Vaderlandsche historie. Deel 9

IV.
De Kardinaal Andreas van Oostenryk, door Albertus, tot Landvoogd aangesteld.

Albertus hadt, midlerwyl, zynen Oom, Andreas, ook Kardinaal, en Zoon van Ferdinand, Graave van Tirol, ontbooden uit de Elzas, alwaar hy, van wege den Keizer, 't gebied voerde. Aan deezen droeg hy de Regeering der Nederlanden, in zyn afwezen zen, op^(z), en begaf zig toen, den veertienden van Herfstmaand, op reis naar Spanje^(a).

(z) Groth Hist. Libr. VII. p. 326. 330.

(a) Bor XXXV. Boek, bl. 37, 38 [467, 470].

[p. 16]

Filips Willem, Prins van Oranje, verzelde⁺ hem, tot verwondering van veelen, die oordeelden, dat hem zyne langduurige gevangenis reeds wars van dit Ryk gemaakt moest hebben. Doch 't schynt, dat zyn voornaam oogmerk, in het doen deezer reize geweest zy, zig, door tusschenspraak des Konings van Spanje, die nu met Henrik den IV. bevredigd was, in 't bezit van het Prinsdom Oranje te doen herstellen. Maurits hadt ook naar dit Prinsdom gestaan, en Aldegonde, voor eenigen tyd, afgezonden, om zig, door onderhandeling en andere konstenaaryen, meester van het zelve te maaken. Doch 't was hem, tot nog toe, mislukt. En Filips Willem werdt 'er, in Lentemaand des volgenden jaars, ingehuldigd^(b) De Aartshertog nam de reis door Duitschland en Boheeme, hieldt, te Praag, een mondgesprek met den Keizer, zynen Broeder, en begaf zig, voorts, naar Italie. Doch onder weg, hadt hy detyding⁺ gekreegen van de dood zyns Schoonvaders, Koning Filips den II., die, 's daags voor zyn vertrek uit Brussel, den dertienden van Herfstmaand, op 't Eskuriaal, overleeden was. Met zyne ziekte en dood hadt het zig, deezer wyze, toegedraagen.

⁺ De jigt hadt hem, sedert eenigen tyd, en vooral, sedert de jongste Lente, zeer begonnen te kwellen, en deeze kwaal was, geduurende den Zomer, zo merkelyk ver-

+ Albertus vertrekt naar Spanje. Filips Willem, Prins van Oranje, verzelt hem.

(b) Meteren XX. Boek, ƒ. 383. XXI. Boek, ƒ. 403. Groth Hist. Libr. VII. p. 330.

+ Filips de II. sterft

+ Zyne laatste ziekte.

[p. 17]

zwaard, dat hy zig, in eene rosbaar, naar 't Eskuriaal, een zomerpaleis, door hem, gestigt, hadt doen overbrengen, om van lugt te veranderen. Doch hier bevangt hem de koorts, en eene ongewoone krimping der zenuwen: ook openbaarden zig verborgen zweeren, in descheen en vooral in de borst, die, door geneesmiddelen, tot rypheid gebragt, een' grooten overvloed van vervuilde stoffe uitwierpen, in welke, al ras, zo groot eene menigte van luizen voortgeteeld werdt, dat zyne oppassers hem niet zagen te reinigen. Ook werdt 'er zyn vermagerd lighaam, eerlang, te zwak toe: waarna het ongedierte, zig plaatsende in zyne ingewanden, hem eene onlydelyke smert veroorzaakte. Men getuigt, dat hy, zyn einde voelende naderen, de dood, met gelaatenheid, te gemoet gezien heeft. Zynen Zoon en Dogter heeft hy de bewaaring der onderlinge liefde en des Roomschen geloofs, ernstelyk, aanbevolen. Waarna hy, de laatste Kerkgeregten ontvangen hebbende, met het zelfde kruisbeeld by zig, welk zyn Vader, stervende, in de handen gehad hadt, en met veele vertooningen van Godsvrugt, ontslaapen is, in het twee-enzeventigste jaar zyns ouderdoms, en in het drieenveertigste zyner regeeringe^(c). Zyne bedaardheid, naarstigheid, doorzigtigheid⁺ in 't uitvorschen van de geheimen der Vorsten, en uitwendige Godsdienstig-

(c) Meteren XX. Boek, ƒ. 390 enz. Bor XXIV. Boek, bl. 39 [470], 40 [472] enz.

+ Zyn aart, lof en laster.

[p. 18]

heid wordt van veelen hooglyk geroemd. Doch, als 'er zyne heerschzugt belang by vondt, schroomde hy niet, de paalen der goedertierenheid verre te overschreeden. Ook was hy haatdraagend en agterdogtig, loos en geveinsd. Zyne partyen hebben hem onmenschelyke wreedheid en moordlust te last gelegd, en zyne jongste ziekte aangemerkt als eene blykbaare straf des Hemels over het ombrengen van zynen Zoon en Gemaalinne. Zy vergelyken hem, met Antiochus Epifanes, Herodes, en andere monsters der aloudheid: niet bedenkende, dat ook eerlyke en geroemde mannen, door diergelyke walgelyke ziekten, uit het leeven gerukt zyn^(d). 't Begrip, welk hy, van jongs op, ingezoogen hadt, van de volstrekte afhangkelykheid der Nederlanderen van hunnen Vorst, en van de onvergeeflyke snoodheid van 't, gene hy Kettery noemde, heeft hem doen waanen, dat 'er aan zyne wederspannige onderzaaten niets te verbeuren ware. En deeze waar maakte hem onverzoenlyk, en drong een groot deel der Nederlanderen, om zig zyner gehoorzaamheid te onttrekken. Veele eenvoudige Ingezetenen der Vereenigde Gewesten, oordeelende, dat men zyner Vorst, hoe hy 't ook maakte, nimmer mog afvallen, hielden zig nu, na zynen dood eerst ontslaagen van den eed, dien zy hen⁺ gezwooren hadden. Zyn Zoon, Filip de derde, gehouden voor niet al te snee

(d) Groth Hist. Libr. VII. p. 331.

+ Zyn Zoon Filips de III. volgt hem op.

[p. 19]

dig van begrip, volgde hem op in de Regeering^(e).

De Aartshertog, voortgereisd tot op den Venetiaanschen bodem, ontmoette aldaar de Bruid des nieuwen Konings, Margareet, Dogter van den Aartshertoge Karel, Keizer Ferdinands Zoon. Hy verzelde haar tot Ferrare, alwaar Paus Klemens de VIII. gevolmagtigd om de afweezende Filips en Izabelle te verbeelden, de beide Huwelyken sloot en inzegende. Het overig gedeelte van dit jaar werdt, door dit aanzienlyk gezelschap, doorgebragt Italie^(f): vanwaar wy te rug keeren, om, midlerwyl, te zien, wat 'er, in en omtrent de Nederlanden, voorviel.

(e) Groth Hist. Libr. VI. p. 332.

(f) Meteren XX. Boek, ƒ. 393.