blz. 535).

[p. 43]

diensten en godtvrugtige oeffeningen gedaen zijn; zullende den tijdt voorder leeren wat er met alle dese zoo merckwaerdige groote plaetsen zal verricht worden wanneer eens alles zal te gronde geworpen zijn ende ook wat er met de nog resteerende staende cloosters, die nog niet verkogt zijn, zal geworden.

Rechtveerdige justitie gedaen binnen de stadt Brugge voor 't Landthuijs van den Vrijen op den 3 maerte 1787.

Omdieswille dat gij, Joannes Verhaege, zoon - fol. 65 - van Baltazar, oudt 35 jaeren, geboortig van de stadt Tourhout ende lest gewoont hebbende tot Igteghem, boerewerkman van stijle, ofte zoo gij andersints met naem ofte toenaem moogt wesen genaemt, alhier present, u zoo verre hebt vervoordert van tegen alle goddelijcke, kerckelijcke en weijreltlijcke rechten, vrouwspersoonen gewelt aen te doen ende met wille en gewelt te verkragten.

Wan of t'uwen laste volkomentlijk is gebleken dat gij, Joannes Verhaege, tot alle dies hebt bestaen. Want gij, op Asschenwoensdag van het jaer 1784, komende van de mart van Tourhout met Joanna de Munck, weduwe van Joseph Toussel; nu met dezelve op een verre afgelegen plaetse van woonsten gekomen zijnde, hebt gij bestaen met kragt ende gewelt dese vrouwspersoon te willen omwerpen om met dese uwe dertele lusten te voldoen, tot zoo verre dat zij groot geschreeuw maekende, gij op 't naederen van haeren zoon, die ook van de mart afquaem, zijt op de vlucht gedreven. Hiermede, in plaets van desen onmenschelijcken handel te laeten, hebt gij ter contrarie vast - fol. 66 - van in uwe gemoet besloten van met kragt ende gewelt desen uwen opgesetten wille ter uijtvoer te brengen.

Dus dese vrouwspersoone ter deser gelegentheijdt vervolgende hebt gij dezelve eenige daegen hiernae wederom alleen op een stuk landt tegengekomen, wanneer gij dezelve seffens met meerder gewelt hebt aengetast en op den grondt geworpen en haer verdreegt, zoo zij eenige tegenstant zoude doen, het hert in te stampen, tot zoo verre dat gij haer tot verscheijde slaegen in het aensicht hebt toegebragt op het geschreeuw en gewelt dat zij was maekende ende nu op het point zijnde van uwe driften ter uijtvoer te brengen, zoo zijt gij op 't aenkomen van eenige persoonen daeraf weerhouden geworden en genootsakt geweest van seffens de vlucht te nemen. Hiernae t'uwen laste het prise de corps uijtgegeven zijnde, hebt gij u opgehouden al de kanten van Holant en Kasant⁽³⁰⁾, totdat gij eijndelinge, weer geweest zijnde op den 13 februarij lestleden, van officiewege zijt geapparendeert geworden en binnen de stadt - fol. 67 - Brugge beweegt in egte van vangenisse.

Van alle, welcke zoo bij wettelijcke imformatiën, uwe eijgene bekentenissen, als andersints ten tijde van uwe detentie, den rechter is gebleken om genoegen en zal straffen ingevolgen haere majesteijts placaeten, als zulcke ongeregeltheden niet lijdelijk zijnde in een landt van rechte, andere in exempel: zoo is 't dat d'heeren borgemeesters en schepenen 's Landts van den Vrijen, gesien hebbende den schriftelijcken crimineelen heesch t'uwen laste gemakt ende beleden, condemneeren, zoo zij condemneeren bij desen, u, Joannes Verhaege, zoon van Baltazar, oudt 35 jaeren, geboortig van de stadt Tourhout ende lest gewoont hebbende tot Igteghem, boerewerkman

(30) Hiermee wordt Cadzand bedoeld.

