Vaderlandsche historie. Deel 9

VII.
Richardot laat zyn heimelyk Berigtschrift agter.

Richardot, uit den Haage vertrekkende, hadt, by geval, of met voordagt, in de open' laade van eene tafel, staande in een vertrek van de herberge van Gooswyn Meurskens, alwaar hy zyn verblyf gehad hadt, onder eenige andere papieren, gelaaten het heimelyk Berigtschrift der Aartshertogen, waarnaar de gezanten zig, in de gantsche handeling, te gedraagen hadden. Een knegt van zynen huiswaard vondt het en gaf het terstond aan Graave Jan van Nassau, die, na Richardot, zynen intrek in 't zelfde huis genomen hadt. Graaf Jan vertoonde het Graave Henrik Fredrik; die het Prinse Maurits ter hand stelde. De Prins bragt het in de Vergadering der algemeene Staaten, alwaar 'er elk Lid een afschrift van nam^(x). 't Leedt niet lang, of het schrift kwam in openbaaren druk, en in ieders handen. Immers op deeze wyze, werdt het gemeen worden van dit Berigtschrift, terstond, verteld en geloofd, schoon sommigen vermoeden hadden, dat het Richardot,⁺ heimelyk, ontstolen was^(y). In dit Berigtschrift, werdt den gezanten, onder anderen, bevolen ‘goed verstand met de Fransche, Engelsche en Deensche gezanten; doch het geheim van hunnen

(x) Resol. Holl. 2 Octob. 1608. bl. 225.

+ Inhoud van het zelve.

(y) Negotiat. de Jeannin Tom. II. p. 505, 510, 531.

[p. 391]

last, voor dezelven, bedekt te houden. Met Jeannin, moesten zy zig egter gemeenzaamst maaken, hem, inzonderheid, raadpleegende, over 't stuk der vryheid voor de Roomsch-Katholyken, het eerste en voornaamste, welk zy moesten zoeken te bedingen: waarby zy ook een deel der geestelyke goederen moesten tragten te rug te krygen. De vryheid der Vereenigde Gewesten moestenze, onbeschroomdelyk, erkennen, zonder iets te zeggen, of te doen, welk den Staaten argwaan geeven kon, dat de Aartshertogen zouden willen aangaan, tegen de verklaaring, deswege gedaan; aan welke, zy zig, in tegendeel, stipt dagten te honden. Zo zy 't wedergeeven der Domeinen en erfgoederen niet te wege brengen konden, moestenze, in de plaatse derzelven, eene jaarlyksche somme zoeken te verkrygen. Na 't afhandelen van deeze zaaken, van 't stuk des Koophandels, van de geleigelden, van de wederzydsche goederen, van de uitwisseling der Steden en Landstreeken en van de munte; moestenze den Vereenigden Staaten, behendiglyk, door middel der Paltsische en eenige andere Duitsche gezanten, inboezemen, dat het lighaam der Nederlanden magtig was, zo 't verbonden bleeve; doch van een gescheurd zynde, geschaapen scheen, uitheemschen Mogendheden ten prooije te worden: dat zy, hierom, wel zouden doen, zo zy de Aartshertogen tot hunne

[p. 392]

beschermers aannamen, of, ten minste zulk een verbond met dezelven slooten, volgens welk, elk, die een van beide aantastte, beider vyand werdt. En zo men ook dit niet te wege brengen kon, moest men, immers, hierin zoeken overeen te komen, dat geen van beide de vyanden des anderen, met raad of daad, zou mogen ondersteunen, of gedoogen, dat iemant zyner onderzaaten zig in derzelver dienst begave:’ uit welk byvoegsel, men ziet, datde Aartshertogen, schoon zy de Staaten voor vry erkend hadden, nogtans, poogden te bearbeiden, dat deeze vryheid hun niet ten nadeele strekte: ja zelfs een gezag over den Vereenigden Staat zogten, welk hun, door den tyd, gelegenheid zou konnen geeven, om de afgestaane heerschappy, wederom, te aanvaarden. Eindelyk, was den gezanten, by dit Berigtschrift, ook gelast ‘voor de belangen van den Graave van Oostfriesland, van den Hertoge van Kleeve en van den Keurvorst van Keulen, behoorlyke zorg te draagen^(z).’

⁺ Men geloofde, in 't gemeen, dat Richardot dit Berigtschrift, uit agteloosheid, vergeten hadt. Ook beschuldigde hy zig zelven, deswege, in verscheiden' brieven, te gelyk klaagende, dat men het regt der volken geschonden hadt, met het verspreiden van zyn Geschrift, welk hy, door tusschenspraak van Jeannin, zogt te rug te

(z) Instruct. des Archid. dans les Negotiat. de Jeannin Tom. I. p. 54. en by Meteren XXX. Boek. ƒ. 573 vers.

+ Gedagten, over dit agterlaaten.

[p. 393]

krygen, en, zo ik meen, ook te rug gekreegen heeft^(a). Doch veele opmerkenden oordeelden, dat hy 't met voordagt agtergelaaten hadt, om te doen gelooven, dat de Spaanschen, in 't erkennen van der Staaten vryheid, ter goeder trouwe, gehandeld hadden, en om den Vereenigden Gewesten, omtrent een verbond van onderlinge bescherminge, gedagten in te storten, die men hun, mondeling, zo vroeg niet, zou hebben konnen geeven. 't Blykt, ten minste, dat de Aartshertog Albertus niet moeilyk geweest is, om dit voorval^(b). 't Geschrift werdt, hier, verspreid, om den handel der Spaanschen, en vooral dien der Franschen verdagt te maaken, in zulk een teder punt, als dat van den Godsdienst was. Doch sommige voorstanders van 't Bestand meenden, dat het hun zo veel goed als kwaad doen kon.

(a) Negotiat. de Jeannin Tom. II. p. 516, 523.

(b) Negotiat. de Jeannin Tom. II. p. 514. Tom. III. p. 22, 27, 58, Groth Hist. Libr. XVII. p. 545.