Vaderlandsche historie. Deel 5

XVIII.
Naakte Zwaardloopers te Amsterdam.

Doch eer 't hier toe kwam, hadden zig, te Amsterdam, en elders in Holland, een groot getal van menschen scheep begeven, met meening, om naar Overyssel over ter steeken, en van daar naar Munster te trekken, alwaar, naar men voorgaf, een nieuw en heerlyk Ryk begon opgeregt te worden^(y). Eene Vloot

(y) E. de Veer Chron. f. 36 vers.

[p. 75]

van verscheiden' zulke Schepen werdt, op den eenentwintigsten van Lentemaand, te Amsterdam, aangehouden. Men vroeg den luiden, werwaards zy 't gemunt hadden? Naar 't Land, welk God ons wyzen zal, was het antwoord. Om 's volks drift tot vertrekken verder gaande te maaken, liepen 'er, 's daags daaraan, op den middag, vyf Herdoopers, naakt, en met bloote zwaarden in de hand, door de Stad, roepende, In den naam des Heeren! Gods zegen staat over de regter, Gods vloek over de linker zyde der Stede^(z). Anderen melden, dat 'er drie onder waren, die Obbe Filips en anderen, in Friesland, gedoopt en uitgezonden hadden, en dat de eene riep, de nieuwe Stad, meenende, zo 't schynt, Munster, is den Kinderen Gods gegeven: de ander, doet boete, doet boete, en de derde, wee, wee, over alle Godloozen^(a). Doch zy beschadigden niemant. De Schuttery raakte terstond op de been, de roepers werden gevat, en kort daaraan, te Haarlem, ter dood gebragt. 't Zelfde lot trof ook eenigen anderen van dien zelfden aanhang, zo te Haarlem, als te Amsterdam, en in den Haage^(b). Eenige dagen⁺ laater, kreeg de Amsterdamsche Regeering, van een uit Friesland, berigt, dat de Herdoopers voorhadden, de Stad te verrassen. De Schutters, en Lieve-Vrouwen en Kruisgilden werden, op 't Stadhuis, ontbooden. Men vroeg hun, wat dienst de Raad, des noods, van hun te wag-

(z) Hortens. de Anabapt. p. m. 300.

(a) Bekenten. van Obbe Philips, bl. 16, 17. [53].

(b) Chron. Amersfort. ap. Mattheum Fund. & Fat. Eccles. p. 525.

+ Gerugt van een aanslag op Amsterdam.

[p. 76]

ten zou hebben? en zy verklaarden, goed en bloed, voor den welstand der Stad, veil te hebben. Hierop volgde een streng verbod, om vreemde Herdoopers te herbergen: die zig in de Stad bevonden, geene gezeten' Burgers zynde, moesten, voor vyf uuren des avonds, op straffe des doods, vertrekken. Na vyven, deedt men, op verscheiden' plaatsen, huiszoeking, en betrapte 'er twintig, die vastgezet werden. Den Graaf van Hoogstraaten, kort hierna, met eenige Leden van den Raad van Holland, op bevel van Vrouwe Maria^(c), in de Stad gekomen zynde; werden 'er eenigen van deeze gevangenen met de dood gestraft Doch zesendertig anderen, de Leer der Herdooperen verzaakt en openbaare boete gedaan hebbende, werden in genade ontvangen^(d): waarmede de rust, in Amsterdam, voor eenen tyd, hersteld was.

⁺ De Landvoogdes deedt, ondertusschen, op eene algemeene Dagvaart te Mechelen, in Hooimaand, gehouden, eenen voorslag, om de Herdoopers en Lutherschen beide uit te rooijen, en Bisschop Franciskus Munster te helpen winnen. Doch de Staaten van Holland toonden weinige genegenheid, om zig met Munster te moeijen. Hier te lande, wilden zy egter zorgen, dat oproerige en valsche Leeringen belet en gestraft werden. De Stadhouder leverde hun, ten deezen einde, sedert, een Ontwerp over: doch alzo den Geestelyken daarby te veel gezags werdt ge-

(c) Repert. der Plak. van Holl. bl. 29.

(d) Hortens. de Anabapt. p. m. 301, 302.

+ Orde tegen de Herdoopers in Holland.

[p. 77]

geven, werdt het, door de Staaten, van de hand geweezen, oordeelende zy ‘dat men, voornaamlyk, op de wyze van prediken agt te geeven hadt, om valsche Leeringen te stuiten; en dat men zorg draagen moest, dat de Leeraars zig van 't schelden op elkanderen, en van 't voorstellen van vreemde gevoelens op den Predikstoel onthielden^(e).’ Midlerwyl, kreegen alle Baljuwen en Schouten in Holland last, om, een jaar lang, naar Herdoopers te zoeken, en dezelven te doen straffen: en zulke Melchioriten, (zo noemde men de oproerige Herdoopers, naar Melchior Hofman) die hunne dwaalingen waren afgegaan, moesten, een jaar daarna, ter plaatse hunner Wooninge blyven, zy alleen uitgezonderd, welken ten Haring voeren, of buitenlandschen Koophandel dreeven^(f). Men gebruikte deeze voorzorg, om den Herdooperen het samenrotten, en verreizen naar Munster en elders te beletten. Hoe 't binnen deeze belegerde Stad toeging, staat ons nu te melden.

(e) Mr. Aert van der Goes Reg. bl. 218, 219, 220, 223.

(f) Repert. der Plakaat. van Holl. bl. 29.