Beschryuinghe van Eyderste, Ditmaer ende zee-custen daer ontrent gheleghen, ligghende op haer winden, mylen ende streckinghe.
OM van Heylighe lant na het diep van List te seylen, men sal gaen n. ende n. ten w. tot datmen Ameren born ghepasseert is: welcke droochte men vinden sal op seuen oft acht vamen, ontrent w.z.w van Ameren: ende van daer tot dat noorteynde van Silt oft List. N.n.o. ses oft seuen mijlen: maer om dit selfde gat in te seylen, dat is in d'ander Caerte ghenoechsaem verclaert.
Daer gaet oock in een diepken op het zuytende van Silt voor cleyne schepen oft Visschers, van ontrent twee vamen met half vloet. Op de zuytzyde van dit voorschreuen Visschers gat, is de Born, nemende sijn begin ende oorspronck lancx dat Eylant van Ameren, ende keert hem van daer w.z.w. in Zee ontrent derde half mijle, waer dat vier oft vijf vamen diep is. Dit voorschreuen Rif en machmen by nachte niet nader comen dan op seuen vamen, ende light ontrent een half mijle van het Eylant bouen water, oock machmen daer onder setten op thien oft elf vamen, ende dan light Ameren oost, ende o. ten n. van v een half mijle. Maer als Ameren n.o. oft n.o. ten o. van v is, so sijt ghy by zuyden dit Rif oft drooghe sant, dan moecht ghy de voetstrant van Ameren aen seylen op vier oft vijf vamen. Ende seylt dan n. ende n. ten o. in tusschen Ameren ende dat drooghe sant, tot dat Noorteynde vant Eylant, ende loodet by d'Eylant van Ameren om, dattet selfde zuyden van v comt, ende settet daer tusschen het wadt van Silt, ende het wadt van A meren, die alle beyde met leech water drooghe sijn, daer light ghy beschut voor allen winden op vijf oft ses vamen met halue vloet.
Maer indien ghebeurde dat een man verleghen ware, ende daer moest reede soecken met een diepgaende schip, soo sal hy dat noorteynde van Ameren n. ten o. van hem setten, ende seylen alsoo op het noorteynde van Ameren aen, tot dat hy is binnen dat drooghe sant, daer sal hy moghen setten waer dat hem belieft ende best dunct, want het is daer diep ghenoech. Dit gadt wordt gheheeten het Roode diep. Die wter Zee comt ende in dit gat wil wesen, die sette den hoochsten duyn van Ameren n.o. van hem, ende seylen alsoo tusschen die Born ende de bancken van t'smalle diep in, tot dat hy comt aen den voetstrant van Ameren, ende leydet alsoo by de strant in op ses oft seuen vamen, tot om de Noorthoeck van het Eylant, dattet selfste zuyden van v is. Maer dit en is geen gat daer yet te halen oft te laden is: Dan die Visschers van Vooren, seylen by t'zuydt eynde van Silt, dit gat wt ende in.
Om in t'Smalle diep te seylen, soo settet Pielwormer toren o. ten n. van v, ende den hoochsten duyn op Ameren. N. van v. Gaet dan n. n.o. in, by die buytenste barninghen lancx, ende als ghy wat binnen sijt, soo gaet n.o. ten n. aen tot Vooren toe, latende dat Eylant Vooren aen die luchter, ende noort Maes aen die rechter hant, t'smalle diep is twee en half vadem waters met halue vloet.