[p. 44]

van stijle, ofte zoo gij andersints met naem ofte toenaem moogt wesen genaemt, alhier present, van gebragt te worden voor 't Landthuijs van den Vrijen op een schavot ende aldaer door den scherprechter, ter discretie van schepenen, met roeden te worden gegeesselt, dies 't eijnde voor den tijdt van vier naereenvolgende jaeren tot het provincial - fol. 68 - correctiehuijs van Gend te worden verwesen om aldaer nevens d'andere tugtelingen te wercken, andere in exempel.

Gemelden patiënt ontfing voor zijne begaene faiten 102 slaegen, vroeg gewillig aen d'heeren naer d'executie vergiffenisse en wiert eenige daegen hiernae met de bargie naer Gend vervoert.

Ten zelven daege twee vrouwspersoonen voor 't stadthuijs tentoongestelt.

Behalvens dese executie zijn er desen morgen ook van den 2 tot 3 ure vóór het stadthuijs binnen dese stadt Brugge twee vrouwspersoonen tentoongestelt voor 't begaen van veele bedrijegerijen in 't wisselen van geldt alsook grootelijcks verdagt zijnde van valsch geldt te hebben verspreijt; zijnde hunne mans, die zeker meerplichtig zijn, gevlugt. Dese twee vrouwspersonen, voor het stadthuijs gebonden staende, beschouwden de voormelde executie zeer bewegelijk, mogelijcks met voordracht of hun zulcks ook mogt overkomen en d'eene, zijnde de jongste van circa 35 jaeren oudt, begonde op 't geven van d'eerste slaegen zeer te wenen, terwijl d'andere zulks met een harder gemoet was aensiende.

Bekentmaekinge nopende de pensionen die d'heeren intendenten zullen bekomen.

- fol. 69 - Op den 5 maerte wiert binnen dese stadt Brugge bij hallegebode en placaete⁽³¹⁾ aengekondigt dat wegens d'expresse bevelen van zijne majesteijt den keijser op den 12 deser maendt zullen gekosen worden bij provisie seven heeren raedtsheeren die zullen uijtmaeken het nieuw koninglijk gerechte van d'eerste instantie van dese stadt Brugge; zullende dese heeren raedtsheeren ider voor jaerelijcks pensioen bekomen 1200 Duijtsche guldens, maekende 1680 Brabans courant geldt.

Mogende van nu af, zoo ingeseten als vremdelingen van allen staet, daertoe bequaemigheijdt hebbende, zig ider in 't besonder daertoe aenbieden aen d'heeren examinateurs hiervooren voor dese stadt Brugge, fol. 62, vermelt. Dese heeren raedtsheeren zullen ingevolgen dezelve hooge bevelen moeten gekosen worden door het corps der dekens deser stadt die eenige daegen hiernae de lijste van de daertoe geaccepteerde heeren bekomen hebben, bestaende in de volgende heeren, te weten: d'heer de Gaugairie, de la Rue, Deurwaerder, Kesteloot, Vande Walle, Slock, Honraet, van den Bogaerde, Holvoet, Marant, Odevare, Mahieu, Kesteloot de jonge⁽³²⁾.

(31) Zie: S.A.B., Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 28 verso en fol. 29. S.A.B., Plakkaten, 2^o reeks, reg. 36 nr. 71.

(32)

a.

P. de la Rue, advokaat en pensionaris te Brugge. (S.A.B., Almanakken, BI hh, 1788, blz. 151 en 153). (Ph. VAN HILLE, Het hof van beroep van Brussel en de rechtbanken van Oost- en West-Vlaanderen onder het Frans bewind 1800-1814, Handzame, 1970, blz. 143).

b.

B. de Deurwaerder, advokaat, griffier en raadpensionaris van het Brugse Vrije, werd later in de Franse tijd voorzitter van de Brugse rechtbank. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. II, blz. 24). (Ph. VAN HILLE, Het hof, o.c., blz. 143). (Ch. VAN RENYNGE DE VOXVRIE, Tablettes généalogiques, historiques, héraldiques des Flandres, 1948-1973, dl. VII, blz. 165). (S.A.B., Almanakken, BI hh 1788, blz. 151).

c.

