Vaderlandsche historie. Deel 9

II.
Hunne Scheepstogten, om, door 't Noorden, eenen weg naar China en Indie te vinden.

De Zeeuwen hadden, al voor de Amsterdammers, de vaart naar Indie zoeken te openen, en, in 't jaar 1594, twee schepen uitgerust; die den weg derwaards op te spooren hadden, door het Noorden en langs Waaigats. Doch eer zy vertrokken, hadt 'er de Admiraliteit te Amsterdam, bewoogen door den Predikant Petrus Plancius, een derde schip bygevoegd. Plancius was bedreeven in de Landbeschryving en Sterrekunde, en gaf eenige redenen, waaruit men hoop schiep, om, zelfs agter Nova Zembla om, naar China te konnen zeilen. Jan Huigen van Linschooten, een Haarlemmer, die lang onder de Portugeezen in Indie verkeerd hadt, begaf zig op deezen togt. Men zeilde door de Straat Nassau, ontdekte verscheiden' Eilanden in 't Noorden, en keerde, tegen den Herfst, te rug^(y). Linschooten deedt, in den Haage, zulk een verslag van deeze reize, dat de algemeene Staaten, aangezet door den Advokaat Oldenbarneveld, eenige gunstige voorwaarden aanbooden, zo byzondere Koopluiden den zelfden togt, nog eens, in 't volgende jaar, onderneemen

(y) Eerste scheepstogt, Noordom, bl. 1-4. Bor XXXI. Boek, bl. 69-74 [867-873].

[p. 141]

wilden^(z). 't Geschiedde. Doch de schepen, wederom aan de Straat Nassau en 't Staaten-Eiland gekomen, werden, door de felle koude en 't gevaar van 't ys, genoodaakt te rug te keeren^(a). In 't jaar 1596, ondernam men deezen togt, voor de derde reize, hebbende de algemeene Staaten vyfentwinngduizend guldens beloofd, aan die, benoorden om, naar China zou gezeild zyn ^(b). Te Amsterdam, werden twee schepen uitgerust, onder bevel van Jakob Henrikszoon Heemskerk en Jan Korneliszaon Ryp. Zy zeilden tot boven Nova Zembla, op meer dan tagtig graaden hoogte, alwaar zy een uitgestrekt Land ontdekten, welk sommigen voor Groenland hielden, hoewel men, naderhand, geoordeeld heeft, dat Groenland meer zuidwaards legt. Zy gaven het vreemd en onbewoond gewest den naam van Spitsbergen^(c). Heemskerk, beweerende, dat men, eerlang, eene ruime zee ontdekken zou, hieldt zig omtrent het noorden Op. Ryp keerde wat naar 't zuiden, om daar, oostwaards, den begeerden doortogt te zoeken. Doch hy werdt, eerlang, door storm, agteruit, op de Russische kust gesmeeten. 't Schip van Heemskerk was, midlerwyl, zo vast bezet geraakt in 't ys, dat men zig genoodzaakt zag, het zelve te verlaaten, en op Nova Zembla, in eene opgeslaagen' hut-

(z) Zie Resol. Holl. II May, 7, 10, 12, 16 Juny 1595.

(a) Bor XXXII. Boek, bl. 16 [23] enz. tweede scheepstogt, Noordom, bl. 4-9.

(b) Resol. Holl. 12 Maart, 11 April 1596. bl. 86, 139.

(c) Groth Hist. Libr. V. p. 270.

[p. 142]

te, te overwinten. Hier zag het scheepsvolk, in tweeëntagtig dagen, de zon niet, en sleet den tyd, in de felste koude: ook, zo lang de zon boven de kimmen was, in groat gevaar van de beeren. Eenigen bezweeken onder den last deezer rampen. Omtrent het midden van Zomermaand des jaars 1597, begaven zy zig, met twee open' schuiten, van Nova Zembla, in zee, Op deeze hagchelyke reize, liepenze nog groot gevaar van 't ys. Zy hielden 't egter digt aan de kust van Nova Zembla, op welks uitersten hoek, zy, hier en daar, eenige Russische, Visschers aantroffen. Eindelyk, staken zy over naar Lapland, en landden, gelukkiglyk, te Kola, daar zy Jan Korneliszoon Ryp vonden, met wiens schip, zy, in 't begin van Wynmaand, naar huis keerden. Behalve Heemskerk, waren er elf man in 't leeven gebleeven, van vystien of zestien, die op Nova Zembla overwinterd hadden^(d). De gevaarlykheid van den togt om 't Noorden naar China en Indie heeft onze Landsluiden, sedert, sterk van den zelven afgeschrikt; hoewel de hoop om, langsdeezen weg, doch westwaards af, de reis naar 't. Oosten te bekorten, by hunne nabuuren, de Engelschen, nog niet geheel schynt verstorven te zyn. De vaart naar Indie geschiedde, gemeenlyk, langs den gewoonlyken weg, voorby de Kaap de goede Hopp.

(d) Derde scheepstogt, Noordom, bl. 10-40. Bor XXXIV. Boek, bl. 32-37 [337-344]. Meteren XIX. Boek, ƒ. 358 vers.