Nu om te seylen van Heylige lant na de Heuer, soo salmen gaen n.o. wel soo Oostelick: ende als den toren van Pielworm n.o. ten n. van v is, ende een cabel lengde by noorden dat zuyderste Koehuys, daer vint ghy de wterste tonne: van daer tot de ander tonne noordtoost, ende n.o. ten o. soo staet Pijlwormer toren n.n.o. van v. Vande tweede tonne tot de eerste twee bakens n.o. ten o. ende van daer tot de twee middelste bakens o.n.o. Van daer voort tot de ander bakens n.o. ten o. ende de bakens blyuen al in het opseylen aen de rechter hant, het is een viercant diep, ende wijst hem seluen tot Huysen aen de brugghe. Die Noort Heuer comt in by Suyder oogh, dwelck een cleyn Eylandeken is met dry oft vier weruen huysen, ende teghen de Quade comt hy weder in het rechte diep. Daer is oock goede reede tusschen Pielworm ende Suyderoogh, maer men moet dat west eynde van het Ooch wat schouwen, want daer schiet af een rijfken: daerom leydet by t'lant van Pielworm in, soo comter noch een groen Eylandeken, settet daer by westen op vier oft vijf vamen, want het is een goede reede voor gheladen schepen, om stracx weder in Zee te wesen, ende indien ghy tot Huysen te doen hadt, soo moecht ghy dat groene Eylandeken (ghenaemt Nubal) aen bagboort laten, ende alsoo wedercomen in het diep van Huysen. Daer comt oock een balg of gat by t'lant van Eyderste in loopen, men laet die Quade aen bagboort, ende men gaet n.n.o. in, tot binnen de twee bakens die op de Quade staen, ende als dan comt men weder in die rechte Heuer, strect dan al meest n.o. ten o. in . De Heuer is diep in het incomen dry vamen met halve vloet, de Suytbalch twee vamen en half.
Om van Heylige lant na de Eyder te seylen, men sal aengaen o. ten n. tot dat Gardinger toren comt in die Suydcant vanden duynen, ende n.o. ten n. van v staet, seylet op dese marcken ouer Blaew oort, so langhe als ghy diep water cryghet steckgront, te weten vijf oft ses vamen. Maer als wesselbueren o. ten n. van v is, ende hebt vijf oft ses vamen diepte, so gaet o.z.o. ende o. ten z. in, altemet Oostelicker, tot dat ghy sijt om de nieuwe gronden, ende als dan sal dat baecken op de hant z.z.o. van v staen. Ende als Tatinger Kerck comt te staen een schips lengde by oosten het durp van Ees, soo ismen om de nieuwe gronden. Gaet dan n.n.o. op ontrent anderhalf myle, tot aen t'groene lant, genaemt die Coebergh, ende ist dat ghy wilt Ossen laden, soo seylt al by t'groente lant lancx n.n.o. ende altemet Oostelicker tot Ulckehorn in een Doodebalgh daer men ersselinghe weder wt moet. Maer als ghy sijt teghens t'Suydteynde vanden Coebergh, so comt dat lant diep, daer in strecken vande Suyderste duynkens af, ende strect van daer (die Eyder) recht op na Tonningen, eerst oost ende o. ten n. by t'lant van Ditmaers lancx, ende slaet dan voort n.o. in na Tonningen toe. Die Eyder is meest al een diepte, met halue vloet vijf, ses oft seuen vamen. Ende indien geuiele dat ghy begeerde wt die Eyder inde Pijp te wesen, soo seylt so verre wt, dat Tatinger-Kerck comt aen het Oosterste huys van Ees, ende seylt so tusschen die steert vanden Hont ende Blaew oort deur, ontrent een quaertier van een mijle, ghy sult daer diepte vinden met halue vloet twee vamen en half, maer na de twee ende een half vamen, sult ghy crijghen diepte vande Pijp vijf oft ses vamen: strect dan voort ontrent oost z.o. tot voor by t'baecken, ende van daer z.o. ten o. altemet zuydelicker, tot dat drooge sant van Hoeden, op dwelcke een baecken staet, ende daer is goede reede voor alle winden. Ghy moecht oock noortwaert op wijcken binnen die steert oft dat plaetken, ende setten voor Buysen. Ist dat ghy begeert van Buysen die blacke stroom af te seylen op de Elue, so gaet van daer ontrent z.w. aen, so sal v noch een baecken oft twee gemoeten, ghy sult die in het af seylen laten aen die luchter hant, ende sult ontrent de seuenste tonne inde Elue comen, dan sal d'Nieuwe werck van v ligghen ontrent z.w.