Jean-Joseph van de Walle, pensionaris van het Brugse Vrije, was de vader van Jacques van de Walle die onder het Franse bewind procureur van het crimineel gerechtshof van het departement van de Leie te Brugge werd en nadien procureur-generaal bij het keizerlijk Hof te Brussel. (Ph. VAN HILLE, De gerechtelijke hervormingen van keizer Jozef II, Tielt, 1973, blz. 143).

d.

Honraedt was pensionaris van het Brugse Vrije (Ph. VAN HILLE, De gerechtelijke, o.c., blz. 107).

e.

Guillaume van Bogaerde, geboren op 8 januari 1750 was raadpensionaris van het Brugse Vrije, advokaat-generaal en in 1779 griffier van het Brugse Vrije. In 1780 huwde hij Colette-Jeanne de Schietere de Caprijcke. In 1789 werd hij lid van de orde van Sint-Sebastiaan. In de Franse tijd werd hij raadgever van de prefect van het departement van de Leie, in 1815 was hij lid van de ridderorde van Oost-Vlaanderen. Hij was ook provinciale raad, lid van de bestendige deputatie van de provincie. (J. GAILLARD, o.c., dl. 3, blz. 349). (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. II, blz. 12). (S.A.B., lijst stadsmagistraten).

f.

Mahieu was advokaat te Brugge. (Ph. VAN HILLE, De gerechtelijke, o.c., blz. 107).

g.

Charles Holvoet, advokaat vanaf 1765, raadpensionaris en schepen in de Brugse wet van 1788, werd in de Franse tijd president van de burgelijke rechtbank van het departement van de Leie en later rechter in Brugge tot 1813. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. II, blz. 20). (Ph. VAN HILLE, Het hof van beroep, o.c., blz. 171). (S.A.B., Almanakken, BI hh 1788, blz. 63).

h.

Joseph-Ignace de Hooghe, heer van Gaugerie, Ten Heede, etc. Geboren op 10 juli 1736. In 1764 werd hij griffier van het wezenhuis te Brugge, raad en griffier van de stad Brugge. In 1781: proost van het broederschap van het Heilig Bloed; in 1792 voorlopig afgevaardigde van Brugge. Hij was de zoon van Ignace-François, ridder van Hooghe, heer van Gaugerie, Ten Heede, Dendelghem, Baerhove, Peute, Villecq, etc., en van Thérèse-Caroline Anchement. Ook zijn vader was raadpensionaris en griffier te Brugge. Hij stierf op 11 december 1795; hij werd begraven in de O.L.V.-kerk. (J. CAILLARD, o.c., dl. IV, blz. 51).

i.

François Balthazar Marant was de zoon van Pierre Marant, burgemeester van Roeselare, en van Josephina Lambrecht. Sedert 1771 was hij advokaat. In het jaar V (1797) werd hij rechter en in het jaar VIII (1800) voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te Brugge. Hij stierf in 1812. (Ph. VAN HILLE, Het hof van beroep, o.c., blz. 160).

j.

Joannes Slock was vóór de Franse revolutie advokaat in de Raad van Vlaanderen en bij het bisschoppelijk hof, en griffier van de proosdij van Sint-Donaas. In 1800, jaar waarin hij stierf, werd hij voorzitter van de Brugse rechtbank. (Ph. VAN HILLE, Het hof van beroep, o.c., blz. 159).

[p. 45]

Hoedaenig en welcke heeren door de dekens op 't collegie tot dees plaesen verkosen zijn.

