Het leven van Guido Gezelle, Vlaamschen priester en dichter

[p. 5]

[Deel 1]

Aan den lezer

Indien er iets nieuws en iets goeds in dit levensverhaal te vinden is, dan moet men het hieraan danken, dat de schrijver de volgende leidende gedachte altijd voor oogen heeft gehouden:

Guido Gezelle was een Dichter, ja, maar hij was eerst een mensch, met hooge menschelijke gaven, met menschelijke gebreken ook, die in zijne levenservaringen zeker hun aandeel hebben bijgebracht.

Gezelle was een Dichter, maar hij was Priester bovenal, zeer bewust en innig priesterlijk levend, die zijne gaven tot priesterlijke doeleinden wilde aanwenden, en die, zijne gebreken kennend, den ootmoed en de gehoorzaamheid van een waren priester tot in de bitterste ondervindingen des levens beoefend heeft.

Die priesterlijke bedoelingen zijn in één woord samen te vatten: hij wilde doen herleven een Christen-Vlaamsche volk, verstandig, veerdig in kunst en kennis, diep godsdienstig en doordrongen van de edele dichterlijkheid die uit geloof en eigen land voortkomt.

Daaruit volgt, dat zijn dichten niet te scheiden is van zijn leven; dat hij niet te aanzien is als een ‘individualist’, maar als een meêdeeler, en zijn werk, al zijn werk, als uitdrukking van een dichterlijke priesterziel, gericht tot hooger- of minder ontwikkelde Vlamingen; in vers of in proza (allebei evenzeer zijn dichten leerwerk); in heilig beschouwen of nederig zingen; in streven tot hooger weten of tot be-

[p. 6]

lichten der minste zaken van het dagelijksch leven.

Een Gezelle-leven moest dus zijn een zeer katholiek, ja een priesterlijk boek.

Dan ook een Vlaamsch boek. Het kon niet aangaan, het te schrijven in eene taal die Gezelle zelf stellig tegen 't hoofd zou stuiten, hoe verfijnd en voornaam zij ook vloeien kunne uit een moderne pen. De schrijver moest denken aan de woorden van zijnen held:

‘Weg, weg met de tale die niemand en spreekt, hoe edel dan ook zij mag heeten!’

En, in de derde plaats, moest dit boek eene geschiedenis zijn, vertellende de dingen die gebeurden, maar vooral met het oog op de vorming en den bloei, den groei en de vrucht van Gezelle's innerlijk leven. Daartoe moest uit alle beschikbare bronnen worden geput, maar eerst en meest uit Gezelle's eigen woord en schrift. Het is opvallend-vreemd, hoe weinig er tot hiertoe aan gedacht is: Gezelle over Gezelle te laten spreken, uit zijne gedichten, uit zijn nog veel talrijker proza in Rond den Heerd, Loquela, Biekorf enz......

Wat de gedichten in 't bijzonder betreft, om ze als bron en toelichting te gebruiken, was een vóórstudie noodig over hun worden en tijd, plaats en omstandigheden. Deze voorstudie, hoewel nog steeds onvolledig, heeft de schrijver jaren lang toch ver genoeg gedreven om er nut uit te trekken.

Daarbij moest hij ook gedenken dat Gezelle, niettegenstaande zijne neiging tot eenzaamheid en ingetogenheid, toch met menschen heeft geleefd, wier invloed hij willens of nil-

[p. 7]

lens moest ondergaan. Deze bijpersonen van het ‘schouwtooneel der wereld’ mochten toch niet geheel in den donkere blijven, wilde het boek een levensverhaal worden en niet alleen eene studie over ééne zijde van dat leven: de gedichten door Gezelle zelf tot uitgave verzameld.

Dat zijn de leiddraden bij dezen arbeid geweest. Noodzakelijk moesten reeds overbekende bronnen en feiten terugkomen; maar dan in het licht der vollediger geschiedenis gesteld, en, zoo verhoopt, beter verklaard.

Dit leven schrijven ‘sine ira et studio’ was voor een bewonderaar van Gezelle lastig. Het werd ondernomen uit liefde, maar schrijver vertrouwt toch, dat die liefde niet blind is geweest. Is er nu nog iets te kort of te lang aan, beantwoordt het nog niet aan alle verwachting, men weze ervan overtuigd, dat de schrijver zelf er nog veel zou willen aan verbeteren. Maar, wat men ook poge, naar ieders zin kan men toch niets maken. Daarom, in Gods naam, eindelijk uit ermeê, na twintig jaren liefdevollen arbeid! Al veel, zoo Noord en Zuid nu een nauwkeuriger beeld krijgen van leven en streven, lijden en strijden eener schoone ziel, die zichzelf vergat om 't volk waartoe zij behoorde te verheffen boven het alledaagsche, om alles in 't leven van dat volk te herleiden tot eigen Vlaamsch wezen, en te doordringen met eigen, ja met goddelijke schoonheid!

AL. WALGRAVE

Vollezeele, in de Sinxenweek 1922.