Om op die Elue te seylen, men sal gaen van Heylige lant z.o. ten o. ende als die marcken ouer een sijn, soo vint ghy die wterste tonne in d'nieuwe gat o.n.o. ende n.o. ten o. Dese tonne ligget van d'niew werck z. ende z. ten o. Vande Cooltonne tot de vierde tonne noortoost wel soo oostelick. Van daer tot de vijfde tonne, o.n.o. Vande vijfde tot de seste tonne, oost wel so noordelick. De seste tonne light van het nieuwe werck z.w. ten z. ende n.o. ten n. Dese tonnen en ligghen nu niet op haer streken, als sy voormaels ghedaen hebben, want sy liggen dicht by malcanderen lancx de nieuwe gronden, daerom cauelt wel u getye ontrent dese vier oft vijf tonnen, want die voorvloet vallet z.o. in ouer die niewe gronden, die Ebbe weder ter contrarie ouer de Noortgronden: maer ghy moecht de nieuwe gronden looten op vijf oft ses vamen vande vierde tonne, totten eynde vande niewe gronden. Vande seste tonne tot de seuenste tonne, o ten z. ende o.z.o. Vande seuenste tot die achtste tonne z.o. ende z.o. ten o. Vande achtste tot de neghenste ligghende in het Ros, z.o. ende z.o. ten zuyden. Vande Ros tonne tot die Meem, z.o. ten o. Vande Meem tot de Grutpot, oft d'eerste tonne op t'vlacke, o.z.o. Van daer tot Pylgrum sant, oft de tonne op Doeest o. ten z. Tselfste moecht ghy onderseylen op vier oft vijf vamen. Van daer tot Brunsbuttel o. ende voort tot Saltshorn oft Friburgersant, oost al by noort, lant lancx. Van daer tot de tonne die teghens de Stuer light, o.z.o. al by noort, lant lancx. Vande Stuer tot die tonne op Ruygeroorts sant, z.o. ende z.o. ten o. Die tonne light dweers van Bilenburgh ten haluen diep. Ende ghy hebt noch een ander tonne in dit Vaerwater, van Ruygeroort tot die tonne op Stadersant, z.z.o., ende ghy laet die tonne aen stuerboort, ende de Visschers staken aen bagboort. Van daer tot de tonne van willems-vliet oft de Luy, z.o. ende z.o. ten z. van willems-vliet oft de Luy tot die tonne van Terloo, o.z.o. Van daer tot die tonne op Hanebal, oost: Van Hanebal tot de tonne van Blanckenues sant, oost ende o. ten n. men hout die tonne ouer eenen grooten boom van Blanckenues al by noort, lant lancx, tot die Visschers croech. Van daer o.z.o., tot die tonne inde Bucht, ende dan o. ten n. tot Eeckhout. Het is daer diep dry oft vier vamen, na datmen te weghe is.
Die Elue is buyten xiiij. ende xv. vamen diep: recht buyten die Schortonne gaet die Hontsbalgh in, van daer in strecken al meest z.z.o. ende z. ten o. tot die baeckens, die men laet aen de westsijde: Sy is buyten wijdt, ende is voor cleyne schepen, die ouer het wadt willen inde weser. Daer liggen noch twee balghen tusschen die weser ende den Hontsbalgh. Ist dat yemant benaut waer op die zuydtgronden, die seyle de gronden aen op vijf oft ses vamen, ende dan daer by lancx, maer als ghy dan diep water vindet, te weten acht oft neghen vamen steckgront, soo weet dat ghy sijt in een van dese twee breebalghen. Sy strecken alle beyde o.z.o. in, ghy moghet in looden aen wat sijde dat ghy wilt, tot dat ghy beschut light onder de sanden, die zuyderste oft westerste Breebalgh light, soo verre van dniew werck, datmen effen t'selfste mach sien.