- fol. 70 - Op den 12 maerte 's morgens ten thien uren nam begin die groote veranderinge en die mogelijcks, Godt geeft van neen, nog zoo menige ontsteltenissen zal teweeg brengen; zijnde generaelijk alle de dekens, uijtmaekende de vrije corpora deser stadt, op 't collegie vergaedert ter verkiesing van d'heeren raedsheeren hiervooren vermelt. Na eenider op rang geseten zijnde, opende elck in 't besonder de stemmen ofte voijsen die hij met zijn ambagt hadde bestemt uijt de derthien hiervooren genoemde heeren die hun daertoe gepresenteert hadden; alle de voijsen nu separatelijk opgenomen zijnde, wiert de belle geklonken en alle de dekens vertrocken uijt de collegiekaemer tot'er tijdt dat de voijsen naergesien en opgenomen waeren, waernaer de dekens andermael in de collegiekaemer toegelaeten wierden en aen hun geopent wiert wie zij voor de seven heeren raedtsheeren hadden verkozen bij meerderheijdt - fol. 71 - van hunne saementgevoegde voijsen, behalvens alleenelijk dat d'heeren Deurwaerder en d'heer Slok gelijcke voijsen hadden, waerom door de dekens aen d'heeren toegestaen wiert dat d'heer Deurwaerder als raedtsheer zal verkosen blijven, waernae de seven verkozen raedtsheeren, door de stemmen der dekens verkosen, op de volgende order voor de dekens afgelesen wierden, te weten: den heer Honraet, d'heer Van de Walle, d'heer van den Bogaerde, d'heer de la Rue, d'heer Deurwaerder, d'heer Holvoet en d'heer Mahieu⁽³³⁾.

Hiermede wierden de dekens voor hunne begaene devoiren door d'heeren van 't collegie bedankt en ider ontfing, gelijk de voorgaende wijse hiervooren fol. 61, een packje waarin was thien stuijvers. Terstont maekten de dekens de verkosene raedtsheeren aen de duijsenden menschen die op den Burg en in 't stadthuijs stonden bekent, die alle zeer nieuwsgierig waeren om den uijtval van dese gewichtige zaeke te vernemen. Ende nauwelijcks waeren de heeren raedtsheeren verkozen of m'hoorde het carilion zeer - fol. 72 - konstig spelen, ende zulcks door heele de stadt kenbaer gemakt zijnde, zaeg men alom waer de gemelde heeren waeren wonende, veele wimpelen en vlaggen spannen ende des avons, onder het onophoudelijk spelen van 't carilion, menigvuldige illuminatiën, vruegdevieren en pektonnen ontsteken.

Dese seven heeren raedtsheeren zullen binnen dese stadt uijtmaeken het te nieuw op te rechten gerechte ofte raedt van d'eerste instantie die met den 1 meij toekomende zijnen aenvang zal nemen ende die zal gepresideert worden door den heer baron de Haveskercke, raedt fiscal van den Raedt in Vlaenderen⁽³⁴⁾. Desen heer zal den naem van intendent voeren en den voorsitter van desen nieuwen raedt wesen, schoon alle dese mercweerdige te op te rechten veranderingen onder veele ingesetene van ons bloeijende Neerlandt d'aldergrootste ontsteltenisse baeren, schijnt men nogtans onder veele binnen dese stadt Brugge daerover zeer verheugt omdat men voorgeeft dat men door betere regeerders zal gaen bestiert worden; een liedeken van - fol. 73 - den volgenden inhout hierop seffens door eenige onser borgers gemakt schijnt zulks genoegsaem te betoonen, gelijk de menigvuldige vruegdebedrijven die ter deser gelegentheijdt gehouden zijn.

(33) Cfr. P. VERHAEGE, o.c., blz. 68-69). In dit handschrift wordt een iets andere - en meer gedetailleerde - versie van dit gebeuren gegeven. Niet enkel de dekens maar ook de notabelen (oud-burgemeesters en oud-schepenen) hebben, als aparte groep, aan de stemming deelgenomen. De verkozenen van de notabelen waren: de la Rue, de Deurwaerder, van de Walle, Honraedt, van Bogaerde, Mahieu, Holvoet, d'Hooghe de la Gauguerie, Marant en Slock. De dekens verkozen de la Rue, van de Walle, Holvoet, Honraedt, van Bogaerde, Mahieu, Slock, de Deurwaerder, Marant en d'Hooghe de la Gauguerie. Slock en de Deurwaerder hadden een gelijk aantal stemmen; Slock had er weliswaar meer van de notabelen gekregen en de Deurwaerder meer van de dekens. Uiteindelijk werd de Deurwaerder benoemd. De lijst van de namen van de 7 uiteindelijk verkozen raadsheren komt bij Coppieters wel overeen met die bij van Wallegem. Cfr. P. VERHAEGE, o.c., blz. 68. In de publicatie van dit handschrift wordt dezelfde lijst opgegeven, met uitzondering van Kesteloot en van de Walle die daar niet ververmeld zijn.

