Vaderlandsche historie. Deel 5

XVIII.
René van Chalons, Prins van Oranje, wordt Stadhouder van Holland.

's Prinsen Vader, Henrik, Graaf van Nassau, hadt, omtrent twee jaaren te vooren, de Landvoogdes, Vrouw Maria, ter zelfder Stede, onthaald, en was, omtrent agt dagen daarna, op den dertienden van Herfstmaand des jaars 1538, overleeden^(t). Nu werdt het onthaalen des Keizers, door zynen eenigen Zoon, René, die alle zyne Heerlykheden geërfd hadt, gevolgd van eene nieuwe waardigheid, welke zeer diende, tot vermeerdering van zyn aanzien, hier te Lande. Antoni van Lalaing, Graaf van Hoogstraaten,⁺ en, sedert agttien jaaren, Stadhouder van Holland en Zeeland, waarby 't Stadhouderschap van Utrecht, onlangs, was gevoegd, was,

(t) Necrol. Eccl. S. Mariae de Breda in C.P. Hoynck van Papendrecht Anal. Belg. Tom. III. P. I. p. 397. E. de Veer f. 51. Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 288.

+ Voornaame sterfgevallen.

[p. 192]

op den tweeden van Grasmaand deezes jaars 1540, overleeden^(u). En in Herfstmaand daarna^(v), droeg de Keizer het Stadhouderschap den Prinse van Oranje op. In zynen lastbrief, die in 't walsch geschreeven, en den vierden van Wynmaand getekend was, en op welken hy, den zesden, te Brussel, den eed deedt^(w), voert hy den naam van Stadhouder-Generaal over Holland, Zeeland, Friesland [dat is, Westfriesland] en Utrecht, Voorne en den Briele^(x). 't Land van Voorne en den Briele werdt afzonderlyk genoemd, om dat 'er verschil viel, of het tot Holland, of Zeeland behoorde, of wel, als eene Landstreek op zig zelve, moest aangemerkt worden. Voorts krygt hy magt, om, daar 't noodig zyn zou, de Burgemeesters, Schepens en Wet te vernieuwen, gelyk van ouds; wagt te doen houden in de Steden en sterkten, en de Staaten, tot verdediging en beveiliging des Lands, te doen beschryven^(y): byzonderheden, die men, te vooren, niet in de lastbrieven der Stadhouderen plagt te stellen. De nieuwe Stadhouder van Holland was, kort voor zyne verheffing, in de Egt getreden met Anna, Dogter van Antoni, Hertog van Lotharingen^(z), die de Gelderschen, ten minsten in schyn, Willem van Gulik hadden toegeschikt. In Herfstmaand des volgenden jaars, kwam hy eerst in Holland, alwaar hy, tot groot genoe-

(u) Chron. van E. de Veer f. 52 vers. Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 304.

(v) Chron. van E. de Veer f. 53 vers. Goudhoev. bl. 611.

(w) Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 309.

(x) Repert. der Plakaat. bl. 42.

(y) III. Memoriaalb. De Jonge f. 89.

(z) Chron. van E. de Veer f. 53 vers.

[p. 193]

gen der Staaten, zyne vaste wooning verkoor, en, volgens gewoonte, ter Pleitrolle van den Hove, zitting nam^(a). Omtrent deezen tyd, stierven, hier te lande, nog twee voornaame mannen, welker dood hier verdient geboekt te worden. Floris van Egmond, Graaf van Buuren, die lang Kapitein-Generaal geweest was, overleedt, te Buuren, op den vierentwintigsten van Wynmaand des jaars 1539^(b). Zyn Zoon, Maximiliaan, volgde hem op, in zyn Graafschap. De Admiraal Adolf van Bourgondie, Heer van Beveren en Veere, stierf, insgelyks, op den zevenden van Wintermaand deezes jaars 1540. Hy hadt ook eenen Zoon, Maximiliaan genaamd, die hem niet slegts in zyne Heerlykheden opvolgde; maar ook, door den Keizer, met de waardigheid van Admiraal bekleed werdt^(c). Wy zullen hem, eerlang, ook Stadhouder van Holland zien.

(a) Mr. Aert van der Goes Reg. bl. 309, 323.

(b) Chron. van E. de Veer f. 52.

(c) Reigersb. II. Deel, bl. 466.