Vaderlandsche historie. Deel 9

V.
van Pater Jan Neyen komt herwaards. Wie hy was.

Met Wittenhorst was, laatstelyk,

[p. 246]

Brussel herwaards vertrokken, Pater Jan Neyen, Overste der Minderbroedern van zyn gewest. Zyn Vader, Maarten Neyen, was van Zeeuwsche askormt geweefst, en hadt, weleer, de zyde des Prinsen van Oranje gevolgd: gelyk ons, uit het voorig gedeelte deezer geschiedenisse^(q) gebleeken is. De Zoon was wel ter taale, niet onbedreeven in Staatszaaken, en, in Spanje en te Brussel, nu en dan, in gewigtige gelegenheden gebruikt. Men hieldt deezen man bekwaamer dan Wittenhorst, om den handel te vervolgen; waartoe hy, eerlang, volmagt kreeg. In 't eerst, hieldt hy zig, eenigen tyd, in stilte, te Ryswyk op, ondertastende, midlerwyl, aan welke zwaarigheden, de Vredehandeling meest stondt te haperen. Daarna, voor Prinse Maurits gebragt, verstondt hy, dat 'er geene hoop altoos was, om in handeling te treeden, zo de Aartshertogen de Vereenigde Nederlanden niet vooraf, met ronde woorden, voor⁺ vrye volken verklaarden. Hierop, begaf hy zig naar Brussel; doch keerde, binnen weinige dagen, te rug, en, gehoor verworven hebbende ter algemeene Staatsvergaderinge, leverde hy brieven over van de Aartshertogen, gedagtekend den dertienden van Lentemaand, en behelzende ‘dat zy, oorloogens moede, gezind waren, met de algemeene Staaten der Vereenigde Nederlanden, in^* hoedanigheid en als dezelven houdende, voor vrye Landen, Pro

(q) VII. Deel, bl. 14.

+ De Aartshertogen bieden aan, met de Staaten, als met vrye volken, te willen handelen.

* Qualité.

[p. 247]

vincien en Staaten, waarop zy niet en^§ eischen, in onderhandeling te treeden, over eene eene eeuwige Vrede, of over een Bestand van twaalf, vyftien of twintig jaaren, ter keure van de Staaten, op redelyke, voorwaarden, en op deeze, onder anderen, dat elk zou blyven bezitten, 't gene hy tegenwoordig bezat, ten ware men, wederzyds, te raade werdt, eenige Steden of Landschappen te verwisselen. Voorts wildenze Nederlanders magtigen, tot de handeling, en verzogten, dat de Staaten een gelyk getal wilden benoemen, en plaats en tyd tot de byeenkomsten kiezen. 't Zou, eindelyk, dagtenze, tot beter bevordering der handelinge dienen, en hun niet onaangenaam zyn, zo de Staaten, van nu af, konden bewilligen, in eenen stilstand van wapenen, te water en te lande, in Spanje en hier, voor den tyd van agt maanden. Doch omtrent de voornaame handeling, behoefden zy zig niet te verklaaren, voor den eersten van Herfstmaand^(r)’ De inhoud deezer Brieven gaf geen klein genoegen aan de algemeene Staaten. Men vondt 'er eene verklaaring in, die voor eene volkornen' erkentenis van de vryheid en onafhangkelykheid der Vereenigde Gewesten genomen werdt, schoonze vervat was, in zulke bewoordingen, die niet vry waren van dubbelzinnig-

§ pretenderen.

(r) Resol. Holl. Maart 1607. bl. 77 enz. Meteren XXVII. Boek, ƒ. 532 vers.

[p. 248]

heid. Zeker, te handelen met de Staaten,⁺als dezelven houdende voor vrye volken, kon, of voor eene regelregte erkentenis van derzelver vryheid genomen worden, of slegts betekenen, dat men hen, geduurende de handeling, als vryen zou aanmerken. Niets te^*eischen op de Vereenigde Gewesten was ook geene duidelyke erkentenis, dat men hiertoe geen regt hadt; maar kon uitgelegd worden van 't gene men daadelyk deedt, zonder dat het bepaalde, wat men, t'eenigen tyde, zou konnen en mogen doen, Doch de Staaten schynen ongeraaden gevonden te hebben, over de uitdrukkingen te ziften. Zy wisten, wat zy begeerd hadden, en oordeelden best, de verklaaring der Aartshertogen, als volkomen beantwoordende aan hunne begeepte, aan te merken.⁺ Voorts, bevroedende, dat zy ter zee volkomen meester en in Ruitery verre de sterksten waren; vondenze dienstig, de wapeschoising voor agt maanden niet verder aan te neemen ‘dan dat, geduurende dien tyd, niet geoorlofd zou zyn, eenige Stad of Sterkte te belegeren, of in te neemen, eenigen inval. of inlegering te doen, of eenige nieuwe schansen op te werpen, en dit nog wel, onder beding, dat de Koning van Spanje, binnen drie maanden, 't Verdrag bekragtigen, en de Vereenigde Gewesten, insgelyks, voor vrye Landen erkennen zou.’ Men sloot dit, op den twaalfden van Grasmaand, met Neyen, die beloofde, 't Verdrag, tegen vier-

+ Aamerkingen op deeze uitbieding.

* prenteren.

+ Wapenschorsing, met eenige bepaaling, voor agt maanden, geslooten.

[p. 249]

entwintigsten, door de Aartshertogen, te zullen doen bevestigen, mids zulks ook, tegen dien tyd, geschiedde, door de Staaten^(f) Prins Maurits hadt, te ligter, bewilligd, in het sluiten der Wapenschorsinge, op den gemelden voet, om dat men, terwyl zy duurde, den vyand, met het meeste voordeel; door de Ruitery, te lande, en door's Lands Vloot, ter zee, zou konnen beschadigen, en ondertusschen, tegen 't gene hy, met de meeste hoop van goeden uitlag, zou konnen onderneemen, beveiligd was. De Aartshertogen bevestigden 't Verdrag van Wapenschorsing, ten bestemden tyde. De algemeene Staaten deeden⁺ 't vangelyken, hunne bekragtiging naar Lillo zendende, met Dirk van der Does, die, door de Aartshertogen, met eenen gouden eketen beschonken werdt. Ook gaf Albertus, terstond, bevel, om de soldaaten binnen de bezettingen te houden, en de zeeluiden en visschers, die binnen Duinkerken gevangen zaten, op vrye voeten te stellen. Neyen, voorwendende, dat 'er in 't Verdrag eenige duisterheden waren, over welken hy nadere opheldering van de Staaten begeerde; doch, inderdaad, op dat hy den staat der Vereenigde Landen van naby doorsnuffelen zou, en heimelyk arbeiden, tot bevordering van den handel; verzogt, dat van der Does verlof voor hem verwerven wilde, om wederom naar den Haage

(f) Resol. Holl. 27 Maart 1607. bl. 127. Metere. XXVIII. Boek, ƒ. 532 vers. 533.

+ Van der Does met der Staaten bekragting naar Lillo gezonden,

[p. 250]

te keeren. Van der Does schreef 'er over⁺ aan de Staaten: en, geen zeker antwoord bekomende, hieldt hy voor toegestaan, 't gene hem niet verbooden was, en nam den Monnik met zig te rug naar Holland^(t).

+ brengt Neyen wederom met zig naar Holland.

(t) Meteren XXVIII. Boek, ƒ. 533.