(34) De oprichting van rechtbanken van eerste instantie of eerste aanleg kadert in het geheel van gerechtelijke hervormingen die Jozef II doorvoerde met de bedoeling de rechtspleging van willekeur, wreedheid, irrationele organisatie en onbekwame personages te zuiveren. Ze zouden bevoegd zijn in alle zaken en voor alle standen van de bevolking en er zou een vaste wedde vastgesteld worden voor alle magistraten. De voorzitters van de rechtbanken van eerste aanleg werden benoemd; de bijzitters werden gekozen, zoals van Walleghem en Coppieters het ons uitvoerig beschrijven, onder de kandidaten die het bewijs leverden van hun rechtskundige kennis. Boven de rechtbanken van eerste aanleg zouden er twee raden van beroep komen (Brussel en Luxemburg) en één soevereine raad te Brussel. Voor meer informatie in dit verband zie Ph. VAN HILLE, De gerechtelijke, o.c., blz. 7-61. Louis-Joseph van Haveskerke werd geboren te Oostende op 22 november 1736 als zoon van Joseph van Haveskerke die raadsheer-pensionaris was te Oostende; hij was ridder, baron van Wijnghene, heer van Zedelghem, Wulfsberghe, etc. en schepen van het Brugse Vrije - en van Hélène Bosschaert. Louis-Joseph was burggraaf van Zeeland, heer van Mediepe. Van 1761 tot febr. 1773 was hij schepen van het Brugse Vrije. In 1773 werd hij, bij patentbrieven, lid van de provinciale raad van Vlaanderen, later advocaat-fiscaal van Vlaanderen. In april 1761 huwde hij Marie-Anne, burggravin van der Varent met wie hij 4 kinderen kreeg. Tijdens de Brabantse omwenteling zetelde hij in het soeverein congres te Brussel en als afgevaardigde daarvan werd hij naar het Franse hof gestuurd. Bij de Oostenrijkse restauratie verbleef hij een tijdlang te Parijs; hij zou zelfs met de Fransen hebben gecollaboreerd. (J. GAILLARD, o.c., dl. I, blz. 19). (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. I, blz. 150). (Ph. VAN HILLE, De gerechtelijke, o.c., blz. 142-143).

[p. 46]

Liedeken waeruijt blijken de vreugden ten desen eijnde binnen Brugge ontstaen.

Lofsang toegepast aen de nieuwe heeren raedtsheeren, op bevel des keijsers uijtgekozen, door d'ambagten der stadt Brugge.

1.
Op den twaelfsten van de maendt maert,
ik saeg de dekens saem vergaert,
ik was overlommert en bekommert
in den geest van mijnen aerdt.
Ik hoorde dan ook even ras
den beijaert slaen op maet en pas
voor de placaeten in keijsers staeten,
'k hoorde wie verheven was.
2.
Men saeg volbrengen 't keijsers gebiedt,
heel de stadt van Brugge ziet
hoe de ambagten door hun kragten
geven keus tot hun geniet,
tot glorie van hun faem - fol. 74 -
wie dat er toe is bequaem
om wel te bestieren en te regieren
tot verheffing van hun faem.
3.
Wij zijn verblijt tot in den hoogsten graedt
door het verkiesen van d'heer Honraet,
van den Bogaerde, Deurwaerder,
Van de Walle ook in den raedt,
benevens den heer de la Rue
en ook mijnheer Mahieu,
Holvoet gepresen, gaf raedt voor desen,
waerom wij verheugt zijn nu.
4.
Men saeg de straeten gansch doorlicht,
waerom ik maekte dit gedicht,
uijt mijn konste ontfangt mijn jonste,
neemt in dancke, schoon 't is slicht,
'k geve gansch 't herte en gemoedt,
'k wensch uw edele geluk en voorspoet,
dat alle uwe machten door gedachten
gans de borgerije voldoet.
5.
- fol. 75 - Viva 't huijs van Oostenrijk,
wij roepen saemen alle gelijk
dat de commedie in geen questie
niet mag dienen tot elck pijk
maer tot voordeel en der ambagts soen,
dan is 't werk goet en wonderschoon
dat de kooplieden hulpe bieden,
't is den peerel van de kroon.

finis.

