Vaderlandsche historie. Deel 3

VIII. Staat van het Duitsche Ryk, na de dood van Koning Willem.

De ontydige dood van Koning Willem was, in 't Duitsche Ryk, van merkelyke verwarringen gevolgd geweest. Een gedeelte der Keurvorsten, met Koenraad, Aartsbisschop van Keulen, aan 't hoofd, droeg de Keizerlyke waardigheid op aan Richard, Graave van Kornwail, Broeder van Henrik den III, Koning van Engeland, wiens Zoon Eduard thans regeerde^(p). De Aartsbisschop van Trier en eenige andere Keurvorsten verkooren, daarentegen, Alfonsus, Koning van Kastilie. Deeze laatste kwam egter niet in Duitschland⁽⁴⁾.

(p) N. Triveti Ann. ad ann. 1255. p. 206.

(4) Men heeft nog eenen Brief van hem, te Segovia, op den eenentwintigsten van Wynmaand des jaars 1258 gegeven, waar by hy Henrik, Hertoge van Brabant, tien duizend ponden toewyst, om daar mede zynen aanhang, tegen Richard, te styven. Voyez Butkens Trophées de Brabant, Preuves p. 95.

[p. 26]

Maar Richard, op den negenentwintigsten van Grasmaand des jaars 1257, in 't gezelschap der Bisschoppen van Keulen, Luik en Utrecht, en des jongen Hollandschen Graafs, van Yarmouth vertrokken, en op den vyfden van Bloeimaand, met agtenveertig groote en twee kleine Schepen, te Dordrecht in Holland, aangeland zynde^(q), werdt, na verloop van eenigen tyd, te Aken gekroond^(r). Doch alzo 't hem aan vermogen ontbrak, om de Keizerlyke waardigheid staande te houden, werdt hy, in 't Ryk, met den nek aangezien, genoegzaam verstooten, en, in 't jaar 1258, genoodzaakt, naar Engeland te rug te keeren^(s); alwaar hy egter, tot zynen dood toe, die in 't jaar 1272 voorviel^(t), den titel van Roomsch-Koning voerde^(u). Vyftien jaaren, gerekend van Richards vertrek, was het Ryk zonder Opperhoofd geweest, wanneer Rudolf, Graaf van Habsburg, Stamvader van het doorlugtig Huis van Oostenryk, met eenpaarige stemmen der Keurvorsten, tot Roomsch-Koning verkooren werdt. Dit gebeurde in Wynmaand des jaars 1273^(v). Graaf Floris de V. was, naar alle waarschynlykheid, weinig geagt by den nieuwen Keizer, ten deele

(q) Thomae Wikes Chronicon, ad ann. 1257.

(r) N. Trivet. ad ann. 1257. p. 207.

(s) Fragment. Histor. ap. Urstis. P. II. p. 93.

(t) N. Trivet. ad ann. 1272. p. 236.

(u) N. Trivet. ad ann. 1264. p. 218.

(v) Chronicon. Austral. ad ann. 1273.

[p. 27]

om dat hy een Zoon was van Koning Willem, die slegts een gedeelte der Ryksvorsten te vriend gehad hadt, daar Rudolf nu van allen begunstigd werdt, en allen meer of min naar de oogen moest zien; ten deele ook, om dat hy naauw verbonden was met de Engelschen, die, na de verkiezing van Richard, by veele, en na zyn vertrek, by alle Duitschers, in veragting geraakt waren. Een zigtbaar⁺ blyk van kleinagting voor Graave Floris gaf Keizer Rudolf; toen hy, in den jaare 1276, het Graafschap van Holland, op één' en den zelfden tyd, aan Jan van Avennes, Graave van Henegouwen, en aan Herman, Graave van Hennenberg, Margareet, zyne Huisvrouw, en Boppo, zynen Zoon, ter Leen opdroeg, indien Graaf Floris, zonder wettige Erfgenaamen, overleedt, De Brieven, hier van verleend, zyn nog voor handen^(w), en te Neurenberg, op den dertienden van Louwmaand des jaars 1276, gedagtekend. Men leest 'er, onder anderen, met ronde woorden, in ‘dat Graaf Floris het Graafschap van Holland en andere goederen van den Keizer en 't Ryk ter Leen hieldt.’ Jan van Avennes hadt, van wegen zyne Moeder, Vrouwe Aleid; en Herman van Hennenberg, van wegen zyne Gemaalin, Margareet, regt op Holland. Beide Aleid en Margareet waren Dogters van Floris den IV, en Zusters van Koning Willem. Doch dat Keizer Rudolf kon goedvinden hun beide, op eenen tyd, het zelfde Graafschap op te draagen, mogt met reden

+ Keizer Rudolf schenkt de Opvolging in 't Graafschap van Holland aan de Graaven van Henegouwen en Hennenberg, op een' en den zelfden tyd.

