Vaderlandsche historie. Deel 9

[p. 143]

III.
Poogingen van Filips den III. om den onzen den handel in Indie te beletten.

De Koning van Spanje zag den aanwas des Indischen handels in Holland en Zeeland, met groot ongenoegen. Hy hadt, reeds in 't voorleeden jaar 1601, aan Don Andreas Hurtado de Mendoza, die eene Vloot in Indie geboodt, en, onlangs, den Malabaarschen zeeschuimer Kunala overwonnen hadt, last gegeven, om den onzen den handel te beletten, en zelfs zulke Indische Mogendheden, die onzen handel begunstigden, vyandlyk te bejegenen. In gevolge nu van deezen last, zeilde Hurtado, in den aanvang deezes jaars, naar Bantam, daar de onzen, met verlof der Regeeringe, hunnen meesten handel deeden. Doch hier trof hy vyf Hollandsche schepen aan, onder Wolfert Hermanszoon, die hem, eenige dagen agtereen, zo veel werks gaven, met geduurige schutgevegten, dat hy, twee schepen verlooren hebbende, de wyk nam. Hy zeilde toen naar Amboina, daar hy alle plaatsen, die met de onzen gehandeld hadden, deerlyk verwoestte, de speceryboomen, alomme, verdelgende en uitrooijende. Maar Wolfert Hermanszoon, met groote⁺ blydschap, ingehaald, te Bantam, begaf zig, eerlang, naar Banda, daar de beste Nooten-muskaaten wassen, en sloot, aldaar, een Verbond met de Eilanders, by welk hy het Eiland beloofde te beschermen tegen de Portugeezen, mids zy hunne speceryen alleen aan de onzen verhandelden. Voorts, verbondt men zig, elkanderen, ter zaake van den Godsdienst, niet Jastig te zullen vallen, en elkanders over-

+ Verbonden met Indische Mogendhedenn.

[p. 144]

loopers niet te zullen aanhouden^(e). Diergelyke Verbonden zyn ook met andere Indische Koningen en Volken geslooten, omtrent deezen tyd. De Koning van Ternate, een der Moluksche Eilanden, is, door van Nek, tot bondgenootschap bewoogen^(f). Spilbergen heeft een Verbond gemaakt maakt't met Fimala, Koning van Kandi, op't Eiland Ceilon, daar de beste Kaneel valt^(g). De Koningin van Patane, op de kust van Cochinchina, heeft zig, ook door van Nek, in't bondgenootschap der Vereenigde Gewensten, laaten brengen^(h): gelyk wy reeds te kennen gegeven hebben. Men handelde, gemeenlyk, met deeze volken, in de Portugeesche spraake, die zy, door hunne verkeering met de Portugeezen, geleerd hadden.

⁺ Doch met den Koning van Achem, op't Eiland Sumatra, Daar veel Peper Groeit, hadt men, tot hiertoe, nog geen verbond konnen sluiten. Hy was't, die, in't jaar 1599, verscheiden' Hollanders, en onder deezen, Kornelis Houtman, op aanhitsing der Portugeezen, om't leeven gebragt hadt. Naderhand hadt hy, zig gelaatende hier van berouw te hebben, de Hollanders nog eens misleid; den koop der speceryen, met hen gemaakt, buiten reden, verbreekende, 't welk Paulus van Kaarden, die't bevel voer-

(e) Meteren XXV. Boek, ƒ. 474 vers Groth Hife Libr. XI. p. 426.

(f) Tweede Schipv. van J. van Neck agt. O.V. Noorts Reize bl 64 enz.

(g) J. van Spilbergens Eerste Reize, bl. 27 enz.

(h) Tweede schipv. van J. van Neck, bl. 71.

+ Verschillen met den Koning van Achem, op Sumatra.