Om op die weser te seylen, so salmen wranger-ooch aen seylen op seuen vamen, ende dan gaen n.o. aen, tot dat ghy thien oft elf vamen crijcht, daer sult ghy vinden d'wterste tonne die van Mensser Kercke light, n.n.w. op die steert van het Roode sant, van daer tot die vijfde tonne oost: dese light van Mensser n.n.o. op t'hooft van het Roode sant: daer by noorden begint die Middelplate, ende men mach tusschen dese Plate ende de witte gronden deur looden op vier vamen, om na die Elue te seylen: want de witte gronden sijn vlack, dry oft vier vamen. Die voorvloet vallet in desen vaerwech z.o. in ouer het Roode sant, ende die Ebbe weder contrarie vande tonne op t'hooft, tot die tonne op het Coers oft Vaerwater, z.o. ende z.o. ten z. Op desen wech vint ghy noch een tonne: van dat Coers tot die Noller tonne, z.o. wel soo o. ende light op den steert vanden hooghen wech Van daer tot die tonne op Bolsser sijl, z.o. wel soo z. Vande tonne op Bolssersil tot dat Bolbaecken z.z.o. Daer binnen staet noch een baecken, al waer goede reede is voor een westelicke wint. Van t'Bolbaecken tot die tonne op t'vlacke, z.o. wel so oostelick, oft van het ander baecken o.z.o. ende z.o. ten o. Dese tonne light n.n.o. van Lancwoerkercke, ende dat Bolbaecken. N. van Lanckwoerder. Van deerste tonne op t'vlacke tot de tweede ist voort o.z.o. ende z.o. ten o. ende light op d'eynde van Cappelmans sant: men mach daer by westen om op twee ende twee vamen en half met halue vloet. Tusschen dese twee tonnen staen twee oft dry bakens, men laet die aen de slincker hant. Van die inner tonne op t'vlacke, tot by Cappelmans sant lancx na watens, z.o. ten z. ende z.z.o. dan by west, lant lancx tot Blicxsem, al waer de reede is voor schepen die wt willen wesen.
Om op die Jaa oft wester weser te seylen, men moet loopen aen wrangheroogh op vier oft vijf vamen, ende seylen also Oost in tot voor by wrangeroogh: daer sult ghy vinden d'eerste tonne op den steert vanden Steenbalgh, ghy moecht die onderseylen op dry oft vier vamen. Mensserkercke is dan z. van v: van daer tot die tweede ende derde tonne o.z.o. Van daer so light die Jaa tonne o. ten z. Men mach oock sien die tonne op het Coers inde weser, ontrent vande Jaa tonne n. ende n. ten o. Vande tonne op Mensser olde oort, tot Schollich-oort oft Horumer-sijl, z. ende z. ten w. Van daer tot de Hoecksijl by w. lant lancx, z. ende z. ten o. Vande Huecksijl tot Sypkes sant, o.z.o. ende z.o. ten z. dat moeght ghy onderseylen, maer kiest dan die Oostwal, ende loopt daer by in tot dat Veer, wijckt dan westwaert op ende settet daer, want het is daer wijdt ende breet, ende binnen vol Eylandekens. Die wester weser oft die Jaa is het droochste dry vamen.
Om in die Harle te seylen, soo moetmen Spicker-oogh aen loopen op dry oft vier vamen ende dan oost in gaen, daer salmen vinden d'weterste tonne: Van daer tot de tweede tonne, o. ende o. ten z. daer is met half vloet twee vamen waters. Recht binnen de tweede tonne light een plaetken, ghy moghet aen beyde syden om, ende strect dan z.z.w. ende somtijts weder Suydelicker op, tot aen Foukesijl.
Van het westeynde van Spickeroogh schiet af een Rif: By z. dat Rif loopt de Ossebalgh in by Langherooch, lancx op dry oft vier vamen: maer binnen het Rif in t'gat ist niet dieper dan twee vamen: Maer als ghy teynden van Langherooch comt, wijckt dan af aen het Rif, want het is tusschen dat plaetken ende Rif seuen oft acht vamen diep, ende om dit plaetken sijnde, soo gaet z.o. na Ooster, ende z.z.o. na wester wadt.
De traffijcken ende handelinghen van dese Landen ende Hauenen, sijn seer ouervloedich van alderhande waren, als Asschen, Terwe, Rogghe, Ghertse, ghesouten ende drooghe Huyden, Delen, Houtwerck, Peck, Teyre, Hamborgher-Bier, vette ware, ende ontallicke ander waren, ende Coopmanschappen: waer van Hamborgh de vermaerste Coopstadt is in dese contreyen.
Auteursrechtelijk beschermd
