Vaderlandsche historie. Deel 9

XXXV.
De Spaanschen eischen, voor 't laatst, dat de Staaten afstaan van de vaart op de
Indien, en den Roomschen vryheid van Godsdienstoefening geeven.

De onderhandelingen in den Haage waren nu opgeschort, terwyl men de wederkomst van Neyen, uit Spanje, verwagtte; doch Jeannin was maar even in den Haage te rug gekeerd, toen de vyandlyke gezanten, brieven uit Spanje ontvangen hebbende, het uiterste van hunnen last kwamen openen, aan de Gemagtigden der Staaten, hier in bestaande ‘dat de Koning de Staaten ter goeder trouwe voor vrye volken verklaarde; doch dat hy, daarentegen, redelyk hieldt, dat zy hem, in 't afstaan der vaart op de Indien, en in 't voldoen aan zynen verderen eisch, onlangs voorgesteld, te gemoet kwamen. Dat hy, naar zyne godvrugtigheid, daarenboven, begeerde, dat den Roomsch-Katholyken vergund werdt, God, vry en openlyk, naar hun welgevallen, te mogen dienen: 't welk zy, ter liefde hunner bloedverwanten en voorouderen, behoorden in te willigen, en eenen Godsdienst, dien zy zelven beleeden hadden, niet sterker te haaten, dan de nieuwigheden der Herdooperen, gebooren om alle regeering het onderste boven te keeren. De liefde tot hun Vaderland zelve moest hen, hiertoe, beweegen: waaruit zy veelen verdryven zouden, zo zy hun benamen, 't gene den menschen allerdierbaarst is.’ Dus werdt dan, eindelyk, openbaar, wat men,

[p. 358]

ten opzigte van den Godsdienst, begeerde: 't welk, zo 't eerder gebeurd ware, de handeling, voor lang, zou hebben doen afbreeken, alzo de Staaten begreepen, dat vryheid van Godsdienstoefening te geeven aan de Roomschgezinden, den Staat ondermynen en in 't uiterste gevaar storten zou. De Engelsche en Duitsche gezanten waren in 't zelfde gevoelen^(u). Jeannin zelf keurde af, dat men deeze vryheid, by verdrag met den vyand, zou afstaan, en hierdoor eene groote menigte van ingezetenen verpligten aan den Spanjaard. Hy sprak nog eens met Richardot, dien hy zogt te beweegen, om 't punt van den Godsdienst zo sterk niet te dryven; alzo 't, zeide hy, onredelyk was, dat men den Staaten hierin de wet wilde stellen. Hy gaf hem hoop, dat men, na 't sluiten van 't verdrag, veelligt, by wyze van verzoek, iets meer zou konnen verwerven. Doch Richardot gaf te verstaan, dat zy niet veranderen zouden. En als Jeannin hernam, dat de oorlog dan onvermydelyk was, antwoordde hy, zulks niet te konnen gelooven. Daarna, sprak Jeannin met de Staatsche Gemagtigden, welken hy zogt over te haalen om, ter bede des Konings van Frankryk, eenige vryheid aan de Roomschen te gunnen. Doch zy verklaarden, dat zulks, voor als nog, onmogelyk geschieden kon, zonder beroerte te verwerkken in den Staat

(u) Groth Hist. Libr. XVII. p. 541.

[p. 359]

^v. De Gemagtigden, daarna, verslag van alles gedaan hebbende ter algemeene Staatsvergaderinge,⁺ vonden de Leden zo verbitterd tegen de Spanjaards, dat eenigen, openlyk, zeiden, dat zy hen hadden zoekken te misleiden; dat men, terstond, alle handeling afbreeken, de wapenen opvatten, en den kryg sterker voortzetten moest, dan immer te vooren^(w). Tot het afbreeken der handelinge, werdt, eenpaariglyk, beslooten. Men stelde eene verklaaring op, gedagtekend den vyfentwintigsten van Oogstmaand ‘waarin vertoond werdt, dat de Staaten, door menige ondervinding geleerd, met regt, gevreesd hadden, in Vredehandeling te komen met de Spanjaards; dat zy, nogtans, eerst daartoe aangezogt zynde, hunne meening, terstond, klaarlyk hadden voorgedraagen; dat de vyand, daarentegen, veelerlei laagen en konstenaaryen in 't werk gesteld hadt, om het regt en den klem der vryheid, hun zo dikwils toegestaan, door punt op punt, te besnoeijen en in te trekken.’ Voorts, verhaaldenze, in 't breede, hoe zig de gantsche handeling, van 't begin tot aan 't einde, toegedraagen hadt: waarby zy, eindelyk, eene verklaaring voegden, dat de handeling, van nu aan, afgebroken was. Men leverde den Spaanschen gezanten een

v Negotiat. de Jeann. Tom. II. p. 397, 402, 407.

+ De Staaten breeken de handeling af.

(w) Negotiat. de Jeann. Tom. II. p. 404.

[p. 360]

Afschrift van deeze verklaaring. Zy begeerden eenigen tyd, om 'er zig op te beraaden^(x): en nu was men, naar veeler gedagten, op 't punt, om den kryg, feller dan te vooren, ontsteken te zien, toen de Fransche en Engelsche gezanten een Bestand voorsloegen, waarvan wy 't gevolg, in 't naaste Boek, staan te verhaalen.

(x) Meteren XXX. Boek, ƒ. 570, 571.