Vaderlandsche historie. Deel 4

[p. 1]

Vaderlandsche historie.
Dertiende boek.

Inhoud.

I. De Hoeksche en Kabbeljaauwsche Tweespalt herleeft. II. Oproer te Haarlem. Willem van Lalaing wordt Stadhouder. Gozewyn de Wilde volgt hem op. III. Oproer te Leiden. De Hertog verandert de Regeering der Steden. IV. Plakaaten tegen de partyschap. Opkomst der Rederykers. Uitspraak over de vrye Heerlykheden. V. De Wilde afgezet en ter dood gebragt. Jan van Lannoi wordt Stadhouder. VI. Staat der Kerke, hier te Lande. Filips beteugelt de heersch- en geldzugt der Geestelyken. VII. Verrigtingen des Kardinaals van Cusa, in Holland. VIII. Kryg tegen de Gentenaars. IX. Bourdeaux, met hulp der Hollanderen en Zeeuwen, bemagtigd. X. Bedryf van Karel. Graave van Charolois. Regtspleeging over die van Haamstede. Maria van Bourgondie gebooren. XI. Stigtsche beroerte, om de verkiezing van Gysbrecht van Brederode. XII. De Kennemers en Westfriezen in de verbeurde Voorregten hersteld. XIII. David van Bourgondie wordt Bisschop van U-

[p. 2]

trecht. XIV. Poogingen van Hertoge Filips, om 't gebied over Friesland te bekomen. XV. Oorlog met Frankryk. De Graaf van Charolois bekomt verscheiden' Heerlykheden. XVI. Togt naar Turkye voorgenomen. Kwaad vermoeden op Frankryk en Engeland. XVII. Graaf Karel handelt heimelyk aan 't Fransche Hof. XVIII. Toeleg om hem te vatten. Aanslag van Rubempré. XIX. Slag van Montlheri. Vrede van Constans. Luiksche Kryg. XX. Lasten van Holland. Verandering in de wyze van Scheepsbouw. Staat des Koophandels. XXI. Gesteldheid der Dyken en andere Zeeweeringen. XXII. Hertog Filips sterft. Zyne Kinderen. Of hy te regt de Goede bygenaamd zy. XXIII. Karel volgt zynen Vader op. Weelde der Landzaaten. XXIV. Hertog Karel wordt tot Graave ingehuldigd. Zwaare Bede. Verbindtenissen met Engeland. XXV. Vrede van Peronne. De Luikenaars bedwongen. XXVI. Graafgeding. Handel, om de Friezen tot onderwerping te brengen. XXVII. Verandering in Engeland. Warwik kruist op de Hollandsche en Zeeuwsche schepen. Borselen verjaagt hem. XXVIII. Eduard de IV. vlugt naar Holland. Lodewyk van Gruithuizen, Stadhouder van Holland, ontvangt hem. XXIX. Te Veere wordt eene Vloot voor hem uitgerust. Hy wordt hersteld. Vrede met Frankryk. XXX. Nieuwe Exynzen. Oproer te Hoorn. XXXI. Nieuwe Oorlog met Frankryk. Bestand. XXXII. Beroerte te Zierikzee. Te Dordrecht. XXXIII. Gevangenis van Reinoud en Gysbrecht van Brederode. XXXIV. Staat van Gelderland. Hertog Arnoud gevangen,

[p. 3]

door zynen Zoon, Adolf. Karel, tot Hertog van Gelder en Graave van Zutfen, ingehuldigd.

I. De Hoeksche en Kabbeljaauwsche tweespalt herleeft in verscheiden' Steden.

HEt vuur der Hoeksche en Kabbeljaauwsche tweedragt, eenige jaaren herwaards, onder de assche gesmoord geweest zynde, begon, omtrent den jaare 1444, aan verscheiden' oorden in Holland, heviger dan te vooren, te ontbranden.

Hertog Filips, werks genoeg vindende aan het bestier zyner uitlandsche Mogendheden en aan het bevorderen zyner heerschzugtige oogmerken in Frankryk, hadt, gelyk wy, in het voorig gedeelte deezer Geschiedenisse, hebben konnen merken, het bewind over Holland en Zeeland aan eenen Stadhouder toevertrouwd, die, zyn Ampt eenige jaaren bekleed hebbende, van tyd tot tyd, door eenen anderen, werdt opgevolgd. Het geduurig afzyn des Graaven deedt het gezag des Stadhouders zeer toeneemen, en was oorzaak, dat de party, welke hy toegedaan was, alomme in 't bewind raakte, terwyl de andere party buiten de voornaamste bedieningen gehouden werdt. Filips hadt, tot hier toe, zorg gedraagen, dat zyne Stadhouders, of inlanders van de Kabbeljaauwsche zyde geweest waren, of uitheemschen, die van zyne hand vloogen, en derhalven deeze zelfde zyde volgden, om dat hy 't goedvondt. Hugo van Lannoi, Heer van Santes, die, in 't jaar 1433, in de plaats van Frank van Borselen, Stadhouder geworden was, hadt volkomen voldaan aan de inzigten van Hertoge

[p. 4]

Filips, en de Hoekschen zo ver buiten allen bewind weeten te houden, dat zy zig reppen noch roeren durfden. 't Land scheen dan inwendig in rust, tot dat Lannoi, in 't jaar 1440,⁺ opgevolgd werdt door Willem van Lalaing, Heere van Binguicourt. Deez' was ook wel der Kabbeljaauwsche zyde toegedaan; doch begon allengskens de Hoekschen te begunstigen. Het Huwelyk zyner Dogter, Yolenda, met Reinoud, Heere van Brederode, gaf hier toe aanleiding. Brederode was thans het hoofd der Hoekschen, en wist, by zynen Schoonvader, te weeg te brengen, dat dezelven, in de voornaamste Steden, op 't kussen raakten^(a). Doch deeze verandering bragt de gemoederen der Kabbeljaauwschen aan 't gisten. De tweedragt, tusschen hen en de Hoekschen, nam hand over hand toe, en borst, in 't jaar 1444, tot daadelykheid uit.

+ Willem van Lalaing wordt Stadhouder.

(a) R. Snoi Rer. Batav. Libr. X. p. 149. Joann. a Leydis van de Heeren van Brederode, Cap. XLIX. bl. 644.