[p. 47]

Naemdag van zijne majesteijt den keijser geviert.

Op den 19 maerte, naemdag van Josephus den II, onsen doorluchten keijser ende koning, was het bij uijtnementheijdt aengenaem weder, ter gelegentheijdt van welcke plichtigheijdt in onze cathedraele kercke door onsen eerweerdigsten heer bisschop de solemnele misse afgesongen wiert onder het losbranden van eene drijvoudige salvo uijt de musquetterije van een uijtgelesen batalion, staende op den Burg, gevolgt wordende door eene andere salvo uijt de musquetterije van onse stadtssoldaeten. Het carilion speelde geduerende desen heelen dag onophoudelijk en dese vruegdefeest wiert geëijndigt door het losbranden des - fol. 76 - avons van menigvuldige kanonsschueten op onse stadswallen.

Heden waeren der ook in de Grouwerckersstraete veele wimpels en vlaggen gespannen ende des avons veel illuminatiën, ter oorzaeke dat aldaer eenen heer was wonende die voor koninglijcken raedtsheer voor het nieuw gerechte van d'eerste instantie voor de stadt Oostende verkosen was.

D'heer baron de Haveskercke wordt als opperheer der intendentie binnen Brugge verwellekomt.

Op den 21 maerte wiert den heer baron de Haveskercke, raedt fiscal van den Raedt in Vlaenderen, die alhier binnen dese stadt Brugge over twee daegen aengekomen was ter beschikking van den nieuwen raedt als intendent der zelve, verwelkomt door d'heeren gedeputeerde deser stadt Brugge ende door den edeldom, van welcke desen heer, in zijne wooning gereet gemakt zijnde in de Langestraete, de gesaementlijcke gelukwenschingen ontfing, gelijk ook des anderdaegs gedaen wiert door de gesaementlijcke dekens deser stadt ende door veele van onse treffelijckste borgers die alle van desen heer zeer minsaem ontfangen wierden - fol. 77 -

Hebbende ter voormelde gelegentheijdt een zoodaenig vruegdefeest binnen dese stadt Brugge plaetse gehadt dat men in lange jaeren, 't zij om welcke gelegentheijdt dat het heeft mogen wesen, geene meerder vruegden heeft zien bedrijven. Van desen morgen af saeg men om zoo te zeggen als de heele stadt in roer: ten allen kant d'huijsen versieren, vlaggen ende wimpels spannen, pijramijden en arken aen d'ambagtshuijsen oprechten om desen avont geïllumineert te worden, zoodaeniglijk dat diesaengaende alles afzonderlijk te verhaelen men langs alle de kanten van de stadt daeraf als een plan zoude moeten gemakt hebben, terwijl alom de vruegdebedrijven algemeen scheenen.

Het ambagt van de schippers nogtans liet diesaengaende besonderlijk nog hunne toegenegentheijdt uijtschijnen in hope van veele voorrechten te bekomen; aen de Molenbrugge waeren er ten koste van het gemelt ambagt - fol. 78 - 6 billanderschepen versaemelt, alle zoo konstrijk met vlaggen en wimpels ende langs alle kanten versiert met lanteerenkens dat zij alle d'oogen der aenschrauwers nae zig trocken. Ook hadden zij voor dese schepen laeten leggen een flot, niet minder dan de schepen verciert, op alle welcke gedurende den heelen dag de canons afgelost wierden, 't goon de vruegt tot in de locht deed weergalmen. Die schepen, gelijk ook Schipperscapelle⁽³⁵⁾, zoo een aengenaem gesicht uijtmaekende dat men niet ge-

(35) De kapel van het ambacht van de schippers, met erachter het ambachtshuis en enkele godshuizen, was gelegen tussen de Potterierei en de Kleine Carmerstraat (nu de Elisabeth Zorghestraat). Ze was toegewijd aan de heilige Clemens, de patroonheilige van de schippers. (J. ENGLISH, Parochieblad, 20 nov. 1955 en 22 nov. 1959). (J. GAILLARD, Ambachten en neringen van Brugge, Brugge, 1854, blz. 153-155).