(w) Apud Mart, & Durand. Thes. Tom. I. c. 1153, 1154.

[p. 28]

vreemd schynen, indien men niet, van elders, wist, dat deeze Vorst, gierig uit der aart, gewoon was, veelerlei gunsten om geld weg te schenken^(x). De Graaven Jan en Herman zullen hem, voor deeze gunst, veelligt, ook rykelyk betaald, en waarschynlyk van elkanderen niet geweeten hebben. Jan van Henegouwen hadt 's Keizers gunst dermaate gewonnen, dat deeze hem, sedert, by opene Brieven, te Neurenberg, den vyfden van Oogstmaand des jaars 1281, gegeven^(y), in 't bezit stelde der Landen van Aalst en van Waas met de vier Ambagten, des Lands van Geeraardsbergen, en des Lands nevens de Schelde, waar door ik Zeeland Bewester-Schelde versta, bevestigende te gelyk de Gifte deezer Landen, voorheen door Koning Willem aan Jan van Avennes, Vader des Graaven van Henegouwen, gedaan. Doch hier door werdt tevens de Gift vernietigd, die Richard, te vooren, van deeze zelfde Landen, aan Margareet, Graavinne van Vlaanderen, gedaan hadt, waar uit, sedert, veele onlusten, tusschen de Vlaamingen en Henegouwers, ontstonden^(z). De Graavin van Hennenberg, in of kort voor het jaar 1281, overleeden zynde, kogt Graaf Jan van Henegouwen van Graaf Herman het Regt van Opvolging, dat hem, en Boppo en Jutta, zynen Kinderen, van wegen haare Moeder, toekwam in het Graafschap van Holland: daar

(x) Trithem. Chronic. Hirsaug. ad annum 1286.

(y) Diplom. Roduiphi Reg. in Thes. Mart. & Durand. Tom. I. c. 1167, 1168. coll. c. 1163.

(z) Meyerus ad ann. 1260, 1280, 1284.

[p. 29]

benevens ook een inkomen van vyfhonderd en vyftig marken Keulsche munt, welk Margareet, uit de Tollen van Ammers⁽⁵⁾ en Geervliet, door Koning Willem en Graave Floris, was toegestaan; doch waarvan nog veele agterstallen te vorderen waren. Voor alles zou Graaf Jan vyftienhonderd en tagtig ponden sterlings betaalen binnen den tyd van een jaar; doch in drie reizen. De koop geschiedde in Oogstmaand des jaars 1281: doch Graaf Jan hieldt het, tot aan Kersmis daar aan volgende, in zyne keur, of hy den zelven gestand wilde doen of niet^(a); en my is niet gebleeken, welk van beide geschied zy. Ondertusschen ziet men, uit dit alles, hoe Graaf Jan van Henegouwen zig, door Keizerlyke Brieven en Koop, het bezit poogde te verzekeren van een Graafschap, welk hem, naderhand, by erfenis, te beurt viel.

Terwyl men dus in Duitschland in onderhandeling was, om het Graafschap van Holland, op de wettige nakomelingen van Floris den IV, te doen versterven, waar in de Keizer boven al de hand hadt; was Floris de V. bezig, om het eenen Engelschen Prins te verzekeren: gelyk wy boven gezien hebben. Ligt heeft hy konnen bevroeden, dat zulks Keizer Rudolf onaangenaam moest zyn. En

(5) Ambris staat 'er, in den Brief, waar uit dit Verhaal ontleend is. Ik versta 'er Ammers door, alwaar, in deezen tyd, een Graaflyke Tol was. Zie eene Handvest van Koning Willem van den jaare 1249, by Balen Dordrecht, bl. 433.

(a) Litter. Hermanni Com. in Thesaur. Marten. & Durand. Tom. I. c. 1162.

[p. 30]

dit geeft ons de reden aan de hand, waarom hy Koning Eduard niet heeft durven belooven, dat hy de overeenkomst van den jaare 1281, door den Koning van Duitschland, zou doen bekragtigen. De toestemming der Keurvorsten te verkrygen, zou hem werks genoeg gekost hebben.