Vaderlandsche historie. Deel 5

II.
Geldersche Oorlog.

Doch, terstond hierna, scheen de oorlog, met Gelder zo wel als met Frankryk, eerst regt ernst te zullen worden. In Bloeimaand, hadt men, in Holland, reeds vernomen, dat de Heer van Gelder al zeshonderd Paarden gemonsterd, en de Geldersche Koopluiden, die te Dordrecht en elders handelden, t'huis ontbooden hadt. Buuren en Hoogstraaten sloegen toen den Staaten voor, om, insgelyks, een bekwaam aantal van Paarden en Knegten aan te neemen, waartoe zy raad wisten, indien de Staaten geld verschaffen konden⁽ⁱ⁾. Doch alzo men nog met den Deenschen Kryg belemmerd was, neigden de Staaten tot vrede; beloovende zy den Graave van Buuren een eerlyk geschenk, zo hy dezelve wist te bewerken. Men tradt, in

(i) Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 254, 256.

[p. 128]

Zomermaand, met Hertoge Karel, in onderhandeling. Doch hy hieldt zig eerst zeer agterlyk, begeerende niet van vrede te hooren, voor dat men hem Groningen hadt wedergegeven^(k). Ondertusschen werdt de Kryg, wederzyds, voortgezet. De Gelderschen vervulden de Zuiderzee met Oorlogschepen, die, te Harderwyk, te Elburg en elders, waren uitgerust^(l). De onzen bragten, daarentegen, ook eenige schepen in 't⁺ vaarwater^(m). De Franschen begonden, deezen Zomer, ook op de Hollandsche Koopvaardyschepen te kaapen. In Oogstmaand, namen zy een Enkhuizer Schip, van Andaluzie en Lisbon komende, en met Zout gelaaden: 't welk men vyfduizend guldens waardig rekende⁽ⁿ⁾. Twee Fransche Oorlogschepen, in die zelfde maand, voor de Maaze kruissende, vielen, daarentegen, den Dordrechtenaaren in handen, en werden te Dordrecht opgebragt.⁺ De Heude, die deeze schepen bemagtigde, was, als een Koopvaardyschip, toegetakeld, en hadt zig eerst, door de Franschen, laaten neemen; die, overgesprongen en bezig met plonderen, door eene hinderlaage van vyftig gewapende Dordrechtsche Poorters, overvallen en afgemaakt werden: waar na de schepen, zonder moeite, werden overmeesterd^(o). Ten zelfden tyde, werdt hier de invoer der Fransche waaren, zonder

(k) Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 257, 260.

(l) Velius Hoorn, bl. 248.

+ Fransche Kaaperyen.

(m) Repert. der Plakaat. bl. 32. Boomkamp Alkmaar, bl. 87, 88.

(n) Brandt Enkh. bl. 59, 60.

+ Eene Dordsche Heude neemt twee Fransche Oorlogschepen.

(o) Chron. van E. de Veer f. 45. Beverw. Dordr. bl. 338,

[p. 129]

vrygeleibrief, verbooden. En kort te vooren, was 'er bevel van 't Hof gekomen, om alle Fransche goederen, binnen vyftien dagen, den Graaflyken Rentmeester aan te brengen, op verbeurte van lyf en goed. Doch of hierop verbeurdverklaaring der waaren volgde, is my niet gebleeken. De Admiraal van Merkere bemagtigde, in Wynmaand, een Fransch Westindisch Schip, welk te Veere opgebragt, en vyftigduizend guldens waardig geoordeeld werdt. De Zeeuwsche Kaapers behaalden, sedert, nog eenige andere voordeelen op de Franschen^(p).

Onaangezien deeze wederzydsche vyandlykheden,⁺ werdt egter, by eene overeenkomst, met François den I, in Herfstmaand, getroffen, de Haringvisschery, voor Franschen en Nederlanders, geduurende den oorlog, vry verklaard^(q): welke overeenkomst de uitrusting van zes Oorlogschepen, tot beveiliging der Haringvaart, onnoodig maakte: waar toe de Staaten van Holland, in Oogstmaand, reeds zesduizend guldens hadden toegestaan^(r); hoewel men vindt, dat 'er, op deeze ontworpen' uitrusting, sedert, vyf schellingen vlaams van ieder last Harings geligt werden^(s). Men sprak ook, van Westwaards met Vlooten te willen zeilen, en van Kaapers uit te rusten, voor rekening van byzondere persoonen, zonder met den Admiraal te doen te willen hebben, alzo de Hollanders oordeel-

(p) Reigersb. II. Deel, bl. 450, 461.

+ Haringvisschery vry verklaard.

(q) Repert. der Plakaat. bl. 33.

(r) Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 263.

(s) Repert. der Plak. bl. 33.

[p. *4]

DESIDERIUS ERASMUS, gebooren te Rotterdam, in 't jaar 1467. overleeden te Bazel, in 't jaar 1536.
Is. Tirion excudit.

[p. 130]

den, dat zy niet onder hem; maar alleen onder den Stadhouder stonden^(t). Doch 't blykt niet, dat hiervan iets gekomen is.

⁺ Op den elfden van Hooimaand deezes jaars 1536, was te Bazel, in 't eenenzeventigste jaar zyns ouderdoms, overleeden, de beroemde⁺ Rotterdammer Desiderius Erasmus^(u). Hy was in zo groot eene agting in zyn Vaderland geweest, zelfs onder de aanzienlykste luiden, dat de Edelen en meeste Steden, ter Staatsvergaderinge te Gouda, in Oogstmaand des jaars 1532, beslooten, hem een Juweel van omtrent tweehonderd en veertig Rynsguldens te schenken: 't welk hem zou toegezonden geweest zyn, zo men, in 't volgende jaar, geene hoop gekreegen hadt, dat, hy, door Vrouwe Maria herwaards ontbooden zynde, haast in Holland komen zou^(v). Hy kwam egter niet, gelyk men verwagt hadt. Of hem 't Juweel, sedert, ter hand gesteld zy, is my niet gebleeken. Ondertusschen, verdiende dit blyk der agtinge van 's Lands Staaten voor 's Mans geleerdheid, welk men, onzes weetens, by geenen Historieschryver, geboekt vindt, hier te worden aangetekend. Van het metaalen Standbeeld, naderhand, ter zyner eere, te Rotterdam opgeregt, en nog in wezen, kan niemant, die Holland gezien heeft, onkundig zyn.

(t) Mr. Aert van der Goes Reg. bl. 259, 261, 262, 263.

+ Erasmus sterft.

+ Agting der Staaten van Holland voor hem.

(u) Viglii ab Aytta Zuichem. Epist. Select. N. LXXXII. LXXXIII. LXXXVI. in Anal. Belg. Tom. II. P. I. p. 217, 219, 222.

(v) Mr. Aert van der Goes Regist. bl. 186, 202.