Vaderlandsche historie. Deel 9

XXIII.
Buspoeder verraad, in Engeland.

In Engeland, was, in Slagtmaand des voorleeden jars, ontdekt eene gruwelyke famenzweering, gefmeed door eenige Roomschegezinden, niet zonder kennis van de voornaamste Jezuiten. De vloekverwanten waren gebeeten op den Koning en 't Parlement, om dat zy de vrye oefening van den Roomschen Godsdienst niet hadden konnen verkryegen, en hadden eenen dag beraamd, om de Zaal van 't Parlement, terwyl ‘er de Koning, zyn Zoon, en de voornaamste grooten des Ryks vergaderd zouden zyn, in de lugt te doen vliegen, door middel van eenige tonnen met buskruid, gelegd in een’ kelder onder de zaale. Doch een der medepligtigen zondt eenen zyner vrienden een briefje toe, hem verzoekende, dien dag, niet naar 't Parlement te gaan, alzo daar, schreef hy, een schrikkelyke slag geschieden zou, zonder dat men zou weeten van waar het kwaad kwame; terwyl al 't gevaar over zou zyn, in zo korten tyd, als 'er vereischt werdt, om dit briefje te verbranden. De Koning was de eerste, die, uit dit schryven, besloot, dat men 't Parlement, door buskruid, dagt te doen springen. 't Gruwelstuk werdt geheellyk ontdekt, en in eenige vloekverwanten gestraft.

[p. 204]

Men hieldt den Paus en den Koning van Spanje verdagt, dat zy de hand in 't verraad gehad hadden^(t); doch hiervan is egter niets, klaarlyk, gebleeken. Filips deedt den Koning, door zynen gezant, geluk wenschen, over 't ontdekken der famenzweeringe, en Jakob verklaarde, openlyk, dat hy van de onschuld der uitheemsche Mogendheden overtuigd was. Doch hy vergde, sedert, zynen onderdaanen eenen nieuwen eed af, waarbyzy ‘hem voor wettigen Koning van Groot-Britanje erkennende, te gelyk verklaarden, dat hy, door den Paus noch de Roomsche Kerke, onttroond kon worden, en dat zy deezen eed in geenen anderen zin verstonden, dan de woorden luidden, zonder dat zy, immer, van denzelven zouden zoeken ontslaagen te worden:’ byzonderheden, welken de stellingen van eenige Jezuiten, die, ten deezen tyde, veel gerugts maakten, regtsdraads te keer gingen. Veele Roomschgezinden weigerden deezen eed af te leggen: en aan deezen werdt verbooden, zig in uitheemschen dienst te begeeven: 't welk de oorzaak was van de stremming der Spaansche wervingen in Engeland^(u).

⁺ Uit Italie, kon, ten deezen tyde, ook geen Krygsvolk herwaards komen, 't welk door den twist, tusschen Paus Paulus den V. en de Venetiaanen, veroorzaakt werdt. De

(t) Zie Resol. Holl. 1 Decemb. 1605. bl. 323.

(u) Rapin Tom. VII. p. 40-52. Groth Hist. Libr. XIV. p. 474. Libr. XV. p. 479.

+ Gefschil tusschen den Paus en den Staat van Venetie.

[p. 205]

Raad van Venetie, de magt der Geestelykheid, onder hun gebied, beteugelen willende, hadt, op het voorbeeld van andere Mogendheden, bevolen, dat niemant eenige Kerken zou hebben te stigten, noch eenige giften aan Godshuizen te doen, buiten bewilliging des Raads. Ook haddenze eenige Geestelyken, beschuldigd van fnoode misdaaden, in hegtenis doen neemen. De Paus, zig dit bedryf tot hoon rekenende, deedt de Stad Venetie in den ban. Doch de, meeste Geestelyken bleeven, op bevel des Raads, de Kerkelyke diensten waarneemen. De Jezuiten alleen, die 't weigerden, werden uit den Staat van Venetie gebannen. 't Geschil aangaande de magt der weereldlyke Regteren, over de Geestelykheid, en wegens de verpligting, om onredelyke Paufelyke bevelen te gehoorzaamen, werdt lang, in openbaare Schriften, betwist, tusschen den Pausely ken aanhang en dien der Venetiaanen. Men verwagtte, in den beginne, dat 'er een openbaare oorlog uit broeijen zou. De Koning van Spanje, geneigd om, in zulk een geval, 't gezag van den Paus te handhaaven, hieldt zyne troepen in Italie, De Vereenigde Gewesten, daarentegen, booden den Venetiaanen hunne hulp aan, terzee: waarvoor zy, beleefdelyk, bedankt werden, oordeelende den Raad van Venetie, voorzigtiglyk, te moeten myden alles, wat de inwendige rust en de oefening der voorouderlyke kerkzeden, eenigszins, zou konnen

[p. 206]

beroeren. Ondertusschen, heeft de aanbieding der Vereenigde Staaten den eersten grond gelegd van de vriedschap tusschen de twee magtigste Gemeenebesten des Aardkloots^(v).

(v) Meteren XXVIII. Boek, ƒ. 518 vers. 519. Groth Hist. Libr. XV. p. 478.