[p. 48]

heugt binnen dese stadt veel aengenaemer of schoonder geweten te hebben. Dit alles versierde den avont nog meer.

Terwijl bijna de heele stadt geïllumineert was, maekende d'arken die alom voor d'ambagtshuijsen geplaest waeren d'alderschoonste versieringen. Het carilion speelde bijna den ganschen nagt en duijsenden vuurpijlen tusschen het schieten der kanons weergalmenden de locht zoodat alle dees vruegdebedrijven niet zonder een zielroerende gemoet door den heer intendent zijn konnen aensien worden. - fol. 79 -

De processie van Maria Bootschap onderbleven.

Op den 26 maerte, feestdag der Bootschap van d'alderheijligste maeget en moeder Godts Maria, en wiert als naer jaerelijcksche gewoonte vanuijt de parochiale kercke van St.-Salvators geene processie omgedregen, zoodaeniglijk alsof zulks noijt hadde gepleegt geweest. De goddelijke diensten in de kercke wierden ook met veel minder musiek en mindere pligtigheijdt gedaen, ter oorsaek van de aldaer roemwaerde vernietigde confrerie van de Pillegrems⁽³⁶⁾, in welcke hun niemant anders en vermogt te vervoegen als die te minsten naer Rome hadden geweest ende voorder heijlige landen hadden besogt. Dese langopgerechte confrerie die ook vóór haere vernietinge zeer rijk was, betaelde alle de diensten die op heden ende door het heele jaer ter deser gelegentheijdt wierden gedaen en alle de confraters, met hunne gewone pillegremsteekenen, verselden alle jaere dees plichtige processie, alle hetwelcke nu wegens de zupressie volkomen onderbleven is.

(36) Volgens de stukken in het stadsarchief te Brugge moet de Confrerie van de Pilgrims gesitueerd worden in de Sint-Jacobskerk. In 1786 werd ze op bevel van Jozef II, samen met een hele reeks andere broederschappen, afgeschaft. In de plaats kwam het nieuw broederschap ‘van de liefde tot de naaste’. De opbrengst van de verkochte goederen van deze confrerie bedroeg 29-11-0 pond. (S.A.B., pf. 512: confrerieën en kloosters, losse stukken).

Veele boeren worden voldaen de schaede die zij door d'inundatiën der Holanders geleden hebben.

- fol. 80 - Op den 29 maerte en eenige andere volgende daegen wierden binnen dese stadt Brugge op het koningscomtoir menigvuldige boeren voldaen hunne geleden schaeden, bij experte op d'orders van zijne majesteijt den keijser opgenomen, die zij hadden geleden door d'inundatiën en steken van waeter door d'Holanders op hunne besaeijde en onbesaeijde landen gedaen in de laeste troubelen, tusschen dezelve en zijne majesteijt den keijser ontstaen. Ider boer vervolgens, in 't besonder volgens zijnen gedaenen eedt en volgens de presie der commissarissen den eenen meer en den anderen min, voldaen wordende uijt het half millioen guldens daertoe expresselijk in de vergelijcksartikelen bestemt en door d'Holanders gegeven, uijt alle welcke blijkt dat men nu seker is van dien kant een volkomen ruste te zullen genieten.

De grootbieren andermael verhoogt.

Desen morgen wiert ook bij hallegebode en placaete aengekondigt dat de grootbieren deser stadt nu niet min meer als tot 32 schellingen courant - fol. 81 - par tonne en zullen afgelevert worden in plaes van 28 schellingen, gelijk dezelve tot nu toe betaelt wierden. Dit op de klagten gedaen door de

[p. 49]

vrije brouwers deser stadt aen 't gouvernement-generael tot Brussel, voorgegeven hebben dat zij, wegens d'overgroote dierte van 't sucrioen en hoppe, onmogelijk niet meer konnen bestaen, ofte bieren zullen moeten brouwen van eene mindere sterkte om hun zelven niet te renueren, op alle welcke klagten hun zulcks door 't gouvernement-generael is toegestaen geworden.