[p. 145]

de over de Hollandsche schepen, bewoogen hadt, om eenige Arabische Vaartuigen, kort na't uitzeilen, der haven van Achem, te veroveren. Hieruit hadden de Portugeezen gelegenheid genomen, om de onzen als eenen hoop woesle zeefchuimers verdagt te maaken, byden Koning van Achem. Doch⁺ twee Zeeuwsche schepen, onder Gerald de Rooi en Laurens Bikker, te Achem geland, bewoogen hem, wat laater, om een gezantschap, met hen, herwaards, te zenden, en met zekerheid te verstaan, dat zy geene famengerotte roovers, maar een volk waren, vermaard om hunne trouwen en rykdommen, en met niemant in oorlog, dan met Spanje. De Koning liet zig deezen voorslag gevallen. Op de te rug reize, by 't Eiland S. Helena, veroverden de Zeeuwen eene ryke Portugeesche Karaak, met peerlen en andere kostbaare waaren gelaaden. 't Volk van dit schip werdt aan de kustvan Brazil aan land gezet. 't Hoofd der Achemsche gezanten overleedt in Zeeland; daar men, ter zyner eere, een grafteken stigtte. De overigen hadden gehoor by Prinse Maurits, in't Leger voor Graave: op welke Stad, men hen twee stukken geschuts deedt lossen. Voorts, zagen zy het Leger en de wyze van belegeren, met de uirersle verbaasdheid. Men sloot, eerlang, een Verbond van Vriendschap en Koophandel met hen. Ook bezorgde men den Arabieren vergoeding voor de schade, die van Kaarden hun, by Achem, aangedaan hadt. In

+ die een gezantschap herwaads zendt.

[p. 146]

't yolgende jaar, keerden de gezanten te rug⁽ⁱ⁾: vervullende, sedert, de Indische gewesten met den roem der Vereenigde Nederlandered: 't welk veele andred volken genegen maakten, om zig met hen te verbinden.⁺ Jakob Heemskerk, dezelfde, die op Nova Zembla overwinterd hadt, daarna, met twee schepen, gezeild naar Malakka, vondt zo veel ingang by den Koning van Fora, dat deeze, gebeeten op de Portugeezen, hem eene ryke Portugeesche Karaak aanwees, welke hy, in de zee ëngte tusschen Sumatra en Malakka, veroverde. Zy kwam van Makao, in China, van welke Stad de Portugeezen bezitters waren, en alwaarzy, onlangs, eenige Hollanders hadden opgehangen. Heemskerk schonk, nogans, het scheepsvolk het leeven^(k). De Karaak werdt herwaards gevoerd, en goede prys verklaard : onaangezien de tegenkanting eeniger Portugeesche Koopluiden, die zig in Holland hadden nedergezet. Deezen beriepen zig op de oude vriendschap der Portugeezen en Hollanderen, al voor vier eeuwen, in de togten naar't Heilige Land, ten tyde van Graave Willem den eersten^(l) aangevangen: en op de voorregten, toegestaan aan die van hunnen Landaart, welken zig, na't bemagtigen van Portugal, door Filips den II, in Holland of Zeeland, wilden komen nederslaan :gelyk veelen, uit haat tegen de. Spanjaards, en om van de

(i) Meteren XXIV. Boek, ƒ. 449-451

+ Heems kerk neemt eene Portugeesche Karaak.

(k) Meteren XXV. Boek, ƒ. 475 XXVI Boek, ƒ. 495.

(l) Zie II. Deel, bl. 343.

[p. 147]

Spaansche Inquisitie niet voor Jooden of Mahometaanen verklaard te worden, gedaan hadden^(m). De Staaten oordeelden, nogtans, dat de Portugeezen, die zig, onder 't Spaansch gebied, in Indie onthielden, met reden, voor vyanden, en derzelver goederen, voor goeden prys, gehouden werden; 't welk zy, ook by openbaaren Plakaate, verklaard hebben⁽ⁿ⁾ Doch of de goederen Italiaanen toebehoorende, en gevonden op de genomen' schepen, ook verbeurd waren, was twyfelagtiger. 't Geschil hierover werdt, by verdrag, afgedaan^(o).

(m) Resol. Holl. 14-26 Octob. 1602. bl. 300.

(n) Resol. Holl. 18 Febr. - 20 Maart, 12 Sept. 1603. bl. 43, 233. 23 Aug. 1604. bl. 217.

(o) Zie Groth Hist. Libr. XI. p. 427, 428.