Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1787

(Februari)

Rechtveerdige justitie gedaen binnen de stadt Brugge voor 't Landthuijs van den Vrijen op den 3 februarij 1787.

Omdieswille dat gij, Pieter Joseph Schotte, sone van Pieter, oudt ontrent 30 jaeren, geboortig van Ardoije, wever van stijle ende lest gewoont hebbende tot Pittem, casselrije van Kortrijk, ofte - fol. 53 - zoo gij andersints met naem ofte toenaem moogt wesen genaemt, alhier present, u zoo verre hebt vervoordert van uwen evenmensch tegens alle goddelijcke en weijreltlijcke wetten te bestelen ende daertoe te gebruijken force ofte gewelt.

[p. 39]

Wan of t'uwen laste volkomentlijk is gebleken dat gij, Pieter Joseph Schotte, in den nagt tusschen den 5 en 6 van de maendt december lestleden, ter parochie van Pittem in 't huijs van uwen meester, waeruijt gij over circa ses maenden verhuijst was en vervolgens zeer wel de wijke van het huijs wist, zijt geklommen langs het dak tot aen den agterbovenvenster van den geseijden huijse, welcken venster gij hebt geforceert en van onder opengebroken; langs desen ingang het huijs zijt ingegaen ende alzoo voorts tot op de caemer waer uwen ouden meester in zijne ruste lag ende het aldaer staende boufet hebbende weten open te doen, hebt gij uijt hetzelve ontweert een lijnwaete borsekens waerin volgens uwe eijgene bekentenisse waeren tot vijfendertig halve en heele koningginsche kroonen, - fol. 54 - de begrootinge van welcke door uwen meester is gemakt tot'er somme van dertig ponden groote courant in hetzelve borseken te hebben geweest.

Met den gestolen buijt weder hetzelve gat waer gij waert ingekropen uijtgekomen zijnde, zijt gij recht gegaen naer de stadt Kortrijk en hebt aldaer des anderdaegs in eenen winckel gekogt ses allen bruijn laeken en ses allen blauwe ratine tot het maeken van eene casacke veste, brouck en nieuwe capote, 't welck gij alle van het gestolen geldt betaelt hebt. Dog, in die stadt van officiewege geapparendeert zijnde, is bij u ten deele de reste van het gestolen geldt in hetzelve lijnwaete borseken bevonden geworden, waerom gij binnen de stadt Brugge beweegt zijt geworden in egte van vangenisse.

Van alle welcke ten tijde van uwe detentie, zoo bij wettelijcke genomen imformatiën, uwe eijgene bekentenissen, als andersints, den rechter is gebleken om genoegen en zal straffen ingevolgen haere majesteijts placaeten, andere in exempel.

Zoo is't dat d'heeren burgmeesters en schepenen - fol. 55 - 's Landts van den Vrijen, gesien hebbende den schriftelijcken crimineelen heesch 't uwen laste gemakt ende beleden, condemneeren, zoo zij condemneeren bij desen, u, Pieter Joseph Schotte, sone van Pieter, oudt ontrent dertig jaeren, geboortig van Ardoije, wever van stijle ende lest gewoont hebbende ter parochie van Pittem, casselrije van Kortrijk, ofte gij andersints met naem ofte toenaem moogt wesen genaemt, alhier present, van gebragt te worden voor den Landthuijse deser stadt ende aldaer ter discretie van schepenen aen eene staek te worden gebonden, alvooren het strop over uwen hals geslaegen en de galge voor u geplant, met roeden door den scherpregter te worden gegeeselt, dies t'eijnden voor den tijdt van twintig naereenvolgende jaeren te worden vertransporteert naer het provencial correctiehuijs binnen de stadt Gend om aldaer nevens d'andere tugtelingen te wercken, andere in exempel.

Desen gemelden ongeluckigen ontfing voor zijne - fol. 56 - begaene faiten 72 slaegen, ongeluckig terwijl hij geen geniet van zijn eenige begaene diefte hadde gehadt en vraegde, naer zijn bekomen straffe, gewillig aen d'heeren vergiffenisse; eenige daegen hiernae naer het provincial correctiehuijs met de bargie van Gend vertransporteert wordende.

Een Jode voor 't stadthuijs tentoongestelt.

Op den 10 februarij wiert vóór 't stadthuijs deser stadt van den een en half uren tentoongestelt eenen Jode van natie, oudt circa twintig jaeren, bij zig

[p. 40]

hangen hebbende veele gestolen winckelgoederen: eene horlogie, eenig kopertin ijzerwerk en verscheijde andere goederen, aldus met dezelve tentoongestelt wordende opdat d'eijgenaers hunne goederen zouden reclameeren. Desen jongenlink was over eenige daegen op de volgende wijse geapparendeert: alhier over noen eenige winckelgoederen in een huijs bij St.-Salvatorskercke stelende, vlugte hij, vervolgt wordende, in 't huijs van eenen schaedebeletter waer hij, zoo den leser denken kan, best gearriveert was.

Eenen Engelschman wordt op 't generael kerkhof begraeven.

- fol. 57 - Op den 13 februarij wiert 's avons ten ses uren vanuijt desen stadt Brugge, in eenen carosse en verscheijde volgende waerin de vrienden geseten waeren, vervoert naer het generael kerkhof buijten de Catalinepoorte, het lijk van eenen overleden Engelschman, alhier gewoont hebbende op de Woensdagmart; dit lijk zonder meer vergeselschapt wordende van menigvuldige torsen terwijl desen heer van de gereformeerde relegie was. Dus op het kerkhof gekomen zijnde wiert de loodekiste, waerin desen heer begraeven was, geleijt op d'afgesonderde plaetse op hetzelve kerkhof in een nieuw gemest graf, ingevolgen de bespreken hiervooren fol. 46 aengemelt. Zijnde desen heer vervolgens den eersten die aldaer voor hem en zijne familie een nieuw graf heeft doen metsen in hetwelke hij den eersten op dit kerkhof is in begraeven geworden, zullende, zoo men zijt, zijn exempel van veele ingeseetene deser stadt agtervolgt worden.

Bekentmaekinge gedaen nopende den pagt van den genever of graenbrandewijn.

- fol. 58 - Op den 15 februarij wiert er binnen dese stadt Brugge vanwegens d'heeren van 't collegie, aen welcke voor alsnu den pagt der genever ofte zoogenaemde graenbrandewijnen eijgen is, bekent gemakt eene zeer stiptelijcke ordonantie nopende desen pagt bestaende in 88 nieuwe artikelen, zoo ten regarde van de stokers, canteniers, herbergiers en alle andere desen drank debeteerende; alles om te voorkomen de menigvuldige frauden die er daegelijcks gedaen worden; zullende het voor alsnu nopende die veranderinge zeer streng zijn, zoo voor de stokers als alle ander die hun bemoeijen met dese drancken te verkoopen.

Alsnu en is er als naer jaerelijcksche gewoonte in d'ordonantie nopende de toekomende vastenavontdaegen het masqueren op de sondaegen niet verboden geworden, 't welk jaerelijckx maer aen de kinders beneden de thien jaeren toegelaeten wiert, zoodat men voor alsnu zeijt dat er publikelijk op den toekomende sondag, gelijk op d'andere vastenavontdaegen, zal gemasquert worden.

[p. 41]

Veele masquers op den sondag voor vastenavont langs de straeten vertoont.

- fol. 59 - Op den 18 februarij naer den noen, zijnde den sondag voor vastenavontdag, begonden menigvuldige masquers langs de straeten deser stadt te loopen evenals op de vastenavontdaegen in gebruijk is, dit onder de toeloop van menigvuldige persoonen, mits het heden zoo schoon zonneschijn en aengenaem weder was alsof het in de maendt meij zoude hebben geweest.

Dit zoo tegenstrijdig als belachelijck gebruijck is gelijckelijk op den 25 februarij, eersten zondag van den vasten, van voormiddag ten elf gepleegt geworden en gecontinueert tot 's avons zonder van iemant eenigen tegenstant te ontmoeten of zonder dat er zelfs, als op den vastenavontdaegen in gebruijck, eenig raeden of schaedebeletters rondtgingen; desen dag nogtans zoo veele masquers niet lopende als zondag lestleden terwijl het fraeij weder dat nu voor dit jaergetijde sedert eenen merckelijcken tijdt zeer sagt ende meegaende geweest heeft, - fol. 60 - verandert was in sneeuw en kouden regen die den heelen dag continueerde en de straeten zeer vuijl en onbegaenbaer maekte.

Voordere bemerckingen op die gepleegde sottigheden en baldaedigheden te maeken is hier onnoodig terwijl den leser diesaengaende in 't voorig deel, fol. 101, naedere bemerckingen op die vervloekelijcke misbruijken zien kan; mij alleen vergenoegende met te zeggen dat onse geheijligde religie alsnu als op krucken staet en dat heuren luijsterlijcken glans, door de menigte opgehoopte nieuw ingevoert wordende misbruijken, tot in d'uijterste verdervingen en ellenden staet gedompelt te worden, want wanneer zonder tegenseg alle verderffelijcke nieuwigheden ingevoert worden dan geeft het volk, versterkt als door eene vrijheijdt, aen hunne ongebondentheden den volle toom. Ach, Godt geve het, Godt geve dat d'oogen van onse regeerders geopent wierden en dat uijt de raeden de dweersdrijvende en verleijende pluijmstrijkers mogten verdreven worden.

't Eerste vertoog geopent en de dekens op 't collegie ontboden tot het verkiezen der nieuwe raedtsheeren voor d'intendentie.

- fol. 61 - Op den 27 februarij wiert alhier binnen Brugge en verders door het heele Nederlandt 't eerste vertoog geopent van eene nieuwe keijserlijcke en koninglijcke ordonantie die het heel nog bloeijende Nederlandt schijnt overhoop te zullen wentelen en die aen alle weldunckende vaederlanders d'aldergrootste ongerustheijdt en onsteltenisse baert.

Heden voormiddag om thien uren waeren generaelijk alle de dekens deser stadt op 't collegie ontboden, waer hun geopent wiert een keijserlijk en koninglijk besluijt nopende het te nieuw oprechten van eene intendentie onder den tijtel van een gerichte van d'eerste instantie (ziet diesaengaende voorder den Vlaemschen Indicateur en Lovens nieuws⁽²¹⁾ op verscheijde plaetsen verhandelt, XVII en IV deel, en te lang om nopende alle dees teweeg zijnde veranderingen afzonderlijk te verhaelen). Het besluijt van

(21) Wekelijks Nieuws uijt Loven, wekelijks iedere zondag van 2 mei 1773 tot eind juni 1789 te Leuven verschijnend nieuwsblad. De initiatiefnemer was de Leuvense notaris J.B. STAES (1737-1813) en de abonnementsprijs bedroeg 12 schellingen per jaar. Het blad werd door drukker J. Jacobs uit Leuven gedrukt. Een volledige collectie is bewaard in het stadsarchief te Leuven. (A. BELLEWAERT, Recherches sur la presse periodique Louvainiste, Leuven 1898, blz. 6-9).

[p. 42]

zijne majesteijt, zijnde van tot dit gerechte eenen opperintendent te benoemen en dat voor de heeren raedtsheeren door de gesaementlijcke dekens uijt - fol. 62 - wijse bequaeme mannen zullen moeten gekosen worden naerdat de te aen te stellen rechters in elcke stadt hun examen zullen hebben gedaen van hunne daertoe bequaemigheijdt; zijnde ter provisie alhier binnen Brugge de heeren raedenpensionarissen Sola⁽²²⁾, Cridts⁽²³⁾ en O'Donnoghue⁽²⁴⁾, daertoe geadmiteert geworden.

(22) Jacques Francois Sola, vanaf 1761 advokaat, was raadpensionaris en griffier van het Brugse Vrije in 1787. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen en traditionalisten. De reacties van de Bruggelingen in de revolutietijd (1780-1794), dl. II, blz. 164). (S.A.B., Almanakken, BI. hh. 1787, blz. 149).

(23) Joseph-Léopold de Crits, L.I.R., geboren in 1705 als zoon van Jean-Baptiste de Crits, raadpensionaris en griffier van de criminele kamer, en... Hilderson. In 1728 vestigde hij zich te Brugge als advokaat. In maart 1750 trad hij in het huwelijk met Marie-Catherine Breijdel. Hij werd proost van de adellijke confrerie van het Heilig Bloed in 1754. De voetsporen van zijn vader volgend werd hij eveneens raadpensionaris en griffier van de criminele kamer. Op 4 april 1796 stierf hij en werd begraven in de O.L.V.-kerk. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. I, blz. 22). (J. GAILLARD, o.c., dl. 4, blz. 444). (S.A.B., Almanakken, BI hh. 1787, blz. 147).

(24) Robert D'Donnoghue, heere van Geldorp, Braeckhuijsen, etc., Brugs raadpensionaris in de wet van 1788, was gehuwd met M.J. Porter, dochter van Nicolas Porter. (Y. VAN DEN BERGHE, Jacobijnen, o.c., dl. II, blz. 24). (CH. VAN RENYNGHE DE VOXVRIE, Tablettes généalogiques, historiques, héraldiques des Flandres, 1948-1973, dl. I, blz. 67). (S.A.B., Almanakken, B.I. hh. 1787).