Vaderlandsche historie. Deel 5

IV.
De Landvoogdes poogt, door gantsch Holland, Excynzen te doen invoeren.

't Beleg van Peronne, in den Herfst des jaars 1536, opgebroken, en de Knegten betaald, en op de grenzen, in de Winterlegeringen, gelegd zynde, deedt de Landvoogdes de Staaten van alle de Nederlanden, tegen den vierden van Wynmaand, te Brussel beschryven, en vertoonde hun hier, dat 'er geld noodig was, om 't Krygsvolk verder te onderhouden, wilde men hun 't platte Land niet ten beste geeven, of hen zien overloopen tot den vyand. Wyders sloeg zy voor, dat men de vereischte penningen zou konnen vinden, by wege van Excynzen, op Wynen, Bier, zyden- fluweelen- wollen-, en linnen-lakenen enz.: laatende egter 't uitvinden van een beter middel aan de Staaten. Die van Holland, hierop, Dagvaart in den Haage beschreeven hebbende, zagen het invoeren van Excynzen aan, als eene lastige nieuwigheid, in welke zy, niet dan op eenen eenpaarigen voet met de andere Nederlanden, behoorden te bewilligen^(b). Wy hebben, te vooren, meermaalen gezien, dat 'er, onder de Regeering van de Huizen van Beieren en Bourgondie, Excynzen op Wynen, Bieren en andere waaren, in verscheiden' Steden, uit kragte van byzondere Graaflyke Oktroojen, geheeven werden. Zodaanig eene belasting was noodzaaklyk in zulke Steden, welker gewoonlyke inkomsten niet toereiken konden, om haar

(b) Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 264, 265.

[p. 134]

aandeel, in de Graaflyke Beden, te vinden, Doch van algemeene Excynzen over 't gantsche Land hadt men tot nog toe niet gehoord. De Verponding op Huizen en Landeryen, die men, van ouds, Schildtalen en Morgentalen noemde, en die, in de jaaren 1515 en 1518, door den tegenwoordigen Graave, op eenen nieuwen voet was gebragt^(c), was de eenige algemeene schatting, die de Ingezetenen van Holland opbrengen moesten. 't Was dan geen wonder, dat men ongaarne tot het draagen van deezen last besloot. Die van Holland verklaarden egter, op eene tweede Dagvaart der algemeene Staaten, dat zy der Koninginne reden zouden geeven, om vergenoegd te zyn, indien de andere Landen, in de Excynzen, bewilligden. Doch Brabant stemde niet. Die van Vlaanderen verklaarden ‘dat zy zo veel hadden opgebragt, als zy konden, om de grenzen te beveiligen; dat het in hunne magt niet stondt, den Keizer Frankryk, Italie en andere Landen te helpen overmeesteren, gelyk zyn oogmerk scheen; dat zy geen' last hadden, om in de nieuwigheid der Excynzen te bewilligen, en geene hoop altoos, om hiertoe, in 't vervolg,⁺ last te zullen krygen.’ De andere Landen betuigden, met algemeene woorden, dat zy hun best gaarne wilden doen, zonder te verklaaren, op welk eene wyze. De Landvoogdes, bespeurende dat 'er, voor deezen tyd, van 't opstellen van nieuwe Excynzen

(c) Groot-Plakaatb. II. Deel, Kol. 2047. en hier voor IV. Deel, bl. 391, 412.

+ 't Mislukt.

[p. 135]

niets vallen zou, verklaarde, dat zy, voor 't einde des jaars, eenen nieuwen voorslag aan de Staaten te doen hadt: waar mede het werk der Excynzen voor eenige jaaren agterbleef^(d).

(d) Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